1

Przygotowała: Joanna Wieczorek

Zadanie 1

Najważniejsze bitwy starożytne.

Zadanie 2

Najważniejsze bitwy starożytne.

Miejsce bitwy Strony

walczące

Strona

pokonana

Data Zwycięski

wódz

Strony

walczące

Strona

pokonana

Data

Zwycięski

wódz

Kanny Rzymianie

Kartagińczyc

y

Rzymianie 216r.p.n.e. Hannibal

Rzymianie

Kartagińczycy

Rzymianie

216r.p.n.e.

Hannibal

Zama

Rzymianie-

Kartagińczycy

Kartagińczycy

202r.p.n.e.

Scypion

Afrykański

Farsalos

Rzymianie-

Rzymianie

Armia

Gnejusza

Pompejusza

48r.p.n.e.

48r.p.n.e.

Akcjum

Flota

Antoniusza i

Kleopatry –

Flota

Oktawiana

Augusta

Flota

Antoniusza i

Kleopatry

31r. p.n.e.

Oktawian

August

Alezja

Rzymianie-

Galowie

Galowie

52r.p.n.e.

Juliusz Cezar

Pola

Katalaunijskie

Rzymianie i

Germanie -

Hunowie

Hunowie

451r.

Aecjusz

Bitwa pod Issos

333r. p.n.e.

......................

Bitwa pod

Beneventem

275r.p.n.e.

.......................

Bitwa pod Salaminą

480r. p.n.e.

......................

Bitwa pod Zamą

202r.p.n.e.

......................

Bitwa pod

Platejami

479r. p.n.e.

..........................

Bitwa pod

Gaugamelą

331r.p.n.e.

...........................

Bitwa pod

Cheroneją

338r.p.n.e. ..................................

Bitwa nad

Granikiem

334r.p.n.e. ...............................

Bitwa pod

Maratonem

490r. p.n.e. ..............................

Bitwa pod

Kannami

216r. p.n.e. ................................

Bitwa pod

Herakleją

280r.p.n.e. ..............................

Bitwa pod

Termopilami

.....480r.p.n.e..........

2

Zadanie 3

Podanym poniżej tekstom (pismom) przyporządkuj właściwe podpisy, wstawiając w miejsca

wykropkowane odpowiadające im liczby 1 – 5.

a. b. c.

(5) (4) (2)

d. Źródło: A. F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikacja, Warszawa 1989, s. 47, 67, 111, 227

(1)

1. Pismo hieroglificzne

2. Pismo klinowe

3. Pismo greckie

4. Pismo arabskie

5. Pismo chińskie

Zadanie 4

Wśród wymienionych postaci Starego i Nowego Testamentu wskaż tę, która jest

chronologicznie pierwsza i oznacz ją literą A (w rubryce „odpowiedzi”), a tę postać, która jest

chronologicznie ostatnia, oznacz literą B.

Postacie Starego i Nowego Testamentu Odpowiedzi

1. Mojżesz – ……………………………………..prorok i prawodawca

2. Dawid – ……………………………………….król Izraela

3. Paweł z Tarsu – ………………………………apostoł i misjonarz B

4. Abraham – ……………………………………patriarcha narodu Izraela A 5. Herod Wielki –………………………………...król Judei

6. Salomon –…………………………………….. król Izraela

3

Zadanie 5

Poniżej zamieszczono opisy starożytnych religii świata śródziemnomorskiego. Kolejno (A, B,

C, D) podaj nazwy państw (lub narodu), do których odnoszą się poniższe opisy.

Fragment opisu religii starożytnych świata śródziemnomorskiego/Nazwa państwa lub narodu

A. Religię tego państwa cechował rozbudowany politeizm. Początkowo czczono siły natury, którym

oddawano hołd. Stopniowo przedmiotem czci stały się bóstwa mające postać zwierząt lub ludzi z

głowami zwierząt, np. Anubisa przedstawiano z głową szakala. Szczególne miejsce w tej religii

zajmował kult Ozyrysa, a najbardziej rozbudowaną jej część stanowiła eschatologia (świat

pozagrobowy, los pośmiertny człowieka). Panujący w tym państwie - w oczach ludności - był

pośrednikiem między światem ludzkim i boskim. W pewnych okresach uchodził za żyjące wcielenie

boga. Do obowiązków władcy należał, m.in., nadzór nad kultem religijnym oraz budowa świątyń.

Stopniowo ukształtowała się również warstwa kapłańska.

Egipt (Egipcjanie)

B. Religia tego narodu liczy blisko 4 tysiące lat. Religia - tak wyjątkowa w starożytnym świecie -

kształtowała się jako monoteistyczna w dobie narodowych niewoli i dzięki działalności proroków.

Po wiekach wędrówek i założeniu własnego państwa utrwalano kult Boga jedynego i narodowego.

Wyznawcy czcili Boga bezosobowego, kosmicznego i wzniosłego. Uważali, że Bóg jest z jednej

strony wszechdobrym ojcem, kochającym i miłosiernym, a z drugiej strony – surowym i

sprawiedliwym sędzią. Uznawali władzę kapłanów jako strażników prawa i obyczajów.

B. Żydzi (Izrael, Judea)

C. Religia mieszkańców żyjących w granicach tego państwa była politeistyczna. W II wieku p.n.e.

uległa daleko idącej hellenizacji i przyswoiła panteon bogów olimpijskich. I chociaż Junonę

utożsamiano z Herą, a Minerwę z Ateną, to w dalszym ciągu przestrzegano, zwłaszcza w życiu

publicznym, dawnych kultów i obrzędów, modlono się do bogów swych przodków, organizowano

na ich cześć święta wedle wzorów przekazanych przez tradycję. Kapłani tworzyli bardzo

rozbudowaną hierarchię; istniały różnorodne kolegia kapłańskie, z których część miała znaczenie

polityczne.

C. Rzym (Rzymianie)

D. Religia tej społeczności była politeistyczna; panteon (religijny) był tak różnorodny, jak rozbite

było życie polityczne tej społeczności. Religię tę charakteryzował brak zawodowych kapłanów.

Sprawowanie kultu polegało na składaniu ofiar, uczestniczeniu w procesjach, misteriach.

wystawianiu przedstawień teatralnych. Również igrzyska odbywały się w ramach świąt ku czci

bogów. Sądzono, że bogowie wpływają na bieg ludzkich spraw. Nie byli wszechwiedzący i ulegali

ludzkim namiętnościom; bywali kłótliwi, zawistni, złośliwi. Większość bogów ulegała

antropomorfizacji i cechowała ich nieśmiertelność.

D. Grecja , [Hellada, może wskazać jedną z polis greckich] (Grecy, Hellenowie

4

Zadanie 6

Kto wypowiedział lub mógł wypowiedzieć następujące słowa? [.....]

a) „I ty Brutusie przeciwko mnie?” Juliusz Cezar…………………………………

b) „Podajcie miecz, rozwiążę zaraz ten węzeł gordyjski” Aleksander Macedoński /Wielki

c) „To ja, a nie król, ryzykowałem życie i zwyciężyłem Arabów pod Poitiers” Karol Młot

d) „Śnię o dawno zapomnianej koronie cesarstwa rzymskiego” Karol Wielki

e) Jeszcze jedno takie zwycięstwo nad Rzymem, a my zginiemy bez śladu” Pyrrus

f) Przybyłem zobaczyłem zwyciężyłem...............................Juliusz Cezar

Zadanie7

Dlaczego ścięgno, którego przyczep znajduje się w tylnej części stopy człowieka nazywamy

ścięgnem Achillesa?

Matka Achillesa Tetyda uodporniła syna na rany, zanurzając go niemowlęciem w wodzie Styksu,

tylko pięta, za którą go trzymała została wrażliwa na rany.

Zadanie 8

Dopisz autorów do nazw dzieł.

A) Atena w zbroi...................................... Fidiasz

B) Zeus Olimpijski................................... Fidiasz

C) Ołtarz w Kościele Mariackim w Krakowie................................. Wit Stwosz

Zadanie 9

Wyjaśnij jakiego wydarzenia dotyczy następujący cytat:

„Przechodniu powiedz Lacedemończykom, że zginęliśmy wierni ich prawom”.

Cytat ten dotyczy bitwy w wąwozie Termopilskim z roku 480 p.n.e., gdzie król Sparty Leonidas

poległ ze swoimi żołnierzami wierny ideałom wychowania spartańskiego – z wojny wraca się:,, z

tarczą lub na tarczy’’.

Zadanie 10

Uporządkuj w kolejności chronologicznej wybitnych prawodawców i reformatorów Aten. W

miejsce kropek wpisz cyfry od 1 do 4.

A) Perykles ( … )........4 ……… 451 r. p.n.e

B) Drakon ( … ).........1……. 621 r. p.n.e

C) Solon ( … )...........2……. 594r. p.n.e

D) Klejstenes ( … ).........3 w latach 508/507 p.n.e.

5

Zadanie 11

Co oznacza wyrażenie ,,drakońskie prawa”?

"Drakońskie prawa", "drakońskie kary" są synonimem bardzo surowego prawodawstwa) i z tego

też powodu Ateńczycy w 594 roku p.n.e. polecili Solonowi ułożenie nowego kodeksu.

Zadanie 12

Niżej podano znaczenie czterech pojęć (terminów) dotyczących życia politycznego starożytnej

Grecji. Uzupełnij brakujące informacje, wpisując odpowiednie pojęcia (terminy).

Znaczenie przyjęte przez historiografię Pojęcie(termin)

a. W starożytnej Grecji forma rządów powstałych w wyniku obalenia istniejącego porządku

politycznego i przejęcia władzy przez jednostkę- ………… tyrania

b. Procedura polityczna skazywania na wygnanie obywatela Aten wprowadzona na początku V w.

p. n. e. …………………………………………………….ostracyzm

c. W starożytnej Grecji przywódca ludu, mówca, zawodowy polityk, zawdzięczający swoje

wpływy umiejętności przemawiania na zgromadzeniu…….. demagog

d. W starożytnej Grecji rządy polegające na sprawowaniu władzy przez niewielką grupę,

wywodzącą się najczęściej spośród arystokracji lub ludzi bogatych -oligarchia

Zadanie 13

Wyjaśnij pojęcia:

A. Proskrypcje – to w starożytnym Rzymie listy osób wyjętych spod prawa z powodów

politycznych.

B. Limes – to w cesarstwie rzymskim obronny system graniczny

Zadanie 14

Poniżej zamieszczono fragmenty biografii wielkich postaci starożytności. Przyporządkuj tym

fragmentom odpowiednie osoby z podanej listy, wpisując imię pod cytowanym fragmentem.

Aleksander Wielki, Hannibal, Marek Antoniusz,

Justynian Wielki, Konstantyn Wielki, Juliusz Cezar

Tekst 1.

(…) postanowił kontynuować pochód i iść do Italii; zwołał więc wojsko (…) i starał się na rozmaity

sposób oddziałać na nie, wyrażając słowa nagany i zachęty: „(…) opuściliście Hiszpanię (…),

przeprawiliście się przez rzekę Ebro, by wymazać z pamięci ludzkiej nazwę Rzymian i by dać

wolność całemu światu (…); macie przed oczyma Alpy, których drugie zbocza należą już do Italii, i

teraz u samych bram nieprzyjacielskich stajecie znużeni? (…) Źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje od założenia miasta Rzymu, Wrocław 1955, s. 290-291

A. Hannibal

6

Tekst 2.

(...) dla uświetnienia swego zwycięstwa nad Licyniuszem nazwał dawne Bizancjum

Konstantynopolem i jakby swoje miasto ojczyste z wielką wspaniałością przyozdobił, starając się,

aby Rzymowi dorównywało. Ze wszystkich stron ściągał do niego mieszkańców i ogromne sumy na

nich wydawał tak, że wyczerpał na to niemal wszystkie swoje skarby i dochody cesarskie (…) Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 12, Kraków 1923, s. 7

B. Konstantyn Wielki

Tekst 3.

Panowanie jego rozciągało się od Eufratu i Armenii do Morza Jońskiego i Ilirii. Oktawian zaś od

Ilirii do Oceanu Zachodniego, i na odwrót, od tego oceanu do Morza Tyrreńskiego i Sycylijskiego.

Z Afryki zaś część naprzeciw Italii, Galii i Hiszpanii aż po słupy Herkulesa miał Oktawian, a on

miał część po Etiopię. (…) Do tego jednak stopnia był tylko dodatkiem do Kleopatry, że choć

silniejszy był w wojsku lądowym, zgodził się na bitwę morską – dla Kleopatry (…) Źródło: Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, Wrocław 1997, s.314

C. Marek Antoniusz

Zadanie 15

Podkreśl właściwy tytuł odnoszący się do poniższej mapy.

Źródło: N. Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 2000, s. 1245

A. Imperium rzymskie w ostatnim roku panowania cesarza Trajana (117 r. n.e.)

B. Państwo Aleksandra Wielkiego w ostatnim roku jego panowania (323 r. p.n.e.)

C. Państwo Justyniana I Wielkiego w ostatnim roku jego panowania (565 r. n.e.)

D. Kalifat arabski w połowie VIII w. n.e.

7

Zadanie 16

Przyporządkuj źródła ikonograficzne wymienionym poniżej kręgom kulturowym.

a. b. .

c. d.

a. kultura egipska

b. kultura babilońska

c. kultura sumeryjska

d. kultura indyjska

Zadanie 17

8

Dopisz osiągnięcia do poszczególnych starożytnych cywilizacji.

księga umarłych, pismo spółgłoskowe, księgi Wedy, zigurat, , Biblia

Cywilizacja Osiągnięcie

A. mezopotamska..........................zigurat

B. egipska....................................księga umarłych

C. izraelska....................................Biblia

D. fenicka....................................pismo spółgłoskowe

Zadanie 18

Ilustracje przedstawiają świątynie ludów starożytnych. Przyporządkuj rysunki opisom

umieszczonym poniżej, wpisując odpowiednią literę.

a. b.

c.

1. świątynia rzymska - …………………..a

2. świątynia izraelska - …………………..c

3. świątynia egipska- ...............................b

Zadanie 19

A. Przyporządkuj wymienione pojęcia do poszczególnych polis greckich

eclesia; strateg; apella; ostracyzm; eforowie; geruzja

9

ATENY

…………………………………………..

…………………………………………..

…………………………………………..

SPARTA

…………………………………………..

…………………………………………..

…………………………………………..

B. Z każdej ramki wybierz po jednym z pojęć i wyjaśnij je.

Ateny:………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Sparta:………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 20

Wpisz do odpowiednich rubryk tabeli te nazwy, spośród niżej podanych, które odnoszą się do

Aten i Sparty w V w. p.n.e.

oligarchia, geruzja, trybun ludowy, demokracja, ostracyzm

Ateny

Sparta

Zadanie 21

Spośród wymienionych wydarzeń wybierz dwa najwcześniejsze. W tabeli obok pierwszego

chronologicznie wydarzenia wpisz literę A, obok drugiego literę B.

Uzależnienie greckich miast-państw przez Macedonię..................

Druga wojna punicka..................

Bitwa pod Maratonem..................

Dyktatura Cezara w Rzymie................

Podbój Persji przez Aleksandra Wielkiego..................

Pierwsza wojna punicka....................

Zadanie 22

Na mapie literami A, B, C, D oznaczono siedziby starożytnych ludów. Przyporządkuj

symbolom literowym nazwy ludów, wybierając je spośród podanych poniżej.

Asyryjczycy, Fenicjanie, Izraelici, Sumerowie, Persowie, Hetyci

10

Na podstawie E. Olczak, Historia. Zeszyt ćwiczeń na mapach konturowych. Liceum, Warszawa

2001, s.13

A. ……………………

B. ……………………

C. ……………………

D. ……………………

Zadanie 23

Przeczytaj uważnie tekst pochodzący z „Roczników” Tacyta i odpowiedz na dwa pytania.

Wewnątrz panował spokój, nazwy urzędów zostały te same, młodsi urodzili się już po

bitwie pod Akcjum [...] jakżeż niewielu z tych pozostało, co republikę widzieli!

[w:] J. Tazbirowa, E. Wipszycka, Historia. Starożytność, Warszawa 1996, s. 167.

A. Kiedy rozegrała się bitwa wspomniana przez autora? Podaj datę roczną lub określ

przybliżony czas (np. I połowa V wieku p.n.e.).

.......................................................................................................................................................

B. Na czym polegało znaczenie tej bitwy w dziejach Rzymu?

...............................................................................................................................

Zadanie 24

Do wydarzeń dopisz daty:

A. Śmierć Juliusza Cezara.................. 15 marca 44 r. p.n.e.

B. Bitwa pod Salaminą....................... 28 września 480 r. p.n.e.

C. Wyprawa Aleksandra Wielkiego do Persji............... 334r. p.n.e

D. Bitwa pod Akcjum.................... 2 września 31 p.n.e.

E. Pierwsze igrzyska w Olimpii......................776r.p.n.e.

11

Zadanie 25

Trzy z poniższych sformułowań zawierają informację o przyczynach upadku antycznego

Cesarstwa Rzymskiego. Dopisz literę P przy tych sformułowaniach.

Podział Cesarstwa na Wschodnie i Zachodnie ……………

Zjednoczenie plemion arabskich przez Mahometa……………….

Podbój północnej Afryki przez Arabów……………….

Wielka wędrówka ludów………………..

Nieuregulowana kwestia sukcesji tronu cesarskiego…………….

Zadanie 26

Uzupełnij tabelę.

Inicjator/Twórca/

Reformator

Dzieło

Wiek

Opis dzieła

Perykles

Udoskonalenie

demokracji

V p.n.e.

- wynagrodzenie za pełnienie urzędów

- prawo o obywatelstwie

Juliusz Cezar

Kalendarz

juliański

I p.n.e.

- wprowadzenie tzw. roku przestępnego

Justynian I

wielki

Corpus Iuris

Civilis

lub Kodeks

Justyniana

VI bizantyńska kodyfikacja prawa

rzymskiego

Karol Wielki

Renesans

karoliński

VIII/

IX

- odnowienie wzorców antycznej kultury i

sztuki w średniowiecznym państwie

Franków

Justynian I

Wielki

Hagia Sophia

lub Kościół

Mądrości

Bożej

VI

- największa wówczas świątynia

chrześcijańska na świecie w

Konstantynopolu

Karol Wielki

Odnowienie

korony

cesarstwa

rzymskiego

VIII

- pierwsza koronacja średniowiecznego

władcy na cesarza rzymskiego

Otton III

Idea

uniwersalizmu

X/XI

- utworzenie państwa pod rządami królów

Niemiec i cesarzy rzymskich łączącego

kraje chrześcijańskie: Galię, Germanię,

Italię i Słowiańszczyznę

Mieszko I

Chrystianizacja

Polski

X

- przyjęcie chrześcijaństwa przez plemiona

słowiańskie zamieszkujące obszary

pomiędzy Wisłą i Bugiem

12

Zadanie 27

Kim byli, kiedy żyli (wiek) i czego dokonali?

a) Wercyngetoryks - wódz Galów, żył w I w. p.n.e., bronił odważnie ojczyzny przed Rzymianami,

pokonany przez Juliusza Cezara [.....].

b) Radzim Gaudenty- brat św. Wojciecha, X/XI w, pierwszy arcybiskup [.....] gnieźnieński, lub

inna odpowiedź zgodna z prawdą historyczną.

c) Miecław lub Masław -możnowładca mazowiecki lub cześnik Mieszka II, XI w. [.....] walczył z

Kazimierzem Odnowicielem, dążył do oderwania Mazowsza od Polski.

d) Otton I - król Niemiec i cesarz rzymski, X w., utworzył Święte Cesarstwo [.....] Rzymskie

Narodu Niemieckiego, pokonał Węgrów na Lechowym Polu.

Zadanie 28

Twórcą Państwa Kościelnego był: [.....] ............Pepin Mały

Zadanie 29

Traktat w Verdun podpisali: [.....] ........... Karol Łysy, Ludwik Niemiec i Lotar

Zadanie 30

Dokument Dagome Iudex podpisano: [….] ....... w II poł. X w.

Zadanie 31

Ułóż podane poniżej wydarzenia w porządku chronologicznym. [….]

statut dzielnicowy Bolesława Krzywoustego, zjazd gnieźnieński, koronacja Mieszka II, koronacja

Bolesława Śmiałego, chrystianizacja Polski, koronacja Bolesława Chrobrego.

1. chrystianizacja Polski ............966

2. Zjazd gnieźnieński ........1000

3. koronacja Bolesława Chrobrego ........1025

4. koronacja Mieszka II..............1025

5. koronacja Bolesława Śmiałego............1076

6. statut dzielnicowy Bolesława Krzywoustego.......1138

Zadanie 32

Do wydarzeń dopisz daty:

- koronacja cesarska Karola Wielkiego ………………………– 800 r.

– bitwa pod Hastings ………………………………………..-1066 r.

– koronacja cesarska Ottona I ………………………………– 962 r.

– synod w Clermont …………………………………………..– 1095 r

13

Zadanie 32

Poniżej zamieszczono cztery mapy, przedstawiające państwa (imperia) starożytne i

wczesnośredniowieczne. Przyporządkuj tym mapom odpowiednie tytuły, wstawiając w

miejsca wykropkowane odpowiadające im liczby 1 – 5.

3. Państwo Justyniana Wielkiego w roku jego śmierci

1. Imperium Aleksandra Wielkiego w roku jego śmierci

14

2. Państwo rzymskie w roku śmierci Juliusza Cezara

4. Imperium perskie w połowie VI w. p. n. e.

1. Imperium Aleksandra Wielkiego w roku jego śmierci

2. Państwo rzymskie w roku śmierci Juliusza Cezara

3. Państwo Justyniana Wielkiego w roku jego śmierci

4. Imperium perskie w połowie VI w. p. n. e.

5. Państwo Karola Wielkiego w roku jego śmierci

Źródła: J. M. Roberts, Ilustrowana historia świata, t. I, Łódź 1986, s. 258, s.291, s. 310

15

N. Davies, Europa – rozprawa historyka z historią, Kraków 1998, s. 1245

Zadanie 33

Zapoznaj się ze źródłem kartograficznym i wykonaj polecenia A. i B.

http://clio.rediris.es/n32/atlas/026.jpg

A. Podaj, w którym wieku nastąpił podział terytorialny Europy przedstawiony na

mapie.

…………………………………………………………………………………………………...

B. Uzasadnij swój wybór, podając dwa argumenty pozwalające określić okres, w którym

doszło do przedstawionego podziału terytorialnego.

…………………………………………………………………………………………………...

A.V w n.e. lub II połowa V w n.e 1

B. • zaznaczone resztki cesarstwa zachodniego,

• istniejące państwo Odoakera,

• ukształtowane państwa barbarzyńskie,

• istnieje cesarstwo wschodniorzymskie

Zadanie 34

Spośród wymienionych wydarzeń z dziejów średniowiecznej Europy wybierz chronologicznie

pierwsze i ostatnie. W tabeli obok pierwszego chronologicznie wydarzenia wpisz literę A,

obok ostatniego literę B.

Synod w Clermont……………..

16

Koronacja cesarska Ottona I………………..

Pierwszy najazd Mongołów na Polskę…………………

Koronacja cesarska Karola Wielkiego…………….

Traktat w Verdun……………..

Zadanie 35

Przeanalizuj treść zamieszczonej poniżej mapy (łącznie z legendą - objaśnieniami) i

zaproponuj dla niej tytuł.

Uwaga: tytuł powinien zawierać określenie tematu i czasu.

Pierwsza krucjata do Ziemi Świętej w końcu XI stulecia

Zadanie 36

Wyprawy krzyżowe do Ziemi Świętej w XI-XIII w. nie osiągnęły zamierzonego celu, ale

wywołały w Europie Zachodniej i Bizancjum różne następstwa.

Podaj po jednym następstwie tych wypraw dla Europy Zachodniej i dla Bizancjum.

A. Dla Europy Zachodniej

.......................................................................................................................................................

Dla Europy Zachodniej

następstwa:

- pogłębienie znajomości Lewantu w Europie (i poszerzenie horyzontu geograficznego

średniowiecznej Europy)

- rozwój kontaktów handlowych ze Wschodem (rozwój miast włoskich i ich hegemonia w handlu

śródziemnomorskim)

17

- pogłębienie rozłamu między wschodnim a zachodnim chrześcijaństwem (na płaszczyźnie

kościelnej i politycznej)

- pozbawienie Europy ochrony przed przyszłą ekspansją turecką (w wyniku osłabienia Bizancjum)

- wpływ kultury arabskiej i bizantyńskiej na kulturę Europy Zachodniej (np. na kulturę dworską

czy sztukę miast włoskich w dobie renesansu)

- wzmocnienie skuteczności rekonkwisty na Półwyspie Pirenejskim

- wzmożenie religijności poddającej się kontroli Kościoła i wymykającej się spod kontroli

instytucji kościelnych (rozwój herezji) - wzrost fanatyzmu religijnego i przejawów nietolerancji

wobec żydów i muzułmanów

- nasilenie tendencji centralistycznych i dążeń do wzmocnienia władzy monarszej (np. we Francji)

- powstanie i działalność zakonów rycerskich

- organizowanie krucjat w Europie

- wpływ na rozwój gospodarki towarowopieniężnej.

B. Dla Bizancjum

.......................................

Dla Bizancjum

- osłabienie polityczne Bizancjum w jego konfrontacji ze światem islamu

- przejęcie handlu lewantyńskiego z rąk Bizancjum (i Arabów) przez miasta włoskie (hegemonia

miast włoskich: Genua, Wenecja)

- pogłębienie rozłamu między wschodnim a zachodnim chrześcijaństwem (na płaszczyźnie

kościelnej i politycznej – Cesarstwo Łacińskie).

Zadanie 37

Poniższa mapa przedstawia rozmieszczenie budowli romańskich na ziemiach polskich.

Przeanalizuj jej treść i spośród zdań komentujących tę mapę (zdania oznaczone A, B, C, D)

wybierz fałszywe i zdanie to podkreśl.

18

Źródło: Z. Świechowski, Sztuka romańska w Polsce, Warszawa, 1982, s. 273

A. Linia Wisły stanowi wschodnią granicę zasięgu romańszczyzny na ziemiach polskich.

B. Największe skupiska obiektów romańskich na ziemiach polskich znajdują się w Małopolsce, na

Śląsku i w Wielkopolsce.

C. Na mapie nie zaznaczono Warszawy, ponieważ ośrodek ten jeszcze nie istniał w okresie

rozwoju romańszczyzny.

D. Na obszarze północno-wschodniej Polski nie występują obiekty romańskie, gdyż od X do

XIII wieku były to ziemie zajęte przez Zakon Krzyżacki

Zadanie 38

Mapy przedstawiają Polskę średniowieczną w różnych okresach historycznych. Wstaw pod

mapą numer właściwego podpisu wybranego spośród zamieszczonych poniżej.

A. ...................

B……………

19

A. ...................

B. ...................

C. ...................

20

1. Polska za panowania Bolesława Chrobrego

2. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego

3. Polska za panowania Władysława Łokietka

4. Polska za panowania Kazimierza Wielkiego

Zadanie 39

Wśród wymienionych sześciu wydarzeń wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze i to,

które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia pierwszego umieść liczbę 1, obok ostatniego –

liczbę 6.

A. Pierwsza koronacja królewska w Gnieźnie

B. Testament Bolesława Krzywoustego

C. Spór biskupa krakowskiego Stanisława z Bolesławem Śmiałym

D. Pierwsza koronacja królewska w Krakowie…………….6

E. Spotkanie Ottona III z Bolesławem Chrobrym w Gnieźnie

F. Misja chrystianizacyjna biskupa Wojciecha na ziemie Prusów……………….1

Zadanie 40

Poniżej zamieszczono trzy plany miast lokowanych w XIII wieku oraz jeden plan

wczesnośredniowiecznego ośrodka osadniczego z XII wieku, podpisz plan tego ośrodka

osadniczego z XII w.: XII wiek. Źródło: Encyklopedia historii gospodarczej Polski, op. cit., t. 1 s. 445, 539; t. 2, s. 125, 376

21

A. B.

C. D.

Zadanie 41

Wśród wymienionych sześciu wydarzeń wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze

i to, które jest ostatnie.

W tabeli obok wydarzenia pierwszego umieść liczbę 1, obok ostatniego – liczbę 6.

A. Ostatnia wojna Polski z zakonem krzyżackim

B. Pierwszy hołd lenny księcia pruskiego złożony królowi Polski

C. Początek wojny trzynastoletniej Polski z zakonem krzyżackim……….1

D. Odzyskanie przez Polskę jagiellońską Pomorza Gdańskiego

E. Sekularyzacja zakonu kawalerów mieczowych w Inflantach…………6

F. Przeniesienie stolicy zakonu krzyżackiego z Malborka do Królewca

Zadanie 42

Zapoznaj się ze źródłem kartograficznym i wykonaj polecenia A. i B.

22

A. Podaj wiek, w którym ukształtował się przedstawiony na mapie podział terytorialny.

…………………………………………………………………………………………………...

B. Wskaż, dwa argumenty potwierdzające słuszność udzielonej odpowiedzi w poleceniu A.

• ………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………...

• ………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 43

Uzupełnij brakującą informację, wpisując obok nazwy dynastii władcę, który z niej

pochodził.

Wilhelm Zdobywca, Jarosław Mądry, Wacław II Czeski, Fryderyk I Barbarossa, Hugo Kapet,

Władysław Herman, Jan Luksemburczyk, Chlodwig (Klodwig), Jan bez Ziemi, Karol Wielki

Dynastia Władca

A. Rurykowicze ……………………Jarosław Mądry

B. Przemyślidzi ……………………Wacław II Czeski

C. Merowingowie ………………….Chlodwig

D. Plantageneci …………………….Jan bez Ziemi

E. Hohenstaufowie …………………Fryderyk I Barbarossa

Zadanie 44

23

Przyporządkuj państwa, zaznaczone literami na mapie XVII – wiecznej Europy, do

panujących dynastii. W tabeli wpisz odpowiednią literę.

1. WAZOWIE..............

2. HABSBURGOWIE..................

3. BURBONOWIE.........................

4. STUARTOWIE........................

5. HOHENZOLLERNOWIE...................

6. OSMANOWIE......................

Wazowie – D.

Habsburgowie – B.

Burbonowie – A.

Stuartowie – C.

Osmanowie – E.

Zadanie 45

Uzupełnij brakujący tekst.

Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci urodził się w . 1452 . roku, w miasteczku . . Vinci . . położonym w pobliżu

miasta . . Florencja . . . . Ojciec Leonarda chciał żeby syn w przyszłości został notariuszem.

Mając . 12. . lat Leonardo da Vinci rozpoczął naukę u rzeźbiarza i malarza Andrea Verrocchia.

Wspólnym dziełem Verrocchia i Leonarda był Chrzest Chrystusa. Jak – według G.Vasariego

(włoskiego malarza i pisarza) – miał zachować się Verrocchia, gdy zobaczył ukończony obraz ?

wg. G. Vasariego: Stwierdził, że talentem nie dorównuje uczniowi i ponoć od tej pory nie wziął

24

więcej pędzla do ręki, zajmując się tylko rzeźbieniem. Podczas pobytu w Mediolanie namalował

miedzy innymi: portret Dama z gronostajem (łasiczką), Madonnę wśród (na, w) wśród skał, na

skałach, w grocie skalnej, Ostatnią Wieczerzę.

*46. Osoby, których życie i działalność miały wpływ na życie i twórczość artystyczną

Leonarda da Vinci.

Ludwik XII

Aleksander VI

Donato Bramante

Wawrzyniec Medyceusz

Juliusz II

Rafael Santi

Lodoviko il Moro Sforza

Cesare Borgia

Michał Anioł Buonarotti

Sandro Botticelli

Zadanie 47

Wyjaśnij pojęcie reformacja:

- ruch religijno-społeczny, który narodził się w Europie w XVI w. lub np. zapoczątkowany

wystąpieniem Lutra w 1517 r., miał na celu doprowadzenie do reformy /naprawy stosunków

panujących w Kościele katolickim, doprowadził do trwałego rozłamu w K. katolickim/ zach

chrześc. i powstania nowych wyznań.

Zadanie 48

Początek XVI wieku to czas narodzin reformacji w Europie.

Uzupełnij tabelę, wpisując po dwa zdania, spośród zamieszczonych poniżej, wyrażające

poglądy poszczególnych reformatorów.

Reformator/ Poglądy

A. Bóg przeznaczył jednych ludzi do zbawienia, a innych do potępienia.

B. Do zbawienia potrzebne są dobre uczynki.

C. Władca jest głową Kościoła narodowego.

D. Wyrzeczenie się przyjemności i rozrywek.

E. Utrzymanie niektórych katolickich dogmatów i obrzędów

Jan Kalwin: Bóg przeznaczył jednych ludzi do zbawienia, a innych do potępienia, Wyrzeczenie

się przyjemności i rozrywek.

25

Henryk VIII: Władca jest głową Kościoła narodowego .Utrzymanie niektórych katolickich

dogmatów i obrzędów

Zadanie 49

Wielkie odkrycia geograficzne

Jakie konsekwencje miały wielkie odkrycia geograficzne? dla Europy i jej mieszkańców m.in.

– przyspieszenie rozwoju gospodarczego Europy . . . . . . . . . . . . .

– napływ złota i srebra i związany z tym wzrost cen / inflacja / rewolucja cen . . . . . .

– powstanie imperiów kolonialnych Hiszpanii i Portugali . . . . . . . .

– zmiany szlaków handlowych – Europa – Ocean Atlantycki, Indyjski . . . . . . . . .

– utrata znaczenia dotychczasowych szlaków handlowych

– upadek znaczenia miast, państw leżących nad M. Śródziemnym dotychczasowych potęg

morskich, handlowych

– rozwój handlu między państwami . . . . . . . . .

– rozwój miast i wzrost zamożności ich mieszkańców . . . . . . . .

– wzrost wiedzy mieszkańców Europy o świecie . . . . . . . . . . .

– zapoczątkowały okres dominacji Europy / chrześcijaństwa na całym świecie . . . . . . .

– pojawienie się w Europie nowych roślin – np. pomidory, kukurydza

dla Polski i jej mieszkańców m.in.

– rewolucja cen / korzystny dla Polski wzrost cen żywności i innych produktów rolniczych w

stosunku do cen towarów wytwarzanych przez rzemiosło . . . . . . . .

– wzrost zapotrzebowania na żywność / zboże / mięso i inne produkty rolnicze w Europie

Zachodniej, które mogły być zaspokajane przez rolnictwo polskie . . . . . . . .

– możliwość wzrostu produkcji zboża / rozwoju rolnictwa / gospodarki folwarczno-

pańszczyźnianej w Polsce . . . . . . . . . .

– wzrost produkcji rolniczej, rozwój handlu produktami rolnymi, wzrost zamożności zwłaszcza

szlachty i mieszczan . . . . . . . . . .

– wzrost zamożności mieszkańców Polski / potęgi państwa polskiego / Złoty Wiek

Zadanie 50

Narodziny parlamentaryzmu w Polsce. Uzupełnij

panujący

władca

rok nazwa

przywileju

treść przywileju

Kazimierz

Jagiellończyk

1454 cerekwicko-

nieszawski

król zrzekał się - nakładania nowych

podatków

26

- zwoływania pospolitego ruszenia

- wydawania nowych praw

bez zgody sejmików ziemskich / szlachty

- postanowienia wymierzone przeciw

chłopom

Aleksander

Jagiellończyk

1505 Konstytucja

Nihil novi (z Radomia )

- nowe prawa tylko za zgodą senatu i izby

poselskiej

- gwarancja wolnego wyboru urzędników

sądowych

- wyłączenie spraw świeckich spod

trybunałów duchownych

Zadanie 51

Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące informacje w miejsca oznaczone literami A, B, C, D.

Lp. Rok

wydania

Miejsce Wystawca Treść

1. 1430 Jedlnia a…..

Władysław

Jagiełło

„...przyrzekamy też [...],

że żadnego

ziemianina osiadłego za

żaden występek

czy winę nie uwięzimy

[...], o ile nie

zostanie przez sąd

słusznie skazany ...”

2. 1454 …

Nieszawa

Kazimierz

Jagiellończyk

„...przyrzekamy również,

że ani żadnych

nowych ustaw nie

wydamy, nie polecimy

wzywać ziemian na

wojnę bez zgody

sejmiku ziemskiego...”

3. 1501 Mielnik Aleksander

Jagiellończyk

„...całą władzę

wykonawczą w Polsce

oddano w ręce senatu

[...] król, zwany

princepsem

sprowadzony został do

roli

bezsilnego

przewodniczącego w

radzie

koronnej (senacie).....”

4. D.

1505

Radom Aleksander

Jagiellończyk

„...by nic nowego przez

nas i następców

naszych nie mogło być

ustanowione bez

wspólnego przyzwolenia

27

panów rady

i posłów ziemskich...”

Zadanie 52

Kim byli:

Andrzej Frycz Modrzewski (1503-1573) XVI w pisarz polityczny, sekretarz Zygmunta Augusta,

opracował zasady funkcjonowania państwa

Dobrawa X w Żona Mieszka I, matka pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego, chrzest

Polski 966 r

Jan Długosz XVw -Polski historyk, sekretarz biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego,

napisał „ Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego”, wychowawca synów

Kazimierza Jagiellończyka

Zadanie 53

Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące informacje w miejsca oznaczone literami

Lp Rok bitwy Miejsce Dowódca

1 1605 A.

Kircholm

Chodkiewicz

2 B. 1649 Zbaraż Wiśniowiecki

3 1673 Chocim Sobieski (Jan

Sobieski ale

nie uznajemy

Jan III

Sobieski lub

król Sobieski

Zadanie 54

Zygmunta III Waza i jego czasy

Ważniejsze wydarzenia za panowania Zygmunta III Wazy. Uzupełnij zdania i dopisz siedem

z dziewięciu dat: 1588, 1596, 1605, 1606, 1610, 1618, 1620, 1621, 1629.

Bitwa pod Byczyną – zwycięstwo Jana Zamoyskiego.................. 1588

nad arcyksięciem Maksymilianem Habsburgiem

Unia brzeska / w Brześciu – podporządkowanie papiestwu............ 1596

Kościoła prawosławnego na terenie Rzeczypospolitej

Wojna polsko - moskiewska / rosyjska – zakończona.............1618

rozejmem w Dywilinie.

Zwycięstwo Jana Karola Chodkiewicza

28

nad Szwedami pod Kircholmem..............1605

oraz Turcją pod Chocimiem. ...................1621

Zwycięstwo hetmana Stanisława Żółkiewskiego

w wojnie z Rosją – bitwa pod Kłuszynem,.........1610

klęska w wojnie z Turcją – bitwa pod Cecorą.......... 1620

Zadanie 55

Wyjaśnij podane niżej pojęcia:

interrex – prymas zastępujący króla w czasie bezkrólewia

konwokacja – sejm zwoływany przez prymasa przed elekcją (w czasie bezkrólewia)

elekcja viritim – zasada wyboru króla z udziałem całej szlachty

suplika – dokument, akt zawierający prośbę, skargę,

diecezja – obszar podległy biskupowi (Kościołowi),

kuria – w Kościele katolickim ogół instytucji, przy pomocy których papież (biskup), kieruje

życiem kościoła,

Legat – poseł, wysłannik papieski. Legaci posiadali pełnomocnictwa papieży i, w związku z tym,

znaczny zakres władzy.

rewindykacja - odzyskanie, dążenie do odzyskania np. utraconych terenów

Hanza to nazwa organizacji handlowej - związku miast w Europie

średniowiecznej.

Prawo książęce-w średniowieczu to zbiór rozmaitych uprawnień księcia w stosunku do ludzi i

dóbr. Zakres prawa książęcego był stopniowo uszczuplany przez rozwój immunitetu, a także przez

rozszerzające się przywileje dla stanów.

29

Zadanie 56

Poniższa mapa przedstawia podział jednego z państw europejskich. Uzupełnij cztery zdania

(A, B, C, D) odnoszące się do treści tej mapy.

Źródło: K. Baczkowski, Projekty rozbiorów państw suwerennych...., Kraków 2001,s. 39

A. Na mapie przedstawiono podział (podaj nazwę państwa) Węgier.

B. Podziału tego państwa dokonano w XVI stuleciu.

C. Część tego państwa pozostała królestwem i znalazła się pod panowaniem dynastii

Habsburgów.

D. Inna część tego państwa, nosząca nazwę Siedmiogród, stała się w tym stuleciu lennem

(podaj nazwę państwa) Turcji.

30

Zadanie 57

W tabeli zestawiono informacje o polskich władcach w latach 1587-1673 oraz ich żonach.

Wykonaj polecenia A i B.

Lp. Władca Lata

panowania

Żona Dynastia/rodzina

kraj pochodzenia żony

1. Zygmunt III

Waza

1587-1632 Anna

Austriaczka

Habsburg

c. arcyksięcia Karola

Konstancja

Austriaczka

Habsburg

c. arcyksięcia Karola

2. Władysław IV

Waza

1632-1648

Cecylia Renata

Habsburg

c. cesarza Ferdynanda

II

Ludwika Maria Gonzaga (Francja)

c. księcia Nevers

3. Jan II Kazimierz

Waza

1648-1668

Ludwika Maria

Gonzaga (Francja)

c. księcia Nevers

4. Michał Korybut

Wiśniowiecki

1669-1673 Maria Eleonora Habsburg

c. cesarza Ferdynanda

III

A. Sformułuj wniosek dotyczący kierunków polskiej polityki zagranicznej we wskazanym

okresie.

W polskiej polityce zagranicznej przeważała orientacja prohabsburska.

B. Tabela zawiera informacje o decyzjach matrymonialnych polskich władców w latach 1587-

1673. Określ, co ze względu na polską politykę europejską tego okresu było najważniejszym

uwarunkowaniem tych decyzji matrymonialnych.

W warunkach trwającej rywalizacji o hegemonię w Europie między Habsburgami a Francją

Polscy władcy częściej wybierali powiązania z Habsburgami.

Zadanie 58

Przeczytaj napis (tekst) umieszczony na obrazach namalowanych w XVII stuleciu dla rodziny

Mniszchów. Wykonaj polecenie.

Napis 1.

Zaślubiny Marianny Mniszchówny, córki Jerzego z Wielkich Kończyc Mniszcha, wojewody

sandomierskiego, z Dymitrem Iwanowiczem, cesarzem Moskwy, w którego imieniu zaślubiny te

przyjął wielki poseł moskiewski, znakomity mąż Ofanasius Ułasiewicz, w Krakowie za zgodą króla i

Rzeczypospolitej, pobłogosławił i aktu ślubu dokonał prymas Królestwa kardynał Maciejowski.

A. Napisz, jaką nazwę przyjęto w historiografii polskiej dla określenia wydarzeń w

stosunkach polsko-moskiewskich, do których odnoszą się przytoczony tekst.

Dymitriady

31

Zadanie 59

Napisz krótkie wyjaśnienie pojęcia „unia brzeska”.

Uwzględnij:

datację tego wydarzenia,

wyjaśnienie, czym ona była,

dwa jej następstwa dla sytuacji w Rzeczypospolitej w pierwszej poł. XVII w.

Unia brzeska była unią wyznaniową zawartą w 1596 r. między Kościołami

rzymskokatolickim a prawosławnym w Rzeczypospolitej.

Doprowadziła do powstania Kościoła greckokatolickiego (unickiego) w

Rzeczypospolitej.

Zantagonizowała stosunki wyznaniowe (unici i dyzunici) w Rzeczypospolitej.

Zadanie 60

Przyporządkuj rysunkom właściwe podpisy, umieszczając odpowiednie liczby w

wykropkowanych miejscach.

A. -3 budowla barokowa

B.-2 budowla gotycka

32

C.-4 budowla klasycystyczna

D.-5 budowla secesyjna

Źródło: A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1968, s. 47, 67, 111, 227

1. budowla romańska

2. budowla gotycka

3. budowla barokowa

4. budowla klasycystyczna

5. budowla secesyjna