TEORIA GIER W TEORIA GIER W POLITYCEPOLITYCE

Emilia ZarudzkaEmilia Zarudzka

Teoria gier jest próbą zastosowania narzędzi Teoria gier jest próbą zastosowania narzędzi matematycznych do wyjaśniania szeroko rozumianych matematycznych do wyjaśniania szeroko rozumianych decyzji politycznych. decyzji politycznych.

Teoria gier próbuje stworzyć Teoria gier próbuje stworzyć

pewne formalne ramy do opisu pewne formalne ramy do opisu

zachowań podmiotów, które zachowań podmiotów, które

niezależnie od tego czy są to państwa, niezależnie od tego czy są to państwa,

wyborcy czy partie polityczne wyborcy czy partie polityczne

są traktowane jako "gracze".są traktowane jako "gracze".

Elementem każdej gry jest wzajemna zależność Elementem każdej gry jest wzajemna zależność graczy, polegająca na tym, że wynik gry (wypłata) graczy, polegająca na tym, że wynik gry (wypłata) dla poszczególnego gracza zależy od tego co on zrobi dla poszczególnego gracza zależy od tego co on zrobi i co zrobią jego rywale. i co zrobią jego rywale.

Każdy z graczy stara się osiągnąć Każdy z graczy stara się osiągnąć

jak najlepszy wynik i wie, że innijak najlepszy wynik i wie, że inni

starają się osiągnąć wynik najlepszy dla nich. starają się osiągnąć wynik najlepszy dla nich.

Istotne jest także to, że każdy z graczy wie,Istotne jest także to, że każdy z graczy wie,

który wynik jest najlepszy dla każdego z rywali. który wynik jest najlepszy dla każdego z rywali.

Płacenie podatkówPłacenie podatków Załóżmy, że żyjemy w dwuosobowym państwie, w Załóżmy, że żyjemy w dwuosobowym państwie, w

którym każdy z dwóch podatników (Kowalski i Iksiński) którym każdy z dwóch podatników (Kowalski i Iksiński)

ma do wyboru dwie opcje: płacić podatki albo nie płacić.ma do wyboru dwie opcje: płacić podatki albo nie płacić.

IksińskiIksiński

KowalskiKowalski PłacićPłacić Nie płacićNie płacić

PłacićPłacić 3, 33, 3 1, 41, 4

Nie płacićNie płacić 4, 14, 1 2, 22, 2

Dylemat polega zatem na tym, że gracze muszą kierować Dylemat polega zatem na tym, że gracze muszą kierować się egoistyczną strategią, pomimo iż znany im jest wynik się egoistyczną strategią, pomimo iż znany im jest wynik wyboru tzn. wynik, który byłby korzystniejszy dla obydwu wyboru tzn. wynik, który byłby korzystniejszy dla obydwu graczy. graczy.

Według norweskiego politologa Jona ElsteraWedług norweskiego politologa Jona Elstera

zachowania polityczne to takie zachowania, zachowania polityczne to takie zachowania,

które mają na celu rozwiązanie tego które mają na celu rozwiązanie tego

dylematu i doprowadzenie do wyboru opcji (3,3). dylematu i doprowadzenie do wyboru opcji (3,3).

Tylko dzięki współpracy gracze są Tylko dzięki współpracy gracze są

w stanie osiągnąć najlepszy wynik.w stanie osiągnąć najlepszy wynik.

Idealnym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie do gry Idealnym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie do gry kogoś, kto wymusiłby współpracę graczy, który karałby za kogoś, kto wymusiłby współpracę graczy, który karałby za społecznie niepożądane zachowania. społecznie niepożądane zachowania.

Jednak takie rozwiązanie nie mieści się Jednak takie rozwiązanie nie mieści się w regułach gry, a poza tym jest to możliwe w regułach gry, a poza tym jest to możliwe jedynie teoretycznie. jedynie teoretycznie.

Jeżeli spojrzymy na stosunki Jeżeli spojrzymy na stosunki międzynarodowe to w praktyce nie ma międzynarodowe to w praktyce nie ma żadnego podmiotu, który byłby w stanie żadnego podmiotu, który byłby w stanie zmusić państwa do współpracy. zmusić państwa do współpracy.

Rozwiązanie pojawia się gdy gra jest powtarzalna. Rozwiązanie pojawia się gdy gra jest powtarzalna.

Dylemat więźniaDylemat więźnia Robert Axelrod zorganizował swego czasu "zawody" Robert Axelrod zorganizował swego czasu "zawody"

mające na celu stworzenie najlepszej strategii gry mające na celu stworzenie najlepszej strategii gry w dylemat więźnia. w dylemat więźnia.

Polem gry stał się komputer, zaś strategie Polem gry stał się komputer, zaś strategie zostały zapisane w sformalizowany sposób. zostały zapisane w sformalizowany sposób.

Wygrała strategia "oko za oko". Wygrała strategia "oko za oko". Po ogłoszeniu wyników ogłoszono drugąPo ogłoszeniu wyników ogłoszono drugą rundę - sytuacja była prostsza, znany był rundę - sytuacja była prostsza, znany był dotychczasowy zwycięzca. dotychczasowy zwycięzca. Jednak ponownie "oko za oko" okazało Jednak ponownie "oko za oko" okazało się najlepszą strategią. się najlepszą strategią. Jej zasady są bardzo proste: Jej zasady są bardzo proste:

w pierwszym ruchu współpracuj, w pierwszym ruchu współpracuj, w każdym kolejnym powtarzaj ostatni ruch przeciwnika. w każdym kolejnym powtarzaj ostatni ruch przeciwnika.

Zwycięstwo strategii "oko za oko" wydaje się Zwycięstwo strategii "oko za oko" wydaje się zadowalającym wyjaśnieniem dlaczego ludzie pomimo zadowalającym wyjaśnieniem dlaczego ludzie pomimo wszystko współpracują ze sobą. wszystko współpracują ze sobą.

Jednakże jeśli analizujemy wersję Jednakże jeśli analizujemy wersję

dylematu więźnia bez powtórzeńdylematu więźnia bez powtórzeń

a taka sytuacja często zdarza się a taka sytuacja często zdarza się

w rzeczywistym świecie w rzeczywistym świecie

to przewidywanie ludzkich to przewidywanie ludzkich

zachowań okazuje się nietrafione.zachowań okazuje się nietrafione.

Każdy z graczy mógł wpłacić otrzymane wcześniej 5$ do Każdy z graczy mógł wpłacić otrzymane wcześniej 5$ do "banku", z którego, jeśli odpowiednio wielu członków "banku", z którego, jeśli odpowiednio wielu członków grupy zrobiło tak samo, była wypłacana nagroda 10$. grupy zrobiło tak samo, była wypłacana nagroda 10$.

Była ona wypłacana wszystkim.Była ona wypłacana wszystkim.

Każdy podejmował decyzjeKażdy podejmował decyzje anonimowo. anonimowo.

Zezwolenie i brak na rozmowę w grupie.Zezwolenie i brak na rozmowę w grupie.

Wersja bez możliwości dyskusji dała Wersja bez możliwości dyskusji dała 30-45% wpłacających uczestników, 30-45% wpłacających uczestników, zaś wersja z dyskusją, aż 75-85%.zaś wersja z dyskusją, aż 75-85%.

Analiza działania sondaży opinii publicznej Analiza działania sondaży opinii publicznej

Założenie, że tylko niektórzy z wyborców mają wiedzę Założenie, że tylko niektórzy z wyborców mają wiedzę o usytuowaniu kandydatów na scenie politycznej, o usytuowaniu kandydatów na scenie politycznej, reszta wyborców zaś ma wiedzę reszta wyborców zaś ma wiedzę

jedynie o własnych przekonaniach jedynie o własnych przekonaniach politycznych. politycznych.

Okazuje się, że po odpowiednio długiej Okazuje się, że po odpowiednio długiej sekwencji sondaży nie poinformowani sekwencji sondaży nie poinformowani wyborcy zagłosują na kandydatów wyborcy zagłosują na kandydatów odpowiadających ich przekonaniom odpowiadających ich przekonaniom opierając się na wiedzy z sondaży. opierając się na wiedzy z sondaży.

W naukach politycznych mamy do czynienia z dwojakim W naukach politycznych mamy do czynienia z dwojakim rozumieniem "racjonalności".rozumieniem "racjonalności".

Nacisk na racjonalny sposób zachowania,Nacisk na racjonalny sposób zachowania,

który byłby zgodny z zasadami. który byłby zgodny z zasadami. Obecne w naukach politycznych Obecne w naukach politycznych

podejście do racjonalności jest zgodnepodejście do racjonalności jest zgodne

z wszystkim co ludzie robią i jest rezultatem z wszystkim co ludzie robią i jest rezultatem realizowania ich własnych korzyści. realizowania ich własnych korzyści.

Niezależnie jednak od tego czym jest racjonalność, widać Niezależnie jednak od tego czym jest racjonalność, widać że w wielu sytuacjach podejmowane przez ludzi decyzje są że w wielu sytuacjach podejmowane przez ludzi decyzje są odmienne od tego, co nakazywałaby teoria gier. odmienne od tego, co nakazywałaby teoria gier.

Dokonujemy oceny postępowania stosując Dokonujemy oceny postępowania stosując zasady zgodnie z którymi cel zostałby osiągnięty. zasady zgodnie z którymi cel zostałby osiągnięty.

Kantowskie imperatywy mówią, że Kantowskie imperatywy mówią, że powinniśmy postępować zgodnie z regułą,powinniśmy postępować zgodnie z regułą, co do której chcemy by stała się ona co do której chcemy by stała się ona powszechna oraz, że powinniśmy traktowaćpowszechna oraz, że powinniśmy traktować człowieka zawsze jako cel, a nigdy środek człowieka zawsze jako cel, a nigdy środek naszych działań. naszych działań.

TEORIA GIER A DEMOKRACJA CZYLI TEORIA GIER A DEMOKRACJA CZYLI STRATEGIA GŁOSOWAŃSTRATEGIA GŁOSOWAŃ

Demokracja charakteryzuje się tym, że decyzje podejmowane są na zasadzie woli większości.

Zaskakujące okazywały się nieraz nie same głosowania, lecz same przygotowania do nich. Jedną z rzeczywistych sytuacji pod kątem teorii gier, dzięki czemu możemy zobaczyć że brzemienna decyzja została podjęta przez amerykańską administrację nie poprzez głosowanie, ale poprzez... ustawienie kolejności głosowań.

Już w latach 60-tych udowodniono, że umiejętne

przygotowanie “gry” jaką z matematycznego

punktu widzenia jest każde głosowanie – decyduje prawie zawsze o jej wyniku.

O tym, że amerykańscy politycy posługują

się teorią gier już od dawna niech

posłuży poniższy przykład.

W Stanach Zjednoczonych w wyborach prezydenckich w 1980 roku startowało wtedy trzech kandydatów: C – Carter, demokrata, R – Reagan, republikanin, A – niezależny Anderson.

W letnich sondażach przed listopadowymi wyborami uzyskiwali oni następujące wyniki:

Wyborcy Wyborcy CC

(35%)(35%)

Wyborcy Wyborcy AA

(20%)(20%)

Wyborcy Wyborcy RR

(45%)(45%)

CC AA RR

AA CC AA

RR RR CC

Pytanie sztabowców: kto wygra?

Gdyby bowiem każdy wyborca miał zagłosować zgodnie ze swoimi prawdziwymi preferencjami– wygrałby Reagan zdobywając 45% głosów.

Ale nie zawsze wyborca głosuje na tego kandydata, którego woli najbardziej. Jeżeli wyborca nie głosuje zgodnie ze swoimi właściwymi preferencjami mówimy że głosuje strategicznie. Jeśli wybiera tego kandydata, którego woli najbardziej – głosuje szczerze.

Wyborcy R mają tutaj strategię dominującą najbardziej opłaca im się głosować na swojego kandydata.

Dlaczego? Jeśli nawet A zagłosują na C – głosowanie na A w niczym nie poprawi ich sytuacji, wygra C.

Jeśli wyborcy C zagłosują na A, wygra A niezależnie od tego na kogo zagłosują wyborcy R. Jeśli wyborcy C i A zagłosują szczerze, to wyborcom R opłaca się także zagłosować szczerze – wygra ich kandydat. Tak więc wiemy już, że wyborcy R zawsze będą głosować szczerze na R.

Jaki będzie wynik wyborów w zależności od zachowania się wyborców C i A?

Historia pokazała, że jesienią 1980 roku po korekcie polityki sztabu Cartera i położeniu nacisku na przekonanie wyborców Andersona na głosowanie na Cartera o mało nie skończyło się klęską Raegana.

Niestety rozumowanie to zastosowano za późno, co zresztą zaowocowało u amerykańskich demokratów stałą współpracą ze specjalistami od teorii gier do dzisiaj.

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę