Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2013 1

LITERATURA I KULTURA modERnIzmU (EPIKA I dRAmAT)SPRAWdzIAn WIAdomoŚCI GRUPA II

1. Wskaż trzy zasady moralne składające się na model etyki Conradowskiej.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

2. Objaśnij metaforyczny sens tytułu powieści Josepha Conrada Jądro ciemności, odwołując się do:a) obrazu natury przedstawionego w utworze,

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

b) kreacji głównego bohatera.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

3. Przywołaj dwa dzieła sztuki pojawiające się w I rozdziale Ludzi bezdomnych oraz określ ich symboliczne znaczenie, służące zilustrowaniu wyboru etycznego, przed jakim staje Tomasz Judym.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

4. Zinterpretuj metaforyczny sens tytułu powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni, odwołując się do kreacji trzech dowolnych bohaterów utworu (poza Tomaszem Judymem).

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2013 2

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

5. Przeczytaj zacytowane niżej fragmenty, a następnie:a) nazwij typ stylizacji zastosowany w obu utworach,

...............................................................................................................................................................................................

b) z każdego fragmentu wypisz po jednym przykładzie odejścia od wzorca polszczyzny ogólnej na poziomie leksykalnym,

...............................................................................................................................................................................................

c) z każdego fragmentu wypisz po jednym przykładzie odejścia od wzorca polszczyzny ogólnej na poziomie fonetycznym,

...............................................................................................................................................................................................

d) wskaż zasadniczą różnicę językową między wypowiedziami bohaterów Chłopów i Wesela.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Władysław Reymont Chłopi (fragmenty)

Jak pić, to już całą kwartą, jak się weselić, to już całą niedzielę. A masz, człowieku, robotę? – pilno rób, kulasów nie żałuj i szczerze się przykładaj! […] A źle wypadnie – […] wola boska, nie przeciw się, bo i cóż, chudziaku, poredzisz krzykaniem a płaczem?

Stanisław Wyspiański Wesele (fragment)

No daleko, kajsi gdzieś daleko;a panowie to nijak nie wiedzą,że chłop chłopskim rozumem trafi,choćby było i daleko.A i my tu cytomy gazetyi syćko wiemy.

6. Scharakteryzuj świat przedstawiony w Chłopach Władysława S. Reymonta. Objaśnij, na czym polega:a) mitologizacja i sakralizacja rzeczywistości dokonana w utworze,

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2013 3

b) realizm obrazu życia wiejskiego w powieści.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

7. Uzupełnij tabelę dotyczącą obrazu chłopów i inteligencji w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.

InTELIGEnCjA ChłoPI

przedstawiciele (trzech bohaterów)

charakterystyka (po cztery cechy; należy uwzględnić wzajemne relacje między grupami oraz ich stosunek do przeszłości)

8. Porównaj postawy bohaterów Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego.

RASKoLnIKoW SonIA

wzajemny stosunek bohaterów do siebie

stosunek do chrześcijaństwa i Boga

relacje z innymi ludźmi

Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2013 4

9. Stefan Żeromski twierdził, iż Trzeba rozrywać rany polskie, żeby się nie zabliźniły błoną podłości. Na podstawie ana-lizy fragmentu utworu określ, w jaki sposób autor realizuje postawiony sobie cel.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Stefan Żeromski Rozdzióbią nas kruki, wrony… (fragmenty)

Wrony z wielką rozwagą, taktem, statkiem, cierpliwością i dyplomacją zbliżały się, przekrzywiając głowy i uważnie badając stan rzeczy. Szczególnie jedna zdradzała największy zasób energii, żądzy odznaczenia się czy nienawiści. […] Przymaszerowała aż do nozdrzy zabitego konia, z których sączył się jeszcze sopel krwi skrzepłej, okrytej błoną rudawą. […] Wtedy bez namysłu skoczyła na głowę zabitej szkapy, podniosła łeb do góry, rozkraczyła nogi jak drwal zabiera-jący się do rąbania, nakierowała dziób prostopadle i jak żelaznym kilofem palnęła nim martwe oko trupa. […] Naj-bardziej przecież ze wszystkich odznaczyła się ta (należy jej się tytuł wrony „tej miary”), co zapragnęła zajrzeć do wnętrza mózgu, do siedliska wolnej myśli i zupełnie je zeżreć. Ta wstąpiła majestatycznie na nogę Winrycha, przema-szerowała po nim, dotarła szczęśliwie aż do głowy i poczęła dobijać się zapamiętale do wnętrza tej czaszki, do tej ostatniej fortecy polskiego powstania.

10. Na podstawie podanych fragmentów uzupełnij tabelę dotyczącą prądów artystycznych w Ludziach bezdomnych.

FRAGmEnT I FRAGmEnT II

nazwa prądu artystycznego

cechy prądu (dwie)

funkcja opisu w powieści

Stefan Żeromski Ludzie bezdomni (fragmenty)

Fragment I

Minąwszy ogród i plac za Żelazną Bramą, był u siebie i przywitał najściślejszą ojczyznę swoją. Żar słoneczny zalewał ten rynsztok w kształcie ulicy. Z wąskiej szyi między Ciepłą i placem wydzielał się fetor jak z cmentarza. Po dawnemu roiło się tam mrowisko żydowskie. [...] Tu i ówdzie włóczyli się roznosiciele wody sodowej z naczyniami u boku

R

R

Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2013 5

i szklankami w rękach. [...] Jedna z roznosicielek wody stała pod murem. Była prawie do naga obdarta. Twarz miała zżółkłą i martwą.

Fragment II

Unikając miejsc ludnych Judym szedł dawną aleją na koniec parku. [...] cicho szumiały srebrne, długowłose wierzby, co patrzą w obumarłe wody kanałów – i świerki jak posępne mnichy w czarnych habitach, zamykające odległe widoki, marzyły w samotności. [...]Na gładkie łączki, niby jeziora śniące między kępami zarośli, zstępowały smugi światła prawie białego i ostrymi rysa-mi przerzynały chłodne murawy. Tuż obok drogi zasłanej liśćmi taiły się baseny wody nieruchomej, ślepej i głuchej, która przyjmując w siebie poszarpane plamy firmamentu dawała jakieś kłamliwe ich odbicie, brzask srebrzący się a niepochwytny.

11. Nazwij typ powieści reprezentowany przez Zbrodnię i karę oraz podaj jej trzy cechy.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

12. Na podstawie poniższych fragmentów Chłopów rozpoznaj trzy role, w jakich występuje narrator w powieści Rey-monta, oraz określ tematykę i styl wypowiedzi charakterystyczne dla każdej z nich.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Władysław Reymont Chłopi (fragmenty)

Fragment I

Na Borynowym podworcu, obstawionym z trzech stron budowlami gospodarskimi, a z czwartej sadem, który go od-dzielał od drogi, już się zebrało dość narodu; kilka kobiet radziło i wydziwiało nad ogromną czerwono-białą krową, leżącą przed oborą na kupie nawozu.Stary pies, kulawy nieco i z oblazłą na bokach sierścią, oganiał graniastą, obwąchiwał ją, szczekał, to wypadał w opłot-ki i gnał dzieci na drogę, co się były wieszały na płotach i zazierały ciekawie w obejście, albo docierał do maciory, co legła pod chałupą i rozwalona jęczała cicho, bo ssały ją białe, młode prosięta.

R

R

Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2013 6

Fragment II

Deszcze się rozpadały na dobre.Już od samego jarmarku świat z wolna zatapiał się w szarych, mętnych szkliwach deszczów, że tylko obrysy borów i wsi majaczyły blade niby z przemiękłej przędzy utkane.Szły nieskończone zimne, przenikające szarugi jesienne.Siwe lodowate bicze deszczów siekły bezustannie w ziemię i przeniknęły do głębi aż drzewo każde, źdźbło każde dy-gotało w bezmiernym bólu.

Fragment III

...A pociecha ino w tym, kiej somsiad z somsiadem się zejdzie i przy tym kieliszku poredzą, wyżalą się i odpuszczą sobie, co tam jeden drugiemu winowaty – juści, nie to wypasione zboże ni przeoranie granicy, bo to już sądy wiedzą i świadkowie przytwierdzą, komu krzywda i komu sprawiedliwość, ale to, co tam po sąsiedzku przytrafić się przytrafi – czy kiej gadzina spyszcze w sadzie, czy baby się poswarzą abo dzieciaki się pobiją, jak to różnie się zdarzy... Dyć wesele od tego, bych zawziętość stajała i braterstwo a zgoda rosły między ludźmi!

13. Uzupełnij tabelę dotyczącą relacji między osobami a osobami dramatu w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.

oSobA oSobA dRAmATUPRzYCzYnA PRzYbYCIA zjAWY I jEj znACzEnIE SYmboLICznE

Rycerz Czarny

Hetman

Dziad

14. W opisie wystroju chaty bronowickiej wskaż cztery elementy symboliczne oraz zinterpretuj ich znaczenie, odwołu-jąc się do znajomości całego dramatu.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

R

R

Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2013 7

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Stanisław Wyspiański Wesele (fragmenty)

Noc listopadowa; w chacie, w świetlicy. […]Na drugiej bocznej ścianie izby: okienko przysłonione białą muślinową firaneczką; nad oknem wieniec dożynkowy z kłosów; – za oknem ciemno, mrok – za oknem sad, a na deszczu i słocie krzew, otulony w słomę, w zimową ochronę okryty.Na środku izby stół okrągły [...]. Około stołu proste drewniane stołki kuchenne z białego drzewa; przy tym na izbie biurko, zarzucone mnóstwem papierów; ponad biurkiem fotografia Matejkowskiego „Wernyhory” i litograficzne od-bicie Matejkowskich „Racławic”. Przy ścianie w głębi sofa wyszarzana; ponad nią złożone w krzyż szable, flinty, pasy podróżne, torba skórzana. W innym kącie piec bielony, do maści z izbą; obok pieca stolik empire, zdobny świecący-mi resztami brązów, na którym zegar stary, alabastrowymi kolumienkami dźwigający złocony krąg godzin; nad ze-garem portret pięknej damy w stroju z lat 1840 w lekkim muślinowym zawoju przy twarzy młodej w lokach i na ciemnej sukni.U boku drzwi weselnych skrzynia ogromna wyprawna wiejska, malowana w kwiatki pstre i pstre desenie; wytarta już i wyblakła. [...] Nad drzwiami weselnymi ogromny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej z jej sukienką srebrną i złotym otokiem promieni na tle głębokiego szafiru; a nad drzwiami alkierza takiż ogromny obraz Matki Boskiej Częstochow-skiej [...].