Zamieszanie w polityce II RP.

Zamieszanie w polityce II Zamieszanie w polityce II RP.RP.

Partyjne pomieszanie z Partyjne pomieszanie z poplątaniem.poplątaniem.

Po oddaleniu niebezpieczeństwa Po oddaleniu niebezpieczeństwa bolszewickiego, trwające między partiami bolszewickiego, trwające między partiami „zawieszenie broni” zaczynało się „zawieszenie broni” zaczynało się kruszyć, a wraz z nim koalicyjny rząd kruszyć, a wraz z nim koalicyjny rząd Witosa.Witosa.

Najpierw odeszło PSL „Wyzwolenie” a Najpierw odeszło PSL „Wyzwolenie” a następnie PPS. To z rządku koalicyjnego następnie PPS. To z rządku koalicyjnego uczyniło rząd centrowy.uczyniło rząd centrowy.

W Sejmie natomiast rozpoczęły się prace W Sejmie natomiast rozpoczęły się prace nad konstytucją państwa, która z powodu nad konstytucją państwa, która z powodu układów politycznych coraz bardziej układów politycznych coraz bardziej zmierzała w kierunku prawicy i centrum.zmierzała w kierunku prawicy i centrum.

Konstytucja marcowaKonstytucja marcowaProjekt konstytucji zakładał ograniczenie Projekt konstytucji zakładał ograniczenie

kompetencji prezydenta na rzecz kompetencji prezydenta na rzecz parlamentu, gdyż prawica obawiała się, że parlamentu, gdyż prawica obawiała się, że prezydentem zostanie Piłsudski. Takim prezydentem zostanie Piłsudski. Takim ograniczeniom sprzeciwiała się lewica i ograniczeniom sprzeciwiała się lewica i ostatecznie w 1921 udało się przeforsować ostatecznie w 1921 udało się przeforsować kilka postanowień. M.in. zwiększenie kilka postanowień. M.in. zwiększenie kompetencji prezydenta, likwidację Senatu kompetencji prezydenta, likwidację Senatu i postanowienie, że prezydentem może i postanowienie, że prezydentem może być jedynie Polak i katolik.być jedynie Polak i katolik.

Zasady konstytucji Zasady konstytucji marcowejmarcowej

Konstytucja uchwalona 17 III 1921 roku Konstytucja uchwalona 17 III 1921 roku składała się z 7 rozdziałów:składała się z 7 rozdziałów:

I – RzeczpospolitaI – RzeczpospolitaII – Władza ustawodawczaII – Władza ustawodawczaIII – Władza wykonawczaIII – Władza wykonawczaIV – SądownictwoIV – SądownictwoV – Powszechne prawa i obowiązkiV – Powszechne prawa i obowiązkiVI – Postanowienia ogólneVI – Postanowienia ogólneVII – Postanowienia przejścioweVII – Postanowienia przejściowe


Organami ustawodawczymi miał być Sejm i Organami ustawodawczymi miał być Sejm i Senat, wybierane co 5 lat w wyborach Senat, wybierane co 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych przez tajnych i proporcjonalnych przez obywateli, którzy ukończyli obywateli, którzy ukończyli 21 rok życia21 rok życia (Sejm) (Sejm) i 30i 30 (Senat). Prawo wybieralności (Senat). Prawo wybieralności mieli obywatele, którzy ukończyli mieli obywatele, którzy ukończyli 25 rok 25 rok życiażycia (Sejm) i (Sejm) i 40 rok życia40 rok życia (Senat). (Senat).

Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadał Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadał również rząd.również rząd.


Władzę wykonawczą sprawował rząd i prezydent.Władzę wykonawczą sprawował rząd i prezydent.Wyboru prezydenta miało dokonywać Wyboru prezydenta miało dokonywać

Zgromadzenie Narodowe składające się z Zgromadzenie Narodowe składające się z członków Sejmu i Senatu, raz na 7 lat.członków Sejmu i Senatu, raz na 7 lat.

Prezydent:Prezydent:- reprezentował kraj na zewnątrz;reprezentował kraj na zewnątrz;- miał prawo rozwiązywania Sejmu, ale za zgodą miał prawo rozwiązywania Sejmu, ale za zgodą

3/5 posłów;3/5 posłów;Rząd:Rząd:- był odpowiedzialny przed Sejmem;był odpowiedzialny przed Sejmem;- wotum nieufności dla jednego ministra nie wotum nieufności dla jednego ministra nie

oznaczało wotum dla całego rządu;oznaczało wotum dla całego rządu;


Sądownictwo zostało oparte na Sądownictwo zostało oparte na zasadzie niezawisłości i zasadzie niezawisłości i nieusuwalności sędziów.nieusuwalności sędziów.

Do orzekania o zgodności aktów Do orzekania o zgodności aktów administracyjnych z konstytucją administracyjnych z konstytucją powołano powołano Najwyższy Trybunał Najwyższy Trybunał AdministracyjnyAdministracyjny..


Prawa i obowiązki obywateli:Prawa i obowiązki obywateli:- wierność wobec państwa;wierność wobec państwa;- przestrzeganie prawaprzestrzeganie prawa- służba wojskowasłużba wojskowa- ochrona życia, wolności, nietykalności i ochrona życia, wolności, nietykalności i

mieniamienia- gwarancja wolności miejsca gwarancja wolności miejsca

zamieszkania, słowa, publikacji, zamieszkania, słowa, publikacji, stowarzyszeń;stowarzyszeń;

Konstytucja marcowa była jedną z konstytucji republikańskich Konstytucja marcowa była jedną z konstytucji republikańskich w Europie wzorowaną na francuskiej ustawie zasadniczej.w Europie wzorowaną na francuskiej ustawie zasadniczej.

Charakteryzowała się przewagą władzy ustawodawczej nad Charakteryzowała się przewagą władzy ustawodawczej nad wykonawczą.wykonawczą.

Chwiejność rządówChwiejność rządów

W momencie uchwalenia konstytucji W momencie uchwalenia konstytucji marcowej Sejm Ustawodawczy spełnił swe marcowej Sejm Ustawodawczy spełnił swe zadanie, ale w maju 1921 roku przedłużono zadanie, ale w maju 1921 roku przedłużono kadencję Sejmu i Naczelnika Państwa, do kadencję Sejmu i Naczelnika Państwa, do czasu ukonstytuowania się nowych władz. czasu ukonstytuowania się nowych władz. Tym bardziej, że koalicyjny rząd Witosa we Tym bardziej, że koalicyjny rząd Witosa we wrześniu 1921 roku upadł. Nowy rząd wrześniu 1921 roku upadł. Nowy rząd utworzył utworzył Antoni PonikowskiAntoni Ponikowski, który jednak , który jednak przetrwał tylko do czerwca 1922 roku.przetrwał tylko do czerwca 1922 roku.

Po kolejnym kryzysie gabinetowym Po kolejnym kryzysie gabinetowym Piłsudski mianował rząd Piłsudski mianował rząd Artura Artura ŚliwińskiegoŚliwińskiego, ale i ten rząd nie , ale i ten rząd nie porządził długo. Prawica wobec tego porządził długo. Prawica wobec tego wysunęła wniosek o wotum nieufności wysunęła wniosek o wotum nieufności dla Naczelnika Państwa, ale Piłsudski dla Naczelnika Państwa, ale Piłsudski wyszedł z tej konfrontacji zwycięsko i wyszedł z tej konfrontacji zwycięsko i efekcie powołał następny rząd efekcie powołał następny rząd pozaparlamentarny tolerowany przez pozaparlamentarny tolerowany przez lewice i centrum, na którego czele lewice i centrum, na którego czele stanął stanął Julian NowakJulian Nowak..

Wybory 1922 roku.Wybory 1922 roku.

Do wyborów 1922 stanęły następujące bloki Do wyborów 1922 stanęły następujące bloki polityczne:polityczne:

- PrawicaPrawica – reprezentowana przez blok – reprezentowana przez blok Chrześcijańskiej Jedności Narodowej z udziałem Chrześcijańskiej Jedności Narodowej z udziałem endecji (Związek Ludowo – Narodowy – ZLN) oraz endecji (Związek Ludowo – Narodowy – ZLN) oraz Stronnictwo Chrześcijańsko – Narodowe;Stronnictwo Chrześcijańsko – Narodowe;

- CentrumCentrum – Chadecja (Chrześcijańska Demokracja), – Chadecja (Chrześcijańska Demokracja), Narodowa Partia Robotnicza (NPR) i PSL „Piast”Narodowa Partia Robotnicza (NPR) i PSL „Piast”

- LewicaLewica – PSL „Wyzwolenie”, Stronnictwo Chłopskie i – PSL „Wyzwolenie”, Stronnictwo Chłopskie i PPS;PPS;

Marginalne znaczenie mieli komuniści, którzy dążyli Marginalne znaczenie mieli komuniści, którzy dążyli do wywołania rewolucji korzystając z pomocy ZSRR.do wywołania rewolucji korzystając z pomocy ZSRR.

Wybory 1922 r.Wybory 1922 r.

Do wyborów przystąpiło 68 % uprawnionych.Do wyborów przystąpiło 68 % uprawnionych.W rezultacie w Sejmie:W rezultacie w Sejmie:- Prawica osiągnęła 27% mandatów;Prawica osiągnęła 27% mandatów;- Centrum – 27 %Centrum – 27 %- Lewica – 26 %Lewica – 26 %Największe zyski wyniosły mniejszości narodowe, które uzyskały 20 Największe zyski wyniosły mniejszości narodowe, które uzyskały 20

% mandatów.% mandatów.W Senacie:W Senacie:- Prawica – 36 % mandatówPrawica – 36 % mandatów- Centrum – 25 %Centrum – 25 %- Lewica 14 %Lewica 14 %- Mniejszości narodowe – 24%Mniejszości narodowe – 24%Takie wyniki nie dały możliwości utworzenia własnego rządu, toteż Takie wyniki nie dały możliwości utworzenia własnego rządu, toteż

najbardziej prawdopodobne wydawało się utworzenie rządu najbardziej prawdopodobne wydawało się utworzenie rządu centro-prawicowegocentro-prawicowego..

Wybory prezydentaWybory prezydenta

9 XII 19229 XII 1922 roku zebrało się Zgromadzenie roku zebrało się Zgromadzenie Narodowe, by wybrać prezydenta. Narodowe, by wybrać prezydenta. Zgłoszono 5 kandydatur, z których po serii Zgłoszono 5 kandydatur, z których po serii 4 głosowań pozostało 2 kandydatów:4 głosowań pozostało 2 kandydatów:

- hr. Maurycy Zamoyskihr. Maurycy Zamoyski (prawica) (prawica)- Gabriel NarutowiczGabriel Narutowicz (część lewicy (część lewicy

popierana przez mniejszości narodowe);popierana przez mniejszości narodowe);O wyborze miały zadecydować głosy posłów O wyborze miały zadecydować głosy posłów

PSL „Piast” i NPR. Ostatecznie stosunkiem PSL „Piast” i NPR. Ostatecznie stosunkiem 289 do 227 prezydentem wybrano 289 do 227 prezydentem wybrano Gabriela Narutowicza.Gabriela Narutowicza.

Zabójstwo NarutowiczaZabójstwo Narutowicza

Wybór Narutowicza rozpoczął lawinę akcji Wybór Narutowicza rozpoczął lawinę akcji propagandowej endecji, która wysuwała hasła propagandowej endecji, która wysuwała hasła niedopuszczenia do władzy nowego niedopuszczenia do władzy nowego prezydenta. Mimo to Narutowicz zdecydował prezydenta. Mimo to Narutowicz zdecydował się przyjąć urząd.się przyjąć urząd.

11 XII 192211 XII 1922 roku działacze i zwolennicy endecji roku działacze i zwolennicy endecji próbowali nie dopuścić do zaprzysiężenia próbowali nie dopuścić do zaprzysiężenia nowego prezydenta. Doszło do starć z policją. nowego prezydenta. Doszło do starć z policją. Jednak mimo przeciwności udało się Jednak mimo przeciwności udało się Narutowiczowi złożyć przysięgę. Rozpoczęło to Narutowiczowi złożyć przysięgę. Rozpoczęło to lawinę listów z pogróżkami.lawinę listów z pogróżkami.

16 XII 192216 XII 1922 roku Narutowicz otwierał wystawę w roku Narutowicz otwierał wystawę w warszawskiej „Zachęcie”. Podczas oglądania warszawskiej „Zachęcie”. Podczas oglądania ekspozycji prezydent został zamordowany ekspozycji prezydent został zamordowany strzałem z pistoletu przez strzałem z pistoletu przez Eligiusza Eligiusza NiewiadomskiegoNiewiadomskiego, który najprawdopodobniej , który najprawdopodobniej ideowo związanego z endecją.ideowo związanego z endecją.

Próby stabilizacji politycznejPróby stabilizacji politycznej

Po kryzysie politycznym w państwie Po kryzysie politycznym w państwie trzeźwym umysłem wykazał się Ignacy trzeźwym umysłem wykazał się Ignacy Daszyński, który próbował ratować Daszyński, który próbował ratować sytuację. Powołano natychmiast marszałka sytuację. Powołano natychmiast marszałka Sejmu – Sejmu – Macieja RatajaMacieja Rataja na stanowisko na stanowisko prezydenta. Ten z kolei powołał nowy prezydenta. Ten z kolei powołał nowy gabinet na czele z gen. Władysławem gabinet na czele z gen. Władysławem Sikorskim.Sikorskim.

20 XII20 XII ponownie zwołano Zgromadzenie ponownie zwołano Zgromadzenie Narodowe by powołać nowego prezydenta. Narodowe by powołać nowego prezydenta. Tym razem wybrano kandydata centrum i Tym razem wybrano kandydata centrum i lewicy – lewicy – Stanisława WojciechowskiegoStanisława Wojciechowskiego..

Pakt lanckorońskiPakt lanckoroński

Rząd Sikorskiego był jednak niestabilny, Rząd Sikorskiego był jednak niestabilny, podkopywany jeszcze propagandą podkopywany jeszcze propagandą endecji, która od lutego 1923 roku endecji, która od lutego 1923 roku prowadziła tajne rozmowy z PSL „Piast”.prowadziła tajne rozmowy z PSL „Piast”.

Dnia 17 V podpisały one tzw. Dnia 17 V podpisały one tzw. „pakt „pakt lanckoroński”lanckoroński” – przewidywał on – przewidywał on powołanie do życia rządu większości powołanie do życia rządu większości parlamentarnej, opartego na koalicji parlamentarnej, opartego na koalicji endecji.endecji.

W wyniku paktu lanckorońskiego rząd W wyniku paktu lanckorońskiego rząd Sikorskiego podał się do dymisji, a pod Sikorskiego podał się do dymisji, a pod koniec maja 1923 roku prezydent koniec maja 1923 roku prezydent Wojciechowski misję tworzenia nowego Wojciechowski misję tworzenia nowego rządu powierzył rządu powierzył Wincentemu WitosowiWincentemu Witosowi..

W skład rządu weszli przedstawiciele W skład rządu weszli przedstawiciele endecji, chadecji i PSL „Piasta”, koalicji endecji, chadecji i PSL „Piasta”, koalicji zwanej zwanej „Chjeno- Piastem”.„Chjeno- Piastem”.

Wkrótce potem Piłsudski zrzekł się Wkrótce potem Piłsudski zrzekł się przewodzenia Ścisłej Rady Wojennej i przewodzenia Ścisłej Rady Wojennej i odsunął się z życia politycznego do swej odsunął się z życia politycznego do swej willi w Sulejówku.willi w Sulejówku.

Nowy rząd GrabskiegoNowy rząd Grabskiego

Rząd Witosa przetrwał do grudnia 1923 roku. Rząd Witosa przetrwał do grudnia 1923 roku. Rozpadł się na skutek zamieszek i strajków Rozpadł się na skutek zamieszek i strajków powszechnych organizowanych w całym kraju.powszechnych organizowanych w całym kraju.

Dymisja rządu nastąpiła w chwili całkowitego Dymisja rządu nastąpiła w chwili całkowitego załamania się gospodarki. Z dnia na dzień rosły załamania się gospodarki. Z dnia na dzień rosły ceny, inflacja bezrobocie.ceny, inflacja bezrobocie.

19 XII 192319 XII 1923 roku prezydent Wojciechowski powołał roku prezydent Wojciechowski powołał gabinet pozaparlamentarny złożony z fachowców, gabinet pozaparlamentarny złożony z fachowców, a nie przedstawicieli poszczególnych ugrupowań a nie przedstawicieli poszczególnych ugrupowań w parlamencie. Głównym zadaniem rządu było w parlamencie. Głównym zadaniem rządu było ratowanie skarbu państwa. Na czele zaś stanął ratowanie skarbu państwa. Na czele zaś stanął Władysław GrabskiWładysław Grabski..

Problemy polityczne rządu Problemy polityczne rządu GrabskiegoGrabskiego

Rząd Grabskiego dla ratowania kraju Rząd Grabskiego dla ratowania kraju przeprowadził szereg reform, a że nie składał przeprowadził szereg reform, a że nie składał się z ugrupowań parlamentarnych nie miał się z ugrupowań parlamentarnych nie miał wśród polityków zbyt wielkiego poparcia.wśród polityków zbyt wielkiego poparcia.

Szczególnie w obliczu kryzysu na wschodnich Szczególnie w obliczu kryzysu na wschodnich kresach w 1924 roku ujawnił się brak kresach w 1924 roku ujawnił się brak poparcia i brak propozycji rozwiązań konfliktu poparcia i brak propozycji rozwiązań konfliktu mniejszości narodowych na terenie II RP mniejszości narodowych na terenie II RP (zamieszki i walki nadgraniczne z Ukraińcami (zamieszki i walki nadgraniczne z Ukraińcami i Białorusinami) i Białorusinami)

KonkordatKonkordat

Jednym z większych sukcesów rządu Jednym z większych sukcesów rządu Grabskiego było podpisanie w 1925 roku Grabskiego było podpisanie w 1925 roku konkordatu z Kościołem konkordatu z Kościołem rzymskokatolickim.rzymskokatolickim.

Umowa przewidywała nominację biskupów i Umowa przewidywała nominację biskupów i arcybiskupów przez papieża po arcybiskupów przez papieża po zasięgnięciu opinii polskiego rządu. Uznano zasięgnięciu opinii polskiego rządu. Uznano i potwierdzono prawa majątkowe Kościoła i potwierdzono prawa majątkowe Kościoła w Polsce, z wyjątkiem tych majątków, które w Polsce, z wyjątkiem tych majątków, które miały zostać parcelowane na zasadach miały zostać parcelowane na zasadach ogólnych. Konkordat przewidywał tez nowy ogólnych. Konkordat przewidywał tez nowy podział administracyjny Kościoła w Polsce.podział administracyjny Kościoła w Polsce.

Kryzys i upadek rządu Kryzys i upadek rządu Grabskiego. Rząd Grabskiego. Rząd

Skrzyńskiego.Skrzyńskiego.Reformy rządu Grabskiego nie poprawiły Reformy rządu Grabskiego nie poprawiły

sytuacji gospodarczej kraju. Zła koniunktura sytuacji gospodarczej kraju. Zła koniunktura 1924 roku obniżyła wpływy do budżetu, 1924 roku obniżyła wpływy do budżetu, zmniejszyły się zdolności płatnicze zmniejszyły się zdolności płatnicze przedsiębiorstw, na skutek nadprodukcji przedsiębiorstw, na skutek nadprodukcji bilonu pojawiły się zwyżki cen i inflacja. bilonu pojawiły się zwyżki cen i inflacja. Sytuacja budżetowa skomplikowała się. W tej Sytuacja budżetowa skomplikowała się. W tej sytuacji w połowie listopada 1925 roku rząd sytuacji w połowie listopada 1925 roku rząd Grabskiego podał się do dymisji. Misję Grabskiego podał się do dymisji. Misję utworzenia nowego gabinetu powierzono utworzenia nowego gabinetu powierzono Aleksandrowi SkrzyńskiemuAleksandrowi Skrzyńskiemu..

Rząd SkrzyńskiegoRząd Skrzyńskiego

Upadek gabinetu Grabskiego zaktywizował Upadek gabinetu Grabskiego zaktywizował zwolenników Piłsudskiego, którzy udali się do willi zwolenników Piłsudskiego, którzy udali się do willi marszałka i oddali się do jego dyspozycji.marszałka i oddali się do jego dyspozycji.

Wobec napiętej sytuacji Sejm w 1925 roku wyłonił Wobec napiętej sytuacji Sejm w 1925 roku wyłonił rząd szerokiej koalicji, od endecji po PPS ze rząd szerokiej koalicji, od endecji po PPS ze Skrzyńskim na czele.Skrzyńskim na czele.

Od początku istnienia rząd ten walczył z kryzysem Od początku istnienia rząd ten walczył z kryzysem ekonomicznym, ale od wiosny 1926 roku sytuacja ekonomicznym, ale od wiosny 1926 roku sytuacja zaczęła się poprawiać. Słabości polskich rządów zaczęła się poprawiać. Słabości polskich rządów lat 1919 -25 jednoczyły zwolenników wokół osoby lat 1919 -25 jednoczyły zwolenników wokół osoby Piłsudskiego, zwolenników rządów twardej ręki.Piłsudskiego, zwolenników rządów twardej ręki.

Zamieszanie w polityce II RP.

Documents

Transcript of Zamieszanie w polityce II RP.