Uzależnienie jako choroba

Czy uzależnienie jest chorobą?

• W XVIII w podejrzewano, że nadmierne picie może być chorobą umysłu, a nie jak uważano, słabości

• XIX w. dopuszczano, że choroba psychiczna może być niezawiniona przez chorego

• W obiegowej opinii do lat 50. funkcjonowanie uzależnionych traktowano jako chuligaństwo, bandytyzm, brak woli

• Choroba psychiczna - określenie uznane jako dyskryminujące ponieważ chorzy psychiczne byli utożsamiani ze „złem”

• Przez wieki uważano że „zło” należy karać

• Postawa społeczeństwa do danego zagadnienia narzuca normy prawne oraz postępowanie lecznicze, opiekuńcze

• Druga połowa XX w. - największy rozwój neurobiologii

• DSM III – medyczne uznanie uzależnienia jako choroby

• Od kilkudziesięciu lat choroba psychiczna jest zastępowana terminem zaburzenia psychiczne

Definicja (Wciórka, Encyklopedia Zdrowia PWN 2001)

Zaburzenie psychiczne jest wyrazem:

- utraty zdolności skutecznego regulowania przez organizm swych stosunków wewnętrznych i wymiany ze środowiskiem

- utraty równowagi wewnętrznej

lub/i adaptacji do środowiska

„Miejsce uzależnienia” w psychiatrii

• Zaburzenie psychiczne i zaburzenie zachowania spowodowane przyjmowaniem substancji

psychoaktywnych

Uzależnienie jest przewlekłą i nawrotową chorobą mózgu.

amfetamina

nikotynaalkohol

heroina

• Uzależnienie jest to ciężka , przewlekła choroba ośrodko-wego układu nerwowego, która przebiega pod postacią remisji i nawrotów często doprowadzając do inwalidztwa.

Model wieloosiowy a uzależnieniewg Th. Millon, R. Davis

• Oś I - zespoły kliniczne…..uzależnienie

• Oś II - zaburzenia osobowości

• Oś III - uwarunkowania medyczne

• Oś IV - problemy psychospołeczne i środowiskowe

• Oś V - ocena funkcjonowania psychologicznego, społecznego, zawodowego

Czynniki sprzyjające uzależnieniom

• Dziedziczenie społeczne• Występowanie w rodzinie chorób przewlekłych np. SM

lub zaburzenia psychicznych jak schizofrenia, alkoholizm• Opuszczenie przez rodzica (w tym śmierć)• Brak pozytywnych relacji i zasad wychowawczych w

rodzinie• Znęcanie się fizyczne, psychiczne, wykorzystanie

seksualne (stres)• Zab. zachowania – buntowniczość, impulsywność,

agresja• Okres dojrzewania i przekwitania (m.in. zmiany

hormonalne)

c.d. czynniki sprzyjające

• Zaburzenia psychiczne (m.in. lękowe, afektywne, odżywiania się, rozwojowe jak: dysleksja, dysgrafia, ADHD, zespół stresu pourazowego, psychozy)

• Obciążenie genetyczne• Cechy temperamentalne jak: wybuchowość,

drażliwość, nadaktywność motoryczna• Niski status socjo-ekonomiczny• Zamieszkiwanie w dużych aglomeracjach

miejskich

Teorie powstawania uzależnień

• biologiczne

• psychologiczne

• socjologiczne

Uzależnienie jest związane:

• ze zwiększeniem roli układu nagrody (układ

dopaminergiczny, opioidowy): zależność od wzmocnień

• zmniejszeniem roli układu kary (układ

serotoninergiczny): unikanie stresu

• zmniejszenie aktywności układu serotoninergicznego powoduje upośledzenie kontroli impulsów

kora czołowakora czołowa

komórki dopaminowe

śródmózgowia

komórki dopaminowe

śródmózgowia

jądro półleżące

(nucleus accumbens)

jądro półleżące

(nucleus accumbens)

Wszystkie substancje uzależniające zwiększają uwalnianie dopaminy w obrębie

jądra półleżącego przegrody

Ogólna budowa tzw. układu

nagrody

drug „Nagroda”

Uczenie się + Pamięć

Motywacja

+

Środowisko (stres, bodźce warunkowe, czynniki kulturowe)

Różnice osobnicze

sek., min…

kora czołowakora czołowa

komórki dopaminowe

śródmózgowia

komórki dopaminowe

śródmózgowia

jądro półleżące

(nucleus accumbens)

jądro półleżące

(nucleus accumbens)

Nawroty w uzależnieniach

stres„pierwszy” narkotyk

bodźce warunkowe

drugPamięć

Środowisko Bodźce przypominające

ICD-10ICD-10• Alkohol• Opiaty• Kanabinole• Leki uspokajające...• Kokaina• Inne s. stymulujące• Halucynogeny• Tytoń• Lotne rozpuszczalniki• Kilka subst. lub inne

• Alkohol• Amfetaminy• Kofeina• Kanabis• Kokaina• Halucynogeny• Inhalanty• Nikotyna• Opioidy • Fencyklidyna.• Substancje

uspokajające, nasenne,p-lękowe.

• Inne (np.sterydy).• Używanie wielu.

DSM-IVDSM-IV

Indywidualne reakcje na sub. psychoaktywne

• Właściwości osobnicze

• Stan somatyczny• Stan psychiczny

• Czynniki środowiskowe

• Rodzaj sub. psych.• Dawka (poziom w

płynach ustrojowych)

Długotrwałe używanie środków psychoaktywnych

Zmiany adaptacyjne w układzie nerwowym

Zespół abstynencyjny

Abstynencja

Zmiany adaptacyjne w układzie nerwowym

Aktywizacja układu nagrody

Dalsza abstynencja Powrót do czynnego uzależnienia

Odstawienie

Farmakoterapiapsychoterapia

Powrót do czynnego uzależnienia

Wybrane problemy

Najczęściej stosowane opiaty i stymulanty (Polska)

• „Brown sugar”• „Kompot”• ....................i• „Makiwara”,

kodeina, „biała heroina”,

petydyna, morfina, metadon, opium

• Amfetamina• Metamfetamina• ...efedryna• ............i• Kokaina HCL• „crack”

Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane przyjmowaniem substancji

psychoaktywnych

• Uzależnienie

• Zespół abstynencyjny

• Zaburzenia psychotyczne

• Rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne

• Ostre zatrucie

• Zespół uzależnienia jest to kompleks zjawisk fizjologicznych, poznawczych, behawioralnych wśród których dominuje przyjmowanie substancji psychoaktywnych nad innymi zachowaniami.

•Pragnienie narkotyku•Nawrót

po okresie abstynencji wyzwolenie obj. uzależnienia (często po przyjęciu sub. psych.)

Co najmniej 3 objawy z poniższych

• Pragnienie, przymus, myśli natrętne• Utrata kontroli nad przyjmowaniem (ilość,

częstość)• Fizjologiczne objawy z. abstynencyjnego• Tolerancja• Zmiana stylu życia (ubóstwo wzorców

przyjmowania sub. psych., zaniechanie zachowań nie związanych z narkotykami)

• Ewidentnie szkodliwe następstwa i skutki

Uzależnienie od opiatów - skutki

• Przedawkowania• Zmniejszona odporność ukł. immunologicznego

– choroby wszczepienne: HCV, HIV, HBV, bakteryjne

• Prostytucja• Deficyty w okresie kształtowania osobowości• Kryminogenność• Noworodki – HIV, z. abstynencyjne, sieroctwo

Opioidowy zespół abstynencyjny

• Rozszerzenie źrenic• Wzrost: RR, tętna,

temperaturyPiloerekcja

• Wysięk z nosa, • Łzawienie, poty• Kichanie• Biegunka,wymioty• Zaburzenia snu

• Pragnienie narkotyku• Dreszcze• Bóle stawowo-

mięśniowe• Nudności• Bóle, skurcze brzucha• Drażliwość• Osłabienie

Okresowe zaburzenia psychiczne wśróduzależnionych od:

• Sub. stymulujących:

- psychozy 76%,

- depresje 50%,

• Opiatów:

- osobowość dyssocjalna 50%

- stany depresyjne 12%-62%,

Regularne palenie THC a wystąpienie pierwszych objawów

psychotycznych• Pierwsze objawy psychotyczne

– przed regularnym paleniem konopi - 11%– pierwszym roku regularnego palenia – 11%– po regularnym paleniu konopi – 69 % w tym; – po 1-2 latach - 25%– po 3-5 latach - 26%– po 6-9 latach - 13 %– 10 i powyżej - 4 %

Leczenie

• Psychoterapia

• Farmakoterapia

NAJLEPIEJ

psychoterapia + farmakoterapia

Oddziaływania pozafarmakologiczne

• Psychoterapia (najczęściej: dynamiczna, behawioralno-poznawcza, eklektyczna)

• Społeczność terapeutyczna

• Anonimowi Narkomani

• Inne ruchy samopomocowe

Detoksykacja

• Leczenie odtruwające

• Leczenie objawów zespołu abstynencyjnego

• Leczenie chorób towarzyszących

• Motywowanie do leczenia uzależnienia

• Edukacja w zakresie problemów zdrowotnych

Zapobieganie nawrotom farmakoterapia

OPIOIDY

Metadon.......LAAM,

Buprenorfina,

Bupr. + nalokson 4:1,

Kodeina i morfina SR

#

Naltrekson

• Największa oferta

farmakologiczna• Dominacja

metadonu wraz w polityką redukcji szkód.

Nawroty c.d.- STYMULANTY

• Leki p/depresyjne trójpierścieniowe

• SSRI• Normotymiczne• Neuroleptyki• Disulfiram• Propranolol• Bromokryptyna

• Mała oferta lecznicza o złej efektywności porównywanej do „drug free” – 3% przez 6 mies.

• Koncepcje szczepionek

Papierosy

Skutecznym sposobem łagodzenia objawów zespołu odstawienia jest stosowanie nikotynowej terapii zastępczej i bupropionu (Zyban).

Dziękuję