1

Przygotowała: Joanna Wieczorek

Zadanie Z jakiego okresu dziejów ludzkich pochodzi to malowidło (ryt naskalny)? Podkreśl

właściwą nazwę.

paleolit neolit

Zadanie Podaj autorów poniższych charakterystycznych powiedzeń:

A. „Wszystko płynie i niepodobna wstąpić dwa razy do tej samej rzeki”. …..

Heraklit B. „Przewyższałem wszystkich autorytetem, ale władzy nie miałem więcej niż inni koledzy na

urzędzie”. ..................................................................... Oktawian,

C. „To wiem, że nic nie wiem”. ……………….Sokrates

Zadanie Wpisz odpowiednio twórców greckiej kultury ,,złotego wieku”.

Dramat Dziejopisarstwo Filozofia Rzeźba

Ajschylos

Arystofanes

Eurypides

Herodot

Tukidydes

Demokryt

Platon

Sokrates

Fidiasz

Poliklet

Zadanie Do każdego z podanych osiągnięć dopisz nazwę państwa, któremu zawdzięczamy wskazane

osiągnięcie.

a) cyfry arabskie .................................................. Indie

b) porcelana .................................................. Chiny

c) podział doby na 24 godziny .................................................. Mezopotamia (Babilon)

d) pismo alfabetyczne .................................................. Fenicja

Zadanie Do podanych objaśnień przyporządkuj pojęcia.

ustrój, w którym pełnię władzy mają kapłani………. teokracja

wiara w wielu bogów ………… politeizm

zbiór norm prawnych ……………. kodeks

2

Zadanie Nazwij formę ustrojową opisaną w poniższym źródle.

Był on pierwszym, który nosił wyszukane, złotem tkane, jedwabne szaty i znajdował upodobanie w

obuwiu purpurowym, wysadzanym drogimi kamieniami [...] Jeśli to już jest dowodem zarozumiałości,

pychy i chęci wynoszenia się ponad innych rzymskich obywateli, to jest to drobnostka w porównaniu

do tego, że pierwszy od czasów Kaliguli i Domicjana polecił tytułować się publicznie panem i bogiem

i przy powitaniu cześć boską sobie oddawać. [...]

.................................... dominat

Zadanie Ilustracja przedstawia zwierzę, symbol jednego z państw - mocarstw świata starożytnego.

Pod ilustracją wpisz nazwę tego państwa.

Źródło: www.contracosta.cc.ca.us/art./

Odpowiedź: ...........................

Państwo rzymskie (imperium rzymskie, starożytny Rzym, Rzym, itp.).

Zadanie Na mapie literami A i B zaznaczone zostały dwie krainy. Dopasuj te litery do umieszczonych

niżej nazw.

3

1. Galia ..........

2. Etruria ..........A 3. Romania ..........

4. Wielka Grecja .........B

Zadanie Poniżej zacytowany został fragment dzieła współczesnego historyka o jednym z wybitnych

rzymskich wodzów. Podaj imię tego wodza.

Na czele słabych sił przekroczył graniczną rzeczkę Rubikon, podobno wypowiadając przy tym słowa:

niech kości zostaną rzucone (alea iacta est), i szybkim marszem ruszył na Rzym. [...] [W Egipcie]

wmieszał się w spór dynastyczny, młodociany bowiem Ptolemeusz XIII odsunął od władzy swoją

siostrę i równocześnie żonę Kleopatrę [...]. Źródło: J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, PWN, Warszawa 2000, s. 376 . 377.

Odpowiedź: ........................................ Gajusz Juliusz Cezar (dopuszczalne formy –

Juliusz Cezar, Cezar

Zadanie Do podanych niżej imion wodzów dopisz literę oznaczającą bitwę, w której brali oni udział.

A) Akcjum

B) Kanny

C) Maraton

D) Plateje

E) Termopile

Wódz: Miejsce bitwy:

1. Hannibal………………………………………..Kanny

2. Leonidas……………………………………….Termopile

3. Marek Antoniusz………………………………Akcjum

4. Miltiades………………………………………Maratom

Zadanie Wyjaśni podane niżej pojęcia:

demokracja – w znaczeniu ogólnym władza ludu, ludowładztwo; w znaczeniu polit. – ustrój

przeciwstawiany jedynowładztwu. W tym sensie pojęcie d. jest związane z funkcjonowaniem państwa;

w państwie demokr. władza, nominalnie lub faktycznie, należy do ludu.

oligarchia – forma rządów polegająca na sprawowaniu władzy przez niewielką grupę ludzi

wywodzących się najczęściej spośród arystokracji rodowej lub majątkowej.

4

Zadanie Nazwij przedstawione na ilustracjach dzieła i napisz przy każdym imię jego twórcy.

a) ................................................................... b) ...................................................................

................................................................... ...................................................................

a) Atena, Fidiasz b) Dyskobol, Myron

Zadanie Podaj nazwy starożytnych miast, których plany zamieszczono poniżej. Nazwy tych miast

wpisz w miejsca wykropkowane.

A. ....................... B. .........................

A Ateny B Jerozolima

5

C. .......................... D. ...........................

C. Konstantynopol (nie uznajemy odpowiedzi Bizancjum) D Rzym

Źródło: L. Piotrowicz, Atlas do historii starożytnej, Warszawa, 1980, s. 3; Atlas historyczny świata, Warszawa 1974, s. 16, 25, 32

Zadanie Poniżej zamieszczono współczesny egipski banknot. Odpowiedz, do których kręgów kulturowych

odwołuje się ikonografia tego banknotu. Odpowiedzi (dla strony A i strony B banknotu) wpisz w

miejsca wykropkowane.

Strona A

islam (kultura arabska, muzułmańska)

Strona B

6

islam (kultura arabska, muzułmańska)

Zadanie Podkreśl właściwy tytuł do poniższej mapy.

Źródło: J. M. Roberts, Ilustrowana historia świata, t. I, Łódź 1986, s. 258

A. Imperium Arabów w VIII w. n. e.

B. Państwo Justyniana Wielkiego

C. Imperium perskie w połowie VI w. p. n. e. D. Imperium Aleksandra Macedońskiego w roku jego śmieci

Zadanie

7

Gracje - rzymskie boginie wdzięku i radości, były wielokrotnie przedstawiane w sztuce

europejskiej. Zamieszczonym poniżej dziełom, przedstawiającym Gracje, przyporządkuj

właściwe podpisy, umieszczając pod reprodukcjami cyfry.

A. ......................... B. ........................

C. .................. D. ..................... Źródło: K. Clark, Akt - studium idealnej formy, Warszawa 1998, s. 27, s. 84, s. 89, s. 127

1. Trzy Gracje, sztuka grecko-rzymska, I w. n. e.

2. Trzy Gracje, manuskrypt, XII w.

3. Trzy Gracje, Sandro Botticelli (1445-1510)

4. Trzy Gracje, Peter Paul Rubens (1557-1640)

5. Trzy Gracje, Pablo Picasso (1881-1973)

A 3 /B 1 /C 4 /D 2

8

Zadanie Dopisz daty do poniższych wydarzeń.

– koronacja cesarska Karola Wielkiego……… – 800 r.

– bitwa pod Hastings –………… 1066 r.

– koronacja cesarska Ottona I – ………962 r.

– synod w Clermont –……….. 1095 r.

Zadanie Podkreśl, kto był autorem „Żywota Karola Wielkiego”.

Thietmar, Gall Anonim, Einhard, Nestor

Zadanie Na zamieszczonej niżej mapie literami A i B zaznaczone zostały ziemie zamieszkiwane w X w.

przez plemiona prapolskie. Dobierz te litery do umieszczonych niżej nazw.

1. Mazowszanie ................B

2. Pomorzanie ................

3. Polanie ................A

4. Wiślanie ................

Zadanie Na podstawie poniższego źródła:

a) wymień autora relacji .............................................................................. Thietmar

b) podaj jakiego wydarzenia dotyczy .......................................... zjazd gnieźnieński

c) podaj jego datę .............................................................................. 1000

Gdy Otto ujrzał z daleka upragniony gród zbliżył się doń boso ze słowami modlitwy na ustach.

Tamtejszy biskup Unger przyjął go z wielkim szacunkiem i wprowadził do kościoła, gdzie cesarz

zalany łzami prosił świętego męczennika o wstawiennictwo, by mógł dostąpić łaski Chrystusowej.

Następnie utworzył zaraz arcybiskupstwo, jak przypuszczam, zgodnie z prawem, lecz bez zgody

wymienionego tylko co biskupa, którego diecezja obejmowała cały ten kraj. Arcybiskupstwo to

powierzył bratu wspomnianego męczennika Radzimowi i podporządkował mu z wyjątkiem biskupa

9

poznańskiego Ungera następujących biskupów: kołobrzeskiego Reinberna, krakowskiego Poppona

i wrocławskiego Jana [...]

Zadanie Na podstawie informacji zawartych poniżej podaj imiona i przydomki władców Polski z dynastii

Piastów, których dotyczą podane informacje. Charakterystyka Władca:

A. Książę Polski; prowadził długotrwałe wojny o opanowanie Pomorza Zachodniego, jego drugą żoną

była Oda, z którą doczekał się trzech synów; zmarł w 992. Mieszko I

B. Król Polski; poślubił siostrzenicę cesarską Rychezę; w 1031 pokonany przez wojska cesarskie i

ruskie, schronił się w Czechach. Mieszko II

C. Książę Polski a później król; utracił zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim, popierał Grzegorza

VII w sporze z Henrykiem IV; wygnany z kraju w 1079. Bolesław Śmiały

D. Od 1267 książę brzesko-kujawski, później król Polski; jeden z głównych kandydatów do tronu

polskiego, prowadził długotrwałe walki o zjednoczenie dzielnic. Władysław Łokietek

Źródło: W. Sienkiewicz, Mały słownik historii Polski, Warszawa 1991.

Zadanie Korzystając z wiedzy pozaźródłowej, przeanalizuj wykres i wyjaśnij, dlaczego nastąpiło

nasilenie akcji lokacyjnej na ziemiach polskich ok. roku:

1260 – popieranie osadnictwa przez Henryków śląskich

1300 – wspieranie akcji osadniczej przez Przemyślidów, którzy kontynuują jednoczenie ziem

polskich

1370 – rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego za Kazimierza Wielkiego

Zadanie Mapa przedstawia obszar państwa polskiego za panowania:

A) Bolesława Chrobrego

B) Kazimierza Odnowiciela

C) Przemysła II

D) Kazimierza Wielkiego

10

Zadanie Poniżej zamieszczono cztery mapy Polski z okresu piastowskiego (X-XIV w.), przedstawiające

przybliżone jej granice. Przyporządkuj tym mapom właściwe tytuły, umieszczając odpowiednie

cyfry w wykropkowanych miejscach.

A. ............................... B. .........................

Polska w roku koronacji Wacława II / Polska w roku zjazdu gnieźnieńskiego

Czeskiego na króla Polski

11

C. ....................... D. ......................

Polska (i ziemie od niej zależne) Państwo Polan w roku przyjęcia

chrześcijaństwa

pod koniec panowania Bolesława

Krzywoustego

Źródło: Kultura Polski średniowieczne (...), red. J. Dowiat, Warszawa 1985, s. 481-486

1. Państwo Polan w roku przyjęcia chrześcijaństwa

2. Polska w roku zjazdu gnieźnieńskiego

3. Polska (i ziemie od niej zależne) pod koniec panowania Bolesława Krzywoustego

4. Polska w roku koronacji Wacława II Czeskiego na króla Polski

5. Polska w ostatnim roku panowania Kazimierza Wielkiego

Zadanie Do wymienionych niżej osób dobierz odpowiadające im wydarzenia:

a) Kazimierz Wielki ....... ……kodyfikacja prawa

b) Henryk Brodaty ....... rozkwit gospodarczy Śląska

c) Wacław II ....... powołanie urzędu starosty

d) Kazimierz Sprawiedliwy .......złamanie zasady senioratu

e) przeniesienie stolicy do Krakowa-……… Kazimierz Odnowiciel (w związku ze

zniszczeniem Poznania w 1038 przez najazd księcia czeskiego Brzetysława I stolicę

przeniesiono do Krakowa)

Zadanie A. Wskaż czynnik, który w pierwszej połowie XIII stulecia miał decydujący wpływ na sytuację

ekonomiczną Mazowsza.

1. Ekspansja państwa krzyżackiego

2. Skutki najazdu Tatarów na Ruś Kijowską

3. Rozwój Hanzy bałtyckiej

4. Kontakty handlowe z Rusią B. Podaj następstwo wojny trzynastoletniej, które miało decydujący wpływ na rozwój

gospodarczy Mazowsza u schyłku XV w. i w początkach XVI stulecia.

12

Odzyskanie (przez Polskę) Pomorza Gdańskiego (dostępu do Bałtyku, ujścia

Wisły, Gdańska)

Zadanie Do wydarzeń dopisz daty:

1. Upadek Konstantynopola….1453 r.

2. Sobór w Konstancji….1414-1418r.

3. Bitwa pod Warną- …….1444r.

4. Wystąpienia Marcina Lutra……….1517r.

5. Założenie Akademii Krakowskiej……1364r

6. Bitwa pod Grunwaldem-,,,,,,,,,,,,,,1410

Zadanie Poniżej przedstawiony został plan jednej z najsłynniejszych bitew stoczonych w średniowieczu

przez rycerstwo polskie. Na jego podstawie podaj:

Źródło: Multimedialny atlas historyczny PPWK

A) miejsce stoczenia bitwy: ....................................................Grunwald

B) dokładną jej datę (dzień, miesiąc, rok): ...............................15 lica 1410r.

Zadanie Uzupełnij tabelę dotyczącą wojen polsko-krzyżackich.

Wydarzenie Lata Król Polski Skutek

wielka wojna z

Krzyżakami

1409 –

1411

Władysław Jagiełło powrót Żmudzi do

Litwy lub zwycięstwo

nad Zakonem lub

Ziemia Dobrzyńska

do Polski

Wojna trzynastoletnia 1454-

1466

Kazimierz

Jagiellończyk

Odzyskanie Pomorza

Gdańskiego

Ostatnia wojna z

Zakonem Krzyżackim

1519-

1521/1525

Zygmunt Stary sekularyzacja Zakonu

lub likwidacja państwa

zakonnego lub

hołd pruski

13

Zadanie Poniżej przytoczony został fragment umowy zawartej w Krewie w 1385 r. Wypisz z dokumentu

po jednym postanowieniu dotyczącym:

A) osoby Jagiełły

B) państwa polskiego

C) państwa litewskiego

Dla sprawy tej utwierdzenia, dla pewności i ubezpieczenia tenże Jagiełło Wielki Książę przyrzeka

wszystkie swe skarby złożyć i wydać na odzyskanie strat państw obojga, tak Polski jako też Litwy. A to

tylko jeżeli taż pani Węgier córkę swą Jadwigę, królowę polską przyrzeczoną, odda mu w małżeństwo.

[...] Również tenże Wielki Książę Jagiełło przyrzeka i zobowiązuje się wszelkie ziemie zagrabione i

straty królestwa polskiego, oderwane przez czyje bądź ręce i zajęte, odzyskać własnymi zachodami i

kosztami. Również tenże Wielki Książę Jagiełło obiecuje wszystkich chrześcijan, a zwłaszcza ludzi

obojga płci pojmanych w kraju polskim i zwyczajem wojennym uprowadzonych, przywrócić do

pierwotnej wolności, [...]. Następnie wymieniany tu książę Jagiełło przyrzeka także kraje swoje Litwy i

Rusi wieczyście wcielić do korony królestwa polskiego. Źródło: Wiek V . XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M.

Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, PWN, Warszawa 1999, s.196.

A) Postanowienie dla Jagiełły:

.................................................................................................................................................

- małżeństwo z Jadwigą,

- przeznaczenie własnych skarbów na odzyskanie utraconych ziem,

- odzyskanie ziem utraconych przez Polskę B) Postanowienie dla Polski:

.................................................................................................................................................

- uwolnienie polskich jeńców,

- odzyskanie utraconych uprzednio ziem,

- przyłączenie ziem litewskich i ruskich.

C) Postanowienie dla Litwy:

.................................................................................................................................................

przyłączenie do Polski, (ewentualnie – wydanie jeńców wojennych).

Zadanie Poniżej zamieszczono w porządku chronologicznym fragmenty trzech unii polsko . litewskich.

Podaj nazwy tych unii (od miejsc ich zawarcia) lub ich daty (roczne). Wpisz te informacje w

odpowiednich rubrykach tabeli (A, B, C) obok cytowanych tekstów.

A. (...) wówczas pan Jagiełło ze wszystkimi swoimi braćmi dotąd nie ochrzczonymi, krewnymi,

szlachtą, poddanymi wielkimi i małymi, żyjącymi w jego ziemiach, wiarę katolicką świętego Kościoła

rzymskiego przyjąć pragnie, zamierza i pożąda. (...) W końcu także wymieniony Jagiełło książę

przyrzekł ziemie swoje Litwy i Rusi do Korony Królestwa Polskiego przyłączyć (...).

1385 . krewska, Krewo B. (...) nadto my Aleksander inaczej Witold za zgodą najjaśniejszego księcia pana, króla polskiego

Władysława, naszego najdroższego brata wybieramy do herbów i godeł szlacheckich Królestwa

Polskiego podanych poniżej panów z naszych ziem litewskich. Wymienieni szlachcice Królestwa

Polskiego razem ze wszystkim, którzy wywodzą swe pochodzenie z ich potomstwa, przyjęli ich do

związków braterskich i pokrewieństwa (...).

1413 . horodelska, Horodło C. (...) Iż już Korona i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także

nieróżna, ale jedna spólna Rzeczpospolita, która z dwu państw i narodów w jeden lud się zniosła i

spoiła. (...) 1569 . lubelska, Lublin

14

Zadanie Wyjaśnij podane niżej pojęcia:

wasal – lennik, w średniowieczu rycerz oddający się w opiekę potężniejszemu od siebie feudałowi w

zamian za opiekę i otrzymaną ziemię.

inwestytura – w średniowieczu – ceremonia przekazania lenna przez seniora wasalowi, odbywająca

się zazwyczaj po złożeniu hołdu przez wasala.

manufaktura – praca rękodzielnicza, rękodzielnictwo; w ekonomii –wczesnokapitalistyczna forma

produkcji przemysłowej; charakteryst. cechy m. skoncentrowanie robotników w jednym warsztacie,

przewaga pracy ręcznej w produkcji, szczegółowy podział pracy w obrębie warsztatu.

rewolucja cen – w XVI w. – nierównomierny wzrost cen różnych towarów w następstwie

wielkich odkryć geograficznych i pierwszych podbojów kolonialnych, przy jednoczesnym tanieniu

srebra i złota.

sarmatyzm – ideologia narodu szlacheckiego, charakteryzowała się daleko posuniętą nietolerancją

wobec innych systemów, tak kulturowych, jak polit. i wyznaniowych; cechowały ją też:

tradycjonalizm, samouspokojenie i zadowolenie z istniejącego stanu rzeczy oraz niechęć do

cudzoziemców.

monarchia parlamentarna – forma ustroju państwa w której cała władza państw. należy do

parlamentu, natomiast monarcha sprawuje funkcje symbolicznej głowy państwa.

Zadanie Uzupełnij oś chronologiczną dotyczącą sporu o inwestyturę.

1122………………….. konkordat w Wormacji

1077………………….. ukorzenie się króla Henryka IV przed papieżem Grzegorzem

VII w Canossie

1075…………………..powstanie dokumentu Dictatus papae

Zadanie Rysunek przedstawia Chapelle Royale w Vincennes (Francja). Podaj trzy argumenty, które

potwierdzają, że obiekt ten można zaliczyć do zabytków architektury gotyckiej.

15

Źródło: W. Koch, Style w architekturze. Arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy

współczesne, Świat Książki, Warszawa 1996, s. 172.

Argumenty:

- ostre łuki,

- pinakle,

- rozeta,

- łuki przyporowe,

- witraże,

- portal.

Można także wymienić ogólne cechy architektury gotyckiej, np. strzelistość,

wysmukłość obiektu.

Zadanie Podane poniżej wydarzenia uporządkuj w kolejności chronologicznej:

A. Konkordat wormacki, ……….1122r.

B. Koronacja cesarza Karola Wielkiego, …………800r..

C. Początki tronu elekcyjnego w Niemczech, …………..962r.

D. Zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców, …………..1204r.

E. Zjazd gnieźnieński……………..1000 r. B – C – E – A – D

Zadanie Napisz, jaką nazwę nosił w średniowieczu wymieniony w dokumencie przywilej nadawany przez

władcę feudałom świeckim i duchownym?

Odpowiedź:. Immunitet

Zadanie Osadnictwo czynszowe na prawie niemieckim przyniosło daleko idące przeobrażenia życia

wsi w stosunkach prawnych. Podaj dwa przykłady zmian charakterystycznych dla tej sfery.

– akt lokacyjny

– wolność osobista chłopów

– renta pieniężna

– samorząd wiejski

– uregulowany stosunek prawny do ziemi

Zadanie W umowie lokacyjnej chłop z reguły otrzymywał łan ziemi. Ile to hektarów? Podkreśl

prawidłową odpowiedź.

a) 16 albo 25 ha b) 2 albo 5 ha c) 5 albo 15 ha d) 30 albo 50 ha

Zadanie Wpisz na schemacie nazwy odpowiednich części trójpolówki:

Zboże jare,

ozime

Ugór(ew.

16

pastwisko)

Zadanie Obok wymienionych rodzajów wojsk polskich wpisz wiek ich utworzenia.

A. Drużyna .................... X

B. Wojsko kwarciane .................... XVI

C. Piechota wybraniecka .................... XVI

D. Kawaleria narodowa ...................XVIII

Zadanie Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy państw i dokumentów dotyczących tolerancji religijnej.

Anglia 1534 Akt Supremacji Rzeczpospolita

Obojga Narodów

1573

kt Konfederacji Warszawskiej

lub Konfederacja

Warszawska

Państwo lata Nazwa dokumentu

Zadanie Wymień trzy przyczyny wypraw zamorskich Europejczyków u schyłku XV i w XVI wieku.

m.in.:

- chęć znalezienia nowej drogi morskiej do Indii,

- poszukiwanie cennych kruszców oraz przypraw (tzw. korzeni),

- kryzys społeczny na Półwyspie Iberyjskim,

- ujemny bilans handlowy w handlu ze Wschodem,

- chęć szerzenia chrześcijaństwa,

- żądza bogactwa i sławy,

Zadanie Podkreśl 3 nazwy roślin sprowadzonych do Europy z Ameryki w XVI wieku.

kukurydza, kawa, ryż, ziemniaki, herbata, pieprz, pomidory, pszenica, sałata

Zadanie Mapa przedstawia szlak jednej z najważniejszych podróży podjętych przez Europejczyków

w początkach XVI wieku. Po jej przeanalizowaniu odpowiedz na pytania

17

A) Kto był dowódcą wyprawy: ............................................................... Ferdynand Magellan B) Na czym polegało jej szczególne (historyczne) znaczenie:………………..

Znaczenie wyprawy polegało na tym, że była to pierwsza wyprawa dookoła świata,

przez co potwierdziła ona teorię o kulistości Ziemi.

(Może być stwierdzenie o potwierdzeniu teorii o kulistości ziemi).

Zadanie Podkreśl nazwy 3 państw, które w wojnie trzydziestoletniej walczyły po stronie protestantów.

Austria, Czechy, Rzeczpospolita, Francja, Szwecja, Bawaria

Zadanie Wymień dwie najbardziej charakterystyczne cechy stylu architektonicznego budynku

znajdującego się w centrum ilustracji.

18

arkady, attyka;

Zadanie Niżej zamieszczona została reprodukcja jednego ze słynnych dzieł malarskich renesansu.

Podaj:

A) Imię i nazwisko autora: ................................................................... Leonardo da Vinci

B) Tytuł obrazu: .................................................................................. Mona Lisa, Gioconda

Źródło: www.artinvest2000.com

Zadanie Na podstawie zamieszczonego niżej fragmentu tekstu pracy historycznej sformułuj dwa wnioski

dotyczące przemian dokonujących się w strukturach społeczeństwa polskiego w XVI wieku.

Wielka koniunktura dla eksportu zboża, bydła i towaru leśnego na Zachód nie została wykorzystana

przez miasta (kupiectwo) z wyjątkiem portów (Gdańsk, Elbląg) i tylko niektórych innych. Szlachta

uzyskała była w r. 1496 znaczne zwolnienie od ceł, a układ sieci rzecznej w dorzeczu Wisły (a także

Dźwiny i Niemna) ułatwiał samodzielną organizację spławu. Choć szlachta w większości ostrze swej

niechęci kierowała ku mieszczaństwu, w dalszej perspektywie jej przeciwnikiem i konkurentem

gospodarczym byli wielcy właściciele ziemscy. Drobni posiadacze stosunkowo niewiele skorzystali z

przywilejów o charakterze gospodarczym; gros korzyści przypadło magnatom świeckim i duchownym,

dzierżawcom królewszczyzn, którzy dysponowali tanim transportem (statki rzeczne, podwody) i wielką

masą towarową, pozwalającą na sprzedaż nawet w latach chudych. Lokując część zysków w

nabywanej ziemi, spowodowali szybką koncentrację własności ziemskiej. Źródło: A. Mączak, Rządzący i rządzeni. Władza i społeczeństwo w Europie wczesnonowożytnej, PIW, Warszawa 1986, s. 138.

• ...............................................................................................................................

Mieszczaństwo polskie (poza miastami portowymi) nie brało udziału w rozwoju

gospodarczym Polski, a więc traciło na znaczeniu,

- pogłębienie się rozwarstwienia stanu szlacheckiego,

- główną grupą społeczną, która skorzystała na koniunkturze gospodarczej byli

wielcy właściciele ziemscy (magnaci), a więc rosło znaczenie tej grupy społecznej.

19

Zadanie Poniżej zamieszono .Autoportret. Albrechta Dürera. Podaj jeden argument przemawiający za

tym, że jest to dzieło renesansowe.

Albrecht Dürer (1471-1528), niemiecki malarz i grafik, .Autoportret..

Źródło: P. i L. Murray, Sztuka renesansu, Toruń . Wrocław 1999, s. 191

Argument:

………………

autoportret (potrzeba uwiecznienia własnego wizerunku)

świecki temat (portret)

renesansowy kostium,

pejzaż,

perspektywa

Zadanie

Czy poniższe zdanie jest prawdziwe? Jedną najważniejszych przyczyn ustanowienia w Anglii kościoła narodowego było dążenie króla

Henryka VIII do unieważnienia małżeństwa z Katarzyną Aragońską… Tak

Zadanie

20

Uzupełnij brakujące informacje.

Kircholm 1605 Jan Karol Chodkiewicz

Kłuszyn 1610 Stanisław Żółkiewski

Cecora 1620 Stanisław Żółkiewski

Zadanie Uzupełnij brakujące wyrazy podając daty bitew i zwycięskich wodzów (pełne imiona i

nazwisko). Rok Bitwa Zwycięski wódz

1605 Kircholm Jan Karol Chodkiewicz

1648 Korsuń Bohdan Chmielnicki

1683 Wiedeń Jan III Sobieski

Zadanie Wyjaśnij pojęcia:

a) interrex – prymas zastępujący króla w czasie bezkrólewia

b) konwokacja – sejm zwoływany przez prymasa przed elekcją (w czasie bezkrólewia)

c) elekcja viritim – zasada wyboru króla z udziałem całej szlachty

Zadanie Spośród wymienionych dokumentów jeden odegrał szczególną rolę w rozwoju demokracji

szlacheckiej w Polsce. Podkreśl jego nazwę i uzasadnij swój wybór:

A) przywilej warcki

B) przywilej jedlneńsko-krakowski

C) statuty piotrkowskie

D) konstytucja Nihil Novi

Konstytucja oznaczała równouprawnienie obu izb sejmu walnego, w pewnym

stopniu ograniczała pozycję senatu i króla

- dawała szlachcie możliwość wpływu na decyzje władz państwowych.

Zadanie Napisz, jakie pojęcia zostały zdefiniowane poniżej:

A. Zjazd szlachty danej ziemi, jako forma demokracji bezpośredniej.

.................................................... sejmik

B. Szlacheckie gospodarstwo rolne o charakterze towarowo-pieniężnym funkcjonujące

w oparciu o pańszczyznę.

....................................................... folwark

C. Szlachecka ideologia XVII wieku, której podstaw_ był kult przywilejów stanowych,

wolności, równości i chrześcijańskiego mesjanizmu, łączących szlachtę w obrębie całego

państwa.

......................................................sarmatyzm

21

Zadanie Jakie cechy ilustrują świadomość religijną polskiej szlachty, a także jej sarmacką obyczajowość

w okresie baroku ? ……………………………………………………………………………..

Zadanie Uzupełnij diagram (wpisując daty), a następnie wyjaśnij jednym zdaniem skutki

wydarzenia, którego rok jest w nim ukryty.

– bitwa pod Kłuszynem……..1610

– usunięcie Arian z Polski………..1658

– układ w Perejasławiu………………1654

– traktat w Buchaczu……………………1672

wprowadzono zasadę jednomyślności i utrudniono działalność ustawodawczą

sejmu (Władysław Siciński)

Zadanie Uzupełnij tekst:

W XVII wieku Rzeczpospolita prowadziła liczne wojny. Groźna okazała się ..........................,

Szwecja, z którą przez wiele lat toczono spór o Inflanty. Na południowym wschodzie Rzeczpospolita

graniczyła z Turcją. Tutaj powodem konfliktów były najazdy .................. Tatarów lenników

tureckich. Innym przeciwnikiem okazała się Rosja. I chociaż rozejm z roku 1619 zwarty

w ....................... Dywilinie [Deulino]spowodował, że Rzeczypospolita zyskała ziemię smoleńską i

siewierskoczernihowską, to jednak konflikt trwał nadal.

Zadanie 25. (1 pkt) Podkreśl nazwę sejmu zwoływanego w Rzeczypospolitej w celu ustalenia warunków przyszłej

elekcji. Był to sejm:

A) elekcyjny

B) konwokacyjny C) koronacyjny

Zadanie Zaznacz na mapie Rzeczypospolitej w XVII wieku obszar:

A) Wielkiego Księstwa Litewskiego

B) Prus Książęcych

22

Zadanie W XVII w. narodził się w Polsce obyczaj polityczny, nazwany liberum veto. Panuje przekonanie,

że okazał się on zgubny w skutkach dla Rzeczypospolitej. Podaj dwa argumenty

potwierdzające słuszność tego stwierdzenia.

• .................................................................................................................................................

Dawało możliwość manipulowania obradami sejmowymi,

- wzmacniało polityczną pozycję magnaterii, a z czasem także ambasadorów

obcych mocarstw,

- osłabiało centralną władzę państwową,

- paraliżowało działanie władz państwowych,

- dawało możliwość realizacji prywatnych interesów.

Zadanie Ilustracja przedstawia jeden z najsłynniejszych kompleksów pałacowych wzniesionych w XVII

wieku. Podaj:

A) nazwę miejscowości, w której ów pałac się znajduje ................................................... Wersal

B) imię władcy, który był jego twórcą .................................................. Ludwik XIV

23

Źródło: Sztuka świata, t. VII, Warszawa 1994, s.275.