Bezpieczeństwo kulturowe w źródłach prawa
Transcript of Bezpieczeństwo kulturowe w źródłach prawa
Bezpieczeństwo kulturowe w
źródłach prawaRoksana Sokalska
Unia Europejska
Gdybym mógł zacząć jeszcze raz, zacząłbym od kultury.
Jean Monnet- Pierwsze formy współpracy kulturalnej WE podejmują po
podpisaniu Traktatu z Maastricht.- Powodem była dbałość o zachowanie tożsamości kulturowej
państw członkowskich – nie wspólna polityka kulturalna.- Od 1948 roku aspektami kulturalnymi zajmowała się Rada
Europy, która powstała jako rezultat Kongresu Europejskiego – nie było sensu powielać inicjatywy w strukturach przyszłej UE.
Traktaty RzymskieArt. 36
Postanowienia artykułów 30-34 nie stanowią przeszkody w stosowaniu
zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub
tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej,
porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i
życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr
kultury o wartości artystycznej, historycznej lub
archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej
i handlowej. Zakazy te i ograniczenia nie powinny jednak stanowić
środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu
między Państwami Członkowskimi.
Bezpieczeństwo kulturowe UE
• Traktat z Maastricht – Polityka kulturalna uzyskuje swoje własne podstawy prawne. Pozostaje jednak na gruncie filozofii, zgodnie z którą główny nurt rozwoju kultury ma charakter narodowy, zaś Wspólnota ma inspirować i uzupełniać działalność państw członkowskich, w takich sprawach, jak:
• podnoszenie poziomu wiedzy o historii narodów europejskich; • zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego
o znaczeniu europejskim, • niekomercyjna wymiana kulturowej i twórczości artystycznej
i literackiej, w tym audiowizualnej.
Bezpieczeństwo kulturowe UE• UE zwraca szczególną uwagę na konieczność
ochrony własnej tożsamości narodowej każdego z państw członkowskich.
• WSPÓLNY CEL: ograniczenie do rozsądnych wymiaru napływu produktów amerykańskiej kultury masowej, niedopuszczenie do macdonaldyzacji Europy.
• ZAGROŻENIA: modernizacja, „amerykańszczyzna”, regionalizm, globalizacja.
Bezpieczeństwo kulturowe w UE
• Artykuł 128 Traktatu z Maastricht (TUE) stanowił podstawę do podjęcia działań mających na celu propagowanie, wspieranie oraz – jeśli to konieczne – uzupełnianie działań państw członkowskich, w poszanowaniu różnorodności narodowej oraz regionalnej, i podkreśla równocześnie znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego:„Wspólnota przyczynia się do rozkwitu kultur
Państw Członkowskich w poszanowaniu ich różnorodności narodowej i regionalnej, równocześnie podkreślając znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego”.
Bezpieczeństwo kulturowe UEArt. 151 TWE:
• pogłębianie znajomości oraz upowszechnianie kultury i historii narodów europejskich,
• zachowanie i ochrona wspólnego dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim,
• wymiana kulturalna o charakterze niekomercyjnym oraz twórczość artystyczna i literacka, w tym sektor audiowizualny. • niehandlowa wymiana kulturalna.
• Artykuł przewiduje również podejmowanie działań w oparciu o inne postanowienia Traktatu, Wspólnota ma obowiązek uwzględnienia aspektów kulturowych w tych działaniach.
• Należy też wspierać współpracę z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi aktywnymi w dziedzinie kultury, zwłaszcza z Radą Europy.
Traktat lizboński
• Potwierdza znaczenie kultury;• W preambule można przeczytać zwrot:
inspirowani kulturowym, religijnym i humanistycznym dziedzictwem Europy.
• Art. 3: [Unia] szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.
Uroczysta Deklaracja Stuttgarcka
• Czerwiec 1983 – podczas szczytu, podpisano Uroczystą Deklarację Stuttgarcką, która wyrażała wolę ściślejszej współpracy na rzecz wspierania świadomości wspólnego dziedzictwa kulturowego jako czynnika tożsamości europejskiej.
System bezpieczeństwa kulturowego RP
• Żaden z aktów prawnych, od konstytucji RP po ustawę o ochronie dóbr kultury, nie mówi o bezpieczeństwie kulturowym.
• Termin ten nie „zadomowił się” w terminologii prawnej RP.• Konstytucja oraz polski ustawodawca mówi jedynie o
„ochronie dóbr kultury i dziedzictwa narodowego”, nie używając terminu „bezpieczeństwo kulturowe”, można uznać, że całościowo wszystkie akty prawne, doktryny i strategia polityczna, układy sojusznicze i współpraca międzynarodowa oraz świadoma polityka kulturalna państwa tworzą ramy systemu.
Konstytucja RP
• Kultura zakorzeniona głęboko w chrześcijaństwie oraz kwestia ochrony dziedzictwa narodowego, wymienione są wśród największych wartości, na jakich opiera się Konstytucja RP, czyniąc państwo (art.5) odpowiedzialnym za tę ochronę.
• Ustawodawca w art. 6 za jedną z naczelnych powinności demokratycznego kraju uznaje stworzenie warunków upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania oraz rozwoju.
• Integralną częścią tej tożsamości mają być związki Polaków mieszkających za granicą z dziedzictwem narodowym.
Konstytucja RP
• Art. 73 i 75 – prawa i wolności do twórczości artystycznej, wolności korzystania z dóbr kultury a także prawa mniejszości narodowych i etnicznych do zachowania i rozwoju własnego języka, obyczajów, tradycji, rozwoju własnej kultury, ochrony tożsamości religijnej.
Bezpieczeństwo kulturowe RP
• Bezpieczeństwo kulturowe wpisane w projekcję strategicznych celów polityki bezpieczeństwa.
• 4 stycznia 2000 – przyjęta zostaje Strategia bezpieczeństwa RP, która w punkcie 1.1 podkreśla: stworzenie jak najlepszych warunków do wszechstronnego i stabilnego rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, dobrobytu jego obywateli, a także zachowania dziedzictwa narodowego i rozwoju narodowej tożsamości.
Ochrona dziedzictwa narodowego…• Staje się strategicznym celem polityki bezpieczeństwa
narodowego oraz polityki Sojuszu Północnoatlantyckiego;• Kultura ma służyć umacnianiu oraz konsolidacji państwa, co
znajduje wyraz w Strategii Bezpieczeństwa RP: postępy w dziedzinie edukacji i kultury przyczyniają się do wzrostu zarówno obiektywnego bezpieczeństwa, jak i subiektywnego poczucia bezpieczeństwa (pkt. 3.1.1) Zaś potencjał gospodarczy, militarny, polityczny, demograficzny i kulturowy naszego kraju pozwala na realizację interesów bezpieczeństwa Polski przez działania narodowe lub połączenie działań samodzielnych z działaniami innych podmiotów międzynarodowych (pkt. 3.1.2)
Bezpieczeństwo języka polskiego
• Bardzo ważnym aspektem bezpieczeństwa kulturowego dla Polski jest wprowadzenie zakazu posługiwania się w obrocie prawnym na terytorium RP wyłącznie obcojęzycznymi określeniami – określenia takie dotyczą opisu towarów i usług, natomiast obcojęzyczne oferty i reklamy wprowadzane do obrotu prawnego, muszą mieć polską wersję językową. Za naruszenie przedstawionych postanowień grożą surowe kary i sankcje finansowe.
Inne elementy systemu bezpieczeństwa kulturowego RP
Ustawy i akty prawne niższego rzędu• Ustawa z 15 lutego 1962 o ochronie dóbr
kultury z późniejszymi wielokrotnymi zmianami (najważniejsza z 1990 nowelizacja ogólna oraz z 1996 dotycząca muzeów);
• Ustawa o języku polskim z 7 października 1999 roku – dotycząca ochrony naszego ojczystego języka oraz używania go w działalności publicznej oraz w akcie prawnym na terytorium RP
Inne elementy systemu bezpieczeństwa kulturowego RP
• Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (DzU z 20 stycznia 1997 r.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 kwietnia 1963 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków i centralnej ewidencji zabytków;
• Rozporządzenie ministra kultury i sztuki z 10 lipca 1963 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy przejmowaniu zabytków ruchomych na własność państwa;
• Rozporządzenie ministra kultury i sztuki z 30 czerwca 1965 r. w sprawie trybu zgłaszania wniosków oraz wydawania zaświadczeń i zezwoleń na wywóz dóbr kultury za granicę.
Ustawa o ochronie języka polskiego
Art. 3.1 precyzuje, że ochrona języka polskiego polega w szczególności na:
o dbaniu o poprawne używanie języka i doskonaleniu sprawności językowej jego użytkowników oraz na stwarzaniu warunków do właściwego rozwoju języka jako narzędzia międzyludzkiej komunikacji;
o przeciwdziałaniu jego wulgaryzacji;o szerzeniu wiedzy o nim i jego roli w kulturze;o upowszechnianiu szacunku dla regionalizmów i gwar,
a także przeciwdziałaniu ich zanikowi;o promocji języka polskiego w świecie;o wspieraniu nauczania języka polskiego w kraju i za granicą.
Inne dokumenty mówiące o bezpieczeństwie kulturowym
• Deklaracja Praw Człowieka z 1948 roku – jako gwarant ochrony praw człowieka, traktuje w art. 27 o prawie człowieka do uczestnictwa w życiu kulturalnym oraz o ochronie materialnych i moralnych korzyści z działalności artystycznej.
• Karta Praw Podstawowych UE – zbiór fundamentalnych praw człowieka.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
Art.271.Każdy człowiek ma prawo do swobodnego
uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postępie
nauki i korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw.
2. Każdy człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści wynikających z jakiejkolwiek
jego działalności naukowej, literackiej lub artystycznej.
Karta Praw Podstawowych UE
• Aspekty bezpieczeństwa kulturowego są podkreślone w preambule Karty Praw
Podstawowych UE:
Unia przyczynia się do ochrony i rozwoju tych wspólnych wartości, szanując przy
tym różnorodność kultur i tradycji narodów Europy, jak również tożsamość
narodową Państw Członkowskich.
Literatura
• Czaja R. „Bezpieczeństwo kulturowe Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa.
• Czaja R. „Kulturowe czynniki bezpieczeństwa”, Warszawa
• Akty prawne: Konstytucja RP, Powszechna Deklaracja Człowieka, Karta Praw Podstawowych UE