Post on 27-Feb-2019
Uczenie się a emocje- podstawowe pojęcia Agata Kokocińska
Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk
Dotyczy konsekwencji i uczy wpływu na bieg zdarzeń
Warunkowanie instrumentalne (ang. operant conditioning) – forma uczenia się. Ze względu na przebieg, między innymi aktywność uczącego się, należy oddzielić od warunkowania klasycznego, w którym uczący się pozostaje bierny.
Polega na kojarzeniu sytuacji bodźcowej z odpowiednim wzorem zachowania dowolnego, które doprowadziło do uzyskania nagrody
Warunkowanie instrumentalne- nauka sprawcza
Uczenie się percepcyjne (sensoryczne) -polega na zapoznawaniu się z barwą,
kształtem przedmiotów, topografią terenu oraz cechami innych osobnikówna podstawie informacji sensorycznej
Uczenie się asocjacyjne-
polega na nabywaniu i modyfikowaniu związków między bodźcami lub
bodźcem a reakcją
Uczenie się
Uczenie się asocjacyjne
Metoda prób i błędów
Uczenie się przez wgląd
Naśladownictwo
Uczenie się percepcyjne
(sensoryczne)
Uczenie utajone Wpajanie
(wdrukowanie, imprinting)
Przywykanie (habituacja)
Nawyki - ciąg aktów ruchowych wyuczone aż do automatycznego ich wykonywania. Powstają zwykle w toku warunkowania instrumentalnego poprzez wytworzenie związku z poprzednio obojętnym bodźcem warunkowym , a jakimś dowolnym ruchem Popędy - wewnętrzne źródło działania zwierzęcia jako wynik pobudzenia zespołu struktur mózgowych, które uruchamiają aktywność organizmu ukierunkowaną na zaspokojenie określonej potrzeby biologicznej Emocje - doznania o dużym nasileniu towarzyszące popędom. Reakcje emocjonalne są wrodzone i bezwarunkowe, mają znaczenie przystosowawcze. Stany emocjonalne doprowadzają do szybkiej integracji wszystkich funkcji organizmu
Wyuczona bezradność
Bezradność jest stanem wyuczonym, wytworzonym przez narażenie na szkodliwe, nieprzyjemne sytuacje i bodźce, których
nie można uniknąć lub od których nie da się uciec. W eksperymentach, których wyniki są analogiczne u ludzi i
zwierząt, emitowanie powtarzających się, niemożliych do uniknięcia wstrząsów względem psa wytwarza u niego
patologiczną bezradność w tak skrajnym stopniu, że nawet kiedy zwierzę ma możliwość ucieczki, to z niej nie skorzysta„
Seligman wykazał, że poczucie bezradności powstaje wtedy, gdy organizm uczy się w wyniku wcześniejszych doświadczeń, że jego
reakcje nie mają żadnego wpływu na szkodliwe, awersyjne czy traumatyczne oddziaływania środowiska.
Warunkowanie klasyczne- nauka poprzez skojarzenia (odruchy warunkowe typu I)
Polega na współwystępowaniu wrodzonej skłonności wraz z sygnałem wywołującym ją.
Jest to bierny proces uczenia się zwierzęcia.
•Angażują pamięć
•Utrwalają pamięć
•Stan emocjonalny może ułatwić percepcję istotnych sygnałów z otoczenia, kierując na nie procesy uwagi
•Zwiększenie ostrożności wobec nieznanej sytuacji
•Informacja o stanie emocjonalnym może być komunikowana innemu osobnikowi i może modyfikować jego zachowanie.
Biologiczne znaczenie emocji
Emocje w psychologii to procesy psychiczne, silne odczucia pobudzające nadające wrażeniom subiektywne wartości i jakości. Są to zwykle automatyczne, dość krótkie i złożone reakcje organizmu.
www.moja-etologia.pl
Układ nagrody a emocje i ich rola w komunikacji człowiek- zwierzę
Agata Kokocińska Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk
Układ limbiczny
M.in. Hipokamp, ciało migdałowate, węchomózgowie
Układ nagrody jest częścią układu limbicznego. Tworzą go brzuszne pole nakrywki, w którym znajdują się ciała
komórkowe neuronów dopaminergicznych, oraz jądro półleżące,
do którego neurony te wysyłają swoje wypustki. Otrzymuje on również
sygnały z ciała migdałowatego.
Ciało migdałowate
Emocje
www.moja-etologia.pl
To emocje są właściwym wzmocnieniem!
Jakie mechanizmy wykorzystywane są w kwadracie wzmocnień? Warunkowanie instrumentalne System wzmocnień i kar Wzmocnienie pozytywne (R+) angażuje układ nagrody Wygaszenie Nauka (nabywanie) Kształtowanie zachowań (shaping)
Nagroda pozytywna: positive reinforcement- R+: po zachowaniu pożądanym pojawia się bodziec wzmacnijący
Nagroda negatywna: negative reinforcement- R-: po zachowaniu pożądanych następuje wycofanie bodźca awersyjnego (karzącego)
Kara pozytywna: positive punishment- P+: polega na zastosowaniu bodźca awersyjnego po zachowaniu niepożądanym
Kara negatywna: negative punishment- P: polega na wycofaniu bodźca pozytywnego (wzmacniającego) po zachowaniu niepożądanym
Ewolucyjnie, układ nagrody wykształcił się, aby zwiększać
prawdopodobieństwo zachowań potencjalnie korzystnych dla
organizmu.
Przykłady wzmocnień: • Smakołyk • Pochwała słowna • Głaskanie • Aport
Biologiczne funkcje emocji Agata Kokocińska
Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk
7 podstawowych systemów emocjonalnych (Jaak Panksepp)
Funkcje biologiczne strachu
• Zwiększenie ostrożności wobec nieznanej sytuacji (strach przed nieznanym)
• Zapamiętanie zagrożenia (emocje angażują ciało migdałowate, które przechowuje emocje i bodźce z nimi związane przez całe życie)
Stan silnego emocjonalnego napięcia, pojawiający się w sytuacjach realnego zagrożenia, charakteryzujący się silnym napięciem mięśniowym, przygotowujący do ucieczki lub walki. Strach należy do emocji pierwotnych- czyli wrodzonych
Strach
Stres oznacza stan mobilizacji całego organizmu wynikający z konieczności reagowania na
nietypowe sytuacje
www.moja-etologia.pl
7 podstawowych systemów emocjonalnych (Jaak Panksepp)
Emocje Zaburzenia emocjonalne
POSZUKIWANIE (EKSPLORACJA) (seeking),
Zainteresowanie Frustracja Pragnienie (pożądanie)
OCD Schizofrenia paranoidalna Osobowość skłonna do uzależnień
WŚCIEKŁOŚĆ (rage), Złość Drażliwość Obraza nienawiść
Agresywność Skłonności psychopatyczne Zaburzenie osobowości
STRACH (fear), Lęk Niepokój trauma
Zaburzenia lekowe Fobie Zespół stresu pourazowego (PTSD)
PANIKA (panic) Lęk separacyjny (u szczeniąt) Smutek Poczucie winy, wstyd Nieśmiałość Zakłopotanie
Ataki paniki Depresja Agorafobia Fobia społeczna
ZABAWA (play) Radość Zadowolenie, figlarność
Mania ADHD
POŻĄDANIE (lust) Pociąg seksualny zazdrość
Fetysze Uzależnienie seksualne
OPIEKI (care), Wychowanie (opiekuńczość) Miłość Przyciąganie, więź
Zaburzenie osobowości zależnej Zaburzenia więzi emocjonalnych
Zachowania socjalne
Tendencja afiliacyjna Tendencja
agonistyczna
Terytorializm Dystans
indywidualny Agresja
międzygatunkowa wewnątrzgatunkowa
Dominacja Przewodzenie w
stadzie
negatywny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem
Funkcje biologiczne lęku
• Lęk biologiczny wiąże się z prawem zachowania życia własnego gatunku.
• Lęk separacyjny- z trzymaniem się blisko stada
• Silne zabezpieczenie organizmu przed narażeniem na ponowne zetknięcie z niebezpiecznym bodźcem
Lęk
Obawa
Lęk
Fobia
Terapia i trening z wykorzystaniem układu nagrody
Agata Kokocińska Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk
komenda
Reakcja (pożądane
zachowanie)
nagroda
www.moja-etologia.pl
Reakcja (pożądane
zachowanie)
komenda
nagroda
Wskazówka
Reakcja (pożądane
zachowanie)
komenda
nagroda
Pozytywne wzmacnianie
• Wzmacniamy pożądane zachowania
• Niepożądane ignorujemy
• Kary- tylko słowne, w wyjątkowych okolicznościach – odciąganie
• Nigdy nie bijemy psa!
Metody ćwiczenia uwagi
• Ćwiczenie ze smakołykiem
• Ćwiczenie z patyczkiem- targetowanie
Trening Relaksacji psa
• Kilka opcji
• Legowisko/ kocyk
• Można zacząć od warowania
• Nie patrzeć bezpośrednio na psa
• Nagradzać relaks, ignorować pobudzenie
• Dołączamy komendę „relaks”
• Komenda także wtedy, kiedy pies sam z siebie leży
• Ćwiczymy w różnych miejscach
• Można usiąść z psem i go masować – relaksacja połączona z masażem
• Można wykorzystać naukę skojarzeniową- czyli wprowadzić dodatkowy element, który będzie się psu kojarzył z relaksem, np. zapach, czy DAP
Podstawowe techniki
• Zatapianie – UWAGA- RYZYKOWNE
Modyfikacja zachowań niepożądanych
• Zastępujemy niepożądane zachowanie czymś pozytywnym
Odwrażliwianie
• To stopniowe wystawianie psa na działanie bodźca wyzwalającego strach, bądź inne silne emocje
• Np.: stopniowe przyzwyczajanie do widoku samochodów
Przeciwwarunkowanie
• zastąpienie nieprzyjemnej reakcji emocjonalnej na bodziec reakcją przyjemną
• Np.: podawanie smaczka w sytuacji budzącej niepokój (jednak w momencie, gdy pies jest jeszcze spokojny- małymi kroczkami!)
Warunkowanie klasyczne – nauka poprzez skojarzenia • Polega na stworzeniu skojarzeń między dwoma bodźcami
• Np.: puszczanie muzyki podczas masowania psa (później sama muzyka wpłynie na relaksację)
Warunkowanie instrumentalne- nauka sprawcza
• Dotyczy konsekwencji i uczy wpływu na bieg zdarzeń
• Np.: dopiero kiedy pies na ciebie spojrzy dostaje nagrodę