Uczenie się a emocje- podstawowe pojęcia Agata Kokocińska

Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk

Dotyczy konsekwencji i uczy wpływu na bieg zdarzeń

Warunkowanie instrumentalne (ang. operant conditioning) – forma uczenia się. Ze względu na przebieg, między innymi aktywność uczącego się, należy oddzielić od warunkowania klasycznego, w którym uczący się pozostaje bierny.

Polega na kojarzeniu sytuacji bodźcowej z odpowiednim wzorem zachowania dowolnego, które doprowadziło do uzyskania nagrody

Warunkowanie instrumentalne- nauka sprawcza

Uczenie się percepcyjne (sensoryczne) -polega na zapoznawaniu się z barwą,

kształtem przedmiotów, topografią terenu oraz cechami innych osobnikówna podstawie informacji sensorycznej

Uczenie się asocjacyjne-

polega na nabywaniu i modyfikowaniu związków między bodźcami lub

bodźcem a reakcją

Uczenie się

Uczenie się asocjacyjne

Metoda prób i błędów

Uczenie się przez wgląd

Naśladownictwo

Uczenie się percepcyjne

(sensoryczne)

Uczenie utajone Wpajanie

(wdrukowanie, imprinting)

Przywykanie (habituacja)

Nawyki - ciąg aktów ruchowych wyuczone aż do automatycznego ich wykonywania. Powstają zwykle w toku warunkowania instrumentalnego poprzez wytworzenie związku z poprzednio obojętnym bodźcem warunkowym , a jakimś dowolnym ruchem Popędy - wewnętrzne źródło działania zwierzęcia jako wynik pobudzenia zespołu struktur mózgowych, które uruchamiają aktywność organizmu ukierunkowaną na zaspokojenie określonej potrzeby biologicznej Emocje - doznania o dużym nasileniu towarzyszące popędom. Reakcje emocjonalne są wrodzone i bezwarunkowe, mają znaczenie przystosowawcze. Stany emocjonalne doprowadzają do szybkiej integracji wszystkich funkcji organizmu

Wyuczona bezradność

Bezradność jest stanem wyuczonym, wytworzonym przez narażenie na szkodliwe, nieprzyjemne sytuacje i bodźce, których

nie można uniknąć lub od których nie da się uciec. W eksperymentach, których wyniki są analogiczne u ludzi i

zwierząt, emitowanie powtarzających się, niemożliych do uniknięcia wstrząsów względem psa wytwarza u niego

patologiczną bezradność w tak skrajnym stopniu, że nawet kiedy zwierzę ma możliwość ucieczki, to z niej nie skorzysta„

Seligman wykazał, że poczucie bezradności powstaje wtedy, gdy organizm uczy się w wyniku wcześniejszych doświadczeń, że jego

reakcje nie mają żadnego wpływu na szkodliwe, awersyjne czy traumatyczne oddziaływania środowiska.

Warunkowanie klasyczne- nauka poprzez skojarzenia (odruchy warunkowe typu I)

Polega na współwystępowaniu wrodzonej skłonności wraz z sygnałem wywołującym ją.

Jest to bierny proces uczenia się zwierzęcia.

•Angażują pamięć

•Utrwalają pamięć

•Stan emocjonalny może ułatwić percepcję istotnych sygnałów z otoczenia, kierując na nie procesy uwagi

•Zwiększenie ostrożności wobec nieznanej sytuacji

•Informacja o stanie emocjonalnym może być komunikowana innemu osobnikowi i może modyfikować jego zachowanie.

Biologiczne znaczenie emocji

Emocje w psychologii to procesy psychiczne, silne odczucia pobudzające nadające wrażeniom subiektywne wartości i jakości. Są to zwykle automatyczne, dość krótkie i złożone reakcje organizmu.

www.moja-etologia.pl

Układ nagrody a emocje i ich rola w komunikacji człowiek- zwierzę

Agata Kokocińska Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk

Układ limbiczny

M.in. Hipokamp, ciało migdałowate, węchomózgowie

Układ nagrody jest częścią układu limbicznego. Tworzą go brzuszne pole nakrywki, w którym znajdują się ciała

komórkowe neuronów dopaminergicznych, oraz jądro półleżące,

do którego neurony te wysyłają swoje wypustki. Otrzymuje on również

sygnały z ciała migdałowatego.

Ciało migdałowate

Emocje

www.moja-etologia.pl

To emocje są właściwym wzmocnieniem!

Jakie mechanizmy wykorzystywane są w kwadracie wzmocnień? Warunkowanie instrumentalne System wzmocnień i kar Wzmocnienie pozytywne (R+) angażuje układ nagrody Wygaszenie Nauka (nabywanie) Kształtowanie zachowań (shaping)

Nagroda pozytywna: positive reinforcement- R+: po zachowaniu pożądanym pojawia się bodziec wzmacnijący

Nagroda negatywna: negative reinforcement- R-: po zachowaniu pożądanych następuje wycofanie bodźca awersyjnego (karzącego)

Kara pozytywna: positive punishment- P+: polega na zastosowaniu bodźca awersyjnego po zachowaniu niepożądanym

Kara negatywna: negative punishment- P: polega na wycofaniu bodźca pozytywnego (wzmacniającego) po zachowaniu niepożądanym

Ewolucyjnie, układ nagrody wykształcił się, aby zwiększać

prawdopodobieństwo zachowań potencjalnie korzystnych dla

organizmu.

Przykłady wzmocnień: • Smakołyk • Pochwała słowna • Głaskanie • Aport

Biologiczne funkcje emocji Agata Kokocińska

Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk

7 podstawowych systemów emocjonalnych (Jaak Panksepp)

Funkcje biologiczne strachu

• Zwiększenie ostrożności wobec nieznanej sytuacji (strach przed nieznanym)

• Zapamiętanie zagrożenia (emocje angażują ciało migdałowate, które przechowuje emocje i bodźce z nimi związane przez całe życie)

Stan silnego emocjonalnego napięcia, pojawiający się w sytuacjach realnego zagrożenia, charakteryzujący się silnym napięciem mięśniowym, przygotowujący do ucieczki lub walki. Strach należy do emocji pierwotnych- czyli wrodzonych

Strach

Stres oznacza stan mobilizacji całego organizmu wynikający z konieczności reagowania na

nietypowe sytuacje

www.moja-etologia.pl

7 podstawowych systemów emocjonalnych (Jaak Panksepp)

Emocje Zaburzenia emocjonalne

POSZUKIWANIE (EKSPLORACJA) (seeking),

Zainteresowanie Frustracja Pragnienie (pożądanie)

OCD Schizofrenia paranoidalna Osobowość skłonna do uzależnień

WŚCIEKŁOŚĆ (rage), Złość Drażliwość Obraza nienawiść

Agresywność Skłonności psychopatyczne Zaburzenie osobowości

STRACH (fear), Lęk Niepokój trauma

Zaburzenia lekowe Fobie Zespół stresu pourazowego (PTSD)

PANIKA (panic) Lęk separacyjny (u szczeniąt) Smutek Poczucie winy, wstyd Nieśmiałość Zakłopotanie

Ataki paniki Depresja Agorafobia Fobia społeczna

ZABAWA (play) Radość Zadowolenie, figlarność

Mania ADHD

POŻĄDANIE (lust) Pociąg seksualny zazdrość

Fetysze Uzależnienie seksualne

OPIEKI (care), Wychowanie (opiekuńczość) Miłość Przyciąganie, więź

Zaburzenie osobowości zależnej Zaburzenia więzi emocjonalnych

Zachowania socjalne

Tendencja afiliacyjna Tendencja

agonistyczna

Terytorializm Dystans

indywidualny Agresja

międzygatunkowa wewnątrzgatunkowa

Dominacja Przewodzenie w

stadzie

negatywny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem

Funkcje biologiczne lęku

• Lęk biologiczny wiąże się z prawem zachowania życia własnego gatunku.

• Lęk separacyjny- z trzymaniem się blisko stada

• Silne zabezpieczenie organizmu przed narażeniem na ponowne zetknięcie z niebezpiecznym bodźcem

Lęk

Obawa

Lęk

Fobia

Terapia i trening z wykorzystaniem układu nagrody

Agata Kokocińska Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk

komenda

Reakcja (pożądane

zachowanie)

nagroda

www.moja-etologia.pl

Reakcja (pożądane

zachowanie)

komenda

nagroda

Wskazówka

Reakcja (pożądane

zachowanie)

komenda

nagroda

Pozytywne wzmacnianie

• Wzmacniamy pożądane zachowania

• Niepożądane ignorujemy

• Kary- tylko słowne, w wyjątkowych okolicznościach – odciąganie

• Nigdy nie bijemy psa!

Metody ćwiczenia uwagi

• Ćwiczenie ze smakołykiem

• Ćwiczenie z patyczkiem- targetowanie

Trening Relaksacji psa

• Kilka opcji

• Legowisko/ kocyk

• Można zacząć od warowania

• Nie patrzeć bezpośrednio na psa

• Nagradzać relaks, ignorować pobudzenie

• Dołączamy komendę „relaks”

• Komenda także wtedy, kiedy pies sam z siebie leży

• Ćwiczymy w różnych miejscach

• Można usiąść z psem i go masować – relaksacja połączona z masażem

• Można wykorzystać naukę skojarzeniową- czyli wprowadzić dodatkowy element, który będzie się psu kojarzył z relaksem, np. zapach, czy DAP

Podstawowe techniki

• Zatapianie – UWAGA- RYZYKOWNE

Modyfikacja zachowań niepożądanych

• Zastępujemy niepożądane zachowanie czymś pozytywnym

Odwrażliwianie

• To stopniowe wystawianie psa na działanie bodźca wyzwalającego strach, bądź inne silne emocje

• Np.: stopniowe przyzwyczajanie do widoku samochodów

Przeciwwarunkowanie

• zastąpienie nieprzyjemnej reakcji emocjonalnej na bodziec reakcją przyjemną

• Np.: podawanie smaczka w sytuacji budzącej niepokój (jednak w momencie, gdy pies jest jeszcze spokojny- małymi kroczkami!)

Warunkowanie klasyczne – nauka poprzez skojarzenia • Polega na stworzeniu skojarzeń między dwoma bodźcami

• Np.: puszczanie muzyki podczas masowania psa (później sama muzyka wpłynie na relaksację)

Warunkowanie instrumentalne- nauka sprawcza

• Dotyczy konsekwencji i uczy wpływu na bieg zdarzeń

• Np.: dopiero kiedy pies na ciebie spojrzy dostaje nagrodę