19.Ocenianie jakości pokryć lakierniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Grażyna Sobierajska

Ocenianie jakości pokryć lakierniczych 714[03].Z1.08 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006


1

Recenzenci: mgr inż.Krzysztof Garczyński mgr inż. Krzysztof Lenkiewicz Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Grażyna Sobierajska Konsultacja: mgr Zenon W. Pietkiewicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[03].Z1.08. Ocenianie jakości pokryć lakierniczych, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu lakiernik. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Typowe wady powłok lakierniczych 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 17 4.1.3. Ćwiczenia 17 4.1.4. Sprawdzian postępów 18

4.2. Analiza wyników badań laboratoryjnych wyrobów 19 4.2.1. Materiał nauczania 19 4.2.2. Pytania sprawdzające 21 4.2.3. Ćwiczenia 21 4.2.4. Sprawdzian postępów 22

4.3. Wykorzystanie prób produkcyjnych 23 4.3.1. Materiał nauczania 23 4.3.2. Pytania sprawdzające 23 4.3.3. Ćwiczenia 23 4.3.4. Sprawdzian postępów 24

4.4. Ocena przydatności aplikacyjnych materiałów 25 4.4.1. Materiał nauczania 25 4.4.2. Pytania sprawdzające 25 4.4.3. Ćwiczenia 25 4.4.4. Sprawdzian postępów 26

4.5. Pomiar grubości (na podłożu magnetycznym i niemagnetycznym), twardości, udarności, elastyczności, przyczepności, tłoczności, ścieralności

27

4.5.1. Materiał nauczania 27 4.5.2. Pytania sprawdzające 28 4.5.3. Ćwiczenia 28 4.5.4. Sprawdzian postępów 29

4.6. Badania eksploatacyjne 30 4.6.1. Materiał nauczania 30 4.6.2. Pytania sprawdzające 30 4.6.3. Ćwiczenia 30 4.6.4. Sprawdzian postępów 31

4.7. Dokumentacja procesów kontroli jakości. Systemy zapewnienia jakości w wykonywaniu powłok lakierniczych oparte na normach ISO serii 9000

32


4.8. Ocena jakości pokrycia na podstawie wyglądu zewnętrznego 38 4.8.1. Materiał nauczania 38 4.8.2. Pytania sprawdzające 39 4.8.3. Ćwiczenia 39 4.8.4. Sprawdzian postępów 40


3

4.9. Ocena jakości powłoki przez zginanie próbki blach z naniesionym pokryciem lakierniczym

41


4.10. Ocena przyczepności powłoki lakierowej przez poprzeczne nacinanie nożykiem i odrywanie przylepcem

43


4.11. Oznaczanie odporności powłok na uderzenia mechaniczne 45 4.11.1. Materiał nauczania 45 4.11.2. Pytania sprawdzające 45 4.11.3. Ćwiczenia 45 4.11.4. Sprawdzian postępów 46

5. Sprawdzian osiągnięć 47 6. Literatura 54


4

1. WPROWADZENIE Poradnik niniejszy będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy w ocenie jakości i wykonywaniu podstawowych pomiarów laboratoryjnych. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które

powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej. − cele kształcenia jednostki modułowej. − materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Jest to „pigułka” wiadomości teoretycznych, niezbędnych do opanowania treści jednostki modułowej.

Rozdział zawiera także: − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, − ćwiczenia, opis ich wykonania wraz z wykazem materiałów, narzędzi i sprzętu

potrzebnych realizacji, − sprawdzian postępów pozwalający ocenić stopień opanowania materiału. − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

− literaturę uzupełniającą. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej. Jednostka modułowa: Ocenianie jakości pokryć lakierniczych, której treść teraz poznasz jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem wytwarzania pokryć i powłok lakierniczych. Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.


5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, − dobierać metody i narzędzia do wykonywanych czynności, − znajdować właściwą dokumentację techniczną w bibliotece lub innej bazie danych, − rozróżniać pokrycia i powłoki lakiernicze, − identyfikować strukturę pokryć i powłok lakierniczych, − stosować podstawy fizykochemiczne produktów lakierniczych, − korzystać z różnych źródeł informacji.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku powinieneś umieć:

− rozróżnić wady powłok lakierniczych, − wykonać próby jakościowe materiałów i powłok lakierniczych zgodnie z przepisami bhp,

ochrony ppoż. i ochrony środowiska, − wyjaśnić istotę systemu zapewnienia jakości, − scharakteryzować zadania kontroli jakości materiałów i pokryć lakierniczych, − ocenić jakość powłok lakierniczych w warunkach warsztatowych, − posłużyć się dokumentacją procesów kontroli jakości, − skorzystać z literatury technicznej oraz bazy danych.


7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Typowe wady powłok lakierniczych 4.1.1. Materiał nauczania Powłoka lakierowa spełnia zadania ochronne i jednocześnie dekoracyjne. Jakiekolwiek wady tej powłoki powinny być możliwie szybko usuwane zarówno ze względu na możliwość uszkodzenia chronionych podłoży (nieszczelność powłoki stwarza np. zagrożenie korozyjne) jak i na znaczne obniżenie walorów dekoracyjnych. Usunięcie wady wymaga wcześniejszej rzetelnej identyfikacji przyczyny jej powstawania i wyboru najlepszej metody naprawczej. Opisując wady powłok lakierowych należy zaznaczyć, że można je podzielić zależnie od czasu i miejsca ich powstawania oraz od przyczyn. Kryterium czasu i miejsca pozwala podzielić defekty powłoki na powstające w czasie formowania powłoki (produkcja lub renowacja – zwane wadami technologicznymi) oraz na twożenia się w czasie eksploatacji na skutek działania środowiska naturalnego, przemysłowego lub czynników mechanicznych. Przyczyny powstawania wad pokryć i powłok lakierniczych można usystematyzować następująco: 1. Dla wad technologicznych:

− niedotrzymywanie szeroko pojmowanych warunków reżimu technologicznego takich jak temperatura i czas schnięcia, proporcje mieszania, dobór właściwych składników, dobór gradacji materiałów ściernych, i inne,

− niedotrzymywanie higieny pracy w warsztacie lakierniczym, tzn. czystości filtrów, narzędzi i urządzeń oraz ubrań roboczych,

− niezadowalająca jakość produktu czyli np. stosowanie materiałów powłokowych przeterminowanych.

2. Dla wad powstających w czasie i na skutek warunków eksploatacji: − wpływy czynników zewnętrznych : mechanicznych, przemysłowych

i środowiskowych. Poniżej zestawiono opisy, przyczyny powstawania, metody zapobiegania i usuwania większości defektów powłok lakierowych powstających w czasie tworzenia powłoki lakierowej. Uwaga: rysunki nr 1-20 zamieszczone w tym rozdziale pochodzą z literatury [1,4,5]. 1. Utrata przyczepności i łuszczenie się powłoki (rys. 1). Zła przyczepność powłoki do podłoża lub poszczególnych warstw powłoki do siebie (zła przyczepność międzypowłokowa). Przyczyny: − niedostateczne oczyszczenie podłoża przed lakierowaniem z silikonu, oleju, wosku, wody,

rdzy itd., − stosowanie niewłaściwych dla danego podłoża produktów podkładowych, − niewłaściwe przygotowanie powierzchni, − zbyt cienkie warstwy podkładu i /lub warstwy nawierzchniowej, − zbyt duża grubość powłoki, − zbyt krótki czas schnięcia między warstwami.


8

Zapobieganie: − przed lakierowaniem bardzo dokładnie oczyścić powierzchnię, − stosować właściwie dobrane podkłady, − nakładać powłokę o właściwej grubości, stosować odpowiedni czas schnięcia między

warstwami, − właściwie przygotować powierzchnię. Usuwanie wady: − zdjąć powłokę z obszaru nieco większego niż ten z występującą wadą. Polakierować

powtórnie. 2. Zapylenie, wtrącenia (rys. 2). Występuje w efekcie naniesienia na powłokę wraz z lakierem zanieczyszczeń różnych rozmiarów znajdujących się w urządzeniach lub w powietrzu. Przyczyny: − niedokładne oczyszczenie powierzchni po szlifowaniu, − zabrudzone narzędzia i odzież, − zabrudzone filtry, instalacja, niewłaściwie dobrane ciśnienie.

Zapobieganie: Utrzymywanie w absolutnej czystości urządzeń i odzieży. Zachowanie idealnej czystości elementów do lakierowania. Usuwanie wady: Zabrudzone miejsca przeszlifować papierem P 1200 i polerować pastą polerską. Większe zapylenia muszą być zeszlifowane i polakierowane od nowa.

Rys. 1. Łuszczenie powłoki Rys. 2. Zapylenia, wtrącenia 3. Pęcherzenie powłoki (rys. 3). Pojedyncze lub wielokrotne bąble rozmaitych form, rozmiarów, gęstości rozłożenia znajdujące się na powierzchni lakieru nawierzchniowego. Pęcherze mogą się zdarzyć pomiędzy pojedynczymi warstwami jak również pod powłoką lakierniczą. Pęcherze mogą zniknąć w czasie bardzo suchej pogody. Przyczyny: − zanieczyszczenie powierzchni powodujące pęcherzenie powłok lakierniczych może być

spowodowane silnym zabrudzeniem wody używanej do szlifowania, − mechaniczne zabrudzenie pyłkami, które nie zostały odfiltrowane,


9

− mokre szlifowanie szpachli poliestrowej bez zachowania odpowiedniego czasu odparowania wody przed nakładaniem następnych warstw,

− nieodpowiednia grubość powłoki. Zapobieganie:

− powierzchnię przed lakierowaniem zmyć detergentem, spłukać wodą i wysuszyć. Odtłuścić. Nigdy nie pozostawiać wody ani środków odtłuszczających do wysuszenia przez odparowanie. Powierzchnia musi być suszona przez wytarcie,

− nakładać powłokę odpowiedniej grubości, − suszyć szpachlę poliestrową.

Usuwanie: Usunąć powłokę z pęcherzami, nałożyć podkład i lakier nawierzchniowy. 4. Rdza (korozja) (rys. 4). Podłoże skorodowane powoduje powstawanie nieregularnych bąbli (pęcherzy) z wykwitami rdzy na powierzchnię lakieru. Przyczyny: − wilgoć i zniszczenia mechaniczne powodują uszkodzenia powłoki do odsłonięcia gołego

metalu, − przed lakierowaniem rdza nie była dokładnie usunięta. Nowe ogniska rdzy penetrują

powłokę lakierniczą i rozszerzają się łącząc się z wilgocią powietrza, − powierzchnia metalu nie była dokładnie oczyszczona z soli, tłuszczu itp.

Zapobieganie: Rdzewieniu można zapobiegać poprzez dokładne zmycie starej powłoki zdemineralizowaną wodą aż do usunięcia wszelkich resztek soli i brudu. Usuwanie wady: Usunąć całą starą rdzę (przeszlifować). Usunąć wszelkie uszkodzenia mechaniczne powłoki. Przerdzewiała powierzchnia musi zostać porządnie oczyszczona i bardzo dobrze odtłuszczona. Potem należy użyć gruntu antykorozyjnego, zastosować produkt podkładowy i produkty nawierzchniowe.

Rys. 3. Pęcherzenie Rys. 4. Rdza


10

5. Spękanie powłoki (rys. 5). Pęknięcia różnej długości i szerokości bezpośrednio w emalii nawierzchniowej. Przyczyny: Powstają przy znacznych zmianach temperatury i warunków otoczenia w trakcie wykonywania prac. Zapobieganie: Przeszlifować odpowiedniej gradacji papierem ściernym i bezwzględnie pamiętać o stosowaniu odpowiednich podkładów i gruntów. Usuwanie wady: Przeszlifować i następnie nałożyć wszystkie produkty zgodnie z zaleceniami do odpowiedniej powierzchni. 6. Plamy wodne (rys. 6). Zaokrąglone plamy wodne pojawiające się na powierzchni lakieru. Przyczyny: Plamy wodne pojawiają się na skutek przedostania się zanieczyszczeń wodnych do powłoki np. bezpośrednio z instalacji. Zdarza się to wtedy gdy aparatura do natrysku nie jest odpowiednio oczyszczona i osuszona lub w instalacji pojawiają się zanieczyszczenia wodne. Zapobieganie: W trakcie lakierowania przestrzegać właściwego czasu schnięcia. Jeśli części do lakierowania są wilgotne należy je przed lakierowaniem osuszyć. Usuwanie wady: Dokładnie przetrzeć wilgotne miejsca, polerować pastą polerską. Jeśli to nie przyniesie spodziewanych efektów, przeszlifować papierem P 800 i nanieść powłokę lakierową.

Rys. 5. Spękanie Rys. 6. Plamy wodne 7. Utrata połysku (rys. 7). Powierzchnia zewnętrzna ściągnięta z jednoczesną utratą połysku. Przyczyny: − nakładanie warstw nawierzchniowych zanim nastąpi wlaściwe usieciowanie podkładu, − czas suszenia podkładu jest zbyt krótki lub podkład położony zbyt grubą warstwą, − lakier nawierzchniowy położony w zbyt grubej warstwie. Zbyt długi czas aplikacji lakieru

nawierzchniowego, − aplikacja niewłaściwie dobranych warstw lakieru nawierzchniowego, − aplikacja niewłaściwych podkładów, − użycie niewłaściwych rozcieńczalników, utwardzaczy, dodatków.


11

Zapobieganie: Stosować właściwe proporcje zmieszania, metody aplikacji i suszenia zgodne z instrukcją producenta. Szczególną uwagę zwracać na grubość powłoki, osuszenie po szlifowaniu i czas niezbędny na odparowanie rozcieńczalnika. 8. Odgotowanie powłoki (rys. 8). Pęcherzyki rozpuszczalnika lub powietrza, które zostały zamknięte w powłoce lakierowej. Przyczyny: − nakładane zbyt grube warstwy, − stosowanie niewłaściwych rozcieńczalników, − niewystarczający czas odparowywania rozcieńczalników między warstwami, − niewłaściwy czas wygrzewania warstw, − zbyt wysoka temperatura suszenia.

Zapobieganie: − stosowanie właściwych rozcieńczalników dobranych do temperatury, − stosowanie produktów zgodnie z instrukcją producenta. Usuwanie wady: Jeśli wada wystąpiła na niewielkiej powierzchni przeszlifować papierem o gradacji P 1200 i polerować pastą polerską. Jeśli wada występuje na dużej powierzchni zeszlifować do warstwy bez pęcherzy i nakładać od nowa.

Rys. 7. Utrata połysku Rys. 8. Odgotowanie 9. Zacieki (rys. 9 ) Nadmierna ilość lakieru, który spływa pionowo po panelach. Przyczyny: − zbyt duża dysza pistoletu, − technika natrysku nie została dobrana odpowiednio do materiału, − warstwy są nakładane zbyt szybko po sobie, − zbyt krótki czas odparowania pomiędzy warstwami, − rozcieńczalnik lub utwardzacz są zbyt wolne do natrysku. Zdarza się to zwykle podczas

natrysku w niskich temperaturach lub natrysku na małych powierzchniach. Zapobieganie:

Stosowanie właściwej wielkości dyszy, rozcieńczalników i utwardzaczy stosownych do danego produktu.


12

Usuwanie wady: Małe zacieki mogą być usunięte przez przeszlifowanie papierem P 1000 - P 1200 i polerowane pastami polerskimi. W przypadku wystąpienia dużych zacieków należy zdjąć całe powłoki i nałożyć od nowa. 10. Kratery (rybie oczka) (rys. 10). Małe kratery w postaci zagłębień w powłoce. Przyczyny: − olej, tłuszcze, wosk, silikon pozostawione na powierzchni po oczyszczaniu przed

lakierowaniem, − zanieczyszczenie aparatury do natrysku, − zanieczyszczenie silikonem z instalacji, aparatury itp.

Zapobieganie: − oczyścić bardzo dokładnie powierzchnię do lakierowania przed operacją szlifowania

stosując środki odtłuszczające, − produkty zawierające silikon winny być używane w osobnych pomieszczeniach absolutnie

poza obszarem natrysku, − regularnie oczyszczać sprężarkę i przewody sprężarki. Usuwanie wady: Zeszlifować zanieczyszczony obszar, pokryć od nowa.

Rys. 9. Zacieki Rys. 10. Rybie oczka 11. Zmiękczenie w rysach szlifierskich (rys. 11) Rysy widoczne pojedynczo lub w większej ilości na powierzchni lakieru wyglądające jak linie szlifierskie przed lakierowaniem. Przyczyny: − podkład i grunt są szlifowane papierem o zbyt grubym ścierniwie (niska gradacja).

Szlifowanie pozostawia ślady w następnych warstwach wyglądające jak małe wgłębienia w powierzchni lakieru,

− niezastosowanie właściwych czasów schnięcia między warstwami podkładu. W miejscach gdzie występowały rysy szlifierskie lakier nawierzchniowy "siada" w warstwy podkładu,

− stosowanie papieru o zbyt niskiej gradacji zawsze umożliwia powstanie rys szlifierskich w warstwach podkładu i lakieru nawierzchniowego.


13

Zapobieganie: Zawsze stosować właściwą gradację papieru ściernego rekomendowaną do danego produktu przez producenta. Stosować czasy schnięcia zalecane przez producenta materiałów lakierniczych. Usuwanie wady: Powłokę zeszlifować i nałożyć od nowa zarówno podkład jak i lakier nawierzchniowy. 12. Słabe krycie (rys. 12). Niewystarczające krycie, które powoduje, że przez warstwę lakieru nawierzchniowego prześwituje podłoże. Przyczyny: − lakier nawierzchniowy nie był dostatecznie zmieszany przed natryskiwaniem, − natryśnięta zbyt lekka warstwa lakieru nawierzchniowego, − lakier ma nierównomierną pigmentację, − użycie niewłaściwego rozcieńczalnika lub zbyt dużej ilości rozcieńczalnika. Zapobieganie: − lakier mieszać bardzo dokładnie przed natryskiwaniem, − stosować rozcieńczalniki zalecane przez producenta w rekomendowanych proporcjach, − nakładać warstwy o właściwej grubości. Optymalna grubość warstwy dla lakierów nie

metalizowanych wynosi 50 – 70mµ i dla kolorów metalizowanych (baza) 15 - 30mµ. Dla kolorów tego wymagających należy stosować warstwę lakieru gruntującą.

Usuwanie wady: Po wyschnięciu przeszlifować papierem P 800/P 1000 i pokryć od nowa.

Rys. 11. Zmiękczenie w rysach Rys. 12. Słabe krycie 13. Podnoszenie się powłoki (rys. 13). Wyraźnie uniesiona powłoka w postaci zmarszczeń na brzegach połączeń ze starą powłoką, połączeń farby podkładowej lub gruntowej. Przyczyny: − stara powłoka nie została odpowiednio zeszlifowana, − stara powłoka podkładowa nie została odpowiednio zeszlifowana, − powierzchnie pokryte farbą gruntującą nie zostały odpowiednio oszlifowane, − podkład został nałożony w zbyt cienkiej warstwie i nieodpowiednio wysuszony.


14

Zapobieganie: Stosować właściwe metody szlifowania warstw podkładowych i gruntowych zgodne z instrukcją przygotowania powierzchni i instrukcją stosowania poszczególnych produktów. Usuwanie wady: Zmarszczoną powłokę należy zdjąć łącznie z warstwą podkładową i pokryć od nowa. 14. Skórka pomarańczy (rys. 14). Zewnętrzna powłoka lakierowa nie jest jednolicie gładka tylko pokryta drobnymi wgłębieniami co daje efekt "skórki pomarańczy". Przyczyny: − pistolet zbyt daleko od powierzchni w trakcie natrysku, − zbyt niskie ciśnienie natrysku, − zbyt lekka warstwa lakieru nawierzchniowego, − zbyt wysoka lepkość lakieru, − zbyt szybko działający rozcieńczalnik, − niewłaściwa temperatura powierzchni lub natrysku, − zbyt silny nadmuch przy suszeniu. Zapobieganie: Stosowanie technik natrysku zgodnych z zaleceniami producenta lakieru. Właściwy dobór rozcieńczalnika do panującej temperatury i dobranie lepkości zgodnie z danymi technicznymi lakieru. Usuwanie wady: Jeśli defekt jest niewielkiego stopnia powierzchnię przeszlifować papierem P 1200 i pastą polerską. Jeśli defekt jest znacznego stopnia powierzchnię zeszlifować papierem P 800 i pokryć od nowa.

Rys. 13. Podnoszenie powłoki Rys. 14. Skórka pomarańczy 15. Krwawienie (rys. 15). Odbarwienie powłoki nawierzchniowej. Przyczyny: − nadmierna ilość utwardzacza użyta do podkładu poliestrowego. Rozcieńczalnik

z produktów naprawczych reaguje z nadmiarem utwardzacza i prowokuje reakcję z pigmentami. W efekcie następuje odbarwienie pigmentów poprzez ich oksydację. Szczególnie podatne na ten proces są pigmenty niebieskie i zielone,

− pigmenty ze starej powłoki rozpuszczają się w rozpuszczalnikach z produktów naprawczych i ulegają odbarwieniu,

− pozostałości bitumiczne lub naftowe.


15

Zapobieganie: Stosować wyłącznie zalecane ilości utwardzacza do farby podkładowej. Usuwanie wady: Zdjąć powłokę z defektem i pokryć od nowa. 16. Porowatość (rys. 16). Zmiany w powłoce w postaci ukłuć szpilką różnej wielkości , kształtów i rozmieszczenia widoczne na powłoce lakierniczej. Przyczyny: − stosowanie pigmentów, które były składowane dłużej niż przewidziane w danych

technicznych, − dodanie niewłaściwych rozcieńczalników, − stosowanie dwuskładnikowych, powtórnie rozcieńczonych materiałów, dla których

przekroczono czas życia mieszanki, − lakier nie został dostatecznie zmieszany. Zapobieganie: Nakładać materiały lakiernicze zawsze zgodnie z danymi technicznymi producenta. Nie przekraczać czasu życia mieszanki. Usuwanie wady: W przypadku niewielkich zmian przeszlifować papierem P 1200 i polerować pastą polerską. Jeśli powierzchnia dotknięta zmianami jest znacznych rozmiarów należy zdjąć powłokę i powierzchnię pokryć od nowa.

Rys. 15. Krwawienie Rys. 16. Porowatość Wiele uszkodzeń powłoki lakierowej spowodowanych jest wpływem czynników zewnętrznych, które również można podzielić na trzy grupy przyczyn powstawania defektów. Pierwsza z nich to szeroko pojmowane wpływy środowiska przemysłowego. Wśród tych przyczyn wyróżnić można: kwaśne deszcze, zasadowe roztwory np. na budowach, opady kurzu przemysłowego, opiłki metalowe np. z nasypów kolejowych. Wszystkie wymienione czynniki mogą przyczyniać się do powstawania znacznych uszkodzeń powłoki lakierowej. Druga grupa czynników zewnętrznych to wpływy środowiska naturalnego. Tu wyróżniamy: ptasie odchody (rys. 17), odchody mszyc (rys. 18), obumarłe owady (rys. 19), żywicę z drzew (rys. 20) itd. Znów każdy z tych czynników zależnie od czasu oddziaływania i agresywności może spowodować uszkodzenia od nieznacznych aż do nieodwracalnych. Trzecia grupa


16

wpływów zewnętrznych to czynniki mechaniczne takie jak: uderzenia kamieni, niewłaściwe szczotki na myjni, przerysowania ostrymi przedmiotami powłoki lakierowej - np. gwoździem. W tej grupie defektów również zależnie od siły czynnika zewnętrznego i jego agresywności zakres uszkodzenia i wymaganej naprawy bywa bardzo różny.

Rys. 17. Ptasie odchody

Rys. 18. Odchody mszyc

Rys. 19. Obumarłe owady


17

Rys. 20. Żywica z drzew

4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz przyczyny powstawania wad powłok lakierniczych? 2. Z jakich powodów powłoka lakierowa traci przyczepność? 3. Czym spowodowana jest wada nazywana „zacieki”? 4. Jakie są metody zapobiegania odbarwieniu powłok lakierowych? 5. Jakie znasz przyczyny powstawania skórki pomarańczy? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Narysuj widok w przekroju wady powłoki lakierowej – uszkodzenia po odchodach ptasich. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) narysować widok w przekroju wady powłoki lakierowej – uszkodzenia po odchodach

ptasich, 3) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, ołówek, − kredki ołówkowe, − przybory kreślarskie, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Narysuj widok w przekroju wady powłoki lakierowej – utrata przyczepności. Sposób wykonania ćwiczenia


18

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) narysować widok w przekroju wady powłoki lakierowej – utrata przyczepności, 3) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, ołówek, − kredki ołówkowe, − przybory kreślarskie, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Narysuj widok w przekroju wady powłoki lakierowej – zmiękczenie w rysach szlifierskich. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) narysować widok w przekroju wady powłoki lakierowej – zmiękczenie w rysach

szlifierskich, 3) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, ołówek, − kredki ołówkowe, − przybory kreślarskie, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) zdefiniować pojęcia: wada powłoki lakierowej? ¨ ¨ 3) rozpoznać na rysunku rodzaj wady powłoki lakierowej? ¨ ¨ 4) wykonać rysunki widoku podstawowych wad powłoki lakierowej? ¨ ¨ 5) podać sposoby zapobiegania wadom powłok lakierowych? ¨ ¨ 6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


19

4.2. Analiza wyników badań laboratoryjnych wyrobów 4.2.1. Materiał nauczania Uzyskanie długiej trwałości i dobrej jakości powłoki nie jest zadaniem prostym ani łatwym, jak można się przekonać przeglądając zasady właściwie wykonanej powłoki lakierowej. Ile jest możliwości popełnienia błędów - widać z objętości poradnika o wadach powłok lakierowych. O ile badania produktu w obecnym czasie nie przedstawiają problemów technicznych, o tyle najtrudniejszą rzeczą jest ocena zachowania się powłoki lakierowej w czasie jej eksploatacji. Laboratoryjne badania wyrobów lakierniczych obejmują zarówno badania tzw. wyrobu mokrego jak i utwardzonego pokrycia/ powłoki lakierowej naniesionej na konkretny rodzaj podłoża. Najprościej badania takie wykonywać można wg konkretnych aktów normalizacyjnych przewidzianych dla danego rodzaju produktów. Stosowanie znormalizowanego sposobu oceny jakości produktów umożliwia stworzenie przejrzystej, stałej metody oceny. Jest to proces szczególnie przydatny zarówno przy wyborze produktów i technologii do stosowania jak i przy ocenie istniejących powłok lakierowych. Niestety nie ułatwiają sytuacji istniejące rozwiązania prawne. Zgodnie z ostatnią wersją Ustawy o Normalizacji [12] „ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji Dz. U. 169.1386 z 2002” (ze zmianami w Dz. U. 273, poz. 2703 z 2004) w rozdziale 3 art.5 czytamy co następuje: 1. Polska Norma jest normą krajową, przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez

krajową jednostkę normalizacyjną, powszechnie dostępną, oznaczoną - na zasadzie wyłączności - symbolem PN.

2. Polska Norma może być wprowadzeniem normy europejskiej lub międzynarodowej. Wprowadzenie to może nastąpić w języku oryginału.

3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. 4. Polskie Normy mogą być przywoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu

w języku polskim. 5. Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe

do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej. 6. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do norm europejskich i międzynarodowych,

z zachowaniem porozumień międzynarodowych. W takiej sytuacji prawnej nie można wymagać stosowania Polskich Norm. Można natomiast celem stworzenia obiektywnych metod oceny odnosić wykonywane badania produktów do wymagań norm. Jeśli zdecydujemy się na stosowanie Polskich Norm, musimy jeszcze bardzo precyzyjnie odnaleźć właściwą normę do zakresu wykonywanej oceny – czy to produktu czy też jakości istniejącej powłoki lakierowej. Normy stosowane w lakiernictwie pomocne w laboratoryjnej ocenie jakości można, zależnie od przeznaczenia, podzielić na następujące grupy: 1. Stosowanie znormalizowanej terminologii. Jednym z podstawowych problemów jest stosowana terminologia. Istniejące akty normatywne powinny pozwolić na ujednolicenie stosowanego nazewnictwa. Pomocne w zakresie nazewnictwa będą: PN-EN 971-1:1999. Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych. Terminy ogólne. PN EN ISO 4617:2002. Farby i lakiery. Lista terminów równoznacznych.


20

PN EN ISO 4618 – 2:2001. Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych. Część 2: Terminy specjalne dotyczące cech i właściwości. PN EN ISO 4618 – 3 :2001. Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych. Część 3: Przygotowanie powierzchni i metody nakładania. 2. Badania nieniszczące. Często trzeba wykonać badania mierzalnych parametrów powłoki lakierowej. Zestawienie wyników badań mierzalnych pozwoli na wyciągnięcie wniosków dotyczących zdefiniowania jakości, przyczyn ewentualnych wad i metod usuwania powstałych defektów. Do sporządzenia oceny mierzalnych parametrów bez zniszczenia powłok przydatne okażą się akty normatywne jak: PN-EN 29117:1994. Farby i lakiery. Oznaczanie stanu całkowitego wyschnięcia i czasu całkowitego wyschnięcia. PN-EN ISO 2808:2000. Farby i lakiery. Oznaczanie grubości powłoki. PN EN ISO 2813:2001. Farby i lakiery. Oznaczanie połysku zwierciadlanego niemetalicznych powłok lakierowych pod kątem 20 stopni, 60 stopni i 85 stopni. PN EN ISO 21227-1:2004. Farby i lakiery. Ocena uszkodzeń powłok z zastosowaniem cyfrowej obróbki obrazu. Część 1: Informacje ogólne. 3. Badania niszczące. Czasem konieczne może okazać się wykonanie badań niszczących. I tu zastosowanie znajdą normy: PN EN ISO 1518:2000. Farby i lakiery. Próba zarysowania. PN EN ISO 15184:2001. Farby i lakiery. Oznaczanie twardości powłoki metodą ołówkową. PN EN ISO 2409:1999. Farby i lakiery. Metoda siatki nacięć. PN EN ISO 2815: 2004. Farby i lakiery. Próba wciskania według Buchholza. PN EN ISO 4624:2004. Farby i lakiery. Próba odrywania do oceny przyczepności. Powyżej zacytowane normy służą do oceny gotowej powłoki lakierowej. 4. Badania wyrobu mokrego. Poza nimi jest wiele norm opisujących metody badania cech jakościowych tzw. wyrobu mokrego czy produktu lakierniczego płynnego przed utwardzeniem i wyschnięciem. Te badania najczęściej wykonywane są w specjalistycznych laboratoriach a użytkownik produktu bywa zapoznawany z wynikami tych badań. Badanie dotyczą: − stopnia roztarcia, − lepkości wypływu kubkiem Forda, − zawartości substancji lotnych, − czasu wysychania. Wyniki badań laboratoryjnych powłoki lakierowej w zestawieniu z wymaganiami dotyczącymi jakości powłok, które mamy wytworzyć pozwoli na najbardziej optymalny wybór produktów do zaplanowanych zadań.


21

4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz badania wyrobu mokrego lakierowego? 2. Czy stosowanie Polskich Norm jest obowiązkowe i jaki akt prawny to reguluje? 3. Jakie znasz metody mierzenia grubości utwardzonej powłoki lakierowej? 4. Jakie znasz metody badania twardości utwardzonej powłoki lakierowej? 5. Na czym polega metoda siatki nacięć? 6. Pod jakimi kątami oznacza się połysk zwierciadlany powłok lakierowych niemetalicznych? 7. Do czego służy metoda siatki nacięć? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj badanie grubości powłoki lakierowej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć grubość powłoki lakierowej, 3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie, 4) przygotować przyrządy do pomiaru grubości powłoki lakierowej, 5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie grubości powłoki lakierowej, 6) wykonać badanie grubości zgodnie z zaleceniami normy, 7) zapisać wyniki swojej pracy, 8) zaprezentować wyniki swojej pracy, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − element z powłoką lakierową, − przyrząd do mierzenia grubości powłoki lakierowej, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − norma opisująca wybraną metodę mierzenia grubości, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Wykonaj badanie lepkości powłoki lakierowej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przygotować produkt, dla którego chcesz zmierzyć lepkość, 3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie, 4) przygotować przyrządy do pomiaru lepkości lakieru, 5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie lepkości powłoki lakierowej, 6) wykonać badanie lepkości zgodnie z zaleceniami normy,


22

7) zapisać i zaprezentować wyniki swojej pracy, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − produkt lakierniczy, − przyrząd do mierzenia lepkości lakieru, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − norma opisująca wybraną metodę mierzenia lepkości, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) zdefiniować pojęcia: grubość powłoki lakierowej, twardość powłoki

lakierowej? ¨ ¨

3) dobrać rodzaj badania do zmierzenia konkretnej cechy powłoki lakierowej? ¨ ¨ 4) przygotować przyrządy i normy do wykonania pomiarów? ¨ ¨ 5) wykonać badanie zgodnie z zaleceniami normy? ¨ ¨ 6) wybrać rodzaj normy do wykonywanego badania? ¨ ¨ 7) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


23

4.3. Wykorzystanie prób produkcyjnych 4.3.1. Materiał nauczania Producent wyrobu lakierniczego przed przeznaczeniem wyrobu do sprzedaży wykonuje szereg badań wyrobu w zakresie oceny rozmaitych cech tego wyrobu. Badania takie to tzw. próby produkcyjne. Są to badania wykonane w pełni profesjonalnie za pomocą wymaganego do badań sprzętu. Wyniki takich prób są więc w pełni wiarygodne. Chcąc sprzedać swój wyrób konkretnemu użytkownikowi często producent ujawnia wyniki badań produkcyjnych celem zarekomendowania swoich wyrobów do konkretnych prac. Opisując wyrób producent szczegółowo informuje do jakich zastosowań wyrób jest przeznaczony. Korzystając z tej informacji można wybrać odpowiedni rodzaj produktu do wylakierowania, które mamy wykonać. Wyniki takich badań są podane w karcie technicznej lub karcie charakterystyki wyrobu. Najczęściej podawane wartości to zużycie na metr kwadratowy, czas całkowitego wysychania, lepkość nakładania. Jeśli mamy do czynienia z wyrobem antykorozyjnym podaje się również wartość odporności na badania w roztworach solanki. Dla wyrobów eksponowanych na promieniowanie UV producenci wyrobów często podają wartość odporności wyrobu na światło. Ze względów zapewnienia bezpieczeństwa pracy i bezpieczeństwa przeciwpożarowego producent podaje również wyniki prób produkcyjnych w zakresie oceny temperatury zapłonu wyrobu i jego palności. Jednym z ważniejszych parametrów prób produkcyjnych wyrobów lakierowych w odniesieniu do Dyrektywy 42/2004/EC jest zawartość LZO (lotne związki organiczne) w mieszance gotowej do użycia. Znając wyniki prób produkcyjnych możemy zaprojektować proces technologiczny, który mamy wykonać. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest badanie produkcyjne? 2. W jakich dokumentach producent podaje wyniki prób produkcyjnych? 3. O czym traktuje dyrektywa 42/2004/EC? 4. Do czego mogą służyć wyniki prób produkcyjnych? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj dobór produktów do polakierowania podłogi drewnianej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zgromadzić karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do podłóg

drewnianych (karty takie są dostępne w internecie, na stronach producentów), 3) wybrać odpowiedni rodzaj produktu, 4) uzasadnić dokonanie wyboru,


24

5) podać cechy produktu wg karty charakterystyki producenta, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do podłóg drewnianych, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Wykonaj dobór produktów do polakierowania elementów ogrodzenia ze stali. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zgromadzić karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do konstrukcji

stalowych (karty takie są dostępne w internecie, na stronach producentów), 3) wybrać odpowiedni rodzaj produktu, 4) uzasadnić dokonanie wyboru, 5) podać cechy produktu wg karty charakterystyki producenta, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do konstrukcji stalowych, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) znaleźć producentów wyrobów? ¨ ¨ 2) znaleźć strony internetowe producentów wybranych wyrobów? ¨ ¨ 3) wybrać karty techniczne wyrobu przeznaczonego do zadanego lakierowania? ¨ ¨ 4) sprawdzić jakie cechy wyrobu powodują, że może on być przeznaczony do

wykonania zadanego lakierowania? ¨ ¨

5) uzasadnić wybór danego rodzaju produktu do zadanego lakierowania? ¨ ¨


25

4.4. Ocena przydatności aplikacyjnych materiałów 4.4.1. Materiał nauczania Każdy producent wyrobu w tzw. karcie technicznej wyrobu podaje zakres stosowania tegoż wyrobu. W karcie tej można również znaleźć warunki aplikacji wyrobu – lepkość wyrobu do aplikacji, wymagane urządzenia, konieczne czasy i temperatury schnięcia i utwardzania. Chcąc stosować dany wyrób lakierowy musimy najpierw zapoznać się z jego przeznaczeniem i sprawdzić czy efekt, który chcemy osiągnąć możemy osiągnąć za pomocą wybranego wyrobu. Przy obecnym stopniu zaawansowania technologii lakierniczych najbezpieczniejszym sposobem wyboru produktu do wykonywanej pracy jest kierowanie się zaleceniami producenta wyrobu. Producenci wyrobu najczęściej proponują całe zestawy produktów konieczne do uzyskania konkretnego rodzaju powłoki. Najlepiej stosować kompletne zestawy, bo tylko wtedy mamy możliwość skorzystania z gwarancji producenta wyrobu. Stosując dany produkt bezwzględnie musimy przestrzegać warunków aplikacji podanych przez producenta. Warunki te obejmują: − proporcje mieszania z pozostałymi składnikami, − lepkość wyrobu do aplikacji, − sposób aplikacji, − temperaturę aplikacji, − narzędzia stosowane do aplikacji, − czas życia mieszanki, − czas przydatności do użycia produktu. 4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czy potrafisz wymienić warunki aplikacji podawane przez producenta wyrobów

w informacjach o wyrobie? 2. Co oznacza termin: czas życia mieszanki? 3. Co oznacza termin: lepkość wyrobu do aplikacji? 4. W jaki sposób sprawdzić czas przydatności do użycia produktu? 5. Jakie znasz narzędzia do aplikacji wyrobów lakierowych? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Opisz, korzystając z informacji o aplikacji produktu sposób aplikacji lakieru do elementów z tworzyw sztucznych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zgromadzić informacje o produktach lakierowych do tworzyw sztucznych (informacje

takie są dostępne w internecie, na stronach producentów),


26

3) wybrać odpowiedni rodzaj produktu, 4) podać szczegółowe warunki aplikacji produktu, 5) zaprezentować efekty swojej pracy, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − informacje producentów produktów lakierowych do tworzyw sztucznych, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Przygotuj zestawienie czasów przydatności do użycia wybranych 10 produktów lakierniczych. Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zgromadzić 10 opisów produktów lakierniczych ogólnego stosowania (opisy takie są

dostępne w internecie, na stronach producentów), 3) wybrać z każdego z opisów czas przydatności do użycia produktu, 4) uzasadnić dokonanie wyboru, 5) zaprezentować efekty swojej pracy, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − informacje producentów produktów lakierowych do tworzyw sztucznych, − zeszyt przedmiotowy, − długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) zdefiniować pojęcia: czas życia mieszanki, temperatura aplikacji? ¨ ¨ 3) znaleźć opisy produktów w informacjach od producenta? ¨ ¨ 4) odnaleźć producentów wyrobów do zadanego przeznaczenia? ¨ ¨ 5) wykonać opis warunków aplikacji korzystając z opisu producenta wyrobu? ¨ ¨ 6) zdefiniować pojęcie: czas przydatności do użycia? ¨ ¨ 7) sprawdzić czas przydatności do użycia produktu? ¨ ¨ 8) wymienić narzędzia do aplikacji wyrobów lakierowych? ¨ ¨ 9) wykorzystać dokumentację techniczną wyrobu lakierniczego? ¨ ¨ 10) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


27

4.5. Pomiar grubości (na podłożu magnetycznym i niemagnetycznym), twardości, udarności, elastyczności, przyczepności, tłoczności, ścieralności

4.5.1. Materiał nauczania Zgodnie z definicją zawartą w normie PN-EN ISO 2808 [11] grubością powłoki na podłożu jest odległość między powierzchnią powłoki a powierzchnią podłoża. Oczywiście oznaczana wartość grubości jest zależna od zastosowanej metody pomiaru i stopnia nierówności podłoża. Czytając cytowana normę można wyróżnić następujące metody do oznaczania grubości: 1. Oznaczanie grubości mokrej warstwy. 2. Oznaczanie grubości powłoki przez wyznaczenie z masy na jednostkę powierzchni. 3. Pomiar grubości powłoki metodą:

− mechanicznego styku. − profilometryczną. − mikroskopowymi. − magnetyczną. − prądu wirowego. − bezstykowymi. − grawimetryczną.

4. Oznaczanie grubości powłoki na podłożach stalowych oczyszczanych metoda strumieniowo – ścierną.

Powszechnie stosowaną metodą oznaczania twardości powłoki lakierowej jest metoda Wolff – Wilborn. Zalecenia tej metody są identyczne z metodą ołówkową pomiaru twardości wg normy BN-78/6110-03. Zalecenia tej normy są zgodne również z normą w projekcie PRPN-ISO 15184 i z zaleceniami literaturowymi. Zasada metody polega na rysowaniu badanej powłoki ołówkiem o stopniowanej twardości wybraniu ze zbioru dwóch kolejno po sobie następujących ołówków, z których bardziej miękki pozostawia na powłoce ślad grafitu a twardszy pozostawia widoczne na powłoce wgłębienie. Udarność, to odporność materiału na złamanie przy uderzeniu. Udarność mierzy się stosunkiem pracy potrzebnej na złamanie próbki z karbem do przekroju pola porzecznego tej próbki w miejscu karbu. Jest to wielkość fizyczna do określania odporności danego materiału na pękanie pod wpływem obciążeń udarowych. Udarność najczęściej bada się metodą Charpy. Metoda szczegółowo jest opisana w normie PN EN 10045-1:994. Metale: Próba udarności sposobem Charpy’ego. Metoda badania. Elastyczność, inaczej giętkość powłoki lakierowej, to zdolność powłoki do ulegania łącznie z podłożem odkształceniom zginającym bez wystąpienia pęknięć, utraty przyczepności i odczepienia się od podłoża. Normą do badania elastyczności powłok lakierowych jest np. norma o symbolu PN – 76/C- 81528. Przyczepność, to zdolność powłoki do trwałego związania się z podłożem lub poprzednią warstwą powłoki. Wyróżniamy wtedy przyczepność do podłoża lub przyczepność międzywarstwową. Jedną z metod badania przyczepności jest badanie metodą siatki nacięć wykonywanych za pomocą znormalizowanych zestawów noży. Normą wykorzystywaną do badania przyczepności jest PN 80/C-81531. Inną jest PN EN ISO 4624:2004- Farby i lakiery.


28

Próba odrywania do oceny przyczepności. Jeszcze inną normą stosowana w tym zakresie jest PN- EN ISO 2409. Farby i lakiery. Metoda siatki nacięć. Do badania tłoczności stosuje się metodę opisaną w normie PN-EN ISO 1520. W normie tej opisano empiryczną metodę oceny odporności powłoki z farby, lakieru lub podobnego produktu na tworzenie się pęknięć i/lub odstawanie od podłoża poddawanej stopniowo wzrastającemu odkształcaniu przez tłocznie w znormalizowanych warunkach. Ścieralność, to zgodnie z definicją umieszczoną w normie PN-78/C-01700, właściwość powłoki charakteryzująca jej podatność na ścieranie, czyli na zmniejszenie masy na skutek ścierania. W nowej normie PN EN ISO 7784-1: 2000 opisano szczegółowo zasadę oznaczania odporności na ścieranie metodą obracającego się krążka pokrytego papierem ściernym. W normie PN EN ISO 7784-2: 2000 opisana jest metoda oznaczania odporności na ścieranie metodą obracającego się gumowego krążka ściernego, a w normie PN EN ISO 7784-3: 2000 opisano badanie odporności na ścieranie metodą badania płytek w ruchu posuwisto – zwrotnym. 4.5.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na czym polega metoda Charpy’ego? 2. Jakie znasz metody badania grubości powłoki lakierowej? 3. Co to jest elastyczność powłoki lakierowej? 4. Jakie są metody badania elastyczności powłoki lakierowej? 5. Co to jest ścieralność powłoki lakierowej? 6. Jakie są metody badania ścieralności powłoki lakierowej? 7. Co to jest tłoczność powłoki lakierowej? 8. Jakie są metody badania tłoczności powłoki lakierowej? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj badanie twardości powłoki lakierowej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć twardość powłoki lakierowej, 3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie, 4) przygotować przyrządy do pomiaru twardości powłoki lakierowej, 5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie twardości powłoki lakierowej, 6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy, 7) zapisać wyniki swojej pracy, 8) zaprezentować wyniki swojej pracy, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − element z powłoką lakierową, − przyrząd do mierzenia twardości powłoki lakierowej,


29

− zeszyt przedmiotowy, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia, − norma opisująca wybraną metodę mierzenia twardości. Ćwiczenie 2 Narysuj schemat powłoki lakierowej uwzględniając warstwę podkładu i lakieru nawierzchniowego i zaznacz wymiary: grubość warstwy podkładu, grubość warstwy lakieru nawierzchniowego, grubość powłoki lakierowej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wykonać schemat powłoki lakierowej, 3) zaznaczyć na wykonanym schemacie zadane wymiary, 4) zaprezentować wyniki swojej pracy, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, ołówek, − przybory kreślarskie, długopis, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) wskazać normy opisujące pomiary grubości, twardości, elastyczności powłok

lakierowych? ¨ ¨

3) zapisać wyniki pomiarów? ¨ ¨ 4) opisać metodę badania udarności? ¨ ¨ 5) wykonać badanie twardości powłoki lakierowej w oparciu o stosowną

normę? ¨ ¨


30

4.6. Badania eksploatacyjne 4.6.1. Materiał nauczania Wytworzone pokrycia i powłoki lakiernicze powinny spełniać oczekiwane parametry odporności na warunki eksploatacji. Aby przewidzieć jak dane pokrycie lakierowe będzie się zachowywać w czasie eksploatacji przeprowadza się szereg badań związanych z oceną odporności pokrycia na zewnętrzne wpływy eksploatacyjne. Podstawowe badania wykonywane w tym zakresie przeprowadza się zgodnie z poniższymi normami. 1. PN EN ISO 11503:2001. Farby i lakiery. Oznaczanie odporności na wilgoć. 2. PN EN ISO 11507:2000. Farby i lakiery. Ekspozycja powłok lakierowych na sztuczne

działanie atmosferyczne. Ekspozycja na promieniowanie fluorescencyjne UV i wodę. 3. PN EN ISO 11503:2001. Farby i lakiery. Oznaczanie odporności powłok na szorowanie

na mokro i ich podatność na czyszczenie. 4. PN EN ISO 3231:2000 Farby i lakiery. Oznaczanie odporności na wilgotne atmosfery

zawierające ditlenek siarki. 5. PN EN ISO 3678:1999. Farby i lakiery. Badanie odporności na wgniecenie 6. PN ISO 7253:2000. Farby i lakiery. Oznaczanie odporności na obojętną rozpyloną

solankę. 7. PN 88/C – 81522. Wyroby lakierowe. Oznaczanie odporności na działanie mediów

agresywnych. Oczywiście poza szeregiem badań znormalizowanych można projektować i wykonywać próby eksploatacyjne, które wskażą nam czy dany produkt jest odporny na wpływy eksploatacyjne, którym będzie wg naszych przewidywań podlegał. 4.6.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie warunki eksploatacji wpływają na powłokę lakierową? 2. Wymień normę do badania wpływu solanki na powłokę lakierową? 3. Jaką znasz metodą oznaczania odporności na wilgoć? 4. Działanie jakich mediów agresywnych oznacza się za pomocą normy PN88?C-81522? 5. O jakich badaniach mówi norma PN EN ISO 11503:2001? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj badanie odporności lakieru do drewna na roztwór soli kuchennej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zapoznać się z wpływem soli na lakier do drewna w literaturze do rozdziału, 3) przygotować element z drewna polakierowany lakierem do drewna, oczyścić miękką

szmatką z ewentualnego kurzu i zanieczyszczeń powierzchniowych, 4) zapisać stan powłoki lakieru przed nałożeniem roztworu soli,


31

5) przygotować 50 procentowy wodny roztwór soli, 6) przygotować 2 miękkie ściereczki do nałożenia roztworu soli na element i do wytarcia

elementu po wysuszeniu z resztek soli, 7) przygotować suszarkę do włosów, którą osuszysz wodę z roztworu naniesionego na

element, 8) przygotować szkoło powiększające do oceny stanu lakieru po zdjęciu, 9) opisać zauważone zmiany na lakierze, 10) zaprezentować wykonane ćwiczenie i wnioski. Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, długopis, − suszarka do włosów, − szkło powiększające, − sól kuchenna, − naczynie do zrobienia roztworu, − waga kuchenna, − woda, − element z drewna polakierowany lakierem do drewna, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) zaplanować i wykonać ćwiczenie zgodnie ze wskazówkami? ¨ ¨ 3) zapisać wyniki pomiarów? ¨ ¨ 4) sporządzić roztwór o określonym stężeniu procentowym? ¨ ¨ 5) zaobserwować zmiany na oglądanej powierzchni lakieru? ¨ ¨ 6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


32

4.7. Dokumentacja procesów kontroli jakości. Systemy zapewnienia jakości w wykonywaniu powłok lakierniczych oparty na normach ISO serii 9000

4.7.1. Materiał nauczania System zarządzania jakością oparty na normach ISO składa się zwykle z Księgi Jakości i procedur opisujących poszczególne aspekty kontroli jakości. Dla omówienia poszczególnych procedur niezwykle istotne jest szczegółowe opisanie procesów, których jakość chcemy zapewnić. Przykładowy opis procesów występujących w trakcie wykonywania powłok lakierniczych można opisać w poniższy sposób. Opis wyznaczono dla warsztatu lakierniczego samochodowego. Procesy podstawowe. Obsługa klienta. Obsługa klienta związana jest z działaniami obejmującymi pozyskaniem klienta oraz określeniu jego potrzeb. Realizacja procesu obsługi klienta odbywa się w Recepcji Serwisu Lakierniczego. Pozyskiwanie klientów odbywa się poprzez obecność na liście autoryzowanych warsztatów PZU i autoryzowanych warsztatów sieci posprzedażnej, indywidualne rozmowy z klientami, przedstawianie im ofert handlowych w postaci kalkulacji naprawy i certyfikatu jakości wykonanej usługi. Przegląd umowy. W celu określenia potrzeb klienta prowadzone są z każdym klientem rozmowy w wyniku których uzyskiwane są informacje jego życzeń i wymagań. Przeglądy gwarantują, że oczekiwania klienta są zrozumiałe oraz skompletowane są wszystkie informacje dotyczące wykonywanych usług, określone jest zdolność warsztatu do realizacji warunków umowy oraz w pełni wyjaśnione są różnice wynikające z wymagań umowy a warunkami zawartymi w ofercie. Każde zapytanie klienta jest indywidualnie rozpatrywane. Weryfikacją wymagań oraz bezpośrednią obsługą klientów zajmują się pracownicy Recepcji Serwisu. Wszystkie wspomniane dokumenty są rejestrowane i archiwizowane. Każde zapytanie analizowane jest pod kątem zgodności z ofertą serwisu. Wszelkie odstępstwa i wątpliwości są konsultowane z każdym klientem. Dla zamówień nietypowych (nie mieszczących się w ofercie standardowej) przewidziany został specjalny tok rozpatrywania, w którym biorą udział wyznaczeni pracownicy, posiadający odpowiednie kompetencje i wiedzę fachową. Jeżeli jest niezbędne, dla zamówień nietypowych opracowywana jest dokumentacja techniczna. W przypadku odrzucenia zamówienia zarówno typowego i nietypowego, każdy klient informowany jest pisemnie z podaniem przyczyn odrzucenia zamówienia. Dla doskonalenia i dobra współpracy z klientem przewidziano możliwość zmian w zamówieniach. Wprowadzaniem zmian w zamówieniach zajmują się pracownicy działu. Wychodząc naprzeciw potrzebom klientów opracowany i wdrożony został tryb realizacji zamówień pilnych. Każdemu klientowi pracownicy przedstawiają zasady realizacji pilnych zamówień. Zakupy.

W celu zapewnienia, że zakupiony materiały służące do wytworzenia powłoki lakierowej spełniają określone wymagania ustanowiono w firmie procedurę dotycząca zakupów. Dla zapewnienia skutecznego i efektywnego funkcjonowania firmy proces zakupu produktów lakierniczych uwzględnia następujące działania dotyczące:


33

− terminowości skutecznej i dokładnej identyfikacji potrzeb i właściwości zakupywanych towarów,

− oszacowania kosztów wyrobu kupowanego, − potrzeby i kryteria firmy dotyczące weryfikacji zakupionych towarów, − gwarancji wymiany zakupionych wyrobów niezgodnych, − wymagań logistycznych, − zabezpieczenia towaru, − dokumentacji (zapisów), − nadzoru nad zakupionym towarem wykazującym odstępstwo od wymagań, − identyfikacji i zmniejszenia ryzyka związanego z wyrobem kupowanym. Działania dotyczące zaopatrzenia w surowce i materiały do produkcji podzielone zostały na: − zakupy, − wybór i ocenę dostawców, − kontrolę i badanie dostaw. Ocena dostawców prowadzona jest na podstawie prowadzonych rozmów i uzgodnień przez Zarząd. Dokonywana jest jedynie okresowa ocena dostawców w oparciu o dane takie jak: − doświadczenie dostawcy, − parametry dostawcy w porównaniu z konkurencją, − przegląd jakości wyrobu zakupionego, jego ceny, warunków dostawy i reakcji na

problemy, − ocena ich potencjalnej zdolności do dostarczenia wymaganych wyrobów skutecznie

i efektywnie oraz zgodnie z ustalonymi terminami, − sprawdzenie referencji dostawcy i dostępnych danych dotyczących zadowolenia klienta, − ocena finansowa w celu upewnienia się co do stabilności działania dostawcy przez cały

okres zamierzonej dostawy i współpracy, − reakcja dostawcy na zapytania, oferty i przetargi, − znajomość i spełnienie przez dostawcę odpowiednich wymagań ustawowych

i przepisów, − zdolność logistyczna dostawcy, włącznie z lokalizacjami i zasobami. Na podstawie powyższych danych opracowane zostały kryteria dostawców wg których są oni oceniani. Oceną zajmują się upoważnieni pracownicy. Produkcja powłoki lakierniczej. Proces wytwarzania powłoki lakierowej zgodny jest z zaleceniami wybranego producenta dostawcy materiałów lakierniczych. Proces przeprowadzany jest na stanowisku przygotowawczym i w kabinie lakierniczej. Do nakładania poszczególnych części składowych powłoki lakierowej stosowane są wymagane przez producenta wyrobów urządzenia aplikacyjne. Proces produkcji powłoki lakierowej jest planowany i prowadzony w warunkach nadzorowanych, które obejmują : − dostępność informacji, w których określono niezbędne produkty i urządzenia, − wdrożenie monitorowania i pomiarów. Dla osiągnięcia zgodności z wymaganiami, jak i zapewnienia korzyści stronom zainteresowanym nieustannie doskonalone są procesy realizacji oraz procesy wspomagające takie jak : − szkolenia pracowników, − komunikowanie się i zapisywanie informacji, − rozwój zdolności dostawcy, − doskonalenie infrastruktury,


34

− metody monitorowania. Nadzorowanie zasadniczego procesu produkcji obejmuje działania takie jak: − planowanie produkcji, − sterowanie procesem produkcji, − nadzorowanie niezgodności, − kontrola międzyoperacyjna i końcowa. Kontrola międzyoperacyjna i końcowa. W warsztacie opracowane i wdrożone zostały zasady kontroli zapewniające, że powłoki lakiernicze wytworzone w warsztacie spełniają określone wymagania. Przeprowadzane jest to na wszystkich etapach procesu produkcji. Realizowane jest to między innymi poprzez prowadzoną przez pracowników ocenę wykonywanej pracy w ramach tzw. samokontroli. Kontrola ta obejmuje sto procent prac. Wszyscy pracownicy przechodzą szkolenia dotyczące samokontroli na stanowisku. Do kontroli międzyoperacyjnych i końcowych upoważnieni są pracownicy posiadający odpowiednią wiedzę i doświadczenie w tym zakresie. Dla potwierdzenia spełnienia wymagań z prowadzonych kontroli sporządzane są zapisy, które wskazują osobę uprawnioną do oddania wykonanej powłoki lakierowej do Działu Recepcji Serwisu, który wykonaną usługę sprzeda klientowi.. Dla zapewnienia prawidłowości przebiegu procesu sprzedaży, prowadzona jest kontrola zgodności zleconej produkcji powłoki lakierowej z wykonaną powłoką lakierową i w razie potrzeby podejmowane są stosowne działania korygujące lub zapobiegawcze. Wszelkie niezgodności są niezwłoczni usuwane. Serwis. Działania związane z serwisem obejmują procesy poprodukcyjne związane z dostarczeniem wykonanej usługi do klienta oraz obsługą reklamacji. Postępowanie z reklamacjami. Każda reklamacja zostanie rozpatrzona w sposób obiektywny, określona zostanie przyczyna jej powstania oraz zostaną usunięte skutki wadliwego wykonania wyrobu. Wnioski wyciągnięte z rozpatrywanych reklamacji stanowią podstawę do podjęcia działań korygujących i zapobiegawczych, które mają na celu doskonalenie jakości wyrobów oraz wyeliminowanie strat związanych ze złą jakością. Dla sprawnej obsługi reklamacji opracowane i wdrożone zostały przepisy regulujące postępowanie podczas obsługi reklamacji. Przepisy te dotyczą : − informowania klientów o warunkach gwarancji, − zgłaszania reklamacji przez klientów, − rozpatrywania reklamacji w zależności od ich specyfiki, − prowadzenia analizy reklamacji, usuwania przyczyn i skutków reklamacji. Przepisy dotyczące reklamacji stanowią, że w przypadkach gdy nie możliwe jest rozstrzygnięcie przyczyny reklamacji (a tym samym określenie po czyjej stronie leży wina) warsztat kieruje się zawsze dobrem klienta i bierze na siebie odpowiedzialność związaną z wystąpieniem reklamacji. Według zasad obowiązujących w warsztacie rozpatrywanie reklamacji przeprowadzane jest niezwłocznie po ich zgłoszeniu, a samo załatwienie reklamacji trwa nie dłużej niż dwa tygodnie od momentu rozpatrzenia. Procesy pomocnicze. Do procesów pomocniczych zostały zaliczone takie, które mają pośredni wpływ na każdy z procesów głównych, lecz mimo to są z nimi nierozerwalnie związane. W procesach pomocniczych określone zostały zasoby niezbędne do : − wdrażania i utrzymywania systemu zarządzania jakością, i ciągłego doskonalenia jego

skuteczności, − zwiększenia zadowolenia klienta przez spełnienie jego wymagań. W firmie występują następujące procesy pomocnicze: − utrzymanie ruchu, − zarządzanie zasobami ludzkimi.


35

Utrzymanie ruchu. Utrzymanie ruchu obejmuje nadzór nad niezbędną infrastrukturą produkcyjną, która jest niezbędna do osiągnięcia zgodności z wymaganiami dotyczącymi jakości wykonanych powłok lakierowych. Do wspomnianej infrastruktury zaliczane są : − zabudowania, przestrzeń do pracy i związane z nią instalacje, − wyposażenie procesu (sprzęt, maszyny, urządzenia), − usługi pomocnicze (łączność). Do procesów pomocniczych związanych z utrzymaniem ruchu w firmie zaliczone zostało również nadzorowanie wyposażenia do monitorowania i pomiarów. Nadzór nad wyposażeniem pomiarowym. Dla zapewnienia zgodności produkowanych powłok z wymaganiami w firmie ustalone zostały zasady określające monitorowanie i pomiary, które należy w tym celu wykonać. Określone również zostało wyposażenie niezbędne do procesu monitorowania i pomiarów. Zasady obowiązujące w firmie gwarantują, że wyposażenie do kontroli i badań jest prawidłowo kalibrowane, utrzymywane i nadzorowane. Zasady te dotyczą całego wyposażenia pomiarowego stosowanego w produkcji oraz metody okresowych przeglądów sprzętu pomiarowego. Ponadto określają one sposób kwalifikowania i wyboru dostawców sprzętu kontrolno - pomiarowego. Wszystkie stosowane narzędzia kontrolno-pomiarowe są okresowo sprawdzane i kalibrowane wedługg ustalonego planu przez upoważniony personel. Z przeprowadzanych kalibracji powstają zapisy, które są utrzymywane. Nowo zakupione narzędzia są oznaczane i wydawane użytkownikom według ściśle określonych zasad postępowania. Zasady te obejmują ponadto sprawdzanie narzędzi przed dopuszczeniem do użytkowania. Narzędzia, które wykorzystywane są do kalibracji i wzorcowania podlegają okresowej legalizacji przez zewnętrzne wyspecjalizowane instytucje świadczące usługi w tym zakresie. Instytucje te oceniane są pod kątem jakości świadczonych usług zgodnie z określonymi zasadami. Nadzór nad maszynami i urządzeniami. Sprawność maszyn i urządzeń ma bardzo duży wpływ na jakość wykonywanych powłok lakierowych. Z tego względu wszelkie działania związane z utrzymaniem ich sprawności prowadzone są w sposób planowy przez upoważniony personel. Nadzór nad maszynami i urządzeniami do produkcji obejmuje : − okresowe smarowania i przeglądy techniczne, − remonty planowe, − okresową ocenę stanu technicznego, − usuwanie skutków awarii, − serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Dla każdego stosowanego w produkcji urządzenia sporządzane i utrzymywane są zapisy dokumentujące przebieg eksploatacji. W celu wyeliminowania błędów powstałych na skutek eksploatacji wadliwych maszyn i urządzeń, określone są zasady postępowania w przypadku wykrycia awarii przez pracowników. Zasady opisujące nadzór nad maszynami i urządzeniami do produkcji określają również kryteria i metody wyboru dostawców świadczących usługi serwisowe w zakresie obsługi maszyn i urządzeń. Zarządzanie zasobami ludzkimi. Zarządzanie zasobami ludzkimi jest niezbędne w celu zapewnienia odpowiedniego wykształcenia, umiejętności i doświadczenia personelu wykonującego pracę wpływającą na jakość wyrobu. W tym celu firma wprowadza następujące zasady postępowania : − określane są niezbędne kompetencje personelu,


36

− organizowane są odpowiednie szkolenia lub podejmowane są inne działania w celu zaspokojenia tych potrzeb,

− utrzymywane są zapisy dotyczące wykształcenia, szkolenia i umiejętności i doświadczenia. Zasady dotyczące zarządzania zasobami ludzkimi regulują ponadto sposób postępowania przy zatrudnianiu nowych pracowników. Opisują poza tym cykl szkoleń obowiązkowych, który musi przejść każdy nowo zatrudniony. Dla potrzeb ciągłego doskonalenia personelu opracowane zostały zasady planowania i organizowania szkoleń podnoszących kwalifikacje i świadomość pracowników. 4.7.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie normy opisują system zapewnienia jakości? 2. Jakich procesów dotyczą procedury zapewnienia jakości? 3. Czy zarządzanie zasobami ludzkimi jest składową procedur zapewnienia jakości? 4. Czy w zapewnieniu jakości pomocne są również procedury dotyczące infrastruktury

zakładu? 5. Czy w systemie zapewnienia jakości ocenie podlegają również dostawcy produktów? 6. Na czym polega kontrola międzyoperacyjna i końcowa? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zaplanuj procedurę reklamacji w warsztacie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi planowania procedury reklamacji, 3) opisać szczegółowo procedurę reklamacji w wymyślonym przez siebie warsztacie, 4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, długopis, − norma ISO 9001, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


37

4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) potrafisz znaleźć w normie informacje niezbędne do zaplanowania procedury

reklamacji? ¨ ¨

3) zaplanować konkretną procedurę? ¨ ¨ 4) ocenić poprawność zaplanowanej procedury w odniesieniu do wymagań

normy? ¨ ¨

5) wskazać składowe procedury? ¨ ¨ 6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


38

4.8. Ocena jakości pokrycia na podstawie wyglądu zewnętrznego

4.8.1. Materiał nauczania Jakość pokrycia na podstawie wyglądu zewnętrznego można określać na podstawie wielu różnych norm zależnie od cechy, którą chcemy oceniać. Zwykle ocenia się połysk, kolor i występowanie rozmaitych rodzajów uszkodzeń. Do oceny połysku służy norma PN EN ISO 2813:2001. Farby i lakiery Oznaczanie połysku zwierciadlanego powłok lakierowych pod kątem 20 stopni, 60 stopni i 85 stopni. Do oceny koloru służą dwie podstawowe normy: PN EN ISO 7724-2:2003. Farby i lakiery. Kolorymetria. Część 2. Pomiar barwy i norma PN EN ISO 7724-3:2003. Farby i lakiery. Kolorymetria. Część 3. Obliczanie różnic barwy. Jeśli porównujemy kolor lakieru zastosowanego w lakiernictwie samochodowym, jednym z najważniejszych czynników jest sprawdzenie czy różnica koloru pomiędzy elementem naprawianym a elementami oryginalnymi jest nierozróżnialna dla oka ludzkiego w świetle. Tak zwana idealna czysta biel to kolor, który odbija 100% padającego światła. Taki kolor w naturze nie istnieje. Kolory białe są często zbrudzone (lekko zabarwione) np. kolorem niebieskim, kolorem żółtym. Biały zbrudzony niebieskim jest zimny. Biały zbrudzony żółtym jest ciepły. Ocena jakości zewnętrznej powłoki, to również sprawdzenie czy na powłoce występują rozmaite zniszczenia. W tej ocenie przydatne są następujące akty normatywne: 1. PN EN ISO 4628-1:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości

i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 1. Ogólne wprowadzenie i system określania.

2. PN EN ISO 4628-2:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 2. Ocena stopnia spęcherzenia.

3. PN EN ISO 4628-3:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 3. Ocena stopnia zardzewienia.

4. PN EN ISO 4628-4:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 4. Ocena stopnia spękania.

5. PN EN ISO 4628-5:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 5. Ocena stopnia złuszczenia.

6. PN EN ISO 4628-6:1999. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 6. Ocena stopnia kredowania metodą taśmy.

7. PN EN ISO 4628-7:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 7.Ocena stopnia kredowani metoda z użyciem aksamitu.

8. PN EN ISO 4628-10:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 10. Ocena stopnia korozji nitkowej.


39

4.8.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są warunki oceny różnicy w kolorze ? 2. Jakie znasz metody oceny zniszczenia powłok lakierniczych? 3. Jakie cechy zewnętrzne powłoki lakierniczej najczęściej są oceniane? 4. Do jakich badań służą metody kolorymetryczne? 5. Czego używamy do badania stopnia skredowania pokrycia lakierowego? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj ocenę różnicy w kolorze kartek białego papieru pochodzących z różnych zeszytów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi oceny różnic w kolorze, 3) przygotować kartki białego papieru z pięciu różnych zeszytów, 4) porównać kolory pięciu kartek ze sobą zapisując wrażenia ze szczególnym

uwzględnieniem czystości koloru, jasności koloru i jego zabarwienia, 5) ułożyć kartki od barwy najbardziej zimnej do najbardziej ciepłej, 6) zapisać wyniki w zeszycie przedmiotowym, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, długopis, − pięć białych kartek papieru z pięciu różnych zeszytów, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Wykonaj ocenę stopnia spęcherzenia lakieru na elemencie zgodnie z wybraną normą. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wybrać normę do wykonania oceny, 3) przygotować dowolny polakierowany element do wykonania oceny, 4) wykonać ocenę stopnia spęcherzenia wg wytycznych normy, 5) zapisać wyniki wykonywanych badań, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.


40

Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, długopis, − element polakierowany, − norma do oceny spęcherzenia, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.8.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) wykonać badania zgodnie z założeniami normy? ¨ ¨ 3) zapisać wyniki pomiarów? ¨ ¨ 4) wybrać odpowiednią normę? ¨ ¨ 5) dokonać oceny poprawności wykonanych badań? ¨ ¨ 6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


41

4.9. Ocena jakości powłoki przez zginanie próbki blach z naniesionym pokryciem lakierniczym

4.9.1. Materiał nauczania Dwie normy opisują metody oceny jakości powłoki poprzez wykonywanie próby zginania. 1. PN EN ISO 1519. Farby i lakiery. Próba zginana na sworzniu (sworzeń cylindryczny). 2. PN EN ISO 6860. Farby i lakiery. Próba zginania na sworzniu (sworzeń stożkowy). W normach tych ustalono empiryczną metodę oceny odporności powłok z farb, lakierów lub podobnych produktów na powstawanie pęknięć lub odstawanie powłoki od podłoża w trakcie zawijania podłoża wokół sworznia cylindrycznego lub stożkowego zależnie od wybranej metody. W normach szczegółowo opisano sposób przeprowadzenia badania i sposób protokołowania wyników przeprowadzanych prób. 4.9.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz metody oceny odporności powłok na zginanie? 2. Jakie sworznie stosowane są do wykonywania prób odporności na zginanie? 3. Czy metody oceny odporności na zginanie to metody empiryczne czy analityczne? 4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj badanie odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć odporność na zginanie na sworzniu

cylindrycznym, 3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie, 4) przygotować przyrządy do pomiaru odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym, 5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie odporności na zginanie na

sworzniu cylindrycznym, 6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy, 7) zapisać wyniki swojej pracy, 8) zaprezentować wyniki swojej pracy, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


42

Wyposażenie stanowiska pracy: − element z powłoką lakierową, − przyrząd do mierzenia odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − norma opisująca wybraną metodę mierzenia odporności na zginanie na sworzniu

cylindrycznym, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Wykonaj badanie odporności na zginanie na sworzniu stożkowym. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć odporność na zginanie na sworzniu

stożkowym, 3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie, 4) przygotować przyrządy do pomiaru odporności na zginanie na sworzniu stożkowym, 5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie odporności na zginanie na

sworzniu stożkowym, 6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy, 7) zapisać wyniki swojej pracy, 8) zaprezentować wyniki swojej pracy, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − element z powłoką lakierową, − przyrząd do mierzenia odporności na zginanie na sworzniu stożkowym, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − norma opisująca wybraną metodę mierzenia odporności na zginanie na sworzniu

stożkowym, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.9.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) wykonać badanie odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym? ¨ ¨ 3) wykonać badanie odporności na zginanie na sworzniu stożkowym? ¨ ¨ 4) wykonać analizę przeprowadzonych badań? ¨ ¨ 5) wybrać odpowiednie normy do wykonywanych badań? ¨ ¨ 6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


43

4.10. Ocena przyczepności powłoki lakierowej przez poprzeczne nacinanie nożykiem i odrywanie przylepcem

4.10.1. Materiał nauczania W cytowanej wyżej normie: PN-EN ISO 2409. Farby i lakiery. Metoda siatki nacięć – szczegółowo opisano zasady wykonania oceny przyczepności poprzez wykonanie siatki nacięć. Jednym z przyrządów do wykonania takiej siatki jest pojedyncze ostrze o określonym kształcie. Wymagania co do rodzaju przyrządu opisanego w normie spełnia np. żyletka. Nacięcia należy prowadzić zgodnie z punktem 7.1.4 normy w różnych odległościach zależnie od rodzaju podłoża, na którym badamy przyczepność i od grubości powłoki lakierowej. Przyrząd z pojedynczym ostrzem powinien być przygotowany wg poniższego rysunku.

Rys. 21. Przyrząd do pomiaru przyczepności z pojedynczym ostrzem

4.10.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są metody wykonywania oceny metodą siatki nacięć? 2. Jaki parametr wpływa na zaplanowaną odległość prowadzenia nacięć? 3. Jakich przyrządów używa się do wykonywania siatki nacięć? 4. Do czego służy metoda siatki nacięć? 4.10.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj badanie przyczepności metodą siatki nacięć z użyciem nożyka. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) przygotować element, na którym chcesz wykonasz badanie metodą siatki nacięć, 3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie, 4) przygotować przyrządy do badania metodą siatki nacięć, 5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie, 6) wykonać badanie metodą siatki nacięć zgodnie z zaleceniami normy,

20o 30o A

A grubość ostrza ma wynosić 0,43+/-),03 mm


44

7) zapisać wyniki swojej pracy, 8) zaprezentować wyniki swojej pracy, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − element z powłoką lakierową, − przyrząd do wykonywania siatki nacięć, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − norma opisująca wybraną metodę wykonywania siatki nacięć, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.10.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) wykonać badania zgodne z założeniami metodą siatki nacięć? ¨ ¨ 3) zapisać wyniki pomiarów? ¨ ¨ 4) zaplanować wykonanie badań zgodnie z założeniami normy? ¨ ¨ 5) wybrać właściwą normę do wykonania badania? ¨ ¨ 6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


45

4.11. Oznaczanie odporności powłok na uderzenia mechaniczne 4.11.1. Materiał nauczania Odporność na uderzenie powłoki lakierowej to zdolność powłoki do nie odpryskiwania i nie ulegania pęknięciom i odczepieniom międzywarstwowym i od podłoża przy uderzeniach rozmaitych twardych przedmiotów w powierzchnie powłoki. Norma stosowaną do oceny stopnia odporności na uderzenia mechaniczne jest PN EN ISO 6272:1999. Farby i lakiery. Badanie za pomocą spadającego ciężarka. W metodzie tej mierzy się wysokość, z której spadający ciężarek o masie 1kg nie powoduje uszkodzeń powłoki wymienionych w definicji. W lakiernictwie samochodowym niezwykle istotne jest prowadzenie badań odporności na uderzenia kamieni. Każda z firm motoryzacyjnych prowadzi własne badania tego typu. Najpopularniejszą metodą jest strzelanie drobnymi kamykami o określonej wielkości w podłoże z pokryciem lakierowym z określonej odległości. 4.11.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak można zdefiniować odporność na uderzenia mechaniczne powłok lakierowych? 2. Jaka norma opisuje ocenę stopnia odporności na uderzenia mechaniczne? 3. Jakie cząstki mechaniczne są przyczyną statystycznie największej liczby uszkodzeń po

uderzeniach mechanicznych powłok lakierowych na samochodach? 4.11.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj badanie odporności na uderzenia metoda spadającego ciężarka. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć odporność na uderzenie mechaniczne, 3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie, 4) przygotować przyrządy do pomiaru odporności na uderzenia mechaniczne, 5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie odporności na uderzenia

mechaniczne, 6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy, 7) zapisać wyniki swojej pracy, 8) zaprezentować wyniki swojej pracy, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − element z powłoką lakierową, − przyrząd do mierzenia odporności na uderzenia mechaniczne, − zeszyt przedmiotowy, długopis, − norma opisująca wybraną metodę badania odporności na uderzenia mechaniczne, − literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


46

4.11.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń? ¨ ¨ 2) wykonać badanie odporności na uderzenia mechaniczne? ¨ ¨ 3) zapisać wyniki pomiarów? ¨ ¨ 4) wybrać normę, wg której będziesz wykonywał badanie? ¨ ¨ 5) dokonać analizy wykonanych badań? ¨ ¨ 6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


47

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 4. Test zawiera 20 pytań dotyczących oceny jakości pokryć lakierniczych i doboru metod

badań powłok i pokryć. Pytania: 1, 2, 3, 4, 5, 6 ,7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 i 17 są to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa; pytania: 18, 19 i 20 to pytania, w których należy udzielić krótkiej odpowiedzi. Pytanie 21 - 23 to pytania, w których również należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: − w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem

ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową), − w pytaniu z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole, − w zadaniach X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,

a następnie do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci pytania: 10, 18, 19 i 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia.


48

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 1 to:

a) spękanie powłoki, b) utrata połysku, c) wtrącenia, d) zmarszczenie.

2. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 2 to: a) porowatość, b) odpryski, c) rdza, d) zacieki.

1 2 3. „Skórka pomarańczy” to określenie:

a) wady powłoki lakierowej, b) rodzaju efektu optycznego, c) metody nakładania powłoki lakierowej, d) metoda natrysku.

4. Powłoka lakierowa spełnia zadania: a) ochronne, b) obliczeniowe, c) mechaniczne, d) stechiometryczne.

5. Wady powstające w czasie i na skutek warunków eksploatacji powstają z powodu: a) niedotrzymania reżimu technologicznego, b) wpływu czynników zewnętrznych, c) niedotrzymania temperatury schnięcia, d) wad produktu.

6. Wady wynikające z błędnie wykonanego procesu lakierowania powstają z powodu: a) niedotrzymania reżimu technologicznego, b) wpływu czynników zewnętrznych, c) odchodów ptasich, d) odchodów mszyc.

7. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 3 to: a) przekrwienie (krwawienie), b) utrata przyczepności, c) odpryski, d) zacieki.


49

3 4 8. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 4 to:

a) plamy wodne, b) krwawienie, c) spękanie, d) zacieki.

9. Zaznacz błędną odpowiedź: a) Polskie Normy mogą być wprowadzeniem norm europejskich, b) Polskie Normy mogą być wprowadzeniem norm międzynarodowych, c) stosowanie Polskich Norm jest obowiązkowe, d) stosowanie Polskich Norm ułatwia obiektywną ocenę.

10. Przy wykonywaniu badań wyrobu mokrego ocenia się: a) stopień roztarcia, b) twardość, c) odporność na uderzenia mechaniczne, d) odporność na ścieranie.

11. LZO oznacza: a) stopień roztarcia, b) lotne związki organiczne, c) palność, d) twardość.

12. Stosowanie zbyt wysokiego ciśnienia natrysku: a) pozwoli przyspieszyć pracę przy stosowaniu lakieru HS, b) ułatwia właściwe wylanie powłoki, c) spowoduje znaczne defekty powłoki lakierowej, d) nic nie znaczy.

13. Bardzo szybka zmiana temperatury w trakcie suszenia powłoki lakierowej: a) optymalizuje proces schnięcia, b) przyczynia się do uzyskania większej twardości powłoki, c) powoduje defekty powłoki lakierowej, d) nic nie znaczy.

14. Nadmierna ilość utwardzacza do lakieru nawierzchniowego: a) przyspiesza schnięcie powłoki lakierowej, b) powoduje wady powłoki lakierowej, c) zwiększa twardość powłoki lakierowej, d) nic nie znaczy.


50

15. Niedostateczne oczyszczanie podłoża przed lakierowaniem: a) powoduje utratę przyczepności powłoki lakierowej, b) można zniwelować przez nakładanie agresywnych rozpuszczalników, c) można zignorować, bo nie wpływa na jakość naprawy, d) ułatwia nakładanie powłok.

16. System zarządzania jakością oparty na normach ISO składa się z: a) Księgi Jakości, b) Polskich Norm, c) Dzienników Ustaw, d) Dyrektyw EC.

17. Do oceny przyczepności powłoki lakierowej może służyć: a) Nożyka, b) pistolet lakierniczy, c) długopis, d) ołówek.

18. Wada powłoki lakierowej polegająca na wyraźnym uniesieniu powłoki w postaci zmarszczeń to.............................................................

Podaj możliwe przyczyny tej wady: ...........................................................................................................................................

..... ...........................................................................................................................................

..... ...........................................................................................................................................

..... ...........................................................................................................................................

..... 19. Opisz metodę wykonywania pomiaru przyczepności za pomocą nożyka:

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................


51

20. Wiele uszkodzeń powłoki lakierowej spowodowanych jest wpływem czynników zewnętrznych, które również można podzielić na trzy grupy przyczyn powstawania defektów.

Wymień grupy przyczyn i podstawowe przyczyny w grupach, podając po 3 przyczyny w każdej grupie:

Grupa I: .......................................................

a) ............................................... b) .............................................. c) .............................................

Grupa II: .......................................................

a) ............................................... b) ............................................... c) ..............................................

Grupa III: .......................................................

a) ................................................ b) .............................................. c) ..............................................

21. Do jakiej grupy wad zalicza się uszkodzenie po odchodach ptasich? ............................................................. 22. Do jakiej grupy wad zalicza się zacieki? ............................................................. 23. Czy kwaśne deszcze mogą uszkodzić powłokę lakierową? .............................................................


52

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko .......................................................................................... Ocenianie jakości pokryć lakierniczych. Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące wyrazy.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d

18.

a) ....................................................................

b) ....................................................................

19.

a) ....................................................................

b) ....................................................................

20.

Grupa I

a).............................................................................

b).............................................................................

c)............................................................................. Grupa II a).............................................................................


53

b).............................................................................

c)............................................................................. Grupa III a).............................................................................

b).............................................................................

c).............................................................................

21.

22.

23.

Razem:


54

6. LITERATURA 1. Ciszewski A., Kapuścińska G., Kochanowski S., Midera S., Gałczyński R., Lakiernictwo

samochodowe w Polsce, SIMP ZORPOT, Łódź, 2000 2. Orzelowski S.(red), Praca zbiorowa. Pokrycia ochronne i dekoracyjne. Poradnik. WNT,

Warszawa 1983 3. Pokrasen A. (red), Praca zbiorowa. Powłoki malarsko lakiernicze. Poradnik. WNT,

Warszawa 1983 4. Sobierajska G., Neumann Z.: Lakiernictwo samochodowe, SIMP ZORPOT, Szczecin, 2006 5. Sydow K., Schaeden am Autolack, leitfaden zur Beurteilung und Beseitigung,

VINCENTZ, Hannover, 1995 6. BN-78/6110-03. Wyroby lakierowe. Pomiar twardości powłok metodą ołówkową. 7. PN –78/C-01700, Wyroby lakierowe. Nazwy i określenia 8. PN EN 10045-1:994. Metale: Próba udarności sposobem Charpy’ego. Metoda badania. 9. PN-EN 971-1:1999, Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych.

Terminy ogólne 10. PN-EN ISO 1520. Farby i lakiery. Badanie tłoczności 11. PN-EN ISO 2808. Farby i lakiery. Oznaczanie grubości powłoki 12. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji Dz. U. 169.1386 z 2002

(z późniejszymi zmianami w Dz. U. 273, poz. 2703 z 2004)

19.Ocenianie jakości pokryć lakierniczych

Education

Transcript of 19.Ocenianie jakości pokryć lakierniczych