567 doc JD-Sł_j_pol_part 7 V-Z

7/23/2019 567 doc JD-S_j_pol_part 7 V-Z

1/149

Jerzy Dargiewicz S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

xV

V li tera alfabetu =acicis=ejtransliteracji z j. s=aw., od kt[rej od-szed=em w znacznej cz">ci pracy, boprzynosi ona wi"cej szkody, ni/ po-/ytku.V jest symbolem 5 w rzymskim spo-sobie zapisu liczb, i waginy ]vagina\,gdy P pr'cia.2 x 5 ^ 10, symbolem 10 jest X.X jest lustrzanym odbiciem Vw pionie ]dwie pi'tki\.

Zastanawiam si", jak to sta=o si", /e

litery V nie ma w polskim alfabecie.By=a nagminnie u/ywana w j"zykustaropolskim i jest u/ywana w kr"gachnaszej cywilizacji. Kto j' wi"c wyru-gowa=, kiedy, i dlaczego$ Na jakiejpodstawie$

Zdaj" sobie spraw", /e powodowa=azamieszanie, bo u/ywana w miejscachU i W, ale tak i inne. Lecz V ^ U, Wrzuca si" natychmiast w oczy, gdy inneu/ywane by=y skrycie.

Dzi> wygl'da, /e sami okaleczyli->my polski alfabet, bo nadal jej u/y-

wamy czasem, np. Telewizja Polskajako TVP, a nie jest to znak z polskiego

alfabetu, oficjalnie obcy.va woda, przyrostek w wielu naz-

wach zwi'zanych z wod', por. `wa.vacatvademecumvaldisl., si=a, autorytet.

por. vold ]dun.\ si=a.variavelvenerable czcigodny ]o duchow-

nym\, Venerable Bede VI wieku.=ac.venerari venerablisang.venerable.

vertevetoviavicevisk dun. wi'zka ]gar>:, p"czek\

s=omy, siana, trawy.vit szw. bia=y; vitisl.>wiadomo>:,

poczucie ]czego>\, przytomno>:,inteligencja, wiedza, znajomo>:,wiadomo>:.staroang.witan witen;przed` i przyrostek w wielu lit. naz-wach osob., w tym Witoft, Witen,Witort.

vita =ac.vita]/ycie\, ros.'izn;.vivat niech /yje#woschoties=aw. zapragnie,

za/yczy, pokr. pol. zechce.

xotet;, wo=. 1289Posem 'eLev= v=sxot sob....

votum uroczyste przyrzeczenie,>lub(owanie.=ac. votum]/yczenie, dar, >lub\.

vrag]dun.\rozbity;pol.wrak ]GK\,tak/e ros.-pol.wr[g ]vrag\,A ^ .

vrd dun. z=y, gniewny.pol. wredny,ordyn. parszywy] E\

woskreseciciel Brze>cia Kujaw-skiego brest ^ granica\. k't.

Litera W wesz=a do alfabetu =aci: na W, urobiony w Nor-mandii, przez mnich[w, z =aci


2/149


xw,wz,ws,wez,wes

1. symbol wst"powania, wzmocnie-nia& wsch[d, wzlot, wsparcie,wesprze:, wezbra:, wzm[c,gdy z upadku wsch[d ]s=oci, oraz przedmiot[w zwi'za-nych z wod', wt[rnie& ziemia, l'd.wi"cej nr 494 ]woda\, 498 ]ziemia\.staroniem.wazzar, niem.wasser,anglosas.wter, staroang.wter,ang.water.

wa my dwaj, my dwoje.wab(i:(ik kusi:, zach"ca:

]zwykle w celu pochwycenia\.staropol. wabi:

namawia: do przyj>cia, wzywa:,

zach"ca: do czego.staropol. wabny powabny, pi"kny.ang. bait,to lure, to entice,ros. primanka-primanka,vabit;-wabit, blvka-bljowka,pritrava-pritrawa.Latopis 1116 vabit;-wabi:]kusi:, przyzywa:, przyn"ci:\

s=owotw. poch. po(przy(wy(z-wabi:,powab(na, po-wab(kusa(ci'g.wab baw ci'g pull lub(a.~wabi: czas niedok. wab

]przyn"ta\. n"ci:, zach"ca:, kusi:.ros. primanivat;-primaniwat,ang. to bait.przywabi: w pobli/e

wywabi: na zewn'trz, wyci'gn':, np. plam"zwabi: czas dok. wabi:Nie nale/y&na wabia =apa: na przyn"t",powab poci'g fizyczny, atrakcja

wacek worek, torba, mieszek napieni'dze >ci'gany rzemyczkiem.staropol. wacek

mieszek, kaleta, sakiewka.ang. sack, bag; coin purse.

wachl-arz(owa:r"czny przyrz'd

do och=adzania.staropol. wachel wachlarz. niem. fcher]wachlarz\,anglosas. fann,>redniow. ang. fan, fann, ang. fan,ros. veer, opaxalo-opacha=o.

wachmistrz stopie< podoficerski wkawalerii, odpowiadaj'cy sier/anto-wi w piechocie.niem. wachtmeister.

wacht-a(owy cz">: za=ogi pe=ni'cajednocze>nie s=u/b" na statku.

niem. wacht.

wachtel,hachtel,achtelma=a beczka, [sma cz">: beczki.

waciak wat[wka, kurtka wato-wana, na wacie.

wad-a(liwyusterka, przywara]charakteru\.wa, szko, ster, =o ]woda\ wada usterka szkoda z=o.pierwotnie& szkoda nie wadzi nie szkodzi,zawadza: przeszkadza:;prze ^ za;

wadliwy ]posiadaj'cy wad"\ szkodliwyzwi'zek mi"dzy wad' a brakiem]zwi'zkiem ma=/eusterk'\&wada woda. OA.za % lot ]p=yn =ac. lotion\ zaloty brak,staropol. wada

ujemna cecha obni/aj'ca warto>:czego>, b='d; szkoda.

wadyrak=[tnik, zwajca.czes. vadil vaditi]wadzi:\.

wadzi: doprowadza: do niezgody,nieporozumie:, 5. godno>:,

powaga, dostojno>:, szacunek\.niem. wage, wgen]wa/y:\ sta-ronord.vaggen ]ko=yska, kolebka\,szw.vaggen ]ko=ysa:\, >redniow.ang.waggen ang.wag, ros. vaga.ang. steelyard]waga wieszana;balans lub skala z=o/ona z ramieniazawieszonego poza >rodkiem, obiektzawieszany na kr[tszym ko


3/149


xterminem wysoce wulgarnym przezdorozumienie zakazem, tabu, i bez-wzgl"dnym zwalczaniem u/ycia s=owa.V symbolem waginy, P pr'cia.ang. vagina.

wagoci'gprosta, prostopad=a.zapewne pion(owy,skoro wagorowny ]poziomy\.

=ac. vertex, verticis verticalis,franc. i ang. vertical,ros. otvesnyj-otwiesnyj ]piono-wy\ ves-wies ]waga, ang. weight,gravity\.

wagon w[z kolejowy lub tramwajo-wy.niem.-holend. wagen,ang.wagon.

wagorowny poziomy.staropol. wagostrychownica poziomica.

gr. horizon =ac.horizon,starofranc. orizonte,>redniow. ang. orizont,ang. horizontal, level,ros. gorizontal;nyj- gorizont-gorizont ]horyzont\.

waha-:(nie(d=o(d=owywahad=o waha:% d=o]uderza:, stuka:\,patrz waga czes.

~wajca nie, takajtam,TC,winowajca, zdrajca.

wajda wojewoda.s=aw. woje % wodzi: wojewoda skr[cone w"g. wajdaniem. land % graf ]pisarz\landgraf, landgrave,ang. count, earl,s=aw. voevoda.

wajdelota wieszczek, >piewakpe=ni'cy funkcj" kap=ana ni/szegorz"du w obrz"dach kultowych w poga-lonym, wg Swo 1980, za zmy>la-

j'cym i fa=szuj'cym A. Brcknerem

1927& zmy>lone s=owo, Litwiezupe=nie obce. ...Nie by=o/ nigdy /adnych litewskich bard[w, wajde-lot[w....staroprus. waidlemai]wr[/ymy\,niem. waideln, waidler.

waju ]w liczbie mn.\ was dw[ch.obu % dwaj obydwaj.

wakac-je(yjnycoroczna przerwaw zaj"ciach szkolnych.=ac.vacatio, ang.vacation.

wak-ans(at(owa: nie zaj"ty, nicnie zawieraj'cy w swej pojemno>ci,przestrzeni, pr[/ny, pusty.staropol. wakancja.=ac. vacare]opr[/ni:\ vacans]wolny, pusty\ starofranc. vacant,>redniow. ang. vacaunt,ang. vacant,ros. pustoj-pustoj, poro'nij-poro/nij, svobodnyj-swobodnyj.

wal Balaena, ssak morski.niem. wall]fish\.

wala:]si"\ ziemi:, brudzi: ubranieziemi', dos=. ziemi:. wa= ]ziemia\.wala: si" tarza: si" po ziemi; powa-li: ]rzuci: na ziemi"\, przewali: np.robot" przerzuci: z miejsca na miej-

sce; kawa= drogi, wa= ]ziemny\, wa-lonki ]rodzaj obuwia z cholewkami\.

walc taniec wirowy.niem.waltzer walzen ]toczy: si",obraca:\.

walc-arka(owa:(ownia(ownik([wka walec.niem. walze.

wal-czy:(eczny(eczno>: zorga-nizowane starcie si= zbrojnych. walka wali: ]uderza:, zmaga:si"\ powali: ]uziemi:; po ^ u\.

ros. boi-boj, bitva-bitwa, sra-'enie-sra/enie\, bor;ba-borba,staropol. walczy:1. bi: si" z broni' w r"ku, stacza: b[j,2. zabiega: o co>.staropol. walczerz wojownik,walecznik wojownik, rycerz.ang. to fight]walczy:\,valiant]waleczny\, struggle]w przen. wal-czy: o co, dos=. zmaga: si" o co\.waleczn-y(o>:, dzielny.

wald staroniem. las,staroang.weald, wald,>redniow.ang.wald, wold.

wald si=a, w=adza. isl.vald,pol. Waldemar valde % mar marr ]morze\, mar ]cz=owiek\ manang. power, authority

waldryjan,baldrian BW,bot. koz=ek.

wal-ec(cowa:walcarka,bry=a geometryczna.niem. walze,ros. valec, pokr.wa=.

waleczn-y(o>:walka, walczy:.

sk=onny do walki, bitny, odznacza-j'cy si" w niej m"stwem, odwa/ny.

=ac. valere starofranc. valoir vaillant, valiant >redniow. ang.valliant, ang. valiant, staronord. vi-kingr vig ]walka, b[j, waleczno>:;znacz. przetrwa=o w Islandii\, KGniem. tapfer, tapferkeit, s=aw.xrabry-chrabry ]chrobrych\, OAwo=. xrabor=]chrabor\, pola


4/149


5/149


xserio, Warszawa ]woda Warsza\ Warsza % wa ]woda\, Warsz, wspo-mniany w wo=. latopisie jako Worsz,OA, /yj'cy 1246 i 1268, wojewodaBoles=awa Maz. 12081248.nazwa utworzona zgodnie z zasadamiwiek[w, opacznie do naszych czas[w,np. czegodla ^ dlaczego, i inne,

s=owotw. koncepcji 022.p[{ny >redniow. ang. schoteang. shoat shote.

warcho-=(lski dos=. >winia, cz=owiekczupurny, k=[tliwy, niezgodny,zak=[caj'cy spok[j, wywo=uj'cyzamieszanie, zam"t; k=[tnia, sp[r,zwada. wa>niowy.s=owotw. pokrewne parch arch arcy. cho=.staropol. warcho= oszczerca.ang. quarrelsome,ros. svarlivyj, vzdornyj.

warcze: warkot, d{wi"k z=ego psa.s=owotw. pokr. charkot.ang.to bark, BWholend. grommelen ang.grumble]niski, nieartyku=owany d{wi"k zgard=a\,ros. vorha-t;/nie-worczat(nie.

ward"ga byd=o rogate,te/ pojedyniowaograniczaj'ca jam" ustn'.A. Brckner 1927& wy='cznie polskie

s=aw.-ros. varga/n.wargal,warhelkupiec, handlarz.

niem. waren-hrse]gie=da handlo-wa\, OE, GH.

wargielt 1. odszkodowanie, op=atajako rekompensata za pope=nione

przest"pstwo, 2. uszczerbek nazdrowiu.

wariacja odchylenie od zasadnicze-go typu.=ac. varians, variatus ]zmieniony\.

wariant zr[/nicowany akt, fakt, lub

proces.=ac.varians, ang.variant.wariat pokr. furiat, UA, WF,jak barwa farba.

=ac. vario ]zmieniam, urozmaicam\.A. Brckner 1927& wy='cznie polskaodmiana =ac. variare ]odmienia:\.wariac-ki(ja, zwariowany.

wariti zapobiega:, poprzedzi:,przyn"ci:.Latopis 1116 variti-wariti.

warkocz splot, najcz">ciej w=os[w.staropol. kosa]warkocz\,franc. natte, tresse,anglosas. bregdan,>redniow. ang. breiden, braiden,ang. braid,ros. lokon-lokon,kosihka-kosiczka.

war-kot(kota:(cze: d{wi"kwydawany przez silniki w ruchu.pokr.charkot ]bulgot w gardle\

ang.to bark ]szczeka:\,BW.warow-a:(nia(ny czuwa:

wartownia, warta ]stra/\.warowny zamek.staropol. warowa:

uwa/a:, strzec, wystrzega: si".ang. being aware of, vigil;fort(ified, Old Polish abstain,

ros. bdet;-bdet bdenie-bdenie.ang.aware, anglosas.gewr wr ]ostro/ny\ stra/ ]czujka\.

warrant ang.warstw-a(ica(owy pok=ad.warsztat(owy urz'dzenie przezna-

czone do wykonywania na nim r[/nego rodzaju prac.niem. werkstatt, AE.

wart pr'd.wart-a(ownik stra/ noc'.

warowa: wartownia.

wart(o(>:(>ciowy(y cena przypi-sana rzeczy, skala wa/no>ci.w mSjp 1969& to, ile co> jest warte;cecha przedmiotu, materia=u}czyli mas=o ma>lane|.niem.wert, anglosas.weorthang.worth, value(d,ros. stoimost;-stoimost ]warto>:\ stoit-stoit ]wart\;warty niem. wrdig,>redniow.ang. worthi, wurdi ang.worthy.

wartesrwetes, ha=as.ang. noise,ros. wum-szum, molva-mo=wa.

wart-ki(ko pr'd, pr"dk-i(o, bystry,szybko p=yn'cy, up=ywaj'cy; pr'd.=ac. currere]biegn':\ starofranc. corant, curant>redniow. ang. corant, courant,ang. current, ros. tehenie-tieczenie, struq-struja, tok-tok.

wartog=owy postrzelony,roztrzepany.warto=eb]1. cz=owiek lekkomy>lny,postrzelony, 2. cz=owiek nikczemny,

bezwarto>ciowy\. wanus, waniek.ang. giddy, careless, flighty,thoughtless,ros. legkomyslennyj.

warto>: og[= cech rzeczy mog'cychzaspokoi: potrzeby ludzkie, w idy-widualnej ocenie ka/dego cz=owieka;materialna przydatno>: wyra/ona w pie-ni'dzach lub innych >rodkach wymiany.staropol. godz'thnoscz]godzi"t-no>:\ godzien ]warty\.niem. wert,ang.value, worth,ros. stoimost;-stoimost.

wartowa:wertowa:, przewraca:kartki ksi'/ki, zeszytu, notesu.=ac. versusanglosas. fersi starofranc.vers,>redniow. ang. vers,ang. verse, thumb the book,ros. perelistnut;-pierelistnut.

warun-ek(kowy wym[g do spe=nie-

nia; uzale/nienie jednego od drugiego.=ac. com`]razem\ %dicere]m[wi:\ condicere ]rozm[wi: si" z kim,zgodzi:\ condicio]zgoda, ustaleniewarunku, zastrze/enie\ starofranc. i>redniow. ang. condicion, ang. condi-tion, ros. uslovie-us=owie u-u %slovie-s=owie slovo-s=owo.

warz(a(ywogotowany pokarm.warz'chew du/a drewnia =y/ka u/y-

wana w kuchni, =y/ka do mieszaniaw kotle na ogniu.war]kipiel\.

warz-elnia(onka zak=ad przemy-s=owy odparowuj'cy solank" w celuuzyskania bia=ej soli jadalnej. warzy:.

warzocha warz'chew.warzy: poddawa: dzia=aniu waru

]kipieli, wysokiej temperatury\,

war wrze:, kipie:.ros. varit;.warzyw-o(nik(nyro>lina zielona,jednoroczna lub wieloletnia, jadalna

w stanie surowym lub jako potrawa.ros. va'iva.burak beetsveklovicakapusta cabbage kapustamarchew carrot morkov;selercelery sel;derejpor leek porejsa=ata lettuce latukpietruszka parsley petruwka

rzodkiewka radish rediskastaropol. warzywo potrawa goto-

wana, to co da si" gotowa:\. warz.p[{no=ac. vegetabilis,franc. vegetable,ang. vegetable]s\, greens,ros. ]warzywo\ ovo];-owoszcz,]warzywa\ ovo]i-owoszczi.

wasal feudalny dzier/awca; lennikseniora, zobowi'zany do s=u/by na

jego rzecz w zamian za otrzyman'ziemi" i opiek".

>redniow. =ac. vassus ]s=uga\ vas-sallus starofranc. vassallus>red-niow. ang. vassale, ang. vassal,s=aw. vassal-wassa=.

was'g 1. rama wozu konnego,2. lekki w[z o nadwoziu wiklinowym.niem. fassung,s=aw. telega-telega,staropol. was'g

lekki w[z z wyplatanymi bokami.staropol. was'g gdzie ludzie sia-

daj' i ci"/ary k=ad' pi'ta cz">:wozu po 4-ch ko=ach, wg S=owni-

ka S. B. Lindego, tom VI.was


6/149


xs=owotw. pokr. kwas kwasyrodzinne, mi"dzyludzkie.s=owotw. poch. zwa>ni: ]si"\.niecelnie mSjp 1969& niezgoda,sp[r, sprzeczka, k=[tnia.=ac. animus]duch, umys=, pasja\ animosus animositasfranc. animosite, ang. animosity

]niech":, uraza\, distaste]niesmak\,ros. otvra]enie-otwraszczenie,vra'da-wra/da.

wa>niowyk=[tliwy, czupurny.niem. znkisch; streitschtig,franc. querelleur, ang. quarrelsome,ros. svarlivyj-swarliwyj,vzdornyj-wzdornyj ]zadziorny\.warcho=.

wasz,wasza,wasze wy.ang. your you]wy\,ros. vaw/a/e/i-wasz(a(e(i,

tvo-j/q//i-twoj(ja(jo(i.waszmo>: wasza mo>: ]wyso-ko>:\, skr[cone do wa>:.tytu= m"/czyzn maj'cych niezbytwysokie stanowisko, z odcieniemlekcewa/enia, kpiny.{le w mSjp. 1969& wasza mi=o>:,mo>:.ang. Your Highness Hisor ]lub\Her Royal Highness]pol. Jej Kr[-lewskiej Mo>ci\ H.R.H.]J.K.M.\.

wa>: waszmo>: wasza mo>:]wysoko>:\.

wa>-ni: por[/ni:,sk=[ci:, s=owotw. pokr. kwas.

wat jednostka mocy.szkocki mechanik James Watt.

wata, weta rodzaj sieci na ryby,rodzaj sieci my>liwskiej.s=owotw. pokr. neta anglosas. nett,>redniow. ang. i ang. net,ros. set;-set, nevod-niewod,tenta-teniota.

wata lu{na masa w=[kien surowej

bawe=ny.niem. watte, AE,ang.wadding, TD.

wata-ha(/kaoddzia= zbrojny,banda, kupa ludzi, zagon. ukr. vatag]prododyr\ ros.vataga]banda, horda, zbrojni\.

wataman,watman ataman.wathaman ataman ]ekonom\.wat-olina(owa:([wka

puszysta tkanina we=niana lub bawe-=niana, u/ywana w krawiectwie.ros. vat(oh)nyj-wat]ocz\nyj,ang. wadded, of wadding.

watra ognisko pod go=ym niebem.avest.atra, franc. atre]palenisko,kominek, wewn'trz domu\.ogie< z wod' zwi'zane s=owotw[r-czo, wsp[lne obu& is, yz, kra, st'd iwatra ]ognisko\ water ]woda\,woda, nr. 494.

~waty troch" jak.gbur gburowaty, dure< durnowa-ty, g=upi, g=upek g=upkowaty

Wawel dos=. fala wodna niem.wa ]wasser\% welle ]fala\woda-ziemia lub ziemia-woda cz"ste wnazwach geogr. ziem i grod[w,tak i +aba =a ]woda\ % ba ]woda\.

wawrzyn laur.wawrzynek truj'cy krzew.waza naczynie porcelanowe lub

fajansowe, zwykle z pokrywk'.=ac.vasum, vas,ang.-niem.vase.

wazelinamazista masa.niem.wasser ]woda\% gr.alaion]oliwa\.

wazon(ik ozdobne naczynie dokwiat[w. waza % on ]wielk-i(a(ie\.=ac. vas]naczynie\ ital.vaso,

ang. vase, ros. vaza, sosud.wa/ka owad drapie/ny. wa % /ka szka }waszka| szko, sz /;wa, szko, ster, =o ]woda\ wada usterka szkoda z=o.

wa/-ki(ny(no>:(y: waga, maj'cy wag". wa/no>:.za(na(po(prze(do(od(pod(nad((wy(z(roz-wa/y:.

wa/no>: 1. ci"/ar, waga, 2. war-to>:, cena, 3. si=a, moc, 4. rozwagarozs'dek, 5. godno>:, powaga.ang. weight;worth;power;wisdom;dignity, in general sense&all what counts, importance,gravity, solemness,ros. va'nost;-wa/nost.

wa/y: 1. ci"/ar wyznacza: u/ywa-j'c wagi lub bior'c do r"ki, r'k,

2. rozpatrywa: za i przeciw, waha:si" rozwa/a:, rozmy>la:, 3. podejmo-wa: decyzj" w oparciu o poprzednie.waga.staropol. wa/y: 1. po(z-wa/a:,2. wyda:, =o/y:.

ang. weigh, ]>mie:\ dare,]rozwa/a:\ deliberate, consider,Old Polish consider,ros. svesit;-swiesit,vzve-wivat;/sit;-.~wa/y: 1. ci"/ar, 2. my>l, os'd.

zawa/y: mie: decydyj'cy, rozstrzygaj'cy wp=ywnawa/y: wielepowa/y: ca=o>:, wszystkouwa/a: powa/a:, powaga, powa/anie, u ^ po(d ^ przy ^ zaprzewa/y: 1. wa/y: jeszcze raz, 2. przeci'/y:, g[r" wzi':, przewagadowa/y: doda: wagiodwa/y: 1. odj': wagi, 2. odchylony od wagi ]r[wnowagi\ odwa/ny

podwa/y: od spodunadwa/y: wi"cej ni/, nadwagawywa/y: naporem z zewn'trzzwa/y: 1. wzi': pod uwag", 2. pomierzy: wag'rozwa/y: 1. na r[/ne cz">ci, 2. rozmy>la:, nierozwa/ny ]krok\

w'cha:,w"ch,w"szy:;zaci'ga: wo< nosem. pokr. niucha:.w's, d's, p's; w'chal ]nos\.

w'chawy cuchn'cy.ang. stinking,ros. vonqt;-w.

w'd[= w'w[z, jar, par[w, suchod[=.w'tok, w'w[z, wozwagl.staropol. w'd[=1. w'ski d[=, par[w, w'w[z,2. nizina, dolina.ang. ravine, gorge,

ros. rasselina-rassielina,lo]ina-=oszczina.w'glik ostra choroba zaka{na

zwierz't.w'g-r(ier(ry

1. krosty na twarzy, wysypka, czopzatykaj'cy wylot gruczo=u =ojo-wego, zask[rnik,

2. larwa tasiemca paso/ytuj'ca wtkankach /ywiciela po>redniego,najcz">ciej >wini.

w'groda 1. obszar zagrodzony,np. ogr[d, ='ka, pastwisko, wsp[lny

plac wiejski, 2. ogrodzenie, p=ot.w's(al(aty zarost pod nosem

m"/czyzny. s=aw. uzkij ]w'ski\.wsp[lny pie< z p's i d's(a: si".us, uz.

w'sad ischias.w'sienicag'sienica, GW.w's-ki(ko~

wo=. 1289 ouzok=-uzok ]w'ski\,ros. uzkij, us, uz.

w'tek 1. termin tkacki, uk=ad nici wtkaninie, biegn'cy prostopadle do

nici osnowy, 2. przen. motyw.s=owotw. pokr. motek.niem. faben]ni:, nitka, w'tek np.mowy, osnowa; s'/eredniow. ang. livere, livre,ang. liver,ros. pehen;-piecze


7/149


xlaszsko-wo=.wozwagl woz ]w[z\ %wa ]w'\ % gl ]ziemia, gleba, grunt\.Wozwagl 1255, by=y pol. ?ytomierz,dzi> ukr. ?itomir.staropol.suchod[=.

w'za w"za, , w"za.w'/ 1. gad, /mija, 2. gumowy lub

parciany przew[d prowadz'cy wod".

franc. 1. la couleuvre,ang. 1. ser-pent, snake; dragon, 2. hose,staroros. u'=-u/, ros. zmej-zmej,2. rukav, rezinovaq truba,kiwka.

wbi-:(ja: w` % bi:.wbie-c(gn': w` % biec,bieg.wbrew na przek[r, wprost przeciw-

nie, pomimo rady, zalecenia, zobo-wi'zania.

wbudowa: w` % budowa:.

wcaleca=kiem, zupe=nie.wcale nie zaprzeczenie. w ca=o>ci. staropol. nice]wcale\.staropol. wcale w ca=o>ci.ang. completely]used as intensive,increasing or causing to increasedegree of convinction\,ang. not at all,ros. vovse net-wowsie niet.

wch=-ania:(on': w % ch=on':; absorbowa:, wci'ga:w siebie, wessa:; wch=ania: powie-trze wdycha:.

wch=on': ziemie w='czy:.ch=onny umys= poj"tny.

wchodzi: w` % chodzi:.wchodzielubionego\ m"/a. prastare.przymiotnikowe wdowi.pokr.ang.widow ]wdowa\.w-dow-a wi-dow;wi-do-w w-do-wi;=ac.vidua, ital.vedova,got.widuwo, anglosas.widewe,>redniow. ang.widwe,ang.widow, niem.die witwe,mazur. vdovicy ]wdowy\,

ros. vdova, vdovica,czes. wdowa, wdowika,carn. udowa, vind. vudova,chorw. udova, vdovicza, udovicza,raguz. vdova, vdovizza,s=ow. vdovica, bosn. udovica,sanskr. vidhava, pers. hive,

wdrapa: si" w` % drapa:.wdrapywa: dziwol'g.

wdrap-a:(ywa:si"wdra/a:]si"\ wprowadza: droga.wdupia=y wy-dr'/ony(d=ubany.wdycha: w % dech.

zdycha:, z ^ wy, WZwdzi-a:(ewa:(anko

w` % dzia:.wdziera:si"wdziewa: w` % dzia:.wdzi"czn-y(ie(o>: dos=. odzew;

odwzajemnienie ]si"\ dobroci'.przestawienie d{wi"k wdzi"k

d{wi"czny wdzi"czny ]s=owotw.s=owotw. koncepcji 012 i 002.A.a.s=owotw. koncepcj' s=aw.-ros. zwuk.staropol. wdzi"czno>:]wdzi"k\.wdzi"czny]pi"kny, mi=y, =agodny\.=ac. gratia starofranc.grace>redniow. ang i ang. grace]wdzi"k\ ang. graceful]wdzi"czny\

ros. gracioznyj-gracioznyj.wdzi"-k(czy:]si"\ urok.

zakrawa /e w jakim> zwi'zkus=owotw. z d{wi"kiem&wdzi"k d{wi"k ]wdzd{w\.=ac. gratia starofranc.grace,>redniow. ang. i ang. grace,]wdzi"czny, powabny\ graceful,]uznanie\, appreciat-e(ion,ros. graciq-gratija }gratia|.~wdzi"czy:czas dok. wdzi"czno>:

wdzi"k s=aw.-ros. zwuk ]d{wi"k\.

moralny d=ug odp=acenia si" za zaskar-biony czyn, zas=ug".ros. byt; obqzannym (komu hem)-byt objazannym ]komu czem\,ang. to indebt; zezem& indebtin debt s=owotw. pokr. d=ug wdzi"czno>ci naxodq]ijsq v dolgu]ang. in debt...czyli wpa>: w d=ug... wdzi"czno>ci\.zawdzi"cza: czas dok., mie: co dzi"ki komu lub czemuodwdzi"czy: si" odpowiedzie: tym samym lub podobnymwywdzi"czy: si" odp=aci: si"

wdzi"czno>ci'we~ po`

podle wedle, wed=ug.weba cienkie p=[tno lniane u/ywane

na bielizn" po>cielow' i osobist'.niem. webe,AE,anglosas. leinen, pokr. niem. leinen,>redniow. ang. lynnen,ang. linen, s=aw. bel;-bieljo.

WebstersDictionary popularnys=ownik w USA, w wydaniach regu-larnie wznawianych od wielu dekad,

poprawianych i uzupe=nianych, przezto niebywale wysokiej warto>ci j"zy-koznawczej.Nie mniej znalaz=em w nim kilkaniedoci'gni":, a najwi"kszym pomieszanie Theutonic ]zakonuza=o/. 1190 lub 1191, w Jerozolimie, Theo % tonic\ z Teutoni ]niemiec-kim plemieniem z Jutlandii, gr.autochthon ziomkowie, tuziemcy\.I tak, z niedoci'gni":&hunt ]polowanie\ hund ]pies\,winter ]zima\ wind ]wiart\,

tug ]ci'gn':, holowa:(nik\ zug.Autorzy nie >wiadomi przej>:DTC ]niem. Z; TZ\;og[lnie zakrawa /e termin woda,najbardziej powszechny >rodek, r[/no-rodnie pisany i s=owo u/yte w ogromnejliczbie termin[w, ukryte w ok. 50-ciuzg=oskach, nie by= przez autor[w S=ow-nika dostatecznie wykorzystany w do-


8/149


xchodzeniu genezy s=[w, jak ice ]l[d\,piss ]szcza:\, sweet ]s=odki, mi=y\,yawl iss, yss, wet, wot, awl]mokrz, deszcz, s=ota, ulewa, woda\.pochodne wody& kwas wasser, i s=[d =[d, tak/e wyda=y znaczn' liczb"termin[w, i nie s' one zauwa/one przezpolskich j"zykoznawc[w.

wi"cej nr 891, 700, 494.wecz w co.wedla obok, przy, w pobli/u, tu/.wed-=ug(le przez, za, zgodnie z,

odpowiednio. pokr. pod=ug.wedrodobra pogoda, bezchmurna

s=oneczna, jasna, ciep=a.ros. vdro.Za A. Brcknerem&cerk. werd ]jasny\,serb. wedriti se ]rozja>nia: si"\,s=owie:, jak si=a lubpr"dko>:, posiadaj'ce kierunek iwielko>:, b\ linia je reprezentuj'ca

=ac.vector, ang.vector.welens,welenc zwierzchnia

suknia pod zbroj'.Weles,ba=wan s=aw.,

b[g bydl"cy celeberpol. Wo=os; st'd Wo=och Pannonia Pan ]bo/ek bydl"cy\.

welikojegowenijecerk.

velikoe govenie govet;]Wielki Post przed Wielkanoc'\.

welon przezroczysta zas=ona,upinana przez kobiety na g=owie=ac.vela franc., staronorm. i >re-dniow. ang.veile ang.veil.

welurgatunek jedwabnego aksamitu.=ac. villus]w=osy, kosmyk\ franc. velours.

welwet g=adka lub pr'/kowana tkani-na bawe=niana podobna do aksamitu.=ac. villus >redniow. =ac. vel-

vetum >redniow. ang. velvet,velwet ang. velvet.Welzewe= Bezlebub, diabe=, czort,

szatan, uto/samienie wszelkiego z=a.>redniow. vel;zevel-welzewe=.

we=n-a(iany(ianka(isty1. runo owcze.niem.wolle, anglosas. wull, >red-niow. ang.wolle, ang.wool,=ac.lana, gr.lenos,2. fala, ros. volna.niem.welle ]fala\.staropol. we=na]fala\, OE, ros.ang. wave,ros. volna-wo=na.

wemkn':wsun':, w=o/y:.=ac. in`%serere]po(przy-='czy:\ inserere insertus ang.to insert,ros. vstavit;-wstawit, vkl[hi-t;-wkljuczit.

wen poza wn"trze, na zewn'trz,na dw[r, won# OE.staropol. wen1. przecz, 2. na powr[t.ang. outside,ros. naru'naq storona, na-

ru'nost;-naru/nost,vnewnost;-wniesznost.wendobce, skr"ca:.

anglosaskievenden, >redniow. ang.wenden, ang.wend,lit.-=ot. rzekaSwenta ]o kszta=cie litery S\.

wenerowa:powa/a:, ho=d sk=ada:.ang. respect, pay homage,ros. pohtit;, blagogovit;.

wendeta zemsta.ital. vendetta.

weneryczny choroby zaka{neprzenoszone drog' p=ciow' ]ki=a,rze/'czka i wrz[d m"ski\.=ac. Venus, Veneris]bogini mi=o->ci\, =ac. venerus,ang.veneral.

wending holend. 1. obr[ci:,wykr"ca:, ]o kuli\ toczy: si",od(za-wr[ci:, 2. zajrze:, zagl'da:,3. odmieni:.lit. Wendigo=a,

nazwisko W"dzik, GK.wentyl(acja(acyjny(ator

akcja ucieczki.=ac.ventus ]wiatr\ventilare ventilatus franc.-ang. vent.

wene j"ki.

ang. wept weep]p=aka:\.

wepch-a:(n':]si"\weranda rodzaj otwartego

lub oszklonego ganku, tarasu.hind. pochodzenie s=owa port.varanda ]zadaszony balkon\ franc. veranda.wiryndarz]altana, ogr[dek\.

werbalnies=ownie, ustnie.=ac.verbalis verbum ]s=owo\,ang.verbal(ism.

werbelinstrument perkusyjny,b"benek.

niem. wirbel, EI.werb-owa:(unekzaci'g(a:, namawia: kogo do wzi"-cia udzia=u w czym.niem. werben, werbung.

werdyktwyrok, orzeczenies'du przysi"g=ych.=ac. dicere ]powiedzie:\veredictum]prawdziwie powiedziane\starofranc. veirdit,anglofranc. verdit,>redniow. ang. verdit,ang.verdict,s=aw.-ros. prigovor, rewenie.

wermutwino gronowo-zio=owe.=ac. wermut]pio=un\.

wereniks przezroczysta szybkoschn'ca substancja /ywiczna luboleista, pow=oka chroni'ca obrazyprzed wp=ywami atmosferycznymi.>redniow. =ac. veronix]sm[=kapachn'ca\.

wernisa/ pokaz dzie= sztuki dlaos[b zaproszonych, przed otwarciemdla publiczno>ci.franc. vernissage.

wers(et linijka wiersza,=ac.versus,>redniow. ang. vers ang.verse.

wersalikczcionki du/ych liter alfabetu.=ac. versus]wiersz\,niem. wersalien.

wersalkakanapa z ruchomym oparciem.franc. Versailles,pol. Wersal]miasto pod Pary/em\.

werset zwrotka,

verse ^ >wiat ^ strona ^ wrot Wroc=aw ^ wiatos=aw,Universe ^ Wszech>wiat,uniwersalny wszechstronny,uni` ^ wszech`.=ac. versus ^ wiersz, wersety.

wersjaod(z-miana, wariant,jeden ze sposob[w.

>redniow. =ac., franc.versio


9/149


xang.version.

wertobraca:, nawraca:.=ac.vertere ]zwrot\vertex]punkt zwrotny\ros. vernut;, vertet;, vertep,vertlo,wiert=o, wierny]nawr[cony\.

wertepy manowce, g[ry i do=y,

droga do nik'd.ros.-ukr. vertep,l.p.

wert(owa:przewraca: strony=ac. vertere.

wertykalny pionowy.=ac. vertex, verticis>redniow. =ac. verticalisfranc.-ang. vertical,

werwwierw.werwaanimusz, zapa=,

o/ywienie, energia, wigor.=ac. verbum verba,

franc.-ang. verve, BW.ros. sila-si=a, pod=m-podiom.weryfik-acja(owa:

>redniow. =ac. verus]prawda\ %facere]u(czyni:\ verificare]uczyni: prawdziwym\ starofranc.verifier, >redniow. ang. verifien,ang. verify,s=aw.-ros. proverqt;.

wes-ele(elny(o=y([=(o=ek(o=o>:rado>: z zawartego zwi'zku obja-wiaj'ca si" przyj"ciem, biesiad' itaci.anglosas. wed]>lub\, pokr. niem.wetten]zak=ada: si"\ anglosas.weddian]>lubowa:\ weddungang. wedding]1. akt lub ceremoniaostania si" /onatym lub m"/atk';ma=/emiesz-ny\,ros. smiewnoj-smiesznoj,zabavnyj-zabawnyj.

wesp[= razem, wsp[lnie, wraz,='cznie z kim. do spo=u.staropol. wespo=ek.anglosas. gaderian]zbiera:\ to%gdre]razem, wesp[=\ anglosas. togdre, togadere,>redniow. ang. togeder,ang. together,ros. vmeste,sovokupno-sowokupno.

wesprze:]si"\ podeprze:,udzieli: wsparcia, podtrzyma:. wspiera:.

wessa:]si"\ wsysa:.westalkakap=anka strzeg'ca >wi"te-

go ognia bogini Westy w staro/.Rzymie.gr. Hestia, =ac. Vesta.

westchn': odetchn': g="boko

na znak smutku, /alu, t"sknoty, tchnienie.

wesz,wszy]l.mn.\ pasa/yt ssak[w. cia=o ]ca=o>: wszystko\.s=aw. wie>]wszystko\,staropol. sz ^ >. /erada /er.staropol. /erada /er(owa:.anglosas. lus, niem. laus]wesz\,

franc. pou]l.poj.\,poux]l.mn.\,>redniow. ang. louse, lice,ang. louse]l.poj.\,lice]l. mn.\,ros. vow;-wosz.

weszkodzi: uszkodzi:, UW.we>rz[dpo>r[d, w>r[d.

niem. unter, zwischen,franc. parmi, au milieu de,]d\entre, anglosas. on gemang,>redniow. ang. i ang. among,ros. me'du-mie/du,posredi-posredi.

wet, wetydeser, koniec.=ac. servire]s=u/y:\ franc. des`]=ac. de`\ %servirdesservir]oczy>ci: st[=\ ang. dessert,ros. desert-desert.

wet(owa: zemsta, m>ci:. odwet,powetowa: strat", zniweczy: z=o.

wetowa: oponowa:, sprzeciwia:si".=ac. vetare]nie pozwala:, zabra-nia:\ =ac. veto]nie pozwalam\,ang. veto,ros. veto-weto,zapre]enie-zapreszczenie.

weteran uczestnik.=ac.vetus, veteris]stary\ veteranus.

weteryna-ria(rz nauka o anatomiii fizjologii zwierz't, o rozpoznaniui leczeniu ich chor[b, zapobieganiuim.=ac. vetus, veteris]stary, w sensiezwierz" w pewnym wieku\veterina veterinarius]zwie-rz"cia brzemiennego, ci"/arnego\.

wetkn':,wtyka:]si"\

wo=. 1289 vzokvena-wzotknena ]wetkni"ta, nabita na\.weto sprzeciw.

=ac. vetare]zabroni:\veto ang.veto.

wetrze:wewn-'trz("trzny

we % wn'trz, wn"trzes=aw.-ros. vnutr-;/i/ennyj//ennost;.

wezbra-:(ne ]wody\ przyb[r,s=owotw. pokr. nabrzmie:. bra:.

wezg=owie >ciana =[/ka o kt[r'opiera si" poduszk". wez % g=owa.staropol. wezg=owie.ang. headboard.

wezmiotjaz na rzece czy te/ grobla.wezwa-:(nie zew

odezwa, odzew.

staropol. wezwa:1. wezwa:, zawo=a:,2. nazwa:, przezwa:.staropol. wezwany nazwany.ang. call, summon,ros. zov-zow, prizyv-prizyw,sozyvanie-sozywanie,s=aw.-ros. sozva ]wezwie\.

wezyr minister w krajachmuzu=ma: odczuwania zapach[w. "ch uch ]powietrze\. w'cha:.

w"cierz wi"cierz ]sie: na ryby i

ptaki naci'gni"ta na ram"\.w"dka(rz(rski przyrz'd do =owie-nia ryb, sk=adaj'cy si" z w"dziska,/y=ki sp=awika i haczyka.

w"d(zarnia(zonka(zi:(lina(ka sw'd,zapach, n"ci: ]sw"dzi kusi\.

w"drow-a:(iec(ny, w"dr[wkaodbywa: pieszo dalek' drog".niem.wandern,anglosas.wandrian, >redniow. ang.wandren, wandrien,ang.wander(ing,ros. brod-it;/qga.~w"drowa: czas niedok., ang.

odbywa: pieszo dalek' drog".ros. put; putiwestvovat;]1. podr[/owa:, 2. w"drowa:,ang. to travel, to voyage, to wander\,stranstvovat;-stranstwowat]ang. to travel, to wander, to rove\,ang. to wander ]about\, to stroll.zaw"drowa: czas dok. przyby: do odleg=ego celu pieszo, piechot'pow"drowa: wyby: na w"dr[wk"

przew"drowa: od punktu A do Bwyw"drowa: wyj>: na w"dr[wk"

w"dzid=o metalowa spinka kantara,wk=adana w chrapy konia dla prowa-dzenia go lejcami dla zwrot[w.holend. wendig ]obr[ci:, wykr"ca:\.staropol. munsztuk w"dzid=o. niem. mund]usta, chrapy\ %stck]kawa=ek, sztuka, k"s\.anglosas. bitan]k'sa:\,>redniow. ang. bit, bitt,ang.bit,ros.udilo-udi=o ]w"dzid=o\,mundwtuk-mundsztuk.

w"dziskowysi"gnik w"dki,d=ugi, cienki kij. s=owotw. pokr.biczysko, `isko `ysko.

w"g-iel(lowy(lan(larka(larz(lik((lownia(lowodanska=a pochodzenia ro>linnego;zw"glone zgliszcza lub szcz'tki.staropol. w"gl, w'gl w"giel.


10/149


xfranc. ]drzewny\ le charbon de bois,]kamienny\ le charbon de terre,anglosas. col, niem. ]stein\kohle,>redniow. ang. cole, col,ang. coal,ros. ugol;-ugol niem.

w"gie-=(lnica(lnyr[g budynku,zza w"g=a, kamie< w"gielny.wo=. 1289 ougol=-ugo= ]w"gie=\,

ougla-ug=a ]w"g=a\,staroros. ugol=-ugo= u % go=,s=owotw. koncepcji 022, 023, 025&go= =og, =o/ ^ k=am ^ za=amanie^ k't r[g.ang. quoin]1. zewn"trzny r[g budyn-ku, szczeg[lnie du/e kamienie kt[rymibudynek jest zaznaczony,2. du/y, klinowaty kamieredniow. ang. knotte, ang. knot,s=aw.-ros. uzel-uze=.wi'za:.

w"{lica rodzaj drabinki sznurowejna statku, s=u/'cej do wchodzenia namaszty i reje.

w"/-ownica(owy(yk w'/,

wga/ati zadawala:, wynagrodzi:.Latopis 1116 vga'ati-wga/ati.

wgi"ty w % gi': wkl"s=y.wgl'd(a: w` % gl'da:.

s=owotw. pokr. po(prze(wzgl'd.

wg="bi-a:(:]si"\w` ]do >rodka\ % g="bi:.

wgnie>: w % gnie>: ]cisn':\.wgoni: w` % goni:.wgra: w` % gra:.wgryza:si" w % gry{:.whisky mocna w[dka.

ang. whiskey.

wia-:(lnia silny ruch powietrza,podmuchy. za(prze-wia:, powiew,wiatr, zawieja, zwiewa: ]1. zniesio-nym by: wiatrem, 2. przen. ucieka:,stawa: si" nieuchwytnym, jak wiatr,umyka:, oddala: si"\. wiew ^ ci'g zwiewaj ci'gnij si" ]oddal si"\;

wiatr ^ jazda powiat ^ ujazd zwiewaj st'd ^ jazda st'd ]wyno> si",zmykaj, biegiem\.wo=. 1289 v[]ou-wiejuszczu,za(na(po(prze(ob(pod(wy(z(rozwia:.~wia: czas niedok., uczucie przesu-

waj'cych si" mas powietrza wskutekwarunk[w atmosferycznych r[/nic wci>nieniach mi"dzy wy/ami a ni/ami.s=owotw. baz' wiatr, s=aw.-ros. wietier,gdzie tr, ter =ac. terra ]ziemia\.

ang. wind ]wiatr\ winter ]zima\,TD, s=aw. veter]wiatr\ wia:.>redniow. ang. blowen ang. to blow,ros. dut;-dut ]d':\, veqt;-wiejat]wia:\, veter-wietier ]wiatr\.zawia: czas dok. wia:, przez chwil", za ^ ponawia: wiele, np. >niegu nawiewpowia: kr[tko, porywem, powiewa:, po ^ zaprzewia: na wskro>, na wylot, wiatrem przez ubranie,

do cia=aowia: dooko=apodwia: od spodu, porywemwywia: na zewn'trzzwia: zbiec, uciecrozwia: w r[/ne strony, rozwia: nadziej"

wiad-omy(omo(omo>:pokr. wiedza.staropol. >wiadomy

znany, wiadomy.ang. known, ros. znanyj-znanyj.

wiadro 1. wied ]wie>:, prowadzi:\% dro ]woda\, gr. hydordro,2. w % jadro ]nutr, wn"trze\ j'dro,3. wiad ]woda\, jak Wiatycze, wada,4. jadro ]sie:, niew[d\, uj"ta woda.ros. vedro-wiedro.anglosas. pgel; buc,starofranc. paile, paele;>redniow. ang. paile; boket,ang. pail, bucket.franc. le seau, baquet,

wiadrunekstaropol. fidrunk, WF.

wiadukt=ac. via % ductus ]prowadzi:\.

wian-ek(uszek1. splot, zw[j kwiat[w, ga='zek,zi[=, itp., w kszta=cie kolistym,zdrobnieniewie:, zaufanie, s=owo na

wiar" ]na s=owo\, S=awianie ]Wierni\,powierzy: ]zaufa:\, wiaro=omny,2. prawda wiarygodny, uwierzytel-nienie, wierzy-ciel(telny,3. w znaczeniu religijnym& przekona-nie prze ]poza\ % konanie ]zgon\;przekonanie o istnieniu rzeczy uro-

jonych i o wydarzeniach kt[re niemia=y miejsca, prze>wiadczenie oprawdziwo>ci rzeczy fa=szywych,nierzeczywistych, nieistniej'cych,urojonych, zmy>lonych, o istnieniuBoga, anio=[w i /ycia pozagrobowego;

religia, wyznanie, obrz'dki wierny]nawr[cony\ wiernut ]zawr[ci:\.

wiara uderzenie chytrych w oponym[zgowe s=abych& dzieci, kobiet, star-c[w, nieuleczalnie i ob=o/nie chorych,przest"pc[w, naiwnych, hipokryt[w,my>li kr[tkiej; nie znaj'cych >wiata,/ycia, i jego praw; wiedza, nauczanie sol' w oku, krytykowane otwarcielub kodowane w pod>wiadomo>ciwiernych /e to z=o; im mniej wiedzy tym wi"cej si= boskich, pola domanipulowania ich umys=ami, zwyk=aregu=a reszty.

wiara ufanie drugiemu cz=owie-kowi, /e to, co m[wi, jest prawd',lub mo/e by: prawd', prawdopo-dobnie jest.

wiara ucieczka ludzi s=abych,fa=szywych, w >wiat urojony, jakoni sami.

ludzie jak ich wiara, a wiara jakludzie.

nie ma wiar prawdziwych i fa=szy-wych wszystkie s' fa=szywe.

staropol. wiara 1. powaga,2. zaufanie, wierno>:, rzetelno>:.staropol. wiarowa: wystrzega: si".=ac. fidere]zaufanie, wiara, dowie-rzanie komu\ fides;credere credo]wierz"\,starofranc. feid, fei, franc. foi,anglosas. creda, geleafa, geliefan>redniow. ang. feith, crede,


11/149


xbileve be % leve ileve, leve anglosas. geleafa,bileven be % ileven, leven anglosas. geliefan,ang. faith(ful, creed, belief]wiara\,believe]wierzy:, my>le:, s'dzi:\;fidelity]wierno>:, zgodno>: z prawd'\ =ac. fidelitas fidelis ]wierny\

infidelis, franc. infidele, ang. infidel]niewierny, nie wierz'cy w chrze>ci-

ja:\ hestnost;-czestnost,vernost;-wiernost. wierny.

wiardunek,wiadrunk,wied-runek,wierdunk,wirdunek,czy wirdunk moneta, jednostkapieni"/na r[wna 1(4 brzywny, tj.12-groszowa.

wiarus stary, dzielny /o=nierz.

wiast}arch.pol.|znany.st'd niewiasta ]nieznana, cz"stonie wymieniana w dokumentach zimienia\, powiastka ]zawiadomienie\,zwiastowa:,ros. izvestie]wiadomo>:\, AE.

wiastonoszzwiastun, obwie>ci-ciel.

wiaszcze wi"cej.staroros. vq]e-wiaszcze,ros. bolee-boleje.

wiaszczij wielki, starszy w pozycjispo=ecznej, znany, lepszy.staroros. vq]ij-wiaszczij.

wiatr(ak(ochron(o=om(opylny((osiewny([wkaszybki ruch powietrza.s=owotw. baz' ang.wind ]wiatr\ ang. winter ]zima\

ros. wieter ]wiatr\ ang. wing ]skrzyd=o\ wi"cej nr 024.

wind >redniow. ang. winden,winter >redniow. ang. winter,wing >redniow. ang. winge, weng.

autorzy S=ownika Webstera o tym niewiedz', podobnie o innych& hunt, tug,pomieszane dwa Zakony, nr 891.przez przypadek&wiatr ^ jazda powiat ^ ujazd zwiewaj st'd ^ jazda st'd ]wyno> si",zmykaj, biegiem\.Pogoda; anglosas. i >redniow. ang.weder, pokr. niem. wetter, ]powie-trze; pogoda\ s=aw. veter-weter}wietier| ]wiatr, E IE\.niem. wetter, ]powietrze; pogoda\ s=o-wotw. pokr. wet, >redniow. ang. wet,wete, anglosas. wt]mokry, d/d/y-sty\, baz' water, wter]woda\.wo=. 1289 vtrou-wietru ]wiatru\,ros. veter,ang.wind, breeze;wietrzy: nasi'ka: wiatrem ]tlenem\;1. wietrzy: zaduch, zaple>nia=e,2. zwierzyn" ]w"szy:, odbiera:

zapach z wiatrem\.wywietrzy: z g=owy ]wywia: z niej\.

wiatyk komunia >w. udzielanaci"/ko chorym i umieraj'cym.=ac. viaticum]zaopatrzenie napodr[/\.

wi'd post"puj'ca choroba rdzeniakr"gowego, wyst"puj'ca w okresie

zaawansowanej ki=y.wi'z Ulmus campestris L.,

gat. twardego, ci"/kiego drzewa.staropol. 1472 ylem ilmus.franc. orme, anglosas. elm,>redniow. ang. elme ang.elm,staroros. vqz=-wjaz, ros. vqz.

wi'za:]si"\ ='czy: poprzez supe=,w"ze=. przen. kojarzy:, s=aw. uz uzda, guz(ik.dos=. wik=a: rozwi'za:(wik=a:;wi'z wiklina.

do(od(pod(za(przy(uwi'za:, obo-wi'zek obop[lne zobowi'zanie,zwi'zek, pod(zawi'zkawi'zanka, wi'zka.ros. vqzat;, svqz;.za(na(po(u(prze(przy(ob(do(od((pod(wy(z(roz(zobowi'za:.~wi'za: 1. wik=a:, ple>:, 2. ='czy:.

s=owotw. pokr. pasa: pas opaska,pasowa:.zawi'za: ]si"\ uformowa: ]si"\nawi'za: 1. wiele czego, 2. do='czy:

w nawi'zaniu do...powi'za: po='czy: wi"zamiuwi'za: co> do czego>przewi'za: przepasa:przywi'za: do='czy: wi'zaniemobwi'za: dooko=adowi'za: do='czy:, do ^ przyodwi'za: zwolni: z wi"zupodwi'za: troch", cz">ciowowywi'za: si" wype=ni: zobowi'- zaniezwi'za: z='czy: wi"zem

rozwi'za: si" pozby: si" wi"z[wzobowi'za: ]si"\ narzuci: obowi'- zek ]co> za co>\ komu lub sobie wype=nienia wymogu

wi'z-ad=o(anie(anka(kawi'z[wka Filipendula, gat. ro>liny.wibra-tor(cja(cyjny(fon

drga-:(nia, falowa:.=ac.vibratus vibrare.

wice~ }arch.| rz'd, wskazuj' syla-by u/yte w wyrazach, dzi> ju/ bezzwi'zku ze sob', i ich znaczenia

rz'd, podrz"dny, poporz'dkowanykomu>, nierz'd, szczeg[lnie& ni/szy,gorszy, podw=adny ]ang. inferior\&device urz'dzenie, przyrz'd,vice` osoba podrz"dna, podporz'd-kowana, poni/ej ` ]ang. one who actsin the place of, subordinate, deputy,as in vice-president\,

vice ]1. powa/ny uszczerbek charak-teru; powa/ny moralny zaw[d, 2. dia-belskie, niegodziwe prowadzenie si";zepsucie, zdeprawowanie, 3. szczeg[l-nie niemoralny, zdeprawowany, lubponi/aj'cy na=[g, 4. ...itd.\ terminu/ywany do nierz'du vice squad]dzia= policji zwalczaj'cy nierz'd\.

wg mSjp 1969& przedrostek po-przedzaj'cy tematy s=owotw[rczerzeczownikowe, niekiedy przymiot-nikowe a\ oznaczaj'cy czyjego>zast"pc", lub funkcj" zast"pcy, np.wicedyrektor, wiceminister, wicedy-rektorski b\ oznaczaj'cy kogo>, kto

jest na drugim miejscu w eliminacjach,np. wicemistrz, wicemiss=ac. vitium]wada, na=[g, wyst"pek\,vice]w funkcji, w roli, w miejsce, za-st"pstwie innego, innej osoby, ang. inthe place of another\ starofranc., >red-niow. ang. i ang. vice, ros. porok-porok ]na=[g\, vmesto-wmiesto,vice-wice.

wich-er(ura(rzy: silny wiatr zporywami, zwykle tu/ przed burz'.niem. sturmwind]wichura\,gewitter]burza z piorunami\,ang. windstorm, strong gusts]silne porywy wiatru\,ros. vix-r;/or;/rem ]nagle,porywczo\.

wichrowatyskr"cony, krzywy,

zgi"ty. zwichrowany.wici"stwo, wici"/stwo

zwyci"stwo.=ac. vincere]zdoby:, pokona:, zwy-ci"/y:, podbi:\ victor victoria,starofranc. i >redniow. ang. victorie,ang. victory,ros. pobeda-pobieda.

wicina szkuty na Litwie, =[dki.ros. vit;vina-witwina.

wiciokrzew Lonicera, gat. ro>liny.wiciowiecgromada pierwotniak[w;

mikroskopijne, jednokom[rkowe

organizmy.~wicz,~wic patronimicznyprzyrostek w lit.- ruskich nazwiskachpochodz'cy prawdop. od vit, zezmian' T Cz, T C. Dziedzic]od dziada, lub dzieci dziedziniec\,kr[lewicz ]m=ody, od kr[la\, itp.A. Brckner 1927 b="dnie, /eprzyrostek nie powsta= od jakiego>samoistnego s=owa...

wi: =a


12/149


xza(na(po(u(prze(o(od(pod(wy(z((roz-wija:,pow[j, zw[j, wiklina, zwitek ]skr"t\.

wid forma, figura, kszta=t.staroros. vid-wid,ros. obraz-obraz ]forma\.

wid 1. rozga="zienie, 2. jaw.wid-a:(zie:wygl'd(a:. widzie:.

staropol. wida:widzie:, widywa:.

staropol. widomy widzialny,staropol. widzenie pogl'd,staropol. widziad=o widok.ang. to look ]at\, to view, to see,s=aw.-ros. smotret;-smotriet.

widelec sztuciec do nadziewaniana< potrawy, trzonek z dwoma lubwi"cej z"bami kolcami.ang. fork, s=aw. vilka.

widlica strza=a do kuszy o grocie

rozwidlonym na dwa haczyki.widlica wie> rozwidlaj'ca si",z=o/ona z dw[ch ulic[wek.

widliczka Selaginella, gat. ro>liny.widliszek owad z rodziny komaro-

watych, roznosz'cy zarazki malarii.wid=ak 1. Lycopodium, gat. ro>liny,

2. jele< samiec albo kozio= maj'cyna ka/dej tyce po dwa rogi.

wid-=y(e=ki(lasty ros.vily.widmo(wy zjawa.wid-zie:(zialny(owisko(mo((no(ny(a:(ok(nie:(nokr'g((ocznie(ok[wka(omy(ywa:(z(zenie(ziad=o(zi-mi-si" jawuwidoczni: ujawni:. niewidomy,widz(iad=o(enie i inne.zakrawa =ac. video.u/ywane z synonimami& baczy:,gl'da:, jrze: tryb rozkazuj'cy]ja\ widz", ]ty\ zobacz, sp[jrz,na(spogl'daj,s=owotw. poch. dziw, czyt. wspak,s=owotw. koncepcji 023.wid` jest w chorw. i wind., czeskim

i rosyjskim.Latopis 1116 vidti-widieti,wo=. 1289 vidhi-widaczi]widz'c\, vid-widia ]widzia=\,vidti-widieti ]widzie:\,staropol. dziwad=o widowisko.~widzie: czas niedok.

postrzega: co wzrokiem; patrze:.s=owotw. pokr. jrze: ]gl'da:\.ros. videt;-widiet, smotriet-smotriet, ang. to see, to perceive.nienawidzie: nie cierpie:, nie

znosi:, /ywi: urazprzewidzie: przed czasemodwiedzi: z=o/y: kr[tk' wizyt", nawiedzi:, od ^ naNie nale/'& dowiedzie: si", powie-dzie:, zwiedzi: ]$, obejrze: dla swejwiedzy, zapozna: si"\ wiedza.

wie 1. g[ra wierch,wietier, wiedro ]wiadro w %

jadro\, wierzga: nogami, i inne,2. jasno>: >wiat=o, zarzewie.~wiec,~owiec 1. ='czno>:, 2. g[ra.

skr. franc. liaison ]='czno>:\ =ac.ligatio ligare]zobowi'zanie, wi'-za:, przywi'zywa:\; pocztylion ^pocztowiec; zawodowiec, fachowiec,kieszonkowiec; z=o>liwiec, parszy-

wiec; prochowiec, piaskowiec; rodza-je statk[w ]od ich cumowania\& masz-

towiec, frachtowiec, liniowiec, lotnis-kowiec, parowiec ]parostatek\; pojaz-dy lataj'ce& szybowiec, odrzutowiec,latawiec, my>liwiec;g[ra& Parkoszowiec parkosz,Grabowiec grab, owiec.

wiec(owa:(owy masowe zgroma-dzenie ludno>ci maj'ce na celu prze-dyskutowanie aktualnych wydarzeredniowiecznej& 1. zgro-madzenie mieszkawiat=o czemno>: ]$\, > ^ nie,>wiec-a(i:, >wiat=o wiec(cz.cz[r czar, A ]ciemno>:\.staroros. veherij-wieczernij,vehernyj-wieczernyj.wo=. 1289 vehera-wieczera]wieczoru\, ros. veher=,

pory.wieczysty wiekuisty, na wiekiwiedati wiedzie:, zna:, umie:;

wzmocnienie, si=a.staroros. vedati-wiedati.

wiedro 1. zn[j, 2, susza, 3. /ar.Latopis 1116 vedro-wiedro.

wiedz-a(ie: akt, fakt, stan znania,szczeg[lnie&a. zapoznania si", zaznajomienia,

obeznania si",b. >wiadomo>ci, zrozumienia,

wynik=ych z nauki, praktyki, b'd{

obojga z nich.wywiad, dowiadywa: si".staropol. wiedzie: pewnie

nie w'tpi:.]ja\ wiem s=owotw. pokr. pewien]w'tpliwy, jaki>, nieokre>lony\MN.Latopis 1116 vdti-wiedieti,wo=. 1289 ouvdana-uwiedana]wiadoma, powiadomiona\,vdaniem;-wiedaniem ]wiedz'\,vdaet;-wiedaet ]wie\, vdawe-wiedasze ]wiedzia=\, ouvdati-

uwiedati ]wiedzie:\, nvedomoest;-niewiedomo est ]niewiadomoby=o, bez wie>ci\,ne vste li-ne wieste li ]czy/nie wiecie\, ros. znanie,zawiadomi:, na(od(z-wiedza:;zawiedzony zaw[d.po(do(wy(z-wiedzie: ]si"\,

wied{ma dos=. ma wiedz" ]t=um. odty=u\. kobieta maj'ca zwi'zek zez=ymi mocami, czarownica; urojeniez dawnych czas[w.s=aw.-ros. vedma.

wieja witka. staroros.vejq-wieja,vejka-wiejka.

wiejski wie>.wiek 1. sto lat, 2. ilo>: lat w moim

wieku; wieczny, wiekuisty.staropol. wiek 1. wieczno>:,2. okres /ycia ludzkiego.ang. century, age,


13/149


xOld Polish eternity, life span,ros. vek-wiek.

wieko pokrywa. t=um. od ty=u&wie ]wierzch\ % ko ]na\,s=owotw. koncepcji 022, 023.wieko ]koniec\ wie(ko-:,

s=owotw. pokr. ilo>: ile,wiele w % jele ]ile, ile tylko\. niem. viel]wiele, du/o\,viele.anglosas. manig, maning, monig,pokr. niem. manch mancher]niejeden\, franc. beaucoup,>redniow. ang. meni, mani, moni,ang. many,ros. mnogo-mnogo,mno'estvo-mno/estwo.

wielebnytytu= grzeczno>ciowydla cz=onk[w kleru.s=owotw. poch. uwielbiany.

staropol. wielebno>: szlachetno>:,wspania=o>:, chwalebno>:.staropol.wielebny szacunku godny.=ac. re`%vereri]ba: si", obawia:si"\ revereri franc.reverer ang. revere]szanowa:, czci:\;

=ac. revereri reverendus ang.reverend]czcigodny, wielebny\;

=ac. revereri reverens reverentia starofranc. reverence]starofranc.lub =ac.\ ang. reverence]szacunek,cze>:\,

ros. ]tytu=\ prepodobnyj-prepodobnyj.

wielelepiewychwalanie, majesta-tyczno>:, magnificencja.staroros. velelepie-wielelepie.

wielekro: wiele.wielgo>: mnogo>:, wielka ilo>:,

liczba, :ma czego ]:ma tutu= wo-

dza tatarskiego 10 tys. woj[w\.gr. myrios ]niezliczona\ myrias,myriados]liczba dziesi"ciu tysi"cy\;=ac. multus]wiele\ multitudoang. multitude, myriad,ros. mno'estvo-mno/estwo,tolpa-to=pa.

wieli liczny.

niem. zahlreich, franc. nombreux,=ac. numerus]liczba\ numero-sus]licznie\ ang.numerous,ros. mnogohislennyj-mnogoczislennyj.

wielicidni pascha.>redniow. velici dni-wielici dni.

wieli: rozkazywa:, poleceniawydawa:. s=aw.-ros. povelenie-powiele-nie ]polecenie, rozkaz\.ang. to order, to command,

ros. prikaz-yvat;/at;-prikaz-ywat(at. komandovat;.wielicza:]si"\g=osi: chwa=",

s=aw", ros. wieliczestwo.wieliczestwo kaznodzieja,

dobroczy:1. znacznego rozmiaru, olbrzym,

maje-stat(yczny, wynios=y òn&rz. Don ]wielka woda\, Leon ]wielkilew, leo\, Briton Wielka Brytania]Great Britain\, dzwon ]wielki

d{wi"k zwuk\, pyton ]wielki w'/\,wazon, i inne on,

2. bardzo liczny, zawieraj'cy wieleczego wielka liczba, suma,

3. wysokiej warto>ci, bogaty, kosz-towny wielki maj'tek, prze-mys=,

4. znaczny co do si=y, nat"/enia,intensywno>ci, nacechowany moc' wielki grom, b[l, wielka krzyw-da, wina,

5. maj'cy du/e znaczenie, donios=y,

wa/ny, niezwyk=y, niecodzienny wielka chwila, wielkie dzie=o,6. znacznie ponad przeci"tn', wybit-

ny, znakomity, s=awny, uzdolnionydo czego>, wspania=y wielkiartysta, cz=owiek,

7. dobry Wielki Pi'tek, ang. GoodFriday good ]dobry\, wielki((dobry Bo/e, wielkoduszny,

8. stary& wielkie ksi"stwa i kr[lestwa,np. Wielkie Ksi"stwo Litewskie,Wielkomorawia, Wielka Brytania]Britannia\, Kr[lestwo Polskie

]Wielkopolska ^ Polonia, i Ma=o-polska\, Livonia, Lithuania, Dania anglosas àin, èin& Britain,Holstein. staro` i nr 493.Wielu< Starogr[d, Wielona,Nowogr[d Wielki ]Stary\, i inne.kowiadcz'ce o wielko>-ci terminu&òin, òn, ò:

pot"ga, wszechmoc.anglosas. great, >redniow. ang.grete, gret,ang.great,wo=. 1289 velik=-welik ]wielki\,veli-welij ]wielki\, velika-welika ]wielkie\, veliko-weliko]wielkie\, velmi-welmi ]wielce\,veliko[-wielikoju ]wielk'\,do velika-do wielika ]do starych\,mnogokra-mnogokrat,mnogokraty-mnogokraty]wielokrotnie\,mazur. velika ]wielkiego\ s=aw.velikyi

velik-an/ij/oduwnyj, ve-lihavyj.Zupe=nym nieporozumieniem jest&m/onki o wielkiej Litwie w zro-zumieniu zasi"gu terytorialnego, bodo='czone do niemieckiej ekspansjina Wsch[d, 1939, gdy termin wielkaLitwa stara, okupacja, pomie-szanie, przypis w Spisie tre>ci. Cz=ekuczony, bo umie pisa:, lecz nadalniedouczony, zwyk=em zwa: takich.

wielkiednis=aw. velici dni post, pascha.

wielko~ wielki(o>:,wielko-duszny(lud(miejski(mo-carstwowy(pa


14/149


xwielo~ du/a liczba jednostek

lub element[w.wielo-barwny(b[j(bok((bran/owy(g=osowy(j"zyczny((k't(kolorowy(kierunkowy((kr'/ek(krotny(letni(miani wiele innych wielo`.

wielom dla wielu.ang. for many,ros. dlq mno'estva.

wieloryb wielki ssak morski z rz"duo tej samej nazwie, o wrzecionowa-tym ciele i koredniow. ang. whal, ang. whale,ros. kit-kit, ale vel;bot-wielbot

]statek do po=owu wieloryb[w, ang.whaleboat, whaler\.wielostronny o wielu strunach,

wielostrunowy.wielot olbrzym wg A. Brcknera

]raczej prawdop.\,ale ros. velet;]rozkazywa:\.

wielo/'dnywielce /'daj'cy,chciwy.ang. greedy, covetous,ros. 'adnyj-/adnyj,pro'orlivyj-pro/orliwyj.

wiem bo, bowiem.ang. because,ros. potomu hto-potomu czto,radi togo-radi togo ]z powodu\.

wieniawa nazwa herbu szlacheckie-go.

wie-niec(ci: w sobie\ to contain,]wp=ywa:\ to influence.zawiera: mie>ci: w sobieuwiera: uciska:, u ^ pod ^ przywywiera: 1. dzia=a: si=' na co, 2. oddzia=ywa: na kogo w jaki> spos[bzwiera: ='czy:; zwarcierozwiera: od='czy: jedno od drugiego; rozwarcieI. otwiera: rozwiera: ` usta,II. otwiera: otworzy: 1. usun':

zamkni"cie, zdj': wieko ot-worzy: butelk", okno, drzwi,2. za=o/y:, ufundowa:,uruchomi:, ustanowi: otworzy: sklep

wierch wierzch, szczyt, g[rnacz">:, czub wie ]wierzch\ wiecha,wiewi[rka i inne,zawierszy: zaczubi:.ros. verx.

wierciad=o zwierciad=o.wier-ci:(t=o(tarka(tniczy >widru-

j'c, dr'/'c robi: w czym otw[r,przybory w czynno>ci' zwi'zane. wier, wir ]obr[t\.mSjp 1969& techn. narz"dzie dowiercenia otwor[w; g=[wna cz">:wiertarki.staropol. wierci: si"

uwija: si", kr"ci: si",staropol. wiercie: szybko, nie-

spokojnie porusza:, np. oczyma. wiert=o, >wider >widrowa:.

holend. dril,

ang. drill ]1. narz"dzie lub aparat,przyrz'd do wiercenia otwor[w wdrewnie, metalu, kamieniu, itp, 2.>limak kt[ry wierci dziury w muszlachostryg i zabija je, 3. musztra wojskowa,fizyczny wysi=ek i szkolenie /o=nierzy,szczeg[lnie w grupach\,ang. drill press]wiertarka pionowa,nap"dzana, pionowo wierc'ca ma-szyna, w kt[rej wiert=o naciskane jestautomatycznie, lub r"cznym lewarem\,ros. sverlo-swier=o ]wiert=o\.prze(wy(od(nawierci:, wiertak,

wierciuch(och, wiercipi"ta.~wierci: czas niedok. wiert=o

vert ]pion\ % =o ]narz"dzie\ =ac. vertex, verticis.1. >widrem wykona: otw[r w czym,2. dr'/y: otw[r w skorupie ziem-

skiej w poszukiwaniu wody,u/ytecznych kopalin.

znaczeniowo pokr. burza ]zawieru-

cha\ bor ]$#\, OU, burzy:.ros. sverlit;-swierlit, burit;,ang. to bore, to drill, to perforate.nawierci: czas dok., na ^ wyprzewierci: na wskro>, na wylotwwierci: do >rodkawywierci: czas dok., wy ^ odrozwierci: powi"kszy:

Nie nale/y& odwiert otw[r wiertni-czy przygotowany do eksploatacji.

wierciochpodajnica, przedniacz">: wiejskiego wozu dokonuj'caskr"t[w, dyszel umocowany do niej.staropol. wyerczyoch.=ac. Est tribulus osseth,tribula czepy,tribulumquoque wyerczyoch.

wier" zaprawd", zaiste, niew'tpli-wie, przeto, wi"c, s=usznie.ang. certainly;right,

ros. konehno-konieczno,naverno-nawierno,pravilno-prawilno.

wiern-y(o>:wiara, wiara.wierny, zapewne nawr[cony poganin]na wiar" w Jezusa Chrystusa\ =ac. vertere ]zwrot\vertex]punkt zwrotny\.s=aw.-ros. vernyj vernut;.wierny tj. religijny fa=szywy, z dalaod prawdy; ka/da religia jest fa=szywa iskupia g=[wnie fa=szywych; prawda tj.wierno>: ostatni' rzecz' u wiernych,

pobo/ny; powinno by: rozumiane&wierny taki sam, dok=adny wiernakopia obrazu, wierny odpis dokumen-tu, wiarus, itp.ale pobo/ni ]czyt. fa=szywi\ przypisalisobie prawo do prawdy i nauki, tj. /eprawd" g=osz' i biblijne mora=y zw'naukami ]nie ucz"szczaj do szk[= wko>ciele nauki otrzymasz\.wg Ss 1953, staropol. wierny1. prawdziwy, niefa=szywy }$#, J.D.|

rzeczywi>cie istniej'cy

}ang. genuine, J.D.|,2. wierz'cy, gorliwy wyznawca ja-kiej> religii }tj. my>li kr[tkiej;

jako wierny ^ zaufanie maj'cy,szczeg[lnie do pogl'd[w kleru,wysoce oddany sprawie, J.D.|,

3. gorliwy, pilny,4. godny zaufania, rzetelny,

niezawodny, dochowuj'cy wiary,5. szczery, prawdom[wny,6. zgodny z prawem, maj'cy moc

prawn', prawnie posiadany.staropol. wiernie

prawdziwie, szczerze.za(po(u(do(zwierzy: ]si"\.nawr[ceni ]neofici\ na % wr[ci:]bez zwi'zku s=owotw. z wiar'\. wert. gr. potamos ]rzeka\ Potop ]wylewrzek Tygrysu i Eufratu; Arka Noego,po dniach czterdziestu ]wielu\,osiad=a na g[rze Ararat. Woda pohoryzont tj. po ca=ej }okolicznej|


15/149


xziemi. Gdy ziemia sta=a si" Ziemi',Globem, i B[g mia= nim wytopi: ca='ludzko>:, czy Potop by= w Japonii$By=. A czy w obu Amerykach$ By=. tylko przez siln' wiar" w Jezusa Chry-stusa w /ycie wieczne. A co z lud{misprzed ery chrystusowej$ Prorocy byli.A co z lu{mi na innych kontynentach$

Z Palestyny wsz"dzie w[wczas je/-d/ono, po ca=ym >wiecie, tj. Globie}ju/ w czasach staro/ytnych Glob by=dobrze znany Palestyciej m[wi' o tym,czego im akurat brakuje& biedni opieni'dzach i op=ywaniu w z=ocie,chorzy o zdrowiu, s=abi o sile,sk=[ceni o zgodzie, jedno>ci, wi"cwierni o prawdom[wno>ci.S=awianie ]Wierni\ Prawos=awny]Prawowierny, Ortodoksyjny gr.\,wi"cej nr 700.pierwotnie s=aw s ]z\ % =aw ]woda\;plemi" osiad=e w rejonie NowogroduWielkiego ]Starego\ nad jez. Ilmer.=aw ]woda\ =awica, wp=aw, i inne.Na fa=szu S=awian i s=awianofilstwie,r[wno>ci dla wszystkich, Trocky,Brodsky, Zinowiew i inni, komunizmbudowali. nr 700 i slogan.

niem. ]praw(y\ treue, genauigkeit,]wierz'cy\ treu; ehrlich,=ac. fides]wiara\ fidelis]wierny,wiarygodny\ fidelitasfranc. fidelite, ang. fidelity,Old Polish genuine, real;faithful;realiable;frank, honest; rightful,ros. vernost;-wiernost, predan-nost;-predannost ]oddanie si" `\,]dok=adno>:\ tohnost;-tocznost.

wiersta wiorsta, miara d=ugo>ci.s=owotw. pokr wz(rost.staroros. versta-wiersta.

wierstati z(ur[wnywa:.staroros. verstati-wierstati.

wiertograd sad.staroros. vert-wiert,vertograd-wiertograd.

wierszutw[r poetycki z=o/ony z kr[t-kich linijek my>li i rymu zwrotek.staropol. wirsz]wer(set, wiersz\.=ac. vertere]skr"t, zwrot\ versus;starofranc. versanglosas.fers,>redniow. ang. vers, ang. verse.

wiersza sie: w kszta=cie kosza

z lejkowatym otworem zwr[conymdo wn"trza, przeznaczona do =owie-nia ryb, rak[w i ptak[w. wier ]wierzch\ % sza]sta\ TZ zastaw.

wierszie p=ody.staroros. verwie-wierszie.

wiert=o narz"dzie do wykonywaniaokr'g=ych otwor[w w drewnie, me-

talu, poprzez ruch obrotowy ostrza okszta=cie spirali.wg mSjp 1969, wiert=o narz"dziedo wiercenia otwor[w; g=[wna cz">:wiertarki czyli wiert=o wierceniemobja>nione.s=owotw. pokr. >wider, odwiert.wiert ]obr[t\ =ac. verte.

ros. burav-buraw, sverlo,anglosas. nafu]piasta ko=a\ %gar]dzida, w=[cznia, oszczep, ostrze\ nafogar >redniow. ang.a nauger,a navegar ang.auger ]b="dne,pomy=kowo tak zapisane\,screw auger]>rubowe\,ship auger]okr"towe\,lip-ring auger]skraj pier>cienia,kr"gu\.Rodzaj wiert=a do drewna&ang. brace and bit]z=o/one zwymiennego bit, drill wiert=a ibrace, handle obrotowej r'czki,kr"c'cej si" z dala od osi, wykor-bionej; ca=o>: naciskana drug' r"k',zwykle od g[ry\.innym, >wider&>redniow. holend. wimmel,starofranc. wimble, guimbel,>redniow. ang. wimbel,ang. wimble, daj'cy >widerek wiel-ko>ci korkoci'gu pionowe ostrze zpoziom' r'czk', w poprzek&>redniow. holend. wimpel,

starofranc. guinbelet, guimbelet,>redniow. ang. gymelot,ang. gimlet]>widerek\.Rodzaje wierte= do /eliwa i stali& z uchwytem walcowym kr[tkie, z uchwytem walcowym d=ugie, z uchwytem sto/kowym Morsea, kr[tkie prawo` i lewotn'ce

do rewolwer[wek i automat[w, z uchwytem sto/kowym Morsea

do g="bokich otwor[w.tokarka.

wierutnywykr"tny, przewrotny.negatywne znacz. ]k=amca\, wier-t(ci: ]obr[ci:\, lub wiara ]k=a-mi'cy tak, /e tylko da: mu wiar"\.staropol. wierutnyistny, prawdzi-

wy, w najwy/szym stopniu, wgS=ownika S. B. Lindego, tom VI.

{le w mSjp 1969& istny, prawdziwy,skocija>ska spo=eczno>:.

staroros. verv;-wierw,ros. verevka-werewka.wierz'cy wierny. wiara.

ang. faithful,ros. vernyj-wiernyj.

wierzb-a(ina(owiec(owy Salix,gat. drzewa, kwiaty zebrane w kotki.wo=. 1289 i sil;na lozina.i verb;e-i silnaja =ozina, i wierbie

]silna, mocna, =ozina i wierzby\.wierzch(ni(o=ek(owiec(owina

1. g[rna cz">:, warstwa, powierzch-nia; szczyt, 2. zewn'trz, widok,wo=. 1289 vr=x-wrch ]wierzch\,v= vrx=-w wrch ]w wierzch\,Ipat. 1428 vrx=-wierch ]wierzch\,ros. verx, v= vr=x rky,

powierzchnia, zwierzchnik.wierzejepodwoje, dwuskrzyd=owe

wrota, brama. wiert ]obr[t\, TZwo=. 1289 vro[ gradno[-wieroju gradnoju ]wierzej' grodu,grodzk'\, wersji Pogodina, {le,dro[-deroju ]dziur'\, wersjiChlebnikowa, w=a>ciwie,Ipat. 1428 dyre[-dyreju ]dziur'\.

wierzg-a:(n': odrzuca: kopytami,racicami ]g=[wnie o zwierz"tach\,

pokr. izverg/at; ]odrzu-t(ca:\.wierzy-:(ciel(telno>: wiara, wierny(o>:.za(po(u(do(zwierzy: ]si"\.~wierzy: czas niedok. s=aw.-ros.vera-wiera ]wiara ^ zaufanie\ poverit;-powierit,doverie-dowierie,ang. to believe, to trust.zawierzy: czas dok. wierzy:,

zaufa:powierzy: przekaza: w r"ce

osoby zaufanej; powiernik

uwierzy: da: czemu wiar",przyj': za prawd",u ^ za ^ przy

dowierza: do koci\

zwierzy: si" powiedzie: co komuw tajemnicy, wyzna:

sprzeniewierzy: przyw=aszczy:sobie cudze mienie,pieni'dze, zdefraudowa:

wierzysko,wiorzysko, OE,

kupa wi[r, miejsce pe=ne wi[r.~wiesi: czas dok. wiesza: wies

pol. wias, wis, np. zawias, wieszak,nawis, wisiorek, zawis=y ]zale/ny\.koncepcji s=owotw. 018& wisie: le/e: sta:, S?, tak/e wie/ ]po=o-/enie\ Puszcza Bia=owieska ]NiskoPo=o/ona\, Nie>wie/ ]Wysoko `\.wiesi: umocowa:, zaczepi: co lubkogo na czym, w oderwaniu od ziemi,podstawy, np. na drzewie, bielizn" nasznurze, drzwi na zawiasach.wg. mSjp 1969& wiesza: 1. przy-

czepia: co do czego tak, aby wisia=o,zwisa=o }mas=o ma>lane. J.D.|,2. u>mierca: kogo za pomoc' stryczkaumocowanego do szubienicy, belki,drzewa.ros. vewat;, ang. to hang >redniow.ang. hangen; s=owotw. pokr. hinge]zawias\ >redniow. ang. hengen


16/149


x]powiesi:\,ros. povesit;, ang. to execute.zawiesi: czas dok., raz jedenpowiesi: 1. raz jeden, po ^ za 2. dokona: egzekucji, stracenia, u>mierci:uwiesi: si" uczepi: si", od spoduprzewiesi: 1. co przez co, np.

plecak przez rami", prze ^ przez, 2. powiesi: w innym miejscupodwiesi: od spodu, pod ^ uwywiesi: na zewn'trzrozwiesi: w r[/nych miejscachNie nale/'&obwieszczenie wie>: ]wiadomo>:\,Wies=aw(a wies ]wszystko\,owies wiesna ]wiosna\ wies % sna,Wis=a, Sesuwis w Prusach, Tigris ]pol.Tygrys\ i Eufrat ]Euphrates\ w Zat.Perskiej is, ys ]1. woda, 2. ogie:.staropol. wiesio= weso=y, wes[=.wiesio=ek weso=ek, kuglarz.ang. wedding,joy,ros. svad;ba-swadba, brako-sohetanie-brakosoczetanie,'enit;ba-/enitba,veselie-weselie.

wiesio=ek Oenothera, gat. ro>liny.wiestnik goniec z wiadomo>ci',

wie>ci', wiast, AE.s=aw. vst;nik=.

wiestnog=o>no, publicznie.staroros. vestno-wiestno.

wiesza: si" na czym>opiera: si". s=aw.-ros. zawisiet.=ac. religio ]$\religare,starofranc. relier, ralier>redniow. ang. relien]zbiera: si",gromadzi: si", zbiega: si"\ ang. rely ]polega: na kim> lub naczym>, ufa:\, depend]zale/e: od \,

ros. upovat; (na)-upowat ]na\,doverqt;-dowierat,polagat;sq na-po=agatsja na,]wisie:\ viset;-wiset,]zale/e:\ zaviset;-zawisiet.

wiesza-k(d=o(:]si"\za(po(wy(ob(przewiesi:, zwis]wisus =ac. visus\u ^ za, unosz'cy ]si"\ np. w powie-trzu zawieszony nosi: ]odzie/\ wieszak ]na ubranie\,s=owotw. pokr. zawiesiny ]materia=ziemny unoszony przez wod"\.

anglosas. cribb>redniow. ang. cribbe ang.crib,s=aw.-ros. vewat;, viset;,]egzekucja\ povesit;-powiesit,wo=. 1289 zavsy-zawiesy]zas=ony\.

wieszcz(ba(ek(y(atm[wi:, opowiada: pol. wieszcz,obwieszczenie ]obm(om-[wienie,

plakaty na s=upach\, z=owieszczy.staroros. ve];-wieszcz ]rzecz,objekt, posiad=o>:, dzie=o, process'dowy, negocjowanie\,wo=. 1289 v]a-wieszcza,ros. ve](at;.staropol. wieszczba

przepowiadanie, wr[/enie, dar

jasnowidzenia, wieszczenia.wieszczerzyca,jeszczerzycajaszczurka, Lacerta agil is.wie>(niak(niaczka skupione

siedliska ludzkie na terenachrolniczych.staropol. wie>nica]wie>niak\,wie>ny]wiejski\.ros. derevnq]wie> bez cerkwi\,ang.village; pol.wioska ]osada\,wie>niak, wiejski. Por. sio=o.Odwr. siew, przez przypadek.

got.weihs,wo=. 1289 ves;-wies ]wie>\.s=aw.-wo=. ve';.

wie>ba wieszanie wiesi:`ba ]czyni:, robi:\.

1.wie>: prowadzi: ]i>:, pieszo\,r[/ne od wie{:]jecha:, po(wozem\.wie>: prowadzi:, pieszo, i>:,wie{: jecha:, konno, po(wozem,s=owotw. koncepcji 002.A.,s=owotw. pokr. nadesz=a wie>:,i st'd nr 2& wie>:, wie>ci.za(na(po(u(prze(przy(do(od(wy(

z(rozwie>:.2.wie>-:(ciwiadomo>:, pog=oska,

cz"sto nie sprawdzona;wie>:... tryb /ycia. s=owotw. pokr.i>:, gdy wie{: jecha:.wo=. 1289 vst;-wiest ]wie>:\,v]a emou ko...-wieszcza emu

jako nie mo/eszi uder/ati grada]doni[s= mu\,vst;[-wiestju ]wie>ci'\.mazur. vest; s=aw. vst;otvet,zwiastun,

ale nie wie{: wiod", wiedzie,wi[d=, wiedli, wiedziony.staropol. wie> wie>:$staropol. wie>: wietnica ]dom

obrad, s'du ratuszowego\.~wie>: 1. prowadzi:, i>:;

wiod" jak ci si" wiedzie$2. wiadomo>:, powiadanie, powia-domienie, `kaz ]mowa\ rozkaz,kazanie, i inne.s=owotw. baz' wada ]woda\ kt[ragdzie> prowadzi ]p=ynie\ zw[d,obw[d ]okr"g krug k % rug, tj.

pobli/e rugat;-ruga: ^ ubli/a:,ur'ga:, ang. to abuse, to revile, torail at, to insult\.r[/ne od wie{:, pojazdem, jazda;wie>: wie{: s=owotw. koncepcji002.A.zawie>: czas dok. wie>:, zaprowadzi:nawie>: wiele

powie>: o(powiadanieuwie>: prowadzi: do..., u ^ pod ^ przyprzewie>: z miejsca A do Bprzywie>: tu, na miejsce, bliskoobwie>ci: wszystkim do wiadomo>ci; obwieszczeniedowie>: dokaza:, udowodni:

odwie>: odci'gn':wywie>: wyprowadzi:; wyw[dzwie>: wprowadzi: w b='d, zw[d

wie>nicamieszkaniec wsi,wie>niak. staropol. wie>ny]wiejski\.starofranc. pas, pays]kraj\ pasenc, pasentanglofranc. paisant,ang. peasant, countrymanlub,countrywoman,ros. krestqnin,mu'ik-mu/ik,derevenskij 'itel;.

wiet mowa,wiec T C,privet-priwiet ]pozdrowienie\,otwiet otvet]odpowied{\pierwotnie& ='czno>:,przy(u-wi'zanie `owiec,por. wiec.

wietchij stary ros.vetxij,=ac. Veteris Testamentum ]StaryTestament, pierwsza z dw[ch ksi'g Bi-blii\ staroros. Vetxj Zavt=-Wietchij Zawiet ]Stary Testament\ ros. Vetxij Zavet.

wietlicarodzaj paproci.wietnica ratusz.

staropol. wie>: wietnica domobrad, s'du ratuszowego.

wietoch,wietch odzie/ zu/yta;szmata, ga=gan.Latopis 1116 vet=x=-wietoch.

wietrz-y:(e:(nik(ny(yk wiatr, s=aw.-ros. wietier.

wiew pr'd powietrza. przewiew.wiewi[rka zwinny gryzo< /yj'cy

g=[wnie na drzewach, w lasach i

parkach. wie ]wierzch, g[ra\ %wi[r % ka ]podniesiony wi[r ogonkszta=tu wi[ra\.Latopis 1116 bla-bie=a ]bia=ka\,vverica-wiewierica ]wiewi[rka\,s=aw.-ros. vekwa.

wie{:,wozi: przemieszcza:za pomoc' wozu, pojazdu.wie{: wiod", wiedzie, wi[d=, wie-dli, wiedziony prowadzony.wodzi:, prowadzi:.r[/ne od wie>: i>:.wo=. 1289 privede-priwede]przywi[d=\, vedowa-wiedosza]wiedli, uprowadzili\, vedenou-wiedenu ]wi[d=\, izvedowa-izwiedosza ]wywiedli, uprowadzili,iz ^ wy\.za(na(po(u(prze(przy(do(od(pod((w(wy(z(rozwie{:.~wie{: przemieszcza: co wozem,


17/149


xpojazdem, si=' nap"dow' np. koredniow.ang.tour, tur, ang.tower,wo=. 1289 ve'a-wie/a ]wie/a\.

wie/lecy,wy/elcy wy/=y,psy my>liwskie.staroros. ve'lecy-we/lecy,vy'lecy-wy/lecy.

wi"c ='cznik, przed=u/enie zdania,my>li, w rodzaju& co za tym idzie,dalej, d=u/ej, pokr. poniewa/.mSjp 1969 naukowo& wyraz ozna-czaj'cy, /e to, co po nim nast"puje,

jest skutkiem lub wnioskiem wzgl"demtego, co go w wypowiedzi poprzedza&My>l", w. jestem, ...itd.wi"cej wi"c % ej ]stopieredniow. ang. i ang. more,ros. bolee-boleje, bol;we-bolsze.lepiej, dobrze.

wi"cierz sie: na ryby lub ptakinapi"ta na obr"czach.podbierka, s=up, s="p, s="pnica.staropol. 1394 wanczerzmi.s=owotw. pokr. wi"zy, w"dka, n"ci:.ang. ]na ryby\ scoop net.

wi"cszy, wi"tszy wi"kszy.wi"d-nie(n':trac'cy j"drno>:,sztywno>:. zwi"d=y, uwi'd.s=owotw. pokr. wiotki.A. Brckner 1927 mylnie w"d-lin" tu do='czy= ]od w"dzenia#\&wi"dlina....

wi"ksz-y(o>: maj'cy przewag"nad drugim w rozmiarach, ilo>ci.staropol. wi"cszy.=ac. magnus]wielki\ major]wi"k-szy\ >redniow. =ac. majoritasfranc. majorite, ang. majority,

ros. bol;wi-j/nstvo-bolszi-j(nstwo. staroros. wiaszczij,wi"cej, lepiej, dobrze.

wi"tszy, wi"cszy wi"kszy.wi"zy p"ta, ros.[zy,

wi"zi-:(e: drewnianej konstruk-cji dachowej, wi'zania.wigil-ja(ijny czuwanie, w religii

chrze>cija, pl'sa:.s=owotw. pokr. wich ]kr"t\ zwich-n': ]skr"ci:, np. nog"\, wicher,

okr"t zawija do portu, na okr"tk".ros. vit;-wit ]lub wi:\. win':.

wijadlmiecielnica, zawieruchaw zimie, kurzawa >niegu, gradu, desz-czu z wiatrem, zamie:, zadymka.

wijad=o przyrz'd tkacki s=u/'cydo nawijania nici na cewk".

wikwi'za:, ple>:,wi: KC, trzewik,por. sid=o ]sid ^ wik\, uwik=a:.

wikarynamiestnik, osobana stanowisku, deputowany.

=ac.vicarius, starofranc.vicaire>redniow. ang.vicar, vicair ang.vicar.

wikinganglosaski ]niepoprawnie&skandynawski\ wojownik-rabu> zVIIIXI w., cz=onek =upieskiej dru/y-ny napadaj'cej na europejskie kraje,wodniacy tj. Wandale.staronord. vikingr,anglosas. wicing,ang. viking; KG isl. vig ]waleczno>:, walka, b[j\% ing ]forma czasownikowa od-powiadaj'ca pol.`'cy,jak bieg biegn'cy, pisa: pisz'cy\; viking walcz'cy,ìng, `yng ènd, ànd, ìnd Wigand ]s. Olgerda\, Wikind]w=adca ?mudzi w po=. XIII w.\.dun. vig]zatoka\,GK, by=obyzatokuj'cy ]/yj'cy w zatoce$\.Nie mog" oprze: si" wra/eniu /e wi-kingowie ]waleczni\ to ci sami co Wan-dale ]wodniacy\ i Anglosasi okre>-lani Skandynawami ]z l'du /eglarzy\,

napadaj'cy u siebie na przeje/d/a-j'cych kupc[w raubrit ter ]rycerze-rabusie\.Por. kosa podobny problem.

wiklin-a(niarstwowik=a:przeplata:, ple>:. wik % lina.

wik=a:]si"\ w przen. pl'ta: ]si"\,gubi: w zeznaniach, czynach. wik.~wik=a: czas niedok., pl'ta:, ple>:.

znaczeniowo pokr. gmatwa:, czyni:rzeczy skomplikowanymi, kompli-kowa:.s=owotw. pokr. wiklina, trzewik.zawik=a: czas dok., zapl'ta:powik=a: popl'ta:uwik=a: wpl'ta:, u ^ za ^ wodwik=a: odpl'ta:, rozwi'za:, uczyni: rzecz prost'wwik=a: do >rodka, wple>:rozwik=a: odpl'ta:, roz ^ od

wikt ca=odzienne wy/ywienie,


18/149


xpo/ywienie, /ywno>:.=ac. victus]po/ywienie\.

wilcza stopa karnieniec pospolity,Lycopus Europaeus L. stopa.

wilcz-ek(ur(czyca(y wilk,ssak drapie/ny z rodziny ps[w.s=aw. volk=-wo=k.

wilczomlecz Euphrobia, gat. ro>liny

o bia=ym, truj'cym soku, mlecz.wilec bot. Ipomoea, ozdobna ro>lina

z rodziny powojowatych, o wij'cejsi" =odydze.s=owotw. pokr. zawilec, Anemone,tak/e ro>lina ozdobna.

wileczny zwyci"ski. waleczny.wilga Oriolus oriolus, gat. ptaka.wilgotn-y(o>:(ie:,wilgo:

nasycenie czego wod' lub par' wodn'do odczuwalnych przez cz=owiekagranic, sugestywna obecno>: cieczy w

glebie, atmosferze, w pomieszczeniu,na >cianie.s=owotw. pokr. odwil/, zwil/y:.staropol. wilgo>:, wilko>: wilgo:,wilgotno>:, humor =ac. humere,umere moczy:; jeden z czterechtzw. element[w z kt[rego sk=ada si"Wszech>wiat, element.=ac. humere, umere]stawa: si"wilgotnym\ humidus, umidusfranc, humide ang.humid;=ac. humidus humiditasstarofranc. humidite,>redniow. ang. humidytee,ang. humidity]wilgo:, wilgotno>:\,ros. vla'n-yj/nost;-w=a/nyj,syro-j/st;-syro-j(ost.

wiliapieszczotliwie wigilia.wili:si" chodzi: woko=o, kr'/y:.wilk dziki przodek psa, /ywi'cy si"

wn"trzo>ciami zwierz't, poluj'cy nanie zwykle w grupie.gr.lykos ]szakal\, got.vulfs, niem.wolf, anglosas.wulf, lit.wi=kas,ind.wrkas, =ac.lupus; s=awialina z rodziny motylko-watych rosn'ca na ='kach i przydro-/ach.

wi=a sza=. sza=awi=a synonimem.staropol. wi=owa:]b=aznowa:,szale:\,

ang. craziness, insan-e(ity,ros. sumawedwij-sumaszedszij s-s ]z, od\ % uma-uma ]rozumu\ %wedwij-szedszij ]odszed=\.

wi=a kuglarz, w"drowny aktori sztukmistrz, akrobata, czy te/b=azen, g=upiec.

wi=o>: zakr"t, zakole strumienia.win-a(i:(ien(ny(owajca

wino ]kwas\. winiak,obwini:(ony, za(przewini:.staroros. vina-wina ]przyczyna,

osnowa, zawinnienie, wyst"pek,grzech; obwinienie, os'dzenie; c=o;powinno>:\.ros. vina,ang.guilt, fault,staropol. wini: wina

grzywna, kara, danina.s=owotw. poch. za(prze(obwini:.winny, winowa:~wini: czas niedok. wina wino

]kwas\ winny ]kwa>ny\ winny]z=ego czynu\.zawini: sta: si" winnym, pope=ni: co> z=ego

przewini: przestarza=e& dopu- >ci: si" wykroczenia, przewinienieobwini: zupe=nie, kogo> czy- nem karanym prawem

win': wi:. obraca: nitk", sznur,kabel, itp. na szpulce, k="bku, tak,/e pozosta=a cz">: jest kr[tsza przyka/dym obrocie.staropol. obin': owin':, BW.>redniow. ang. wrappen, wlappen,ang. wrap,

ros. zakut-yvat;/at;-zakutywat(at,za(na(prze(o(od(pod(wy(rozwin':,uwin': si". wi: ]si"\.~wija:1. czas niedok. wi:, win':,2. kr"ci: si" wok[= czego>, pl'sa:.s=owotw. pokr. wich ]kr"t\ zwich-n': ]skr"ci:, np. nog"\, wicher,okr"t zawija do portu, na okr"tk".ros. vit;-wit ]lub wi:\,ang. to twist, to wind, to roll ]up\.zawija: czas niedok. zakr"ca:

nawin': 1. wiele, czas dok., nawija: nawijacz, 2. co> na co>, np. ni: na szpul"powin': po>lizn': si" powin"=a si" noga }pierw. chyba skr"ci=a|uwija: si" kr"ci: si" z wykona-

niem zadania, dzie=aprzewija: z jednego na drugieowija: dooko=aodwija: nawini"te w drug' stron"podwija: od spodu, troch", np. nogawk", r"kawwywija: pl'sa:, tacianami;

niem. winkel]w"gielnica, k'townikstolarski, ekierka\.winkel pro` ]za`\ % winkel ]k't\ provence ]zak'tek, miejsce, region zdala od centrum w=adzy, cywilizacji,/ycia spo=ecznego\ =ac. provincia, kiet, kier, kiel ]k't, tj. rejon odleg=y odcentrum winkiel, mankiet, =okie: i=okietek, zak'tek\, bakier. k't.

winnik miote=ka u/ywana doch=ostania w =a{ni.

1. winny orzeczenie s'du przypisu-j'ce komu dzia=anie na szkod" innej

osoby, organizacji, instytucji, itp.,zas=uguj'cy na kar"; sprawca. wina zawini= ]pope=ni= co> sprzecz-nego z prawem\ wino ]kwas\.anglosas. gyltig,>redniow. ang.gylti, gilti ang.guilty,ros. vinovnyj-winownyj vina-wina.

2. winny smak s=odko-kwa>ny.

wino.3.winny d=u/ny powinno>:,zwykle zobowi'zany do sp=aty.staropol. winny]nale/ny\,winowat]d=u/ny, winny\.goth. aigan, niem. eigen]w=asny,w=a>ciwy, osobny, osobliwy, szcze-g[lniejszy\, anglosas. agan,>redniow. ang. owen, aghen,ang. owe,ros. byt; dol'nym (komuhto), byt; obqzannym (komuhem)> byt; v dolgu.wo=. 1289 vinovatom-winowatom]winnym\.

wino(ro>le(grona(branie((bluszczog[lnoeurop. sfementowany sok winogron, lubinnych owoc[w,=ac. vinum, anglosas. i >redniow.ang. win, ang. wine ]krzak, owoc,


19/149


xnap[j; win-iarnia(nica\;=ac.vinum, anglosas. i >redniow.ang.win, ang.wine; ros. vino,wo=. 1289 vino-wino ]wino\.

winowa:oskar/a:, obwinia:.staropol. winowat]d=u/ny, winny\,=ac. accusare]wezwa: do odpowie-dzialno>ci\ starofranc. acuser,

>redniow. ang. acusen, ang. accuse,ros. obvinenie-obwinienie.

winszowa: gratul-owa:(acje,sk=ada: /yczenia.

wint rodzaj gry w karty.ros. vint.

wint[wka rodzaj strzelby, gwint,niem. gewinde]gwint, zw[j, skr"t\.

winyl zwi'zek chemiczny CH2CH.

o cechach pochodnych etylenu, wcho-dz'cy w sk=ad zwi'zk[w organicznychkt[re =atwo daj' si" polimeryzowa:,

u/ywany do wysokiej jako>ci, nie-=ami'cych si" dysk[w zapisuj'cychd{wi"ki.=ac. vinum ]wino\%gr.hyle]materia, podstawa\, ang. vinyl.

wio# pokrzyk na konia, ruszaj# violence ]pop"d; dzi>& przemoc, fi-zyczna, gwa=towno>:, porywczo>:\;bat ]w[dz\ batyj ]wiod'cy\ bat,ma by:& =ac. batutere ]bi:\ tatar.wojewoda-w[dz Batu-chan t=um. na

j. ang. Scourge, Whip ]nazwa by:mo/e symboliczna& bat na Europ"

Wschodni'\, wo=. Batyj pol. baty.wiochna m=oda, pe=na wdzi"ku

dziewczyna.wiodro ros.vdro, ]pogoda\,

wedro.wiodrunkabiedronka, BW.wiol-a(in(inista((inowy((onczela(onczelistaital. viola, violino, violoncello.ang. cello} czelo |,ros. violonhel;-wiolonczel.

wion': po(wia:. wiew ]dmuch\.

s=owotw. pokr. zion': zia:,zwiewa: ]ucieka:\ mucha.staropol. dun':.

wiorsta 1,0668 km ^ 3500 st[p,1 stopa ^ 12 cali ]30,48 cm\ros. versta>OE

wioska osada.wios=o(wa: prosty przyrz'd do

nap"dzania =odzi i nadawania jejkierunku, sk=adaj'cy si" z uchwytu]dr'ga\ i pi[ra, czyli p=askiej =opatki.baz' mog=oby by: violentia ]pop"d,porywczo>:\ jako nap"d, po ^ na. wies]ti\ % s=o ]prosto\; t=um. odty=u& prosto wie>:, prowadzi:.s=owo ^ woda rodos=owie rodow[d, wios=o s=owo s=o ^ da, wios=o woda.s=aw.-ros. veslo.

wios-na(ennywszystko ro>nie. wies ]wszystko\ % sna ]ro>nie\.

baz' mog=oby by: tak/e violentia]pop"d, porywczo>:, gwa=towno>:\.pory ]roku\. budzenie si" przyrodyze snu, okres od 21 marca do 20czerwca.s=aw.-ros. vesna,ang.spring.

wiosn[wka Erophila, ro>lina rocz-na z rodziny krzy/owych, o drobnych,

bia=ych kwiatach, kwitn'ca wczesn'wiosn'.

wio>la-rz(rka(rstwocz=owiek wios=uj'cy.baz' mog=oby by: tak/e violentia]pop"d, porywczo>:\ jako nap"d,po ^ na.ros. veslo]wies=o\.

wiotchy stary, dawny, OE.franc. lancien Testament,ang. Old Testament,staroros. Vetxj Zavt=-

Wietchij Zawiet ]Stary Testament\.ros. Vetxij Zavet.s=owotw. pokr. wiotki, ChK.

wiot-ki(cze: gi"tki, cienki, smuk=y.stan starczy rzeczy /ywych, bez

j"drno>ci.wiotchy ]stary\ s=owotw. pokr.wi"dn':, uwi'd ]starczy\, ChK.

wi[r(kowa:(owa:1. zwini"ty odpad po ci"ciu strugiem]po heblowaniu\, 2. trzaska.gdzie drwa r'bi' tam wi[ry lec'.

wir(owa:([wka(nik bystry, ob-rotowy, skr"t wody, cieczy wok[= osi,staronord.hwirfla,>redniow. ang.whirlen,ang.whirl, niem. wirbel.

wira cena p=acona rodzinie ofiaryza zab[jstwo jej.Latopis 1116 vira-wira.

wira/ s(za-kr"t na drodze,do>: ostry =uk.franc. virage.

wirsz wers, wiersz.ang. ]poemat, werset\ verse,

]linijka tekstu\ line,ros. ]wiersz\ stix-stich,]tekstu\ stroka-stroka.

wirtuoz mistrz muzyki=ac.virtuosus virtu ]wspania=o>:,doskona=o>:\ital. virtuoso, franc. virtuose.

wirusnajmniejszy drobnoustr[jchorobotw[rczy.=ac.virus.

wirutny,wierutny,wirudny,wierudny istny, prawdziwy, wnajwy/szym stopniu.

wirydarzaltana, ogr[dek.weranda.

wirzchczubek, szczyt, wierzcho=ek.staropol. wirzchni]g[rny, wysoki,najwy/szy, przedni\.anglosas., >redniow. ang. i ang. top,ros. verx-wierch, verwina-wierszina, verxuwka-wierchuszka.

wis(ie:(ielec(orekstan uczepienia do czego.nawis, zawias, powiesi:, urwis,staropol. wisa:]wisie:, zwisa:\.anglosas. i staronord. hangian,>redniow. ang. hangen,ang. hang, ros.viset;,pokr. biser]per=a\, gr.-celt. BW,

by: mo/e od korali wok[= szyi,wisiorka. biser =ac. orbis]ko=o,kr'g\ wisor;s=owo zakrawa na wzgl"dnie nowe.wo=. 1289 biserom=-biserom]wisiorem\.

wisarzkonwisarz, ludwisarz. niem. gieer, giesser]odlewnik\,franc. fondeur,ang. founder, smelter smelt,ros. plavil;]ik-p=awilszczik.

wiskozaprodukt przer[bki

celulozy, p[=produkt w produkcjisztucznego jedwabiu i celofanu.=ac. viscum, viscus viscosus]kleisty\.

wist gra w karty pe=n' tali',w 4 osoby.ang. whist, ros. vint-wint.

wisuspsotny ch=opiec,s=owotw. pokr. urwis, bisurman,gr.-celt.BW.

wiszsitowie, szuwar.ang. reed, cane,ros. trost;-trost.

wisz(nia ros.viwnq wi>nia.kilka wyraz[w z ni' zwi'zanych.

wi>ni-a(owy([wka Cerasus,drzewo lub du/y krzew owocowy zrodziny r[/owatych, o bia=ych lub r[-/owych kwiatach kwitn'cych jedno-cze>nie z rozwojem li>ci i soczystychowocach, kulistych pestkowcach ko-loru ciemnoczerwonego, zwanym st'dwi>niowym; hodowany w sadach.czere>nia.baz' byss ]kwas\ yss ]woda\

anglosas. i >redniow. ang. is, ang.ice, niem. eis, rzeki& Wis=a, Sesuwis,plemi" Visigothi ]Wizygoci\. kwas.ros. viwnq-wisznia,viwenka-wiszenka ]wisienka\,viwnvnyj klej]franc. lagomme de ceresier\.staropol. sz ^ > wisznia ^ wi>nia,rysz ^ ry> Skaryszew i inne,kauk.-gr.byssine, gr.-celt. BW.

witros.vit; wi:.pol. pokr. zwitek.

wit(a:(aj# /yt(:(j# pozdrowienie,zdrowie. zdorovat;sq, zdra-vstvovat;, zdravstvuj(te),witaj# ]/yj#\; powitanie, przywita: si",zawita:; zwroty grzeczno>ciowe z oka-zji przybycia lub mi=ego spotkania.pokr. >wit(a(a:.=ac. vita]/ycie\, ang.-=ac.vital(is]/yciowy\, staroros. vita[t;-


20/149


xwitajut ]mieszkaj', /yj'\.

witamin-a(owy=ac.vita % amine

wite{ dzielny rycerz, junak, bohater.czes. vitez.

witka ni:, prz"dza. snow.s=owotw. pokr. wi: nawija:.anglosas. thd, pokr. niem. draht

]drut\ drahtarbeit]robota druciana\,>redniow. ang. threde, ang. thread,ros. nit;-nit, nitka-nitka,volokno-wo=okno ]w=[kno\.

witka r[zga, cienka ga='zka;witki wierzb, u=ama: witk".wit =ac. vitalis vita]/ycie\,starofranc. i >redniow. ang. vital%ka ]odro>l\ ka,s=owotw. pokr. wiotka.

witra/ kompozycja z barwnychszkie= uj"tych w ramki o=owiane.

franc. vitrage.witriol st"/ony kwas siarkowy.=ac. viterus]szklany, zwany tak odszklanego wygl'du\ vitriolum.

witrynawystawa sklepowa w oknie.s=owotw. koncepcja futryna;wi ang.window.

witwa gat. wierzby.wiwat(owa: niech /yje# =ac.viva.wiz-a(ja(erunek(ualnie(yta((ytator(tacja(ytowy((yt[wka(jer(joner=ac.visio, visus,starofranc. i >redniow. ang.visioun, ang.vision,niem.visiren.

wjazd(owy,wje/d/a:wje-cha:(/d/a:

w % jecha:, jazda.wklei: w` % klei:.wkl"s=-y(o>: w` % kl"k kluk

]ugi"cie; hak\ kl"ka:(n':, KS,kl"czki, kl"ska.przeciwstawieniem& wypuk=y.

wkluczy: w` % kluczy:.

wk=ad(a:(ka w` % k=ada:.k=ad^k=a>:, =o/y:.cie/ ]kwas ^ k=ad ^ =o/; przyk=ad ^przy=o/enie\ dzie/a odzie/]wk=ad\, wk=ada: co na siebie,kwas, dzie/a, sad.

wk=u-:(wa: w` % k=u:.wko=o ]^ w k[=ko\.

na okr'g=o w ko=o to samo przypowtarzaj'cych si" czynno>ciach,szczeg. negatywnego wyd{wi"ku.

wko=o ]^ wok[=, dooko=a\.

wkopa: w` % kopa:.wkracza: w` % kroczy:.dziwol'g.

wkrada:si" w` % kra>:.wkraplacz w` % kropla.wkra>:si"wkra>: si" w` % kra>:.wkr"-ca:(ci:]si"\,wkr"t

w` % kr"ci:.

wkr"t(ak(ka w` % kr"t.wkroczy: w` % kroczy:.wkroi: w` % kroi:.wkr[tce w` % kr[tko.

w kr[tkim czasie potem, skoro.franc. ]bien\tot, niem. frh, bald,ang. soon after, ros. skoro-skoro.

wku: w` % ku:.

wkup-i:]si"\ w` % kupi:.wkupywa: dziwol'g.

wkuwa: w` % ku:.szczeg. na pami":, zmusza: pami":do przyj"cia, usilnie uczy: si".przeno>nia do uderze< m=otemkowala.

wl-a:(ewa: w` % la:.wlecie: w` % lecie:, lata: lot.

wlatywa: dziwol'g.wlec 1. ci'gn': co za sob' w pozycji

poziomej, horyzontalnej, przesuwa: z

trudem co lub kogo po ziemi, taszczy:,o(ci'ga:,2. d{ga:, dzia: w=[cznia. w ]u\ % lec ]ci'gn':\ lega:, le/e:.wle-k=(cze, z(po-w=oka, zw=oki,zwleka: oci'ga: ]si"\,wle-c(ka: dzia:,na-wleka:(dzia:(ci'gn':,materia= wleczony.lega:, le/e: lec zw=oka ]oci'g-ni"cie, oci'ganie si", ang. delay\.franc. tirer, trainer,anglosas. dragan,staronord. draga, >redniow. ang.draggen, dragenang.drag,ros. vleh;-wlecz.za(na(po(prze(przy(do(od(wy(z-wlec, oblec obleka:.

wlecsi"]w ogonie\ ci'gn': za.mazur. vlehaxu ]wl[k=\ vleh;,staropol. wlec ]si"\.za(na(po(prze(przy(do(od((wy(zwlec, obleka:.~wlec 1. ci'gn': z trudem po ziemi,

2. przebija: co, dzia: w=[cznia.

le/e:, `lega: lec polec poleg=y]zabity ^ przebity, za ^ prze;zw=oki\.ros. 1. tqnut;-tjanut ]ci'gn':\,ta]it;-taszczit ]taszczy:\.zawlec 1. zaci'gn': gdzie, 2. nawlec; zawleczkanawlec nadzia:powlec poci'gn': gdzieprzewlec na wskro>, na wylot, np. nitk" przez ucho ig=yprzywlec blisko, w pobli/e, tudowlec doci'gn':odwlec odci'gn':wywlec gdzie na zewn'trzzwlec oci'gn':, zw=oka, zwleka:

wlecie: w` % lecie: lot.wleczka gruba lina konopna d=ugo>-

ci ok. 70 m, spuszczona z kosza balonuprzed l'dowaniem, w celu zmniejsze-

nia pr"dko>ci lotu. wlec.wledz,wl'g=,wl"gnie,wlega:

wda: si", dos=. urodzi: si" w kogo. w ] ^ u, czas przesz=y\% lega:, l"gn': ]rodzi:\.

wlepi: w` % lepi:.wlepia: dziwol'g.

wlewa: w` % la:.

wle{: w` % =azi: ang. lazy.wolno dosta: si" gdzie lub na co,bez entuzjazmu, ochoty jednej zestron.

wlicz-a:(y: w` % liczy:.wlitywlany, wcielony.

ang. embodied,ros. soedinnyj v odno telo,voplo]ennyj.

wlotszybko, lot.wlot miejsce gdzie p=yn dostaje

si" do >rodka czego>,

szczeg. urz'dzenia, kana=u,odwr. wylot.w=ad-a:(ca(za(yka(ny

pan, w=adca, arcybiskup, s=owotw.pokr. w=adza w % =ad ]porz'dek\.pan ]rz'd(ca, w=adca\.zaw=adn': opanowa:.w dawnej, >redniowiecznej Polsce]Wielko` i Ma=opolsce\ stopniew=adzy&- kr[l ca=o>ci ustroju,- wojewoda wojew[dztwa,- starosta powiatu,- w[jt miasta i gminy, gromady wiejskiej,- so=tys wsi.dzi> jest podobnie, z wyj'tkiem kr[la,w miastach prezydent zast'pi= w[jta,burmistrza niem. burg ]zamek\;w[jt niem. vogt ]w=odarz, starosta\.

W redniowieczu grody stanowi=yodr"bn' jednostk" administracyjn'od otaczaj'cych je ziem. Tak by=ote/ na Litwie. St'd u/ywanie tytu=[wby=o czasem p=ynne. Poza tym, system

formowa= si" pod wzgl"dem nazew-nictwa, st'd wojewod" pisano te/palatynem ]z doz' racji, bo umia= pisa:,ksi'/"...\, albo starost' ]zwierzchni-kiem, starszym stopniem\, albo kasz-telanem, w zale/no>ci od okoliczno>cii pojmowania pisz'cego, znajomo>ci=aciredniow. ang. administracioun,ang. administration,


21/149


xros. upravlenie-uprawlenie,otpravlenie -otprawlenie ]s"-dziowanie\, pravitel;-prawitiel ]administrator, rz'dca\.

w=adyka tytu= honorowy biskup[wi metropolit[w w s=awiaciele Prawos=awnym, dostojnikw Ko>ciele Prawos=awnym.

s=aw.-ros. vladyka-w=adyka,wo=. 1289 vladykou-w=adyku]w=adyk"\,franc. seigneur, maitre,ang. lord, chief, principal.

w=am-a:(anie(ywacz w` % =ama: =om.

w=asn-o>:(y(o~s=owotw. pokrewne sobie&g=os, g=owa, w=os, w=asny.staropol. w=asno>: w=a>ciwo>:,w=asny w=a>ciwy, odpowiedni,

staropol. w=a>niew=a>ciwie, dobrze, s=usznie.anglosas. agan]posiada:\ agen,>redniow. ang. owen, agen,ang. own,ros. sobstvennyj-sobstwiennyj,svoj-swoj ]posiada:\, vladet;-w=adiet, obladat;-ob=adat.

w=a>ci-ciel(wie(wo>:(wyros. vlast;-w=ast ]si=a, w=adza\.

w=a>ciwo>: 1. przymiot, cecha,2. stosowno>:, stosowne w=a>ciwezachowanie.

=ac. proprius]w posiadaniu osoby\ proprietas, starofranc. propriete,>redniow. ang. proprete, properte,ang. property,ros. svoistvo-swojstwo,sobstvennost;-sobstwiennost.atrybut istotna cecha, w=a>ciwo>:,przymiot czego; zewn"trzna cechadanej rzeczy lub osoby wyr[/niaj'ce

j' spo>r[d innych&=ac. attributus ang.attribute,ros. prinadle'nost;-

prinadle/nost.w=a>ciwyodpowiedni, stosowny,nale/yty.=ac. proprius,starofranc., >redniow. ang. propre,ang. proper]w=a>ciwy, odpowiedni,nale/yty, stosowny\,ros. ]sw[j\ sobstvennyj,]swoisty\ svojstvennyj,]odpowiedni\ podxodq]ij,]przyzwoity\ pristojnyj.

w=a>nie 1. przys=[wek podkre>laj'cyzgod", dok=adno>:; potakni"cie

w=a>nie od niego dowiedzia= si",w=a>nie o to chodzi,ot[/ to w=a>nie,w=a>nie dlatego,

2. akurat w danym momencie w=a>nie nadszed= dyrektor,zacz"=o w=a>nie >wita:,

3. wykrzyknik funkcji potakuj'cej,nie inaczej, tak jest

pan chyba g=odny$ W=a>nie#my>l' pewnie /e.... No w=a>nie#W=a>nie /e tak#

4. iron. wykrzyknik wyra/aj'cysprzeciw, jeszcze czego, a jak/e

w=a>nie ciebie b"d" s=ucha=# w=a> % nie ]tak\.staropol. w=a>nie]w=a>ciwie,

dobrze, s=usznie\.=ac. ex`%agere exigereexactus ang.exact]>cis=y, do-k=adny\ ang. exactly]dok=adnie,poprawnie, precyzyjnie; u/ywanytak/e w odpowiedzi, r[wnowa/nikI agree zgadzam si", quite true zupe=nie prawdziwe\,ros. tohno-toczno, verno-wierno.

w=az(i: otw[r r[/nej wielko>ci ikszta=tu, cz"sto zamykany. w % =az.

w='cz-enie(y:]si"\ w` % ='czy:.wkluczy: ]='czka ^ klucz\.

w=ochatyobro>ni"ty, pokrytyw=oskami.

w=o:,b=o: BW.staropol. x]$\

w=odarz rz'dca posiad=o>ciziemskiej, ekonom.staropol. w=odyczstwo]panowanie,rz'dy; pan ^ rz'd, pan\.ang. ruler, owner, possessor ]ofreal property\;

Old Polish dominion, rule,s=aw. vladyka-w=adyka.s=aw.volodet;-wo=odiet ]w=ada:\ ros.vladet;-w=ada: ]rz'dzi:\,vla-denie]1. posiadanie, 2. panowanie,rz'dzenie\, vladitel;]w=adca, pan, rz'dca\.

w=odyka rycerz, cz=owiek stanupo>redniego mi"dzy stanem szla-checkim a ch=opskim. rycerz.ang. knight,ros. rycar-rycar.

w=ok,w=[k rodzaj sieci rybackiej do

po=owu ryb dennych, maj'cej kszta=tworka, ci'gnionej za statkiem. wlec.

w=os(y(ie-:(cianinposiad=o>:, maj'tekziemski. wie>niak, ch=op w=o>ci]posiad=o>ci\ w=asno>:.

w=o>ni-ca(k Setaria, ro>lina z rodzi-ny traw; delikatne w=oski pokrywa-

j'ce korzenie ro>liny.w=o/y:,wk=ada: w` % =o/y:.

1. umie>ci: co wewn'trz czegoinnego, wetkn':, wsun':,

2. ubra: si" w co, ubra: kogo w co,na=o/y:.

sad ^ =o/ sadzi: =o/y:, wsadzi:

w=o/y:, posadzi:, posadowienie po=o/y:, po=o/enie, wsad wk=ad.sad.staropol. w=o/y: cze>:

okaza: szacunek.w=o/y: wo=. w=o/y: wstyd nakogo ang.shame on you]wstydna ciebie wstyd{ si"\.ang. to place in,ros. vsunut;-wsunut.

w=[cz-"ga(y:si" wlec lec.1. ci'gn': w ogonie w=[k, w=ok,w=[ka, wlec si", 2. chodzi: bez celu,

po(prze(od(z-w=[czy:,przewlek=y, od(wy(z(roz-wleka:.staropol. darmoch[d.niem. wandern, anglosas. wandrian,>redniow. ang. wandren, wandrien,ang. to wander,ros. brodit;-brodit;blu'dat

567 doc JD-Sł_j_pol_part 7 V-Z

Documents

Transcript of 567 doc JD-Sł_j_pol_part 7 V-Z