file · Web viewzamieszczono indeks osobowy; część drugą Przewodnik dla nauczycieli i...

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Agaty ArkabusŹródła Informacji w pracy nauczyciela edukacji regionalnej na przykładzie Częstochowy wykonanej

pod opieką naukową prof. dr hab. Elżbiety Gondek

Recenzent: dr hab. Mariola Antczak, prof. UŁ

Podstawa opracowania

Recenzja wykonana w związku z pisemną prośbą samodzielnego referenta

Wydziału Filologicznego mgr Diany Pasek z dnia 25 listopada 2016 roku sformułowaną na

podstawie Uchwały Rady Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego z dnia 22

listopada 2016 roku. Podstawą oceny jest rozprawa doktorska załączona do prośby w

formie piśmienniczej.

Ocena zgodności zawartości rozprawy z wyznaczonym tytułem, struktura pracy

Treść pracy odpowiada tematowi Źródła Informacji w pracy nauczyciela edukacji

regionalnej na przykładzie Częstochowy. Recenzowane dzieło zawarte zostało w jednym

oprawnym tomie, łącznie 217 stronic. Całość została podzielona na dwie części,

poprzedzono je spisem treści oraz wstępem. Część pierwszą: Teoretyczne podstawy i

praktyczne potrzeby dydaktyki regionalnej - na przykładzie Częstochowy i okolic (s. 17162),

która składa się z czterech rozdziałów, wzbogacono podsumowaniem, bibliografią,

streszczeniem w języku angielskim, spisem tabel i wykresów, aneksem, w którym

KATEDRA INFORMATOLOGII I BIBLIOLOGIIUNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO

KATEDRA INFORMATOLOGII I BIBLIOLOGII UŁ WYDZIAŁ FILOLOGICZNY

UL. POMORSKA 171/173, 90-236 ŁÓDŹ, TEL. (48 42) 635-53-86, www.kbin.uni.lodz.pl, E-MAIL: [email protected] KATEDRY: DR HAB. PROF. UŁ MARIOLA ANTCZAK

mailto:[email protected]

http://www.kbin.uni.lodz.pl/

zamieszczono indeks osobowy; część drugą Przewodnik dla nauczycieli i bibliotekarzy Częstochowy

i okolic po źródłach informacji regionalnej (s. 163-217) uzupełniono uwagami wprowadzającymi

dla użytkowników, ogólną charakterystyką źródeł informacji o Częstochowie i okolicy, wykazem

skrótów użytych w opisach.

Struktura materiału jest opracowana wzorowo, proporcje między pierwszą a drugą częścią

prawidłowe, podział na rozdziały uzasadniony i logiczny.

Wstęp zawiera wszystkie niezbędne elementy. Kandydatka do stopnia doktora zawarła w

nim wprowadzenie w temat i uzasadnienie jego wyboru, omówiła wykorzystaną w podstawowym

zakresie literaturę, opisała strukturę pracy i wyjaśniła przyjęty układ, wskazała na wybrane metody

badawcze wraz z uzasadnieniem ich doboru, zaprezentowała opracowany na potrzeby dysertacji

aparat pomocniczy, który - co należy podkreślić - jest bardzo bogaty. Uzupełnienie materiału

teoretycznego, zaprezentowanego w pierwszej części, przewodnikiem po źródłach informacji

regionalnej dla nauczycieli i bibliotekarzy, jest trafnym i funkcjonalnym rozwiązaniem. Plany

Doktorantki związane z jego publikacją w formie elektronicznej w pełni popieram.

Proponowałabym jedynie uzupełnić podział materiału o - na pierwszym etapie - dokumenty

piśmiennicze i elektroniczne, i dopiero w obrębie dokumentów piśmienniczych wyróżnienie druków

zwartych, artykułów w czasopismach, tak, aby podział był wynikiem jasno zastosowanych

kryteriów (w obrębie dokumentów elektronicznych przecież również można wyróżnić publikacje

zwarte i artykuły z czasopism; ze względów objętościowych jest jasne, że w przypadku

prezentowanego materiału w części elektronicznej w obecnej postaci nie ma takiej potrzeby, chyba,

że jak sugeruję dalej, część ta zostanie rozbudowana).

W toku rozważań za niezbędne uważam rozwinięcie tych zagadnień, które dotyczą analizy

terminu „edukacja regionalna", prowadzonej w podrozdziale 2.1. (s. 37-39). Edukacja regionalna

jest wyznaczonym w tytule rozprawy przedmiotem badań i z tego powodu dokładniejsze, pełniejsze

opracowanie zagadnień teoretycznych związanych

CNre e o

z używaną terminologią wydaje się być potrzebne. Uzasadnione byłoby powołanie się na

takich autorów jak na przykład: Ł. Staniczek, M. S. Szczepański, W. Theiss, P.

Petrykowski.

Podsumowując, struktura pracy jest prawidłowa, logiczna, wskazane niedociągnięcia nie

rzutują na jej ostateczną - pozytywną ocenę.

Merytoryczna ocena pracy

W wyniku wnikliwej analizy całości prezentowanego materiału stwierdzam, że

praca jest bardzo dobrze przygotowana pod względem merytorycznym. Jej koncepcja jest

przemyślana a wyznaczone cele - realizowane starannie. Wybrana tematyka jest istotna ze

względu na zachodzące zmiany w Europie i wejście Polski do wspólnoty europejskiej.

Biblioteki to instytucje, które są odpowiedzialne za gromadzenie zbiorów o charakterze

regionalnym i oprócz funkcji opiekuńczej nad dziedzictwem kulturowym i społecznym

danego regionu pełnią funkcje edukacyjne, a zatem ich rolą jest wspieranie działań

oświatowych w zakresie przekazywania wiedzy o regionie oraz kształcenia umiejętności i

właściwych postaw wzmacniających przynależność lokalną.

W rozdziale początkowym Pani Arkabus omówiła zagadnienie kultury i odniosła je

do zagadnień globalizmu. Rozważania teoretyczne posłużyły do wskazania szkoły jako

instytucji reagującej na zmiany w edukacji kulturalnej, a co za tym idzie - również

regionalnej . W dysertacji nie zabrakło analizy terminów bezpośrednio związanych z

wyznaczonym tematem, takich jak: „regionalizm" i „edukacja regionalna", choć tutaj

odczuwalny jest pewien niedosyt. Autorka odniosła się również do historii ruchu

regionalnego, a następnie płynnie przeszła do omówienia roli regionalizmu w polskiej

edukacji. Najważniejsze cele, które powinny nauczycielom przyświecać to przekazanie

uczniom wiedzy dotyczącej wartości kultury regionalnej i jej dziedzictwa, wzbudzenie

zainteresowania jej historią i wytworami, wykształcenie u dzieci i młodzieży umiejętności

wyszukiwania i korzystania ze zbiorów bibliotek oraz dbałość o postawy odwołujące się do

szacunku wobec własnej kultury, „korzeni" oraz dziedzictwa narodowego. Rozdział

re e o b ooKATEDRA INFORMATOLOGII I BIBLIOLOGII UŁ WYDZIAŁ FILOLOGICZNY





kończący część pierwszą dysertacji został poświęcony regionalizmowi w oświacie polskiej po 2008

roku, analizie zapisów w podstawie programowej, podkreśleniu wspierającej roli bibliotek w

realizacji treści regionalnych przez nauczycieli oraz źródłom wykorzystywanym przez nich w

edukacji.

Nie wszystkie zasoby o regionie są dostępne online i pomimo rozwoju nowoczesnych

technologii niezbędnym staje się korzystanie z usług instytucji, które takimi zasobami dysponują, w

tym przede wszystkim bibliotek. Podjęty temat wpisuje się w obszar nauk humanistycznych i

dyscyplinę bibliologia i informatologia ze względu na przedmiot badań i wykorzystane metody.

Autorce udało się prawidłowo zrealizować wszystkie postawione cele, po pierwsze poznawcze: 1)

rozpoznanie zagadnień związanych z edukacją regionalną (podstawy teoretyczne, historia,

przeobrażenia, stan obecny, zmiany w zapisach podstaw programowych), 2) zwrócenie uwagi na

rolę bibliotek pedagogicznych i szkolnych w kształtowaniu wśród nauczycieli i uczniów postaw

prioregionalnych oraz przywiązania do małej ojczyzny (część pierwsza); po drugie cel praktyczno-

wdrożeniowy: 3) opracowanie przewodnika po źródłach dla nauczycieli i bibliotekarzy

Częstochowy i okolic (część druga); dodatkowym walorem zgromadzonego przez Panią Arkabus

materiału jest uwzględnienie przy jego opracowaniu zapisów zawartych w aktualnych podstawach

programowych, dotyczących edukacji regionalnej w szkołach.

Pani Magister dobrała do wytyczonych celów różnorodne metody badań, m.in.:

historyczną, analizy i krytyki piśmiennictwa, empiryczną, klasyfikacji formalnej i rzeczowej.

Wszystkie opisała starannie wskazując cel ich wyboru. Nie znajduję żadnych błędów w ich

wykorzystaniu. Podawane informacje są starannie udokumentowane, zgodnie z moją wiedzą

prawidłowe.

Ocena warsztatu metodologicznego i opracowania wyników badań

Autorka zasadniczo poprawnie opracowała metodologię badań, właściwie nakreśliła cele,

omówiła wykorzystane metody, wskazała zasięg chronologiczny

re e o

i terytorialny badań, określiła ich przedmiot i omówiła narzędzie badawcze, którym w przypadku

drugiej części badań był kwestionariusz ankiety. Odczuwalny jest natomiast brak doprecyzowania

problemu badawczego, choć z lektury tekstu go intuicyjnie wyczuwamy, wskazane byłoby napisanie

go wprost.

Sugerowałabym większą staranność przy opracowywaniu wykresów, każdemu został

nadany podwójny tytuł, w programach Word i Excel (w dwóch przypadkach ten sam, w jednym -

drugi (Formy pracy) jest wersją skróconą pierwszego (Formy pracy wykorzystywane w edukacji

regionalnej; wykres. 2, s. 137). Tytuły wykresów nie są doprecyzowane, powinny - zgodnie ze

sztuką ich opracowywania - być czytelne nawet po „wycięciu" z tekstu. Niestety z tytułu wykresu 1:

Zatrudnienie nauczycieli w placówkach nie dowiemy się jakich nauczycieli i że chodzi o placówki ze

względu na poziom nauczania (szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne) oraz, iż

dane dotyczą nauczycieli z Częstochowy i okolic, nie ma też danych o liczebności próby - N=93 w

przypadku wykresu 1, ale już N=62 w przypadku wykresów 2 i 3), nie dodano też dat opracowania

wykresów ani nie zaznaczono zasięgu chronologicznego badań (stan na rok...); w tytułach wykresów

2 i 3 zabrakło doprecyzowania przez kogo wykorzystywane formy pracy i źródła (tutaj brak też

informacji, że chodzi o formy źródeł), (pozostałe uwagi j.w.). Podobnie nieprecyzyjny tytuł nadano

tabeli: Rodzaje Informacji poszukiwanych przez nauczycieli w latach 2002-2004, brak tutaj

wskazówki, że chodzi o poszukiwania na temat publikacji związanych z regionem i o czytelników-

nauczycieli Publicznej Biblioteki Pedagogicznej RODN „WOM" oraz Biblioteki Publicznej im. dra

W Biegańskiego w Częstochowie. Te ostatnie informacje możemy uzyskać z podpisu pod tabelą, ale

wskazane byłoby ich wyeksponowanie również w tytule. Sugerowałabym także dodanie do tabeli

informacji o liczebności próby badawczej N=248, ponieważ zamieszczono w niej wskaźniki

procentowe (ostatnia kolumna po prawej).

Z pierwszej i drugiej części badań, których wyniki zostały poddane analizie w rozdziale 4.3.

wnioski zostały wysunięte poprawnie (por. s. 133-134; 139).






Przy wnioskach prezentowanych na s. 133 sugerowałabym doprecyzowanie, że chodziło

0 badania w konkretnym roku (2006), sytuacja może przecież ulegać zmianom, a zatem nie

wskazane są uogólnienia.

Część poświęcona analizie zebranych danych pozyskanych z wypełnionych

kwestionariuszy ankiet jest niezbyt obszerna, a szkoda. Potrzebne byłoby omówienie

poruszanych zagadnień problemowo, a nie wskazywanie na konkretne pytanie ankiety.

Odczuwalny jest też brak niektórych spostrzeżeń, które mogłyby wybrzmieć przy okazji

podsumowania, mam na myśli wskazanie instytucji, które najrzadziej współpracują z

nauczycielami w zakresie edukacji regionalnej a wymienione zostały przez autorkę jako te,

które potencjalnie by mogły (tutaj: np. uczelnie wyższe), lub omówienie które z zagadnień

w ramach edukacji regionalnej są realizowane najczęściej przez nauczycieli (Jura

Krakowsko-Częstochowska, kultura, sławni ludzie regionu, Częstochowa jako miasto,

rzadziej gospodarka czy edukacja).

Podsumowując część dotyczącą warsztatu metodologicznego i opracowania

wyników badań należałoby skonkludować, że wskazane niedociągnięcia nie rzutują na

solidność wykonanej pracy i są łatwe do poprawy.

Charakterystyka doboru źródeł i ocena ich wykorzystania

W pracy została wykorzystana większość niezbędnych materiałów źródłowych.

Starannie wyszukano zasoby, które mogły posłużyć do prawidłowego opracowania tematu.

Wśród wziętych pod uwagę publikacji znalazły się książki Stefana Bednarka, Barbary

Olszewskiej-Dyoniziak, Piotra Petrykowskiego, Jerzego Nikitorowicza, Jana Morawskiego,

Marii Michalewskiej i wielu innych. W rozważaniach wzięto pod uwagę zapisy z

obowiązującej podstawy programowej z 2008 roku, ale też - ponieważ rozważania i pracę

badawczą rozpoczęto wcześniej - te z 1999 roku.

Według Ł. Staniczek edukację regionalną rozumiemy jako proces kształtowania

1postaw wobec dziedzictwa przeszłości i problemów współczesnych własnego regionu,


re e o b oo





mający na celu m.in. pomoc w określaniu własnej tożsamości; określenie swojego miejsca, a

także zachowanie ciągłości kultury i włączanie jej do kultury europejskiej (Ł. Staniczek,

Koncepcja edukacji regionalnej na Śląsku. Szkic niektórych problemów [w:] Edukacja

regionalna na Śląsku. Od tradycji do nowoczesności, Katowice 1996). Zabrakło mi kilku

publikacji, do których zaliczyłabym tę, na którą się powołuję, ale również, M. S.

Szczepańskiego (Ludzie bez ojczyzny prywatnej [w:] Wszechnica Górnośląska XI.

Edukacja regionalna, Katowice i in. 1995); P. Petrykowskiego (O edukacji regionalnej [w:]

„Wychowanie na co Dzień" 1997, nr 7 -8); W. Theiss, (Szkoła i edukacja środowiskowa

„Wychowanie na co Dzień" 1999, nr 1 - 2). Oczywiście tego typu publikacji jest więcej i

rozumiem, że Autorka musiała dokonać pewnego wyboru. Wskazane byłoby jednak na

pewno uzupełnienie bibliografii wykorzystanych publikacji o dokumenty w formie

elektronicznej, gdyż mocno zachwiane są proporcje: dokumentów piśmienniczych - 79 w

stosunku do elektronicznych - 7. Skoro Pani Magister podjęła decyzję o ich rozdzieleniu ze

względu na stronę formalną uważam, że powinna wykorzystać więcej dokumentów

dostępnych online zwłaszcza, że w Internecie na temat edukacji regionalnej jest ich bardzo

dużo.

Ocena formalnej strony pracy

Dysertacja została opracowana raczej poprawnie pod względem formalnym,

jednakże Autorka nie ustrzegła się pewnych błędów. Do najbardziej widocznych uchybień

zaliczyłabym brak stron w spisie treści i w spisie wykresów (s. 156) uniemożliwiający

szybkie i sprawne poruszanie się czytelnikowi w prezentowanym materiale.

Drugim mankamentem jest sporządzenie przypisów według własnego klucza, trochę

inspirowanych normą obowiązującą dla bibliografii (nie załącznikowej), trochę panującymi

regułami dla skróconych przypisów. Właściwą normą obowiązującą obecnie w

bibliografiach załącznikowych jest PN-ISO 690:2012 Wytyczne opracowania przypisów

bibliograficznych i powołań na zasoby informacji, Warszawa 2012. Ponieważ Autorka

re e oa


oo





reprezentuje dyscyplinę bibliologia i informatologia uważam, że prawidłowy sposób

dokumentowania wykorzystanych zasobów informacji powinien być jej mocną stroną. Panią

mgr Arkabus broni to, że opisy w przypisach i bibliografii są stosowane konsekwentnie, a to

najważniejsza zasada. Konsekwencja i staranność w powtarzaniu tych samych schematów

powodują, że bezbłędne dotarcie do cytowanych źródeł jest możliwe. Niemniej jednak

sugerowałabym w dalszej drodze naukowej uwzględnianie zapisów z najnowszej normy w

tym zakresie.

Drobnym niedopatrzeniem formalnym po stronie Autorki jest brak wprowadzeń,

które należało zamieścić pod tytułami zasadniczymi głównych rozdziałów pracy: I, II, III,

IV. Tekst zaczyna się dopiero na etapie podrozdziałów 1.1., 1.2. itd. Wspomnieć przy tej

okazji należałoby również o wyborze systemu dziesiętnego na numerację podrozdziałów,

który nie do końca stosowany jest prawidłowo. W systemie tym bowiem należałoby

rozdziały główne ponumerować również wykorzystując cyfry arabskie. System mieszany

jest prawidłowy wówczas, jeżeli na drugim etapie podziału dzielimy rozdziały 1, 2, 3 itd., a

nie 1.1., 1.2., 1.3.

Rozdział 4.3. w tekście został zakwalifikowany jako 4.2. (por. s. 128) - oceniam ten

błąd jako przypadkowy.

Pomimo wskazanych niedociągnięć należy stwierdzić, że pozostałe elementy

składające się na poprawny zapis formalny prezentowanych treści są bez zarzutu. Widoczne

jest staranność Autorki w eliminacji błędów, które w przypadku opracowania obszernego

materiału jakim jest dysertacja doktorska mogą się zdarzać.

Ocena stylu naukowego

Pani Agat Arkabus posługuje się piękną polszczyzną, jasno wyraża swoje myśli,

stosuje terminologię naukową.

W pracy możemy odnaleźć kilka (dosłownie) nieuzasadnionych i - jak mniemam

niecelowych - zabiegów animizacji, np. „przekonania głoszące" s. 18, „Kulturą [...]


re e o b oo





interesuje się wiele dyscyplin naukowych [...]", s. 18, „Dokument ten precyzyjnie określił..." s. 84,

„Badania pokazały [...]" s. 152, „Zachodzące [...] zmiany pokazują" s. 153 itp.

Wymienione przykłady nie przekreślają jednak walorów językowych, które widoczne są w

całej pracy. Sfera prawidłowego wykorzystania języka polskiego i stylu naukowego, oprócz

wskazanych, drobnych uchybień, jest bez zarzutu.

Wnioski końcowe

Rozprawa doktorska mgr Agaty Arkabus jest ważną pozycją w literaturze przedmiotu, jest

indywidualnym osiągnięciem autorskim polegającym na uporządkowaniu wiedzy z zakresu edukacji

regionalnej, zebraniu materiałów przydatnych do tejże edukacji w postaci obszernego spisu

bibliograficznego. Autorka wykazała się dojrzałością w doborze warsztatu badawczego,

umiejętnością analizy i syntezy omawianych zagadnień, ponadto dyscypliną językową i klarownością

przekazu. Gdyby przygotowywano wersję książkową dysertacji - a biorąc pod uwagę jej wartość

poznawczą - składam taki wniosek - należy niewątpliwie rozbudować niektóre jej fragmenty, do nich

należy opracowanie części badań ilościowych.

Rozprawa doktorska Pani mgr Agaty Arkabus pt. Źródła Informacji w pracy nauczyciela

edukacji regionalnej na przykładzie Częstochowy przygotowana pod opieką prof. dr hab. Elżbiety

Gondek spełnia warunki określone w art. 13.1 ustawy z dnia 14 marca 2013 roku o stopniach

naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stanowi oryginalne

rozwiązanie problemu naukowego oraz jest świadectwem, że Kandydatka w dyscyplinie bibliologia i

informatologia wykazuje ogólną wiedzę oraz samodzielność prowadzenia pracy naukowej.

Praca doktorska może stanowić cenne źródło informacji dla nauczycieli włączających do

zagadnień realizowanych w ramach lekcji te dotyczące regionu,



re e oaoo




co uzasadnia postulowany wniosek o jej publikację, po naniesieniu niezbędnych uzupełnień i

poprawek sugerowanych w recenzji.

W związku z powyższym składam wniosek do Rady Wydziału Filologicznego Uniwersytetu

Śląskiego o dopuszczenie rozprawy mgr Agaty Arkabus do dalszych etapów postępowania

kwalifikacyjnego na stopień doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie bibliologia i

informatologia.

Łódź, 9 grudnia 2016 r. . ..................................podpis


O

dr hab. Katarzyna Tałuć Uniwersytet Śląski Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej

Ocena rozprawy doktorskiej mgr Agaty Arkabus Źródła informacji w pracy nauczyciela edukacji

regionalnej (na przykładzie Częstochowy)

napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Elżbiety Gondek

Ocena wyboru problematyki badawczej

Przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska podejmuje problematykę mieszczącą się w

obszarze pedagogiki bibliotecznej. Obecnie dziedzina ta charakteryzuje się interdyscyplinarnością,

a modyfikacje jej zakresu definicyjnego stanowią konsekwencje m.in. zmian w postrzeganiu

funkcji biblioteki i bibliotekarza we współczesnym społeczeństwie. Badacze, zajmujący się

organizacją pracy biblioteki, m.in. Jacek Wojciechowski, podkreślają konieczność dopasowania

zadań realizowanych przez bibliotekę do potrzeb konkretnych grup użytkowników. Mgr Agata

Arkbus również jest przekonaną, że biblioteki, zwłaszcza szkolne i pedagogiczne, winny ściśle

współpracować z innymi instytucjami, przede wszystkim z placówkami dydaktycznymi, aby pełnić

wobec nich nie tylko funkcję „służebną", lecz na zasadzie współpartnerstwa uczestniczyć w

organizowaniu procesu edukacji. Biorąc pod uwagę oczekiwania wobec nauczycieli, związane np.

z wprowadzaniem założeń kolejnych reform edukacyjnych oraz zauważalne we współczesnej

kulturze tendencje do kształtowania poczucia tożsamości lokalnej, wybór tematu dysertacji

uważam za celowy.

Ocena struktury pracy

Praca składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera wstęp, cztery rozdziały rozbite na

podrozdziały, podsumowanie oraz aparat pomocniczy (bibliografię wykorzystanych źródeł;

streszczenie w języku polskim i angielskim; spisy tabel, wykresów; aneks zawierający wzór

kwestionariusza ankiety). Część druga to wykaz publikacji zatytułowany przez Doktorantkę

Przewodnik dla nauczycieli i bibliotekarzy Częstochowy i okolic po źródłach informacji

regionalnej. Przyjęta kolejność rozdziałów nie budzi większych zastrzeżeń, a uwagi

Katowice, 03 lutego 2017 r.

szczegółowe dotyczące konstrukcji oraz wykorzystanych źródeł zostały zamieszczone w

ocenie merytorycznej pracy.

Ocena merytoryczna rozprawyWe wstępie Autorka wyartykułowała cele rozprawy, przedstawiła strukturę pracy,

wskazała najistotniejsze opracowania, z jakich korzystała. Wymieniła także zastosowane

metody, odnosząc się do szczegółowych problemów badawczych podjętych w dysertacji.

Informacje te nie budzą zastrzeżeń. Zastanawia tylko użycie na s. 14 sformułowania „metoda

klasyfikacji formalnej i rzeczowej zastosowana w bibliografii". W literaturze dotyczącej

podziału źródeł, organizacji zbiorów w bibliotekach czy organizacji opisów

bibliograficznych, np. Barbary Sosińskiej-Kalaty {Klasyfikacja struktury organizacji wiedzy,

piśmiennictwa i zasobów informacyjnych, Warszawa 2002) występują zwroty:

„klasyfikowanie" jako jedna z czynności opracowywania materiałów; „ogólna teoria

klasyfikacji" w znaczeniu systemu. Doktorantka, pisząc o metodzie klasyfikacji,

prawdopodobnie miała na myśli metodę bibliograficzną wykorzystaną przy sporządzeniu i

kategoryzowaniu opisów bibliograficznych wybranych źródeł.

Każdy wstęp, zgodnie z zasadami retoryki, powinien m.in. nawiązywać do tematu, a

więc wyjaśniać interlokutorowi główny sens wypowiedzi i jednocześnie akcentować potrzebę

zainteresowania się podjętą problematyką, wynikającą z atrakcyjności, oryginalności tematu.

Mgr Arkabus spełniła większość owych wymogów. Recenzentce zabrakło jednak we wstępie

objaśnienia przyjętego zakresu terytorialnego, który sygnalizuje w tytule przywołana nazwa

miasta - Częstochowa. Chociaż toponim ujęto w nawias, to dla Autorki ma on duże

znaczenie, ponieważ warunkuje założone cele rozprawy. Świadczy o tym fragment ze s. 12:

„Powyższe źródła, zarówno te o wartości historycznej, jak i te o znaczeniu teoretycznym,

stanowiły materiały pomocne w rozpoznawaniu ewolucji poglądów na temat regionalizmu, ze

szczególnym nastawieniem na kierunek zachodzących zmian i dostrzegalnych potrzeb, by

stały się podstawą do ustalenia naukowego, teoretycznego oraz praktycznego celu rozprawy.

Zwłaszcza społeczny aspekt dydaktyki regionalnej wspomaganej przez odpowiednio

ukierunkowaną pracę biblioteki szkolnej oraz pedagogicznej uznano za podstawowe zadanie,

mając na uwadze Częstochowę oraz jej okolice. Dostrzeżono w tym konkretna potrzebę"

(podkreślenie Recenzentki). Dlaczego zatem wytłumaczenie przyjętego zakresu

przestrzennego znajduje się dopiero na s. 143? Zacytowany powyżej wyjątek i rozważania ze

s. 143 w zestawieniu z częścią tematu pracy zamkniętą w nawias nasuwają pytanie o obszar,

który ostatecznie objęto badaniami. Doktorantka zamiennie bowiem używała określeń:

2 kT

Częstochowa, miasto Częstochowa i okolice, ziemia częstochowska, dając w końcu pierwszeństwo

toponimowi ziemia częstochowska (s. 143). Natomiast w konstrukcji tytułu zrezygnowała z tego

określenia na rzecz nazwy miasta. Owych niedociągnięć można było uniknąć, gdyby Autorka większą

uwagę zwróciła na opracowania bezpośrednio odnoszące się do historii ruchu regionalnego w

Częstochowie. Na łamach rocznika „Ziemia Częstochowska" - pisma Towarzystwa Popierania Kultury

Regionalnej w Częstochowie - Kazimierz Kuhn, założyciel towarzystwa, publikował już w latach 30.

XX w. rozważania

0 trudnościach w definiowaniu pojęć region częstochowski, ziemia częstochowska.

Wstęp, jako wprowadzenie do zasadniczych przemyśleń, cechuje się zwięzłością

1 skrótowością, co, szczególnie w przypadku prac naukowych, nie oznacza przyzwolenia na

posługiwanie się stwierdzeniami niepopartymi odwołaniami do literatury przedmiotu lub do wyników

własnych badań. Mgr Arkabus, zapewne śpiesząc się przy finalizowaniu dysertacji, zawarła kilka takich

konstatacji, które bez komentarza przypominają ogólniki, np. na s. 7 pisze: „W pracy dydaktycznej

[bibliotekarze K.T.] łączą metody tradycyjne z wykorzystaniem technologii informacyjno-

komunikacyjnych. Dzięki tym działaniom dzieci i młodzież chętnie uczestniczą w zajęciach i

spotkaniach, w których historia łączy się z nowoczesnością" i nie obudowuje tego stwierdzenia

jakimkolwiek przypisem. Podobnie na s. 9, kiedy dowodzi, że środowiska regionalne angażują się w

dyskusję nad zmianami w edukacji, czego dowodem jest piśmiennictwo. Konstatację pozostawia bez

odesłania do konkretnych dokumentów „owego piśmiennictwa".

Na rozdział pierwszy, zgodnie ze spisem treści, składają się trzy podrozdziały, poświęcone

współczesnemu rozumieniu pojęcia kultura. Doktorantka słusznie w osobnym podrozdziale ujęła opis

czynników decydujących o globalizacji procesów kulturotwórczy. W konstrukcji spisu treści oceniany

rozdział kończy część zatytułowana Szkoła - środowisko zmian w edukacji kulturalnej. W trzonie pracy

ten podrozdział umieszczono natomiast w rozdziale trzecim, zachowując przy tym ciągłą numerację

stron. Trudno zatem stwierdzić, czy w zamyśle autorki rzeczony podrozdział stanowi element rozdziału

pierwszego, czy trzeciego. Mając na względzie zakres poruszanych zagadnień, przystaje on do części

trzeciej pracy, w której omówiono problemy związane z edukacją. Zaskakuje nieco taka niefrasobliwość

u osoby zajmującej się tworzeniem bibliografii - opracowań wymagających przecież rzetelności,

skrupulatności i wielokrotnego weryfikowania informacji.

W rozdziale pierwszym Mgr Arkabus podjęła się niełatwego zadania, polegającego na

syntetycznym zaprezentowaniu sposobów definiowania pojęcia kultura przy uwzględnieniu różnych

perspektyw badawczych. Sprawnie dokonała wyboru określeń, koncentrując się na definicjach

antropologicznych i socjologicznych. Aspekty rzeczywistości kulturowej, akcentowanej przez badaczy

reprezentujących owe dyscypliny, obejmowały bowiem również proces przekazywania wiedzy, w tym

zasad, norm, wartości konstytuujących i dzisiaj istotę edukacji w każdym jej wymiarze. Mgr Arkabus

nie mogła oczywiście uwzględnić wszystkich opracowań dotykających zagadnień terminologicznych w

obrębie kultury, nawet tych eksponujących podejście socjologiczne czy antropologiczne. Niemniej,

należy upomnieć się chociażby o wspomnienie nazwisk ważnych teoretyków, np. Marshall McLuhan,

Manuell Castells, którzy dali podwaliny pod opis przemian prowadzących do ukształtowania nowego

typu społeczeństwa, kreującego zjawiska kulturotwórcze przełomu XX i XXI w. Uwaga ta wydaje się

uprawniona, tym bardziej że Autorka pracy używa pojęć wprowadzonych do dyskursu naukowego przez

owych badaczy, np. słynnego powiedzenia McLuhana globalna wioska w kontekście wymagającym

pojawienia się nazwiska jego twórcy.

Podrozdział o wpływie na oblicze kultury zjawisk głobalizacyjnych kończą rozważania

poświęcone zjawiskom noszącym cechy inwersji (s. 32-36). Zabiegi unifikacji, standaryzacji, będące

konsekwencją globalizacji, przyczyniły się do odrodzenia i pielęgnowania przejawów dowodzących

odmienności, oryginalności zachowań konkretnych grup społecznych. Jednocześnie nie zrezygnowano z

wykorzystania, przy np. promowaniu kultury lokalnej, narzędzi typowych dla globalizacji, w tym

elektronicznych środków komunikowania. Dzięki temu doszło do kolejnych przeobrażeń - do

glokalizacji, polegającej na adaptowaniu treści globalnych, czyli ich indygenizacji. W wymienionym

fragmencie dysertacji, co warto podkreślić, Doktorantka charakteryzuje owe przemiany, chociaż nie

używa terminu glokalizacja, popularyzowanego od lat 90. XX w. przez Rolanda Robertsona, terminu

korespondującego ze współczesnymi działaniami określanymi jako regionalne.

W rozdziale drugim wytłumaczono, czym jest regionalizm, przedstawiono historię

regionalizmu i omówiono główne idee współczesnego ruchu regionalistycznego. Kolejność

prezentowanych rozważań jest prawidłowa i w sposób logiczny wprowadza do lektury następnej części

dysertacji. Niepotrzebnie na początku tego rozdziału Autorka zamieściła również przemyślenia o

edukacji regionalnej (s. 39), skoro problematyką tą zajęła się szczegółowo w rozdziale trzecim. Wydaje

się, że Doktorantka, pisząc tę część rozprawy, zbyt niefrasobliwie podeszła do źródeł, co skutkuje

skrótami, zawierającymi błędy. Czasopismo „Ziemia", wymienione na s. 45 powołano do życia w 1910

r., nie w 1928. Od samego początku było organem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, o czym

oficjalnie poinformowano w stopce redakcyjnej w 1919 r. Polskie Towarzystwo Turystyczno-

Krajoznawcze powstało w wyniku połączenia PTK i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego dopiero w

1950 r., ustanawiając w sposób naturalny „Ziemię" swoim organem prasowym. Częstotliwość

ukazywania się czasopisma w trakcie jego istnienia ulegała zmianom: od tygodnika przez dwutygodnik,

miesięcznik, dwumiesięcznik, półrocznik do rocznika. Skorygowania wymaga informacja o autorstwie

Snobizmu i postępu podana na s. 47. Książkę napisał nie Aleksander Patkowski, a Stefan Żeromski.

Warto dodać, że sam Żeromski był uznawany za patrona nowoczesnego polskiego regionalizmu a jego

publikację sam Patkowski uznał za jeden z najważniejszych manifestów ruchu regionalistycznego.

Słusznie w podrozdziale o regionalizmie w okresie międzywojennym Autorka wspomniała

nazwisko Patkowskiego i właśnie w tej części, zdaniem Recenzentki, winno się znaleźć przedstawienie

jego sylwetki (Doktorantka czyni to na ss. 73,74). Patkowski bowiem był głównym ideologiem

regionalizmu lat międzywojennych, wskazywał wiele form działań, w tym też edukacyjnych, mających

na celu wszechstronny rozwój regionów przy założeniu, że są one integralnymi częściami jednego

organizmu - państwa polskiego. Niektóre konstatacje Mgr Arkabus, zwłaszcza te mające charakter

podsumowania założeń i celów regionalizmu na ziemiach polskich w wieku XIX i na początku XX w.,

skłaniają do polemiki. Dyskusyjna jest, np. jednoznaczna ocena (ss. 37, 63), właściwie deprecjonująca

dokonania regionalistów z lat międzywojennych. Doktorantka pisze: „Regionalizm [współczesny K.T.]

nie ma charakteru defensywnego, jaki cechował kulturę w XIX i na początku XX w. - wówczas miał na

celu eksponowanie wyłącznie odrębności etnicznej, specyfiki ludowej, tradycji i związanej z tym

zastanej skali wartości. W XXI w. chodzi przede wszystkim o dynamiczny rozwój i wzbogacenie

wartości tkwiących w najbliższym środowisku. Oznacza to eksponowanie nie tyle odrębności, co

różnorodności jako bogactwa życia społecznego" (s. 37). Warto pamiętać, formując takie oceny, o

odmiennych warunkach historycznych w epokach poprzednich. W XIX w. brak państwa polskiego

determinował wszelkie działania obejmujące różne pola aktywności. Jako egzemplifikację wystarczy

przywołać okoliczności powstania już wspomnianego wcześniej czasopisma „Ziemia". Założyciele PTK

właśnie w obawie przed represjami zaborców nie zdecydowali się ujawnić na łamach tygodnika faktu

funkcjonowania organizacji, chociaż, powołując pismo w 1910 roku przyjęli uchwałę, że będzie ono ich

organem prasowym. Zupełnie inne warunki dla rozwoju regionalizmu, co

znalazło odzwierciedlenie w programie ruchu, zaistniały po odrodzeniu państwa polskiego. Zbyt

dużym zatem uproszczeniem jest pisanie w tym samym tonie o regionalizmie

dziewiętnastowiecznym i tym z okresu II Rzeczypospolitej Polski. Biorąc pod uwagę wytyczne

zapisane w Programie regionalizmu polskiego z 1926 r. (przygotowany został przez Radę

Naukową Sekcji Powszechnych Uniwersytetów Regionalnych Związku Polskiego

Nauczycielstwa Szkół Powszechnych i podpisany m.in. przez Zygmunta Nowickiego oraz

Aleksandra Patkowskiego), akcentujące „budzenie inicjatyw", „rozwój energii twórczej",

koordynowanie harmonijnego i wszechstronnego rozwoju „materialnych i duchowych

indywidualności terytorialnych ziem polskich", ale w odniesieniu do nadrzędnej wartości

reprezentowanej przez instytucję państwa, można stwierdzić, że istnieje więcej podobieństw, niż

różnic między regionalizmami międzywojennym oraz współczesnym. Mgr Arkabuz przywołała

w swojej pracy ów dokument (s. 37), lecz zacytowała tylko jego wycinek, sięgając do źródła

wtórnego, co w konsekwencji zaważyło na interpretacji. Można zauważyć, że Doktorantka

często przytacza sądy, podaje klasyfikacje, przy czym nie powołuje się na źródła pierwotne. W

podrozdziale 2.3 na s. 56 zamieściła definicję regionalizmu Krzysztofa Kwaśniewskiego

niepochodzącą z jego publikacji lecz podaną przez innego autora - Piotra Petrykowski. Podobnie

w rozdziale trzecim na s. 80-81, kiedy rozważała zmiany w rozumieniu terminu edukacja

regionalna, wymieniła w tekście głównym tytuły wydawnictw encyklopedycznych, a w

przypisie odesłała czytelnika do jednej publikacji (autorstwa Petrykowskiego).

Podrozdziały składające się na rozdział trzeci rozprawy dotykają problematyki edukacji

regionalnej: rozumienia samego terminu; historycznego rozwoju działań, mieszczących się w

ramach pojęcia edukacja regionalna, na ziemiach polskich, przy uwzględnieniu od 2004 r.

kontekstu europejskiego. Zastosowany porządek chronologiczny pozwala na orientację w

przeobrażeniach zachodzących, zwłaszcza od lat 90. XX w., w procesie nauczania,

ukierunkowanym na przekazywanie treści o najbliższym uczniom środowisku i jednocześnie

nastawionym na kształtowanie oraz rozwijanie poczucia przynależności do danej grupy,

społeczności. Autorka dysertacji umiejętnie, przy wykorzystaniu bogatej literatury przedmiotu,

wyszczególniła i przybliżyła cele edukacji regionalnej oraz funkcje, jakie przypisano jej w

procesie kształcenia. Zapoznanie się z licznymi opracowaniami, powstałymi nie tylko w

środowisku pedagogów na temat poruszanych w tym rozdziale zagadnień, następnie dokonanie

egzemplifikacyjnego wyboru treści wymagało od doktorantki sporo wysiłku oraz czasu.

Niemniej, recenzentka ponownie

6

upomina się o konieczność sięgania do źródeł pierwotnych. Takie postępowanie wskazane jest

szczególnie w tych miejscach, w których Autorka referuje czyjeś poglądy, np. na s. 90-91

parafrazuje rozważania Kazimierza Kossak-Główczewskiego, a powołuje się na artykuł Piotra

Kowolika z pracy zbiorowej Edukacja regionalna. Z historii, teorii i praktyki. Czytając ten fragment,

staje się przed dylematem: Czy Doktorantka prezentuje poglądy Kossak- Główczewskiego, czy

interpretację Piotra Kowolika.

Ostatni rozdział - czwarty - pierwszej części rozprawy przybliża funkcjonowanie treści

regionalnych w podstawie programowej, ogłoszonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w

2008 r. Nowe rozporządzenie zlikwidowało dotychczasowe ścieżki międzyprzedmiotowe, wpisując

zagadnienia regionalne w wymogi, określające zakres nauczania innych przedmiotów, jak np.

historii, języka polskiego. Mgr Arkabus szczegółowo analizuje podstawę programową na wszystkich

etapach kształcenia pod kątem obecności zapisów, które umożliwiałyby kontynuowanie w szkołach

nauki o historii i tradycji środowiska, w którym uczniowie żyją na co dzień. Słusznym posunięciem

było przybliżenie sądów różnych środowisk, nie tylko nauczycielskiego, na temat wprowadzonych

przez MEN zmian, dzięki czemu pokazano, że szkoła nie stanowi odosobnionej placówki, zwłaszcza

w środowisku lokalnym, a jej prawidłowe funkcjonowanie zależy również od współpracy z innymi

instytucjami, w tym z bibliotekami. Kontynuację rozważań, koncentrujący się już na współpracy

bibliotek różnego typu ze szkołą, Doktorantka zamieściła w osobnym podrozdziale (4.2). Część tę

należy uznać za interesującą, niezbędną w strukturze całej dysertacji. Mgr Arkabuz omówiła

poszczególne formy pracy ukierunkowane na ucznia, jakie mogą prowadzić bibliotekarze

samodzielnie lub w porozumieniu z nauczycielami konkretnych przedmiotów. Autorka, wymieniając

podstawowe, pojemne znaczeniowo, modele zilustrowała je przykładami. Szkoda jednak, że w tym

miejscu nie pojawiła się informacja o prowadzeniu zajęć, odwzorowujących ową typologię, w

bibliotekach z regionu częstochowskiego/Nie chodzi o przywołanie wyników badań uzyskanych

przez Doktorantkę z ankietowania, ale o wskazanie form, które cieszyły się lub cieszą szczególną

popularnością wśród uczniów, o których bibliotekarze-nauczyciele piszą, np. na blogach i traktują je

jako sukces dydaktyczny, czy o zajęciach, którymi „chwalą się" szkoły, np. na stronach

internetowych, uznając je za swoistego rodzaju wizytówkę placówki, odróżniającą ją od innych.

Ostatni podrozdział części czwartej składa się z analizy wyników badań przeprowadzonych

przez Doktorantkę w trakcie przygotowywania dysertacji. Badania

23

polegały na: analizie ksiąg odwiedzin dwóch bibliotek częstochowskich - Biblioteki Publicznej imienia dra Władysława Biegańskiego, Publicznej Biblioteki Pedagogicznej Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli „WOM" - przeprowadzeniu ankietowania wśród nauczycieli pracujących w Częstochowie i w powiecie częstochowskim. Podjęcie trudu zebrania danych empirycznych, umożliwiających chociażby w ograniczonym stopniu nakreślenie obrazu realizacji treści edukacji regionalnej przez nauczycieli pracujących w regionie częstochowskim, należy docenić. Z pewnością też warto takie badania kontynuować, tym bardziej że przełom 2016/2017 r. przyniósł kolejną reformę szkolnictwa, skutkującą koniecznością przebudowy podstawy programowej. Lektura zaprezentowanych przez Doktorantkę wyników badań nasuwa kilka sugestii, których rozważenie, gdyby Mgr Arkabus zdecydowała się nadal zbierać dane na temat potrzeb nauczycieli-regionalistów, mogłoby okazać się pomocne.

Analiza ksiąg odwiedzin objęła dwie biblioteki w Częstochowie i ich wybór jest oczywisty.

Czy nie należało jednak sprawdzić, jak przedstawia się struktura zapytań czytelniczych, w ramach

interesującego Doktorantkę problemu, w świetle dokumentów, np. gminnych bibliotek publicznych

działających w powiecie częstochowskim. Może frekwencja w badanych bibliotekach, o której pisze

na s. 134, to efekt zaspokajania potrzeb nauczycieli spoza Częstochowy przez biblioteki

funkcjonujących w ich miejscach zamieszkania czy pracy? W zamieszczonym kwestionariuszu

ankiety wątpliwości budzi kafeteria pytania 5, zbudowana z dwóch głównych typów odpowiedzi: 1.

odpowiedzi odnoszące się do konkretnych obszarów działalności ludzkiej, jak np. kultura,

gospodarka, literatura itd. 2. odpowiedzi będące toponimami, jak: Jura Krakowsko-Częstochowska,

Częstochowa, Jasna Góra. Czy respondent, który prowadzi zajęcia dotyczące regionu

częstochowskiego, bez względu na eksponowaną problematykę, nie będzie zawsze zaznaczał

odpowiedzi odnoszących się do topografii? Wątpliwości te znajdują odzwierciedlenie w uzyskanych

wynikach: najwięcej osób wskazało odpowiedź „Jura Krakowsko-Częstochowska".

Zastanawia wniosek Doktorantki, zawarty w podsumowaniu analizy zebranych danych:

„Analiza ankiety pozwała stwierdzić, iż nauczyciele - mimo zniesionej przez Ministerstwo Edukacji

Narodowej ścieżki edukacja regionalna - nadal z wielkim zaangażowaniem realizują treści służące

promocji i upowszechniania wiedzy na temat miasta i regionu" (s. 139). Stwierdzenie tego typu

musiałoby wynikać z porównania wyników uzyskanych, np. przy zastosowaniu takiej samej techniki

badań. Mgr Arkabus używała tymczasem różnych technik. W latach 2002-2004, kiedy w szkołach

realizowano edukację

24

UJ

regionalną jako osobne zajęcia, było to badanie wyselekcjonowanego dokumentu, a próba objęła tylko nauczycieli korzystających z dwóch bibliotek w przeciągu dwóch lat (wskazano 248 osób). Wyniki drugiego badania uzyskano za pomocą ankietowania, przeprowadzonego w jednym roku - 2008. Mgr Arkabus podała liczbę 49 osób, które oddały wypełniony kwestionariusz. Wyniki uzyskane z przebadania tak dobranych prób trudno ze sobą zestawiać, zatem w formułowaniu konstatacji, podobnej do tej wcześniej zacytowanej, należy wykazać dużą ostrożność.

W podsumowaniu Mgr Arkabus mocno akcentowała rolę biblioteki w procesie edukacji

obejmującej zagadnienia regionalne. Postulowała, i nie sposób nie zgodzić się z tym, żeby zasoby

biblioteki, szczególnie szkolnej, stanowiły podstawowe źródło informacji o regionie, z którego

mogliby korzystać nauczyciele.

Jednym z przejawów działalności biblioteki, właściwie jej pracowników, świadczących o

zaangażowaniu w sprawnie organizowanie nauczania o regionie jest przygotowywanie spisów

bibliograficznych, ułatwiających dotarcie do potrzebnych materiałów. Mgr Arkabus, dostrzegając

taką potrzebę, sporządziła spis (nazwała go: Przewodnikiem dla nauczycieli i bibliotekarzy

Częstochowy i okolic po źródłach informacji regionalnej) różnego rodzaju dokumentów, mający na

celu ułatwienie przygotowywania zajęć przez nauczycieli-regionalistów ziemi częstochowskiej -

część II dysertacji. Należy docenić trud przejrzenia przez Doktorantkę publikacji, których opisy

znalazły się w przewodniku. Spis ma przemyślany układ, gwarantujący w przyszłości możliwość

uzupełniania o kolejne pozycje, czy nawet rozbudowy o nowe działy, np. ekonomia. We

wprowadzeniu do głównej części wykazu warto doprecyzować kryteria selekcji materiałów. Brak

informacji, np.

0 zakresie chronologicznym czy doborze źródeł, nasuwa następujące pytania: Jakimi przesłankami

kierowała się Autorka, pomijając artykuły z czasopism: „Ziemia Częstochowska", „Rocznik

Muzeum Częstochowskiego", „Niedziela", których zresztą tytuły wymienia (s. 167). Jaką przyjęła

datę początkową dla rejestrowanych przez siebie materiałów

1czym było to umotywowane?

Ocena formalna rozprawy

Dysertacja została napisana poprawną polszczyzną. Lekturę nieco utrudnia brak numeracji

stron w spisie treści. O niekonsekwencjach w kolejności podrozdziałów napisano w części

oceniającej stronę merytoryczną pracy.

25

Podsumowanie

Praca Mgr Arkabus łączy w sobie wymiary teoretyczny i praktyczny. Stanowi próbę

zsyntetyzowania informacji o edukacji regionalnej na przykładzie ziemi częstochowskiej, co było

przedsięwzięciem niełatwym. Doktorantka musiała bowiem zapoznać się z obszerną literaturą

przedmiotu, zmierzyć się z problemami terminologicznymi, rozstrzygnąć dylematy związane z

interpretacją materiału empirycznego. Cele, jakie przyświecały jej przy pisaniu pierwszej

(teoretycznej) części rozprawy, znalazły praktyczną realizację w przygotowanym Przewodniku dla

nauczycieli i bibliotekarzy Częstochowy i okolic po źródłach informacji regionalnej. Rozprawa Mgr

Arkabus, mimo zasygnalizowanych niedociągnięć, stanowi interesującą próbę zestawienia treści o

charakterze teoretycznym z materiałem, któremu przypisano funkcję scricte użytkową.

Rozprawa doktorska Źródła informacji w pracy nauczyciela edukacji regionalnej (na przykładzie

Częstochowy) autorstwa Mgr Agaty Arkabus spełnia warunki określone w art. 13.1 ustawy z

dnia 14 marca 2003 r. o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule z zakresu sztuki.

Wnoszę zatem o dopuszczenie Mgr Agaty Arkabus do dalszych etapów przewodu

doktorskiego.

26

dr hab. Katarzyna Tałuć

file · Web viewzamieszczono indeks osobowy; część drugą Przewodnik dla nauczycieli i...

Documents

Transcript of file · Web viewzamieszczono indeks osobowy; część drugą Przewodnik dla nauczycieli i...