09_Mowa_J
-
Upload
api-3837286 -
Category
Documents
-
view
321 -
download
1
Transcript of 09_Mowa_J
![Page 1: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/1.jpg)
Neuropsychologiczne podłoże mowy i języka
Jakub SzewczykInstytut Psychologii UJ
![Page 2: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/2.jpg)
Ewolucyjnie
Język mówiony całkiem młodym wynalazkiem ewolucyjnym –50-100 tysięcy lat
Pismo i języki dwu-klasowe – jeszcze młodsze
Język i komunikacja najprawdopodobniej współewoluowały z człowiekowatymi
![Page 3: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/3.jpg)
Wczesne poglądy na lokalizacje funkcji w mózgu - frenologia
![Page 4: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/4.jpg)
Badania Pierre-Paula Broci
Pacjent „Tan” – po 20 latach przebywania w szpitalu dla nieuleczalnych osób, 11
kwietnia 1861 został zapoznany z Paulem Brocą.– Pajent „Tan” ma całkowity paraliż prawej strony ciała oraz
niemożność wypowiadania niczego, poza sylabą „Tan” i 1 przekleństwem.
– 17 kwietnia umiera z powodu gangreny lewej nogi– Broca osobiście dokonuje autopsji –
stwierdza uszkodzenie lewej półkuli czołowej i styku skroniowo-ciemieniowego. Na podstawie wieku uszkodzeń wiąże utratę mowy z trzecim zakrętem czołowym.
– na podstawie kolejnych przypadków Broca powiązał ten typ zaburzeń ztylnią częścią zakrętu czołowego –odtąd znaną jako okolica Broca.
![Page 5: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/5.jpg)
Badania Karla Wernickego
15 lat po doniesieniach Paula Broci, Karl Wernickeprzedstawił dane które podważyły ściśle lokalizacyjne poglądy Broci.
Przedstawił teorię neuroanatomii języka, która w znacznym stopniu przyczyniła się do rozwoju współczesnych poglądów na temat funkcjonowania języka.
![Page 6: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/6.jpg)
Badania Karla Wernickego
W 1874 Wernicke przedstawił przypadek pacjenta, który przed śmiercią posługiwał się bardzo płynną mową, ale w dużym stopniu pozbawioną sensu.
Po śmierci okazało się, że miał rozległe uszkodzenie tylniego płata skroniowego, blisko styku z płatem ciemieniowym.
![Page 7: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/7.jpg)
Okolica Broci i Wernickego
![Page 8: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/8.jpg)
Afazje
Ważne odróżnienie dyzartrii od afazji:
– dyzartria: zaburzenia mówienia spowodowane zaburzeniami kontroli mięśni aparatu wokalnego
– afazja – częściowe lub całkowite zaburzenie mechanizmów programujących czynności nadawania i odbioru mowy u człowieka, spowodowane uszkodzeniem struktur mózgowia
![Page 9: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/9.jpg)
Afazje
Afazja Broci:
– problemy z ekspresją mowy– mowa mało fluentna– brak słów funkcyjnych– agramatyzmy– dobre rozumienie mowy– zaburzenie powtarzania
![Page 10: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/10.jpg)
Afazje
Afazja Wernickego:
– mowa płynna– dobra intonacja– liczne parafazje (fonetyczne i semantyczne)– mała sensowność mowy (w skrajności – tzw. sałata słowna)– słabe rozumienie mowy
![Page 11: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/11.jpg)
Afazje
Afazja kondukcyjna (przewodzenia):
– spontaniczna mowa na ogół płynna– mogą występować parafazje głoskowe– bardzo głęboko zaburzona zdolność powtarzania– stosunkowo dobre rozumienie wypowiedzi.
![Page 12: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/12.jpg)
Model Wernicke-Geschwinda
![Page 13: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/13.jpg)
Badanie afazji
Szereg metod odwołujących się do różnych umiejętności werbalnych.
Np... opisz co siędzieje na tym obrazku
![Page 14: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/14.jpg)
badania późniejsze
Badania Penfielda
![Page 15: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/15.jpg)
badania późniejsze
Badania Ojemana
![Page 16: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/16.jpg)
wnioski z badań Penfielda i Ojemanna
Z badań Penfielda i Ojemanna wynika kilka ważnych wniosków:
– występuje ogromne zróżnicowanie organizacji funkcji językowych pomiędzy ludźmi
– ogólnie rzecz biorąc podobne funkcje są reprezentowane w podobnych miejscach, ale też nie ma ścisłej reguły
– lewa półkula jest dominująca dla mowy u większości ludzi
![Page 17: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/17.jpg)
Badania nad językiem – PET i fMRI
lata 80-te XX wieku – badania nad językiem przy użyciu technik neuroobrazowania
– oglądanie słów
– słuchanie słów
– mówienie
– generowanie skojarzeń słownych
![Page 18: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/18.jpg)
Badania nad językiem – PET i fMRI
Organizacja sieci semantycznej
– różne kategorie obiektów są reprezentowane w różnych częściach mózgu
![Page 19: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/19.jpg)
Organizacja systemu językowego
Język pełni rolę czysto symboliczną– reprezentacje mózgowe języka należy odróżnić od aparatu
ekspresji mowy (mówienia, migania, pisania)– przykład – dzieci osób głuchoniemych
Materiał językowy jest przetwarzany zupełnie inaczej niż materiał słuchowy – prawie „od początku” traktowany jako odrębna kategoria bodźców
![Page 20: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/20.jpg)
Analiza dźwięków mowy
Analiza dźwięków mowy – na podstawie formantów
![Page 21: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/21.jpg)
Analiza dźwięków mowy
Przełożenie formantów na fonemy:– bez wyraźnych kryteriów– kategorialne– wyuczalne tylko w okresie krytycznym
Fonemy w ludzkich systemach językowych– ponad 200 fonemów– przeciętny (europejski) język używa około 40– po 1 r.ż. wrażliwość na nie używane fonemy spada
![Page 22: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/22.jpg)
Język u zwierząt
Czy język jest zdolnością tylko ludzką?
– wszystkie społeczności świata wykształciły język– żadne zwierzęta nie wykształciły języka
Badania na małpach– są w stanie nauczyć się leksykonu słów
![Page 23: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/23.jpg)
Język u zwierząt
![Page 24: 09_Mowa_J](https://reader036.fdocuments.pl/reader036/viewer/2022081403/5571f21849795947648c238e/html5/thumbnails/24.jpg)
Język u zwierząt
Zwierzęta nigdy nie uczą się:– gramatyki i struktur syntaktycznych („daj pomarańcz mnie daj daj
jeść pomarańcz mnie jeść pomarańcz daj mnie jeść pomarańcz daj mnie ty”)
– nie nadają spontanicznie nazw obiektom– nie jest w stanie przekroczyć bariery dwu-klasowości