t2. t-Q-\"°, ZMIKROFILMOWANE DNIA

2,— ROLKA NR. ta ),4-'3•A^

PRM.30

S 5.4-1kitA)4/k

\ 0 4.0

ZESKANO,

PR.Ą . 80

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

Pik.Kgdzior — opracowanie: 'Front sprzy—mierzonych po upadku sprayy finfiskiej.

Depesza z Poselstwa R.P.w Helsinkach w spra—wie prawdopodbnego porozumienia niemiecko—sowieckiego oddania Finlandii w sferę inte—resów sowieckich.

ł 2. IV. 1940.

2 1 5.V111.1940.

== o==

pR.ibc).

PREUS RADY MDTISTR6W

TEKA nr 30 1940

"Sprawy Finlandii"

1.-LYt.frt-oV_~, (5.AN-;. e, 2 3 X1, ketVa

zł«., Stuv•

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

PRm.3011 Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

@92,1 -

Paryż, dn. Ille)11/1940 4 RZECZPOSPOLITA POLSKA

SZEF SZTABU GŁÓWNEGO

RPUBLIQUE DE POLOGNE

CHEF D'ETAT- MAJOR G\IRAL

Nr

FRONT SPRZYMIERZONYCH

PO UPADKU SPRAWY FEISKLEJ.

I. Znaczenie s prawy fińskiej dla Sprzymierzonych i dla Polski.

Zawarcie pokoju fifisko-sowieckiego zamyka drugi okres

wojny, stwarzając nową sytuację dla Sprzymierzonych. Wojna fińsko-so-

wiecka była doskonał4 okazją do przejęcia przez Sprzymierzonych ini-

cjatywy w swoje ręce, dając im przytym szereg korzyści politycznych

i wojskowych. Wystarczy wymienić najważniejsze z nich:

Rozszerzenie blokady na produkcję Szwecji i Norwegji (żelazo),

Zmuszenie Hitlera do zajęcia wyraźnego stanowiska wobec

Rosji, co uniemożliwiłoby mu prowadzenie w dalszym ciągu szantażu po-

litycznego wobec państw neutralnych,

- Przejście Sprzymierzonych do postawy aktywnej kosztem

minimalnego wysiłku (przejęcie inicjatywy), co miałoby bardzo poważny

wpływ na państwa neutralne, zagrożone przez Niemcy i Rosję,

- Związanie na długi czas dużyth sił sowieckich na północ

co mogłoby mieć nieobliczalne następstwa dla Stalina i jego reżimu.

Na podkreślenie zasługuje tutaj zwłaszcza fakt, że akej

Sprzymierzonych na terenie Finlandji musiałaby położyć kres dalszemu

szanta-:,,owi uprawianemu przez Hitlera przy pomocyji straszaka sowieckiego

- a to przez zmuszenie go do zajęcia wyraźnego zupełnie stanowiska wo-

bec Rosji. O praktycznym znaczeniu tego szantażu najlepiej świadczy

fakt, że we .&ranóji nawet zdecydowani zwolennicy prowadzenia wojny do

upadłego (np. Kirilis) ulegają sugestji potęgi rosyjsko-niemieckiej,

wyraającej się 250 mil jonami ludności, nie zdając sobie sprawy fani z

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

- 2 -

realnej wartości stosunku Z.S.R.R. do Niemiec, ani z licznych braków

przygotowania sowieckiego do wo jny.

Efekty - o których była mowa powyżej - można było osiągną<

minimalnym wysiłkiem. Jeszcze w styczniu wystarczyłoby około 6 dywizj:

aby wzmocnić front fiński i przedłużyć wojnę na długie miesiące. Z pul

ktu widzenia interesów Sprzymierzonych obojętne byłd, na jakiej linii

frontu fińskiego zaangażowany byłby korpus ekspedycyjny, chodziło bo-

wiem głównie o wstrzymanie dowozu do Rzeszy rud żelaznych oraz o wyja-

śnienie stosunku Hitler - Stalin. Interwencja Sprzymierzonych była

przy tym wysoce ułatwiona wobec opinii publicznej dzięki uchwałom Li-

gi Narodów,

Kapitalna ta okazja została zmarnowana przez Sprzymierzo-

nych. Była to jedna z tych straconych możliwości, które decydować mo-

gą, o zwycięstwie. Wojnę z Niemcami prowadzić należy metodami Hitlera

równie brutalnymi i równie zdecydowanymi. Ustąpienie wobec Szwecji i

Norwegii było słabością ze strony Sprzymierzonych. Zresztą pozostawał

ostatecznie ince jeszcze możliwości - choćby maskowanie pomocy dla Fir

łandji w podobny sposób, jak to robili Niemcy i Włosi w wojnie hiszpa-

ńskiej, wysyłając w postaci ochotników całe dywizje, albo udzielając

tylko wydatnej pomocy lotniczej, co zawsze było możliwe.

Sprawa fińska dla Polski pod każdym względem odegrała fa-

talną rolę. Pomijając już skutki, jakie wywoła jej załatwienie w nas-

trojach krajowych, pozostaje fakt nie dający się zaprzeczyć, że sprav,k,

Polski - jako zasdniczy element problematu wschodniego - usunięta zos

ta/a na plan dalszy, a razem z nią, i możliwości praktyczne poruszenia

już obecnie sprawy naszych granic na Wschodzie i Poludnio-wschodzie,

Ogólnie więc oceniając sytuację wojenną po upadku sprawy

fińskiej, należy stwierdzić, że jest to niewątpliwie przegrana ze stro

ny Sprzymierzonych w sensie wojskowym i dyplomatycznym. Bezpośrednim

następstwem wydarzeń fińskich jest wzmożona aktywność polityczna Hi-

tlera, skierowana wyraźnie ku 1)1d-wschodowi Europy. 2

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

- 3

akcji tej sięgnę/ obecnie Hitler do nowego dotychczas niewygrywane-

go czynnie elementu polityki wojennej, jakim sę Włochy. Z jednej strc

ny zatym Rosja i Stalin, a z drugiej - Włochy i Mussolini stanowię

punkty oparcia dla nowej wielkiej gry politycznej Niemiec, której bez

pośrednim celem zdaję się być obecnie Bałkany i Turcja.

Następstwa tej gry politycznej mogę być niezwykle donios

/e dla Sprzymierzonych. Wypadki rozwijaj się w takim tempie, że nie

ma chwili czasu do stracenia. Przeciwakcja ze strony Sprzymierzonych

musi być równie i szybka i gwałtowna.

II. Możliwości przeciwakcji Sprzymierzonych.

W obecnym stanie rzeczy dwie tylko istnieję możliwo ści

podjpecia przeciwakcji ze strony Sprzymierzonych:

1. Ofenzywa na froncie zachodnim z ewentualnym włączeniem

obszarów Belgii i Hołandji,

2. Akcja na Bałkany i na Kaukaz przez Turcję.

Pierwsza z tych możliwości nie daje pożądanego efektu

bowiem:

- Stosunek sił wciąż, jeszcze układa się na korzyść Niemiec

- Akcja na Zachodzie nie uniemożliwia Rzeszy korzystania

z bogactw państw bałkańskich.

Akcja na Bałkany i na Kaukaz podjęta pod hasłem obrony

państw bałkańskich i wyzwolenia narodów kaukazkich stwarza nowy te-

atr wojenny, na którym le żę najgroniejsze i najniebezpieczniejsze

zarówno dla Hitlera, jak i dla Stalina kierunki i możliwości działań.

Z drugiej strony stworzenie tego teatru wojennego pozwala Sprzymierzo-

nym włączyć do swego frontu jako czynniki aktywne - siły zbrojne

większości państw bałkańskich oraz, jako elementy dywersji, siły se-

patatystyczne Kaukazu.

Państwa bał kańskie - z wyjątkiem jednej tylko Bułgarji,

w której panuję sympatje pro-niemieckie - orjentuję się raczej na 3

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

Sprzymierzonych. Tylko silny nacisk ze strony Niemiec oraz obawa przed

Sowietami i Włochami wpływa hamująco na ich pro-aliancką politykę. Na-

leżałoby przypuszczać , że silne i zdecydowane posunięcie polityczno-wo,

skowe Sprzymierzonych na terenie Bał kanów musiałoby przesądzić o udzia-

le tych państw w wojnie ns rzecz Sprzymierzonych.

Na Bałkanach zbiegają się w obecnym momencie interesy

trzech państw; Rzeszy, Rosji i Włoch, Interesy te s rozbieżne, ale

wszystkie sk groźne i niebezpieczne dla państw ba/kafiskich. Uzgodnie-

nie tych sprzecznych interesów - zwłaszcza jeśli chodzi o Włochy z

jednej a Rosję i Niemcy z drugiej strony - jest bardzo trudne, jakkol-

wiek oczywiście nie jest wykluczone. Fakt ten powoduje, że Bałkany nie

stały się dotychczas terenem agresji ze strony Niemiec i Rosji, a jed-

nocześnie pozwala przypuszczać, iż Włochy w razie ‚akcji ze strony Sprz3

mierzonych na Bałkanach zająć mogk stanowisko nie zależne od Berlina.

Odmiennie przedstawia się s prawa Kaukazu. Tkwię tu ZaWSZE

mocne bardzo tendencje separatystyczne w stosunku do Z.S.R.R., oparte

na momentach narodowościowych, wyznaniowych i plemienno-stanowych. Woj-

na na Kaukazie powinna - normalnie biorąc - spowodować silne wstrząsy

wewnętrzne, których refleksy odbić się mogą, szeroko w całym Turkiestari1

i na ziemiach Idei - Uralu, a być może nawet na Ukrainie.

Zasadniczym jednak warunkiem podjęcia przez Sprzymierzo-

nych akdjji na Bałkany i poprzez Turcję na Kaukaz jest całkowite ujaś-

nienie sytuacji Włoch:' racżei. roli Mussoliniego w wojnie.

III. Włochy i Mussolini.

Rola Mussoliniego - jako jedynego decydującego dotychczas

czynnika politycznego Włpch - od początku wojny nie jest dostatecznie vZ,

wyjaśniona, Pomnienie włosko-niemieckie było niewktpliwie- w ostatnich

paru latach jednym z podstawowych elementów decyzji Hitlera. Tę samą

rolę odegrało ono w decyzji rozpoczkcia wojny. Formalnie ten nieokreś-

lony bliżej stosunek Rzym - Berlin, albo Hitler - Mussolini trwa dotąd

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

i obie strony w oficjalnych enuncjacjach daj4 temu wyraz, jakkolwiek

Rzym zajął niezależne stanowisko w wojnie, deklarując się jako nie -

walczący (co jednak jest pojęciem innym - niż neutralny),

To niezależne stanowisko Mussoliniego występowało dotych-

czas głównie w stosunku do Rosji, z któr4 nic go jeszcze nie łączy -

a dzieli bardzo wyraźnie pakt anty-kominternowski, którego w danej chwi

li najczynniejszym przedstawicielem jest sam Mussolini. Ostatnio dopie-

ro po upadku sprawy fińskiej wyłoniły się pewne możliwości porazumienia

pomiędzy nim a Stalinem pomimo isthiejących niewątpliwie rozbieżnych

interesów pomiędzy tymi państwami na terenie Bałkanów.

Z drugiej strony wiadomo ogólnie, że Włosi nie s4 ani

przygotowani, ani tymbardziej zdolni do prowadzenia wojny, że już dzi-

siaj odczuwają dotkliwy brak węgla i nafty, nie mówiąc o innych surow-

cach, że wreszcie wojna abisyńska i współudział w wojnie hiszpańskiej

poderwały całkowicie ich zasoby finansowe.

Wreszcie - co nie jest bez praktycznego znaczenia - nastrc

je społeczeństwa włoskiego są bezwarunkowo nieprzychylne Niemcom i Mus-

solini musi zdawać sobie z tego sprawę, że zaangażowanie w wojnę Włoch

po stronie Niemiec byłoby w całym kraju bardzo niepopularne.

Wynikałoby stąd, że Mussolini ostatecznych decyzji jeszcze

nie powziął i jak dotąd zajmuje pozycję wyczekującą. Na decyzach jego

ciążą dwa zwłaszcza momenty: poczucie własnej słabości wojskowej i dwie

domośó rozbieżności interesów włoskich na Bałkanach w stosunku do Nie-

miec i Rosji:" Ten brak decyzji ze strony Mussoliniego jest wyrazem je-

go słabości i to stwierdzenie pozwała przypuszczaó, że Mussolini w obec

nej chwili może stanowi6 jeszcze objekt zabiegów dyplomatycznych ze str

ny Sprzymierzonych.

W obecnej sytuacji są dwa sposoby wyjaśnienia stosunku

Włoch do Sprzymierzonych:

I. Kupnt Włoch dla włączenia ich do frontu Sprzymierzonych,

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

2. Obalenie Mussoliniego.

Co do punktu pierwszego:

Sprzymierzeni posiadają w swych rękach wszystkie walory,

przy pomocy których możnaby pokusić się o zjednanie Włoch dla celów

Sprzymierzonych. Odrzucając wszelkie ich pretensje odnośnie basenu

gródziemnego Morza - jako zgóry nie do przyjęcia przez Sprzymierzo-

nych - pozostaję następujące możliwości:

I. Część portfelu akcji sueskia4

2. Port Dżibutti,

3. Ew » Somalja angielska,

4. Uznanie podboju Albanji/ a przez to interesów włoskich na Bałkanach,

5, Pożyczka.

S4 to oczywiście tylko możliwości targów, g każdym bądź

razie stanowią one bardzo wysoką cenęl zwłaszcza wobec słabego przygo-

towania Włoch do wojny i łatwości zagrożenia włoskich posiadłości

przez Sprzymierzonych, (Abisynja i Somalja włoska, Libja, możność

blokady Metropolji)j

Rozwiązanie to ma jeden zasadniczy słaby punkt, byłoby

ono bowiem wielką koncesją na rzecz osoby Mussoliniego, jego autory-

tetu - a więc i reżimu. Byłoby to sprzeczne z ogólnym celem wojny

Sprzymierzonych, jakim jest walka z totalnymi ustrojami. Za cenę tych

koncesji Włochy musiałyby być włączone do frontu Sprzymierzonych,

względnie oddać do ich dyspozycji marynerkę wojenną i niektóre bazy

lotnicze,

Co do punktu drugiego:

Gdyby zawiodła akcja dyplomatyczna, mająca na celu pozys-

kanie Włoch, pozostaje druga możliwość obalenie Mussoliniego i jego

reżimu przez silne zagrożenie wojenne Włoch, Mussolini bowiem osobiś-

cie stanowi jedyną przeszkodęjuniemożliwiającą porozumienie Rzymu z

Aliantami. Obalenie Mussoliniego wydaje się być rzeczą możliwą,zwa-

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

żywszy wyjątkowo ci ęż ką i trudną sytuację , w jakiej znalazł się obecni ,

dzięki swej polityce. Ryzyko wojny po stronie niemieckiej dla Mussoli-

niego jest ogromne. W razie przegranej Niemiec jest to całkowita klęs-

ka osobista Mussoliniego i jego imperialnej polityki. W razie zwycięs-

twa Niemiec - wobec oczywistej przewagi Hitlera - korzyści dla Włoch

przedstawiaj4 się bardzo problematycznie, tymbardziej że tereneLl wojny

musiałyby być Włochy północne, co kryłoby w sobie groźb ę zniszczenia

całego prawie ciężkiego przemysłu Włoch.

Na tle tego wyjątkowo dużego ryzyka występuję trudności

wewnę trzne Mussoliniego w stosunku do dworu królewskiego oraz w sto-

sunku do masy narodu. Obydwa bowiem te czynniki polityki - król i na-

ród - zepchnię te obecnie przez Mussoliniego na plan dalszy - w wypadku

wojny odwróciły by się przeciwko niemu.

Wojskowo Włochy nie są przygotowane do wojny. Położenie

geograficzne decyduje przytym o specjalnej ich wrażliwoci na skutki

blokady gospodarczej. Najgroźniejsz4 pozycję dla Sprzymierzonych stano

wi flota podwodna i lotnittwo Włoch, wobec braku jadnak materiałów pęd-

nych i węgla bardzo szybko musiałoby nastąpi ć ograniczenie i zahamowJ.nil

ich działalności, tymbardziej że Niemcy w tej mierze nie mogłyby okazaĆ

Włochom wydatnej pomocy.

Wszystko to stanowi o słabości pozycji Mussoliniego. Mocny

nacisk wojenny ze strony Sprzymierzonych z zagrożeniem włoskich posia-

dł ości imperialnych Libji, Abizynji i Albanii przy zdecydowanej i sze-

roko zakreślonej akcji dyplomatyczno-propagandowej musiałby doprowadzid

do załamania się polityki Mussoliniego i jego reż imu w wypadku gdyby

wybrał drogę wojny ze Sprzymierzonymi.

Obalenie Mussoliniego oddaje całkowicie Włochy w ręce

Sprzymierzonych, wyjaśnia odrazu sprawy Abisynji i Albanji, a przede-

wszystkim stwarza doskonał e warunki dla akcji Sprzymierzonych na Bałka-

ny i Kaukaz, wytrącajęc z ręk Hitlera jeden z podstawowych elementów

obecnego szantażu politycznego. 7

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

IV, Ogólne linie planu wojny na południowo-wschodzie Europy.

Wyjaśnienie sytuacji Włoch stanowi zasadniczy Warunek pod

jęcia przez Sprzymierzonych wielkiej kampanji na płd.-wchodzie Europy-

na Bałkanach i raukazie.

Właściwym celem strategicznym powinno być przejęcie ini-

cjatywy w swoje ręce i przerzucenie na p/c1,-wch. teatr wojenny główne-

go ciężaru wojny z Niemnami.

Celem operacyjnym powinno być utworzenie wielkiego frontu

na południu Europy od Wiednia po Kaukaz. Historja uczy nas, że opanowa

nie Wiednia decyduje o panowaniu nad całym środkowym rejonem curopy.

Dyplomacja Sprzymierzonych zapewnić powinna udział w tych zapasach po

stronie Sprzymierzonych:

- amrji tureckiej,

- armii greckiej,

- armji rumuńskiej,

armji jugosłowiańskiej.

Główny obszar wojenny stanowiłyby Bałkany, pomocniczy

Kaukaz. W akcji pomocniczej na Kaukazie dużą rolę powinny odegrać mo-

menty polityczne (hasła niepodległościowe, hasła Islamu, Tiurkizmu).

Akcja na Bałkany i Kaukaz wymaga ponadto przeprowadzenia

działań morskich na Morzu Czarnym dla zaszachowania Sowietów, zniszczej

nia ich floty wojennej i uniemożliwienia transportów nafty.

Równocześnie z wojnę na Bałkanach i Kaukazie rozwijać sig powinna silna akcja wiążąca na froncie zachodnim dla materiałowego zu-

życia przeciwnika. Akcja ta prowadzona być winna głównie przez lotnic-

two, działające przeciwko szczególnie czułym - z punktu widzenia wojny

na zużycie - rejonom Rzeszy, a więc Nadrenji, Westfalji i Saary.

Sroaki, jakich by wymagał tak pomyślany plan wojny, są

całkowicie już dzisiaj w dyspozycji Sprzymierzonych. oicreS

Na pierwszy operacji bałkańsko-kaukazkiej należałoby zanii

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

gażować ok. 26.D.P. Sprzymierzonych. Obecny stan armji gen.Weyganda

musiałby być zatym nieznacznie tylko wzmocniony. Siły tureckie, greckie

jugosłowiańskie i rumuńskie stworzyłyby właściwe masy wojsk na obydwdet

tych obszarach wojennych.

Operacja na Morzu Czarnym wymagałaby w pierwszym okresie

tylko sił morskich. Możliwości desantów zarysowałyby się dopiero po

zniszczeniu floty sowieckiej.

Korzyści przerzucenia głównego cię aru wojny na obszary

południowe Europy z punktu widzenia Sprzymierzonych s4 istotnie tak wie

kie i kryję w sobie takie możliwości dla Sprzymierzonych, że uzas,_dnia-

ję w całej pełni ryzyko podjęcia tego manewru. Bez ryzyka oczywiście

nikt nigdy wojny nie wygrał i nie wygra.

Dla zrozumienia obecnej sytuacji wojennej i tego impasu,

w jakim znajduję się Sprzymierzeni, należy zdać sobie sprawę z dwóch za

sadniczych atutów, jakimi operuje Hitler w dotychczasowej grze i które

zapewniają mu inicjatywę działań i aktywność. Atuty te - to Rosja i

Włochy, a raczej Stalin i Mussolini. Stanowię one dwa mocne punkty o-

parcia dla polityki Hitlera, Wytrącenie tych atutów przynajmniej

jednego z nich włoskiego z ręk Hitlera odwraca cały manewr polityczny

przediwko niemu. Pozostawienie ich w ręku Hitlera decyduje o niezaprze-

czonych dalszych jego sukcesach i nowych porażkach politycznych Sprzy-

mierzonych.

Wojna obecna jest wojnę o sumienie ludzkości. Ten elemenl

sumienia Sprzymierzeni muszą wygrać na swoj korzyść z całym uporem i

charakterem, nieobawiaj4c się ryzyka, który nieodłącznie związane jest

ze zwycięstwem.

SZEF SZTABU GIX5jUGO

K]Zi ł 0 R płk.

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

PRI.,t. 3o1

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum

8, nisi

(1024/61

Dla Pana Prezesa Rady Ministrów .

ł'oselstwo RP w Helsinkach

Nr 12

dn. 5.V111 .40

Poseł zawiadamia, że obserwuje coraz więcej faktów,

które wskazują, że Niemcy wycofują się z dawnych obietnic

ewentualnej pomocy i że niedawno musiało dojść do porozu-

mienik z Sowietami co do oddania Finalandii w sferę intere-

sów sowieckich. Rozbrojone Alandy zostały już de facto

okupowane pod pozorem Konsulatu. Do Hango idą wciąż

pociągi z wojskie i materiałem wojennym. Ciągłe manife-

stacje komunistyczne są powodem do późniejszego inter-

weniowania. Mimo wszystko rzad fiński stoi na zdecydo- ...ł wanym stanowisku

10

Archives Reference No: PRM.30

Copyright: The Polish Institute and Sikorski Museum (London)

The Polish Institute and Sikorski Museum