PIOTR SIUDA

UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO W BYDGOSZCZY

RELIGIA I INTERNET O nietrwałości podziału na

świat online i offline

KSIĄŻKA

POGLĄDY

NA TEMAT

SIECI

Obecnie można mówić o dwóch mylnych poglądach na temat sieci.

Mylą się optymiści, chcący widzieć w sieci narzędzie totalnej emancypacji i bezproblemowo

przebiegającej komunikacji międzyludzkiej.

Mylą się pesymiści, utyskujący na zanik więzi, degenerację osobowości, kultury i społeczeństwa.

Mylą się przedstawiciele obydwu stanowisk, kiedy twierdzą, że mamy do czynienia z jakimiś dwoma

wzajemnie niepowiązanymi światami – światem realnym i wirtualnym.

Przenoszą się podziały.

Wielkie oficjalne (tradycyjne) religie.

Nowe ruchy religijne i zjawiska quasi-religijne.

Odwzorowanie religijnych tendencji.

Refleksyjność.

Indywidualizacja.

Utowarowienie religii.

Instytucjonalny i wspólnotowy wymiar.

Aktywności religijne.

O „przeniesieniu” religijnych granic do internetu

WYMIARY

RELIGII W

INTERNECIE

WYMIARY

RELIGII W

INTERNECIE

religia w sieci religia tradycyjna

religia sieciowa

religia innowacyjna

www.mateusz.pl

RELIGIA W

SIECI

RELIGIA

SIECIOWA

www.vatican.va

+

+

+ +

RELIGIJNE

MIEJSCA W

SIECI

KONDYCJA

RELIGII

A SIEĆ

DZISIEJSZE

CZASY Płynność = ciągła zmiana.

Refleksja = namysł nad wyborami.

Ryzyko = brak pewności.

Konsumpcja = rezerwuar wyborów;

ogranicza lęk.

RELIGIA

DZISIAJ

Tezę o sekularyzacji należy odrzucić jako błędną,

nienaukową czy wręcz ideologiczną. Naukowcy nie

zgadzają się, jakoby religia obumarła.

ROZKWIT W

SIECI

Na różnorodność religii jest dzisiaj ogromne

zapotrzebowanie. Dlatego istnieje zbieżność

między zaistnieniem religii w internecie, a

stanem współczesnej religii w ogóle.

Na duchowym rynku panuje duża konkurencja, wywołana

współistnieniem i nakładaniem się wielu form religii.

Konkurencję bardzo wyraźnie widać w cyberprzestrzeni.

„DUCHOWY

RYNEK”

Dziś jednostki wybierają pod względem religii

to, co do nich pasuje. Religijność selektywna

(subiektywna, niekonsekwentna) wyraźna jest

w internecie.

PRYWATYZACJA

Refleksyjność a zmiana charakteru sacrum

KIEDYŚ TERAZ

Religijne symbole i praktyki przestają być kontrolowane

przez stojących najwyżej; jednostki nadają im

(symbolom i praktykom) własne znaczenia.

Refleksyjność dotyczyła wyłącznie

tych stojących najwyżej w hierarchii

religijnej – duchowych przywódców,

teologów, duchowieństwa.

Zacierają się kiedyś wyraźne granice

świadczące o tym, co przynależy do

sacrum, a co do sfery profanum.

Dziś owe dwie sfery są coraz

trudniejsze do zdefiniowania oraz

bezkompromisowego oddzielenia.

Nie zmienia się istota religii jako

takiej, zmienia się jedynie źródło

tego, co uważa się za sacrum.

Sacrum staje się bardziej

jednostkowe, bo przestaje być

dane z góry. Ludzie zaczynają

sami je konstruować z różnych

fragmentów.

Religie „przytrafiały się” ludziom, w żadnym wypadku

nie były produktem ludzkiej działalności.

Religia staje się zasobem idealnym do jednostkowego

tworzenia tożsamości.

Prywatyzacja religii.

Źródło:

http://www.addictinginfo.org/2014/09/28/h

ot-new-christian-trend-wife-swapping-for-

jesus-video/

RELIGIA A

KULTURA

POP

Trzy rodzaje coraz ściślejszych związków

między religią oraz popkulturą.

Religia jest z popkulturą skłócona.

Źródło:

https://www.youtube.com/watch?v=lru33T

2TB2Q

Trzy rodzaje coraz ściślejszych związków

między religią oraz popkulturą.

Religia nawiązuje z popkulturą dialog

(popkultura wykorzystywana jest w

celach religijnych).

Źródło: http://www.telegraph.co.uk/news

Kościoły staroparadygmatyczne – takie, których przedstawiciele toczą z popkulturą boje. Są w odwrocie – jest ich coraz mniej. Kościoły neoparadygmatyczne – uprościły, skomercjalizowały doktrynę, nastawiając się na przyciąganie ludzi. Pogodziły się z kulturą popularną i lansują jeszcze jeden styl życia – religijny. W ten sposób radzą sobie z kulturą popularną oraz uczą się od niej, jak skutecznie religię promować.

EWANGELIZACJA

W STYLU POP

Trzy rodzaje coraz ściślejszych związków

między religią oraz popkulturą.

Popkultura staje się religią.

Źródło:

http://hyperdiscordia.crywalt.com/sacred_

heart_of_elvis.jpeg

KWESTIA

AUTENTYCZNOŚCI

RELIGIJNY

AUTORYTET

W DOBIE

SIECI

5

MURSZENIE

AUTORYTETU Mówiąc o niszczeniu religijnego autorytetu

w cyberprzestrzeni, należy zdawać sobie

sprawę, że proces ten przebiega na kilku

płaszczyznach.

Wskutek zaistnienia religii w sieci

zagrożona jest pozycja wszelkich

religijnych instytucji oraz religijnych

hierarchii.

Wskutek zaistnienia religii w sieci

autorytet wielkich, oficjalnych,

tradycyjnych religii zostaje zagrożony.

RELIGIA SIECIOWA –

AKTYWNOŚCI

Faza

liminalna

http://pielgrzymki.opoka.org.pl

Faza

postliminalna

Faza

preliminalna PIELGRZYMKI

ONLINE

5

W pielgrzymce liczy się bardziej wymiar duchowy niż fizyczny.

„Pogłębiony” symbolizm pielgrzymek online i indywidualne, prywatne tworzenie

sacrum.

Liminalność wzmacniana jest charakterem medium, poczuciem, że surfując po

internecie, wchodzi się w inną rzeczywistość. Wzmacniana jest ona również

konstrukcją samych serwisów pielgrzymkowych.

Wirtualne pielgrzymki spełniają również cechy pielgrzymek realnych – są

dobrowolne, nikt nikogo nie zmusza do podjęcia internetowej podróży, która

może być formą przyjemnego i znaczącego spędzania czasu wolnego.

Internet może wzbudzać poczucie braterstwa z innymi w oparciu o sam akt

pielgrzymowania (budowanie wspólnotowości).

CZY AUTENTYCZNE?

RELIGIA

INNOWACYJNA

Religie cyberprzestrzeni

kontra

religie w cyberprzestrzeni

Kryterium mediacji.

Kryterium

instytucjonalizacji.

Kryterium

zawartości.

KRYTERIA

1 Oparte na wierzeniach.

2 Oparte na anty-wierzeniach.

3 Antykultowe.

4 Przeciwko konsumpcji.

5 Praktyczne.

6 Naukowe.

Czy religia ma jakieś

historyczne podłoże?

Czy można ją porównać do

innych religii pod względem

morfologii?

Czy spełnia ona warunek

szczerości, to znaczy czy jej

wyznawcy faktycznie wierzą

czy po prostu udają, że

wierzą?

Dla wielu religii

cyberprzestrzeni

odpowiedź na wszystkie

trzy pytania brzmi: „tak”.

TYPY RELIGII

CYBERPRZESTRZENI

WIZJE W

SIECI

Paolo Apolito – sieć objawień

Demokratyzacja i

„oswojenie”.

„Oderwanie” od przestrzeni.

Depersonalizacja.

Komunikacja i

odwoływanie się.

RELIGIA

TRADYCYJNA

CHRZEŚCIJAŃSTWO

5

CASE NR 1.

Grzegorz Walczak, Kazania księdza spod Stopnicy robią furorę

w internecie, „Gazeta Wyborcza Kielce”, 6 kwietnia 2012.

http://kielce.gazeta.pl/kielce/1,47262,11492478,Kazania_ksiedza

_spod_Stopnicy_robia_furore_w_internecie.html

Zaczęło się cztery lata temu, jeszcze w trakcie studiów w krakowskim seminarium. –

Pomyślałem sobie: jeśli internet jest tak popularny, to dlaczego nie iść właśnie tą

drogą? – opowiada Michał Olszewski, sercanin z parafii św. Antoniego Padewskiego

w Kątach Starych koło Stopnicy. I wpadł na pomysł ewangelizacji poprzez globalną

sieć.

(…) Na kolejne projekty przyszedł czas w ubiegłym roku, gdy przeniósł się do

Stopnicy. Wówczas powstała strona internetowa slowopana.com oraz internetowe

rekolekcje blogowe.

Wtedy zaczął się boom. – Moje materiały w serwisie YouTube tylko w trakcie

ubiegłorocznego Adwentu zanotowały ponad 400 tysięcy odsłon. Byłem zszokowany

– podkreśla ks. Olszewski. Materiały, czyli 15 kazań, każde po ok. 10 minut. Sam

dźwięk. O potrzebie pielęgnowania wiary, o tym, jak odnaleźć Boga. – No właśnie, z

pozoru może nic atrakcyjnego, księdzem Natankiem nie jestem. A jednak to słowo

przyciąga – mówi.

5

CASE NR 1.

Grzegorz Walczak, Kazania księdza spod Stopnicy robią furorę

w internecie, „Gazeta Wyborcza Kielce”, 6 kwietnia 2012.

http://kielce.gazeta.pl/kielce/1,47262,11492478,Kazania_ksiedza

_spod_Stopnicy_robia_furore_w_internecie.html

Teraz jego kazania obejrzeć można w rozszerzonej, audiowizualnej formie. Taką

formę ewangelizacji rozpoczął niedawno, podczas tegorocznych rekolekcji

wielkopostnych. – Zamieszczałem je co kilka dni, począwszy od końca lutego aż do

końca marca.

(…) Zaledwie w kilka tygodni każdy z odcinków obejrzało od 3 do 8 tysięcy osób.

Jego kanał zamówiło dotychczas 28 tysięcy osób ze 108 krajów świata. – Są nawet

wierni z tak egzotycznych krajów jak Azerbejdżan – chwali się.

(…) – Gdy zaczynałem, byłem jednym z pierwszych. Oczywiście ewangelizacja przez

internet była już normą, ale poprzez blogi, strony internetowe, a nie filmy. W ostatnim

roku tego typu projektów pojawiło się wiele. Nie tylko u sercan, ale też jezuitów czy

franciszkanów – opowiada.

(…) Ks. Olszewski jest też jednym z pięciu egzorcystów diecezji kieleckiej. –

Egzorcyzmy przez internet? Aż tak daleko bym się chyba nie posunął – uśmiecha

się.

5

CASE NR 2.

Iwona Radziszewska, Na wieki wieków, enter, „Polityka”, 21

stycznia 2012.

Dominikanie.pl jest jednym z najpoczytniejszych blogów-portali w polskim

Internecie. Zgromadzona wokół serwisu społeczność chętnie bierze udział m.in. w

rekolekcjach online. Słowo na każdy dzień głosi ojciec Paweł Kozacki. Internetowi

uczestnicy komentują, polemizują i dziękują.

Jezuici z kolei prowadzą w sieci rekolekcje ignatiańskie. Ojciec Kamil Rogalski pisze:

„Modlitwa przed ekranem komputera lub w metrze mając na uszach słuchawki

odtwarzacza mp3 – dla wielu osób jest nie do przyjęcia. Ośmielę się jednak

stwierdzić, że św. Ignacy widząc te nowe propozycje ucieszyłby się bardzo. Napisał

w Uwagach Wstępnych do Ćwiczeń Duchowych, że rekolekcje powinny być

dopasowane do trybu życia i możliwości osób odprawiających je. Co prawda pisał o

osobach pochłoniętych sprawami publicznymi, ale uważam, że równie dobrze w

dzisiejszych czasach takimi ludźmi są osoby zabiegane, podróżujące lub pracujące

przy komputerze”.

5

CASE NR 2.

Iwona Radziszewska, Na wieki wieków, enter, „Polityka”, 21

stycznia 2012.

e-modlitwa

W Internecie znajduje się wiele stron z konkretnymi wskazówkami do modlitwy.

Znajdziemy nie tylko internetowy brewiarz, ale też czytania mszalne do

odsłuchiwania na komórce czy mp3. Na stronie głównej portalu Święta Przestrzeń

wyświetla się rodzaj modlitwy, którą można wybrać. Po użyciu enter serwis

konsekwentnie prowadzi przez kolejnych sześć etapów rozmowy z Bogiem. Na

każdym z etapów można kliknąć na przewodnik, aby uzyskać wyjaśnienie. Kliknięcie

amen przenosi nas na koniec strony.

Wyniki najnowszych badań Megapanel PBI/Gemius pokazują, że w Polsce strony

religijne odwiedza ponad 2 mln internautów, którzy spędzają na nich 800 tys. godzin

miesięcznie. Podobną popularność stron internetowych o tematyce religijnej

obserwuje się tylko we Włoszech i w USA. Do najbardziej innowacyjnych należy

propozycja irlandzkich jezuitów.

5

CASE NR 2.

Iwona Radziszewska, Na wieki wieków, enter, „Polityka”, 21

stycznia 2012.

e-modlitwa

Stworzyli stronę pray-as-you-go.org.: kwadransowe audycje do ściągnięcia i

odsłuchiwania za pomocą komórki lub mp3. W każdym nagraniu usłyszymy czytania

liturgiczne z danego dnia, komentarz rozjaśniający Słowo Boże oraz kilka pytań do

osobistej refleksji. W przerwach pomiędzy następnymi częściami można posłuchać

refleksyjnej muzyki. Na stronie oprócz audycji znajdują się wskazówki dla chcących

modlić się w taki sposób.

Wokół działalności Kościoła w sieci tworzy się osobny rynek. Od tapet na pulpity i

innych gadżetów katolika, po specjalne programy komputerowe, umożliwiające

prowadzenie parafii. Znajdziemy też firmy oferujące logotypy, kalendarze i pomoc w

założeniu parafialnej strony. Pierwsze badania, przeprowadzone przez polski

Kościół, pokazują, że adres mailowy ma już 58 proc. polskich parafii, a o 2 proc.

więcej – własną stronę.

HINDUIZM

Powody dopasowania hinduizmu do sieci

Ahierarchiczność,

znoszenie

pionowych

podziałów,

horyzontalność.

Zakres zmysłów,

które hinduizm

angażuje.

Innowacyjność

hinduizmu.

Hinduizm jest

bardzo

późnonowoczesny

w swej naturze.

Kosmologia,

soteriologia oraz

geneza hinduizmu.

1 2 3 4 5

Mimo że internet jest w wypadku religii elementem innowacyjnym, owa

innowacyjność nie może być posunięta za daleko. Zawsze mieścić się ona

musi w granicach wyznaczonych przez świat realny.

PODSUMOWANIE

O

POTRZEBIE

DALSZYCH

BADAŃ

Po drugie. Potrzeba dokładniejszych

badań zajmujących się

relacjami między

religijnym życiem

jednostek w świecie

offline i w świecie online

Po czwarte. Zastanowić się należy,

czy internet lepiej bądź

gorzej „pasuje” do

różnych religijnych

stylów oraz typów

religii.

Po trzecie. Potrzeba

porównawczych badań

nad konkretnymi

czynnościami religijnymi

podejmowanymi w sieci.

Po pierwsze. Potrzeba więcej studiów

podejmujących

zagadnienia dotyczące

tego, jakie osoby używają

internetu w celach

religijnych, jak go używają

i dlaczego.

ŹRÓDŁO ILUSTRACJI

Flickr; licencja CC.

ZAPRASZAM

DO

KONTAKTU piotr.siuda

@gmail.com

W sieci…

Google scholar

Academia.edu

ResearchGate

GoldenLine

slideshare

popblog

piotr-siuda piotrsiuda.pl

piotr.siuda7

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

:-)