Zdrowie jako konstrukt społeczny · THOMAS SZASZ 1920 -- 2012 Krytyka psychiatrii Mit choroby...
Transcript of Zdrowie jako konstrukt społeczny · THOMAS SZASZ 1920 -- 2012 Krytyka psychiatrii Mit choroby...
11/13/2013
1
Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu
Medykalizacja społeczeństwa
dr n. hum. Jan Domaradzki
Medykalizacja
społeczeństwa
Proces, w wyniku którego coraz więcej
obszarów życia społecznego jest
definiowanych w kategoriach medycznych
(zdrowia i choroby), a leczenie traktuje się
jako właściwą formę radzenia sobie z nimi.
11/13/2013
2
Medycyna należy do najważniejszych instytucji kontroli
społecznej. Tworzy wszechobecną sieć i towarzyszy
człowiekowi na każdym etapie życia. Kontrola medyczna
obejmuje przy tym trzy sfery:
1. pojęciową, gdy język i definicje medyczne stosuje się do
mówienia o danym problemie;
2. instytucjonalną, gdy zawody medyczne pełnią rolę
strażnika na usługach państwa i innych instytucji
społecznych;
3. interakcyjną, która ujawnia się w relacjach między
profesjonalistami a pacjentami.
Ivan Illich twierdził, że medyczny establishment
stał się największym zagrożeniem dla zdrowia.
„Medyczny imperializm” skutkuje
„wywłaszczeniem zdrowia” i monopolizacją usług
zdrowotnych.
Medykalizacja
11/13/2013
3
Rozwój neurologii i genetyki rodzi przekonanie o
genetycznym uwarunkowaniach chorób (genetyka
chorób), zachowań i cech osobowości (genetyka
behawioralna), co skutkuje genetyzacją społeczeństwa:
proces, w wyniku którego różnice miedzy jednostkami
zostają zredukowane do różnic w ich DNA, a większość
chorób, zachowań i różnic fizjologicznych jest
definiowanych, przynajmniej częściowo, jako
uwarunkowanych genetycznie
czemu towarzyszy
tendencja do stosowania technologii genetycznych do
rozwiązywanie problemów zdrowotnych.
Genetyzacja
Czy istnieje „gen”
homoseksualizmu?
Patologizaja
i remedykalizacja
Normalizacja i
demedykalizajca
11/13/2013
4
Wskazanym procesom towarzyszy moralizacja
zdrowia: nabycie cech moralnych przez
przedmioty i czynności, które wcześniej miały
charakter moralnie neutralny [Rozin 1997].
Medycyna, psychiatria i genetyka tworzą
nowy typ moralności [Metzl, Kirkland 2010; Katz 1997],
który legitymizuje ideologię healthismu [Crawford
1977, 1980; Skrabanek 1994].
Celem medycyny nie jest wyłącznie utopia
społeczna, ale i stworzenie idealnego człowieka,
a zdrowie staje się synonimem moralnej kondycji
jednostki, choroba oznacza słabość, brak
wewnętrznej kontroli i dyscypliny [Knowles 1977].
Moralizacja zdrowia
Obszary medykalizacji
11/13/2013
5
- ciąża i poród,
- niskorosłość,
- menopauza i andropauza,
- problemy z erekcją,
- łysienie,
- pocenie się,
- osteoporoza;
- starzenie się,
- umieranie.
Naturalne,
procesy fizjologiczne:
- służba wojskowa,
- prawo jazdy,
- ojciec/matka,
- praca,
- nauka,
- polityk,
- zakonnik.
Zdolność do pełnienia ról społecznych
11/13/2013
6
Przestępstwa:
- kradzież
- gwałt,
- morderstwo,
- przemoc (domowa),
- pedofilia.
- homoseksualizm,
- masturbacja,
- pedofilia,
- seksoholizm/erotomania,
- hipolibidemia (oziębłość seksualna)
- genetic sexual attraction.
- seksualne zaburzenie awersyjne (SAD)
- anorgazmia (FOD,
- fetyszyzm (agorafilia, nekrofilia, koprofilia, urofilia,
flautofilia, pigmalionizm (zdjęcia, rzeźby, obrazy)),
- masochizm/sadyzm,
- kazirodztwo
Dewiacje seksualne
11/13/2013
7
- szaleństwo,
- korzystanie z używek: alkoholizm,
narkomania, nikotynizm
- dysmorfofobia i bigoreksja (dysmorfia
mięśniowa)
- nawyki żywieniowe: anorexia i bulimia,
- otyłość,
- złe zachowanie - ADHD
- problemy z nauką:
dysleksja/dysgrafia/dyskalkulia, etc.,
- samobójstwo,
- (współ)uzależnienie,
- fobie,
- manie/natręctwa:
-zachowania kompulsywne.
Dewiacje
Uwarunkowania
medykalizacji
11/13/2013
8
27,1 26
15,9 14,9 14,4 15,5
0
5
10
15
20
25
30
zdrowie za zmarłych wdzięczność
za otrzymane
łaski
za chorego
papieża
o bezpieczną
podróż
o dzieci
Źródło: Newsweek (edycja Polska), 19.12.2004, Jak Polak z Bogiem, Wiścicki T., s. 90-92.
DEKLAROWANE MODLITY POLAKÓW
Wraz z procesem racjonalizacji doszło do „odczarowanie świata” (M. Weber) w efekcie czego
doszło do zmiany dominującego dyskursu i systemu kulturowego. Język, kategoria i wartości
medyczne zastąpiły te oparte na kryteriach religijnych. W efekcie dla wielu zdrowie jawi się
jako jedna z najwyżej cenionych wartości społecznych
1. SEKULARYZACJA I RACJONALIZACJA KULTURY
kradzież/homoseksualizm/masturbacja/narkomania
i alkoholizm/rozwiązłość seksualna
Homo religiosus politicus medicus
Dyskurs religia prawo medycyna
Definicja grzesznik przestępca chory
Sankcje potępienie więzienie leczenie
11/13/2013
9
psychologowie i psychoterapeuci,
- fizjoterapeuci,
- kosmetolodzy,
- dietetycy,
- promotorzy zdrowia,
- trenerzy fitness,
- specjaliści z zakresu zdrowia publicznego
2. ZAWODY ZWIĄZANE Z WARTOŚCIĄ ZDROWIA
ZYSKUJĄ NA PRESTIŻU
zyskują wysoką pozycję społeczną mierzoną
zarówno prestiżem, jak również
towarzyszącą mu władzą i pieniądzem;
Raz zdobyta władza ma tendencję do tego,
aby się rozszerzać, czego konsekwencją
jest właśnie medykalizacja społeczeństwa.
Coraz liczniejsze obszary życia
jednostkowego i kolektywnego ujmuje się
w terminach medycznych i postrzega się
leczenie jako dominującą formę
rozwiązywania tych problemów.
3. WŁADZA MA TENDENCJE DO EKSPANSJI
11/13/2013
10
Dużą rolę odegrały w tym procesie
same jednostki (pacjenci), które zgodnie
ze znanym przysłowiem: „Jak trwoga,
to do Boga” z wszelkimi problemami,
kłopotami, bólami i dolegliwościami
zgłaszały się do profesjonalistów, bez
których dziś nie potrafią sobie radzić.
4. WSPÓŁODPOWIADAJĄ ZA TEN PROCES SAMI PACJENCI
Konsekwencją jest definiowanie zjawisk i procesów
społecznych w kategoriach jednostkowych, co odwraca
uwagę od konieczności reform społecznych.
5. REDUKCJONIZM MEDYCZNY
11/13/2013
11
Skutkuje „wywłaszczeniem zdrowia”
(I. Illich). Jednostki nie potrafią już
same radzić sobie ze swoimi
problemami zdrowotnymi i przerzuciły
za nie odpowiedzialność na ekspertów
Rzecznicy/agenci
medykalizacji
11/13/2013
12
-lekarze,
- profesje medyczne,
- naukowcy,
- politycy,
- przemysł farmaceutyczny,
- organizacje ubezpieczeniowe
- ruchy społeczne i grup interesu
(AA/NA, ruch weteranów wojennych, CHADD)
P.M. STRONG
argumenty o
„imperializmie
medycyny”
11/13/2013
13
Dąży do monopolizacji świadczeń pewnego rodzaju usług, nie dopuszczając doń
innych i laików.
Świadczy usługi wg własnych kryteriów, a nie tak, jak są zdefiniowane przez
klientów.
Kontrola profesjonalna ulega nieustannemu poszerzeniu i dalszej ekspansji.
Problemy przez nie rozwiązywane i potrzeby przez nie zaspakajane mają zdolność
do nieskończonej ekspansji.
Każda z profesji medycznych dąży do ekspansji.
Postrzeganie etiologii problemów społecznych w kategoriach indywidualnych.
W konsekwencji brak szerszej perspektywy, czemu sprzyja współpraca z naukami
koncentrującymi się na jednostce, np. biologią, psychologią, psychiatrią i lekarzami.
Nawet problemy czysto medyczne są spowodowane czynnikami społecznymi, stąd
potrzeba zmian strukturalnych, a nie nieskuteczna interwencja na szczeblu
jednostkowym.
Pacjenci – klienci stali się nałogową ofiarą produktów, jakie oferują profesje
medyczne.
P. M. STRONG
argumenty o „imperializmie medycyny”
POZYTYWNE:
1. Medykalizacja jest wyrazem humanirarnego tredu w kontroli społecznej.
2. Rozszerzając rele chorego na dewaintów zmniejsza lub pozbawia ich piętna i
odpowiedzialności za naruszenie normy.
3. Model medyczny oferując terapię kreśli pozytywną wizję przyszłości dla dewiana.
4. Medykalizacja przyczynia się do zwiększenie prestiżu zawodów medycznych,
którym powieża się zarządzanie dewiacjami.
5. Medyczna kontrola społeczna zachowań dewiacyjnych jest bardziej elastyczna i
czasem bardziej skuteczna niż ta sprawowana przez prawo.
11/13/2013
14
1. Zdejmuje lub rozmywa odpowiedzialność z jednostki za zachowanie dewiacyjne
2. Kreuje fałszywe przeświadczenie o obiektywnym i neutralnym charakterze
działań medycyny. Tymczasem sam fakt uznania czegoś za chorobę podkreśla jego
niepożądany charakter
3. Dominajca kontroli ekspertów prowadzi do hegemonii medycyny, która
podważając alternatywne interpretacje zjawisk kreuje utrudnia publiczną debatę.
4. Definiowanie zjawisk dewiacyjnych w terminach medycznych umożliwia
działania, które wczesniej niedopuszczalne, np. podanie substancji
psychoaktywnych i wyknanie operacji chirurgicznych. W efekcie działania te stają się
źródłem kontroli społecznej.
5. Indyvidualizacja problemów społecznych. Uwarunkowań i rozwiązań tych
problemów upatruje się w modyfikacji zachowań jednostkowych, a nie w reformach
społecznych, co skutkuje swoistą strategią „kozła ofiarnego”.
6. Depolityzacja zachowań dewaicyjneych. Medykalizacja utrzymuje status quo.
7. Wyklucza istnienie zła.
NEGATYWNE:
Ideologie medycyny
11/13/2013
15
NEUROGENETTYCZNY
DETERMINIM
W roku 2000 efektem zainaugurowanego dekadę wcześniej
Projektu poznania ludzkiego genomu (Human Genome Project,
HUGO Project) był wstępny opis genomu człowieka (14 kwietnia
roku 2003 opublikowano dokument stwierdzający zakończenie
sekwencjonowania 99% genomu z trafnością 99,99%).
Projekt poznania ludzkiego genomu
(Human Genome Project, HUGO Project)
Genetyka, a zwłaszcza genetyka chorób i genetyka
zachowań podkreślają, że choroby i zachowania
człowieka mają podłoże genetyczne, a zadaniem genetyki
jest identyfikacja i lokalizacja genów odpowiedzialnych
za konkretne zachowania i choroby, w tym: alkoholizm,
narkomanię, depresję, gwałt, schizofrenię, agresję,
przemoc, etc.
Genetyka staje jest nową formą fatalizmu.
11/13/2013
16
I choć tylko 2% chorób człowieka ma charakter monogenetyczny, to genetyka
jawi się jako źródło wiedzy o losie człowieka, a nauka, media i opinia publiczna
koncentrują się na tzw. modelu OGOD (one gene-one disease). (Conrad 1997; Strohman 2003: 173).
Stąd powszechnym jest przekonanie
o istnieniu genów:
- „otyłości”,
- „alkoholizmu”,
- „agresji”,
- „homoseksualizmu”,
- „schizofrenii” czy
- „depresji”.
Biopsychiatria
Również współczesna psychiatria argumentuje, że zaburzenia
zachowania, myślenia i wyrażania emocji, zwane chorobami
psychicznymi mają podłoże biologiczne, a więc genetyczne
i/lub neurologiczne.
Źródło tych zachowań nie tkwi w „dysfunkcjonalnym”,
„patologicznym” społeczeństwie, lecz w złym
funkcjonowaniu mózgu: nierównowadze biochemicznej
mózgu, będącej efektem zaburzenia pracy
neuroprzekaźników.
11/13/2013
17
PROMOCJA ZDROWIA
I IDEOLOGIA
ZDROWEGO ŻYCIA
Health for All by the Year 2000
Your Health is in your Hands
Your Heart is in your Hands
Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku
Moja Droga do Zdrowia
Miejsce Wolne od Tytoniu
Zdrowie Przede Wszystkim
Trzymaj Formę
Dbaj o Zdrowie
Siła Serca
Koncepcja pól zdrowia Marca Lalonde’a (1974)
11/13/2013
18
Ronald Dworkin
Współczesna medycyna, a promocja zdrowia w szczególności tworzy
swoistą ideologię zdrowego stylu życia, która legitymizuje nowe
wymiary nierówności z zdrowiu i chorobie.
Głosząc pogląd, że zdrowie zależy głównie od stylu życia i jest
konsekwencją jednostkowych wyborów medycyna sankcjonuje nierówne
traktowanie chorych.
Medycyna łudzi przekonaniem, że chorobom
można zapobiegać, że w rzeczywistości są one
funkcją indywidualnych decyzji. Stąd to
jednostki obarcza się winą za ich (niezdrowy)
styl życia.
W konsekwencji chorzy nie wywołują już
litości i współczucia, ale złość i niechęć
podatników.
Teorie medykalizacji
11/13/2013
19
THOMAS SZASZ
1920 -- 2012
Krytyka psychiatrii
Mit choroby psychicznej
Z kolei choroba umysłowa jest mitem.
Choroba dotyczy wyłącznie ciała, a umysł nie jest przedmiotem,
organem fizycznym i nie może być chory. O ile można mówić o
chorobie mózgu, o tyle nie ma czegoś takiego jak „choroba
psychiczna”. Jeżeli zaś jest ona chorobą centralnego układu
nerwowego (mózgu) to jest domeną neurologii, a nie psychiatrii.
Tym, co istnieje jest pojęcie, które jest powszechnie,
aczkolwiek błędnie stosowane.
11/13/2013
20
Status ontologiczny
Realizm, obiektywizm, naturalizm,
materializm
Subiektywizm, normatywizm,
nominalizm
Diagnoza
Obiektywna, naukowa,
falsyfikowana, powtarzalna
neutralna aksjologicznie
Subiektywna, uwarunkowana
kulturowo, konstrukt społeczny
11/13/2013
21
Terapia
Obiektywna Subiektywna
Pojęcie „choroba umysłowa” jest metaforą:
1. Zachowań dewiacyjnych;
2. podstawowych problemów życia;
3. chorób fizjologicznych z psychicznymi skutkami.
11/13/2013
22
Pojęcie „choroba psychiczna” dostarcza amoralnego i
bezosobowego „obiektu” („choroby”) jako wytłumaczenia
problemów życiowych. Jest wygodnym narzędziem
rozwiązywanie trudnych problemów społecznych, tzn.
pozwala ukryć prawdziwe źródło wielu problemów
społecznych: „chore społeczeństwo”.
Pojęcie „choroba psychiczna” usuwa z życia
społecznego kategoria dobra i zła.
Zastępując je terminami medycznymi
„zdrowy” i „chory” psychiatria umożliwia
jednostkom uniknięcie odpowiedzialności
za zachowanie.
Koncepcja choroby psychicznej umożliwia psychiatrom
dostęp do specjalnych przywilejów medycyny: prestiżu
przysługującego „ekspertom” , pieniędzy i władzy.
Koncepcja choroby psychicznej dostarcza ideologicznej
legitymizacji dla sponsorowanej przez państwo kontroli
społecznej. Kategoria „choroba psychiczna” jest narzędziem
sprawowania władzy i instrumentem wywierania przymusu,
dominacji, kontroli i wykluczenia społecznego.
11/13/2013
23
David Rosenhan
O byciu normalnym w nienormalnym miejscu (1973)
Skąd wiadomo, co stanowi „normę” i co ja odróżnia od „choroby
psychicznej”?
Wbrew potocznym przekonaniom o biologicznych
uwarunkowaniach zaburzeń psychicznych i obiektywnych
kryteriach diagnostycznych i terapeutycznych, Rosenhan
twierdził, że psychiatria jest podatna na operowanie
subiektywnymi kryteriami. Psychiatria jest uwarunkowana
kontekstem kulturowym i przez czynniki społeczno-
demograficzne (płeć, wiek, wykształcenie, rasę/pochodzenie
etniczne, status ekonomiczny, etc.), co skutkuje dyskryminacją i
nierówne traktowanie „pacjentów”.
– HISTERIA
– AUTODESTRUKCYJNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI (SDPD):
masochistic personality disorder – MPD/self-defeating personality disorder –
SDPD (DSM-IV: 301.9)
– ZACHOWANIA PASYNO-AGRESYWNE (PAPD) passive-aggressive
personality disorder – PAPD (ICD-10: F60.8)
– PRZEDMIESIĄCZKOWE ZABURZENIE DYSFORYCZNE (PMDD)
premenstrual dysphoric disorder – PMDD: ICD 10: N94.3
W 1851 Samuel A. Cartwright „odkrył” chorobę uciekających niewolników
DRAPETOMANIĘ.
W 1969 Andriej Snieżniewski „zdiagnozował” schizofrenię bezobjawową.
Do roku 1973 American Psychiatric Association definiowało homoseksualizm
jako „zaburzenie psychiczne”.
11/13/2013
24
Psychiatria represyjna w ZSRR, Rumunii,
Kubie, Chinach
Profesor Andriej Snieżniewski jeden z
głównych psychiatrów w Instytucie Serbskiego
w ZSRR. Twórca kategorii schizofrenii
bezobjawowej lub pełzającej, którą zdefiniował
w roku 1969.
Jak twierdził:
Skłonność do walki o prawdę i sprawiedliwość
cechuje najczęściej osobowości o strukturze
paranoidalnej
Źródło: P. Conrad, The Medicalization of Society. On the Transformation of Human Conditions into
Treatable Disorders, The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2007, pg. 118.
Liczba jednostek diagnostycznych i ilość stron w
kolejnych wydaniach Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders (DSM) Wersje I-IV, 1952-1994
Rok wydania Ilość jednostek
diagnostycznych
Ilość stron
I 1952 106 130
II 1968 182 134
III 1980 265 494
III-R 1987 292 567
IV 1994 297 886
IV-TR 2000 365 943
11/13/2013
25
Pacjent: Kubuś Puchatek
Objawy: -- zespół gwałtownego objadania się
-- zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
-- pogranicze funkcjonowania intelektualnego
(borderline intellectual functioning)
Recepta: Sibutrex
Pacjent: Prosiaczek
Objawy: uogólnione zaburzenie lękowe
Recepta: Cymbalta
Pacjent: Kłapouchy
Objawy: PTSD, dystymia (depresja nerwicowa połączona z lękiem)
Recepta: Zoloft
Pacjent: Tygrys
Objawy: ADHD
Recepta: Ritalin
S.E.Shea, K.Gordon, A.Hawkins, J.Kawchuk, D.Smith, Patologia w Stumilowym Lesie,
CMAJ, 163(12)/2000: 557-59 [Pathology in the Hundred Acre Wood: a neurodevelopmental perspective on A.A. Milne]
IVAN ILLICH
1926-2002
Teoria jatorgenezy:
zemsta medycyny i
wywłaszczenie
zdrowia
11/13/2013
26
Współczesna zbiurokratyzowana, stechnicyzowana i
nastawiona na maksymalny zysk medycyna nie tylko nie
przynosi poprawy ludzkiemu zdrowiu, ale jest dlań największym
zagrożeniem.
Medycyna osiągnęła spektakularny sukces nie dzięki postępom w
rozwoju wiedzy medycznej, lecz temu że kreuje szczególną
ideologię: udało jej się przekonać ludzi, że są zdrowsi i żyją
dłużej dzięki medycynie. Tymczasem w głównej mierze
odpowiadają za to przemiany społeczne typu industrializacji oraz
reformy społeczne: sanitariaty, oczyszczanie ścieków, rozwój
higieny, dostęp do żywności, poprawa warunków bytowych i
mieszkaniowych, itp.
JATORGENEZA – fachowe postępowanie, które
wywiera niekorzystny wpływ na stan psychiczny lub
somatyczny pacjenta, powodując wystąpienie lub
nasilenie objawów chorobowych.
kliniczna ból, choroba lub zgon spowodowany
interwencją medyczną,
społeczna „biurokracja medyczna” uprawia manipulację
zmierzającą do zależności i sztucznego zapotrzebowania na
swoje usługi. Kreując wizję wszechobecnego ryzyka dokonuje
patologicznego uzależnienia jednostek od swych usług i
„wywłaszczenia zdrowia”.
strukturalna odnosi się do społeczeństwa
przemysłowego, stwarzającego wielkie organizacje (np.
medycyna), a hamującego rozwój małych technologii,
organizacji oraz grup.
11/13/2013
27
Kreując przeświadczenie, że zdrowie obywateli zależy głównie od
interwencji medycznych medycyna prowadzi do wywłaszczenie
zdrowia: powoduje nadmierne uzależnienie bólu, choroby,
cierpienia i śmierci od medycyny, przez co zmniejsza chęć
wyzdrowienia, cierpliwości w chorobie i odwagę w obliczu
śmierci. Jednostki nie potrafią same sobie radzić, ekspansja
medycyny wzmaga niesamodzielność i poczucie zagubienia.
Współczesna cywilizacja medyczna jest zorganizowana na
zaprzeczenie i likwidację bólu, eliminację śmierci i walkę ze
śmiercią. Zastępuje dawne umiejętności radzenia sobie z bólem,
cierpieniem i śmiercią ich negacją. Dziś nie mają już one
głębszego sensu, nie wiąże się ich z Bogiem, grzechem, diabłem,
czy losem. Stały się produktem zbędnym, i są nie do zniesienia.
Powszechniejszą strategią radzenia sobie z tymi zjawiskami jest
dziś raczej ucieczka od nich niż chęć stawienia im czoła.
Wywłaszczenie zdrowia
MICHAEL
FOUCAULT
1926-1984
Narodziny biowładzy
11/13/2013
28
Michel Foucault podkreślał, że relacje społeczne to
relacje wiedzy-władzy. Władza bazuje na i korzysta z
wiedzy; z drugiej zaś reprodukuje wiedzę.
Wraz z rozwojem społecznym doszło do zmiany
dominującego dyskursu: religia i prawo zostają
wyparte przez naukę. Zmiana wiedzy pociąga za sobą
zmianę dominującej formy władzy – medycyna
definiuje, normalizuje, dyscyplinuje, ujarzmia,
ujednolica i reguluje. Jest przy tym, że coraz bardziej
wpleciona w mechanizmy działania państwa, stając się
podstawą biopolityki [Foucault 1998].
Zdrowie i choroba stały się kwestią publiczną.
[Lupton 1999].
W Narodzinach kliniki akcentował, że projekt
oświeceniowy wykreował dwa mity:
1.że lekarze mogą zastąpić kler oraz
2. że zmiana polityczna umożliwi powrót
społeczeństwa do naturalnego stanu zdrowia..
kradzież/homoseksualizm/masturbacja/narkomania
i alkoholizm/rozwiązłość seksualna
Homo religiosus politicus medicus
Dyskurs religia prawo medycyna
Definicja grzesznik przestępca chory
Sankcje potępienie więzienie leczenie
11/13/2013
29
WŁADZA ANATOMOPOLITYCZNA
To władza o charakterze stricte politycznym.
Miała charakter międzyjednostkowy.
Dotyczyła wybranych obszarów życia, zwłaszcza
poddaństwa i ekonomii
Skazywała na śmierć i zezwala na życie.
BIOWŁADZA:
Oparta na autorytecie wiedzy, zwłaszcza medycznej.
Swą kontrolą obejmuje całą populację.
Dąży do objęcia kontrolą każdego elementu życia populacji.
To kontrola dyskursu.
Skazuje na życie i zezwala na śmierć.
Sprawowana pod egidą medycyny kontrola
społeczna przybiera formę subtelną: to
kontrola poprzez normalizację i
narzucenie określony wzorów myślenia i
praktyk postępowania.
11/13/2013
30
To medycyna posiada monopol na rozstrzyganie kto może
zakończyć swe życie. Posiada on władzę skazywania na życie
i zezwalania na śmierć.
Odmawia więc tego prawa młodym, lecz zezwala starcom.
Zabrania zdrowym i pracującym, ale wspiera w tej decyzji
chorych, niesprawnych, nieproduktywnych i nieprzydatnych.
„Leczy” (czasem przymusowo) samobójców, lecz uśmierca
innych. Co więcej, i w tej sferze przypisuje sobie rolę
monopolisty.
Dyskurs śmierci
GEORGE RITZER 1940--
McDonaldyzacja
usług medycznych
11/13/2013
31
McDonaldyzacja
proces stopniowego upowszechniania się
zasad działania restauracji szybkich dań we
wszystkich działaniach życia społecznego w
Stanach Zjednoczonych oraz na całym
świecie.
11/13/2013
32
Wyznaczniki McDonaldyzacji
1. EFEKTYWNOŚĆ
optymalna metoda przejścia od jednego
punktu do następnego. Oznacza możliwie
jak najsprawniejszą realizację potrzeb.
Pomagają ją utrzymać liczne,
obowiązujące i klientów i personel
przepisy i regulaminy.
11/13/2013
33
2. KALKULACYJNOŚĆ akcentuje kwantytatywne cech
sprzedawanych potraw i świadczonych
usług. Ilość stała się równoważna jakości,
czyli dobre jest to, co dostajemy prędko i
w dużej ilości. Zwraca się uwagę na ilość,
gdyż jakość i tak jest z góry ustalona.
Pracuje się dużo szybko i za niską cenę.
3. PRZEWIDYWALNOŚĆ
gwarantuje się standaryzację, tzn., że towary
usługi będą zawsze i wszędzie takie same.
Ważna jest świadomość, że produkt niczym nie
zaskoczy. Zachowanie i kontakty między
ludzkie również przebiegają wg ściśle
określonych scenariuszy, co pomaga w
kształtowaniu określonych i przewidywalnych
kontaktów między personelem a klientami.
11/13/2013
34
4. MANIPULACJA
prowadza się technologię zastępując człowieka.
Manipuluje się zarówno klientami
wkraczającymi w świat McDonalda, jak i
personelem. Ułatwia to zarówno stosowana
technologia, jak i zbiurokratyzowana struktura
organizacji.
5. NIERACJONALNOŚĆ RACJONALNOŚCI
11/13/2013
35
Francis Fukuyama
Koniec człowieka
1952--
Dziękuję za uwagę