Post on 01-Mar-2019
PROGRAM ZAJĘĆ DODATKOWYCH
DLA KLASY III GIMNAZJUM
KOŁO ZAINTERESOWAŃ Z BIOLOGII – 64 godziny
Realizowany w ramach projektu
„Kopalnia kompetencji – rozwój edukacji gimnazjalnej
na terenie K OSI”
Opracowanie: Renata Milicka
Wstęp
Program ten jest przeznaczony dla uczniów chcących poszerzad swoje zainteresowania
przyrodnicze i proekologiczne ze szczególnym uwzględnieniem biologii i zagadnieo
przewidzianych w programie klasy III wygasającego gimnazjum. Jego treści pozwalają
na dokładniejsze rozszerzenie wiadomości, które nie są realizowane na lekcjach biologii
ze względu na ograniczenia czasowe.
Pozwala on zwrócid uwagę uczniów na otaczający świat, zainteresowanie jego pięknem,
i ochroną jego zasobów. Pobudza również aktywnośd młodych ludzi i twórcze myślenie. Uczy
współdziałania w zespole, kształtuje właściwe postawy i charakter.
Wnioskowanie naukowe, ciekawośd świata i chęd jego poznawania pozwoli uczniom
na weryfikację informacji napływającej z różnych mediów.
Współczesny młody człowiek powinien zdawad sobie sprawę, że nowo poznane fakty winny
byd sprawdzone , czy wiążą się z wytłumaczalnym , racjonalnym rozumieniem świata
i prawidłowościami nim rządzącymi.
Niezwykle ważne jest też integrowanie zdobytej wiedzy z zasadami zrównoważonego
rozwoju w skali lokalnej, regionalnej i globalnej.
Cele ogólne programu:
Rozwijanie zainteresowań uczniów różnymi dziedzinami nauk przyrodniczych,
Zachęcanie i motywowanie uczniów do poznawania biologii w sposób aktywny,
twórczy, dociekliwy i wytrwały.
Poznanie powiązao zjawisk i procesów przyrodniczych, gospodarczych i społecznych
w skali regionu, kraju i świata.
Kształtowanie umiejętności wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym
do rozpoznawania i rozwiązywania problemów, formułowania wniosków opartych
na obserwacjach.
Zdobycie określonego zasobu pojęd i stosowanie języka biologicznego na kolejnych
etapach edukacji.
Dążenie do efektywniejszego wykorzystania bazy szkoły, w tym wykorzystanie
nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych, bazy bibliotek szkolnych,
możliwości eksperymentowania.
Kształtowanie postaw sprzyjających dalszemu rozwojowi indywidualnemu
i społecznemu – odpowiedzialnośd, wytrwałośd, poczucie własnej wartości, szacunek
dla innych, ciekawośd poznawcza, kultura osobista, wiarygodnośd, poszanowanie
pracy innych.
Rozwijanie umiejętności kształcenia i doskonalenia, aktywnego działania
indywidualnego i zespołowego w procesie nauczania i uczenia się.
Powiązanie wiedzy z praktyką i zainteresowaniami uczniowskimi.; rozwijanie
samodzielności i kreatywności.
Cele szczegółowe programu:
Planowanie i przeprowadzanie prostych doświadczeo, wykonywanie ich zgodnie
z instruktażem.
Wykorzystanie dostępnych źródeł do zdobywania wiadomości-literatura, multimedia.
Wykazywanie różnic, wyjaśnianie zjawisk, porównywanie, wyciąganie wniosków
w oparciu o doświadczenia – myślenie naukowe.
Umiejętnośd rozpoznawania wybranych gatunków roślin i zwierząt, posługiwanie się
kluczami.
Badanie składu chemicznego roślin i wody pochodzącej z różnych źródeł.
Znajomośd różnorodności biologicznej w dziejach Ziemi.
Odpowiedzialnośd za negatywne działania człowieka na rzecz środowiska
przyrodniczego.
Rozwijanie postawy dbałości o zdrowie własne i innych przez właściwe zachowania
i działania w środowisku.
Dostrzeganie związku składu chemicznego , budowy i właściwości substancji z ich
zastosowaniem i funkcją.
Pogłębianie wiedzy chemicznej koniecznej w życiu codziennym.
Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu faktów przyrodniczych.
Płynne posługiwanie się terminologią, opisywanie i porządkowanie jej.
Dostrzeganie zmian w środowisku dzięki rozwojowi genetyki i biotechnologii.
Znajomośd praw i mechanizmów ewolucji jako element materialności świata
organizmów żywych.
Stosowanie działao matematycznych do opracowywania wyników.
Kształtowanie umiejętności wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy
informacji.
Poznanie stanowiska systematycznego człowieka i jego pochodzenie.
Rozróżnianie ekologii, ochrony środowiska i ochrony przyrody.
Znajomośd interakcji antagonistycznych i nieantagonistycznych między populacjami.
Stosowanie znajomości litosfery, hydrosfery, atmosfery i biosfery do świadomego
korzystania z zasobów przyrodniczych.
Wykorzystanie wycieczek w celu zdobywania umiejętności np. poznawania gatunków
drzew, krzewów i roślin zielnych.
Umiejętne i bezpieczne posługiwanie się sprzętem laboratoryjnym.
Docenienie wkładu Polaków w rozwój nauk i wiara we własne możliwości przez ciągłe
kształcenie.
Metody i formy pracy
Zajęcia pozalekcyjne prowadzone dla mniejszej grupy osób, często na zasadach partnerskich, bazujące na wspólnie wykonywanej pracy, pozwalają nam lepiej poznad naszych uczniów, ich możliwości i zdolności (intelektualne i manualne), a zatem również lepiej je ukierunkowad i wykorzystad. Tematyka zajęd chod związana jest z materiałem programowym z biologii klasy III
gimnazjum, przedstawia go w sposób szerszy, problemowy i nastawiona jest na działania
praktyczne.
Na zajęciach koła, podczas pracy indywidualnej lub grupowej stosowane więc będą
następujące metody:
1) badawcze - eksperyment i doświadczenie, modelowanie, pomiar z obliczeniem, wycieczki, zajęcia terenowe, spacery,
2) dwiczeniowe- wykonywanie, analizowanie i interpretowanie rysunków, schematów, wykresów, tabel, map, gazetki, wystawy, krzyżówki, testy,
3) obserwacyjne- obserwacja okazów naturalnych przyrody ożywionej i nieożywionej, zjawisk fizycznych oraz środków dydaktycznych typu preparaty trwałe, foliogramy, filmy video, prezentacje i programy multimedialne,
4) słowne - pogadanka, gry dydaktyczne, prelekcje, spotkania z ciekawymi ludźmi, skrzynka pytao,
5) aktywizujące - drama, inscenizacje, burza mózgów, drzewo decyzyjne, metaplan.
Szczegółowy rozkład treści programowych
1. Wprowadzenie do zajęd. Planowanie i wykonywanie doświadczeo - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Można przeprowadzid diagnozę grupy na wejściu – dowolny test podsumowujący materiał
z klasy II gimnazjum. Zasady pracy na zajęciach , zapoznanie z treściami programowymi,
ustalenie zasad współpracy.
Czym jest naukowa metoda prowadzenia doświadczeo – schemat ( obserwacja, problem
badawczy, hipoteza, potwierdzenie lub odrzucenie hipotezy, wniosek ).
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo zna zakres realizowanych treści
Akceptuje zasady i regulaminy obowiązujące w czasie zajęd-BHP i p-poż
Potrafi zaproponowad proste doświadczenie z dowolnie wybraną rośliną
Posługuje się terminami z metody naukowej i dokumentuje przebieg doświadczenia
Wie, czym jest próba kontrolna i badawcza, pamięta o nich przy założeniu hodowli.
Przygotowany test – ok.30 min. Prezentacja treści i pogadanka. Wypracowanie sposobu
nagradzania za udział w dodatkowych zajęciach i aktywnośd w ich czasie.
Założenie dowolnej hodowli ( rzeżucha, zboże, fasola ) w grupach 2-4 osobowych –
podkładki plastikowe, wata, nasiona. Wybór innego czynnika dla każdej grupy (np. światło,
woda, temperatura ). Zapis problemów badawczych i hipotez. Obserwacja i wnioski
na kolejnych zajęciach. Próba badawcza i kontrolna. Dokumentowanie przebiegu
doświadczenia.
2. Dinozaury, człowiek i Darwin – słowo o ewolucji – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Wprowadzenie pojęcia ewolucja i głównych jej założeo. Wyszukiwanie dowodów na jej
istnienie – dowody bezpośrednie i pośrednie. Izolacja geograficzna i dobór naturalny jako
czynnik prowadzący do powstania nowych gatunków. Określenie stanowiska człowieka
w systematyce. Podobieostwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi. Dobór
naturalny i sztuczny – różnice i korzyści dla człowieka.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo definiuje pojęcie „ewolucja” i klasyfikuje jej dowody
Przedstawia w formie graficznej etapy powstawania skamieniałości
Omawia ideę walki o byt
Ilustruje przykładami działania doboru naturalnego i sztucznego
Porównuje różne formy człowiekowatych
Omawia współczesne spojrzenie na ewolucję – syntetyczna teoria ewolucji.
Opis przebiegu zajęd:
Zgromadzenie dowolnych skamieniałości lub ich ilustracji. Plansze z budową komórek
bakterii, grzybów, zwierząt i roślin. Mapy tematyczne z rozmieszczeniem organizmów
na Ziemi. Plansze z budowa anatomiczną zwierząt i roślin, modele szkieletów np. ptaka
i człowieka. Można wykorzystad prezentację z płyty nauczyciela do klasy III lub inny film
ukazujący powstawanie życia na Ziemi. Burza mózgów – co było przyczyną pionizacji
człowieka, czym odżywiał się praczłowiek, z jakich narzędzi korzystał? Sporządzenie przez
uczniów linii czasu na arkuszu szarego papieru z zaznaczeniem momentów pojawienia się
przodków człowieka i ich cech.
3. Co wiemy o genetyce? - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Nawiązanie do syntetycznej teorii ewolucji. Genetyka w różnych dziedzinach, cechy
dziedziczne i niedziedziczne, zmiennośd organizmów. DNA jako nośnik informacji genetycznej
( jego miejsce w komórce i budowa). Pojęcie genu i genomu. Chromosom i kariotyp.
Budowa, funkcje i rodzaje RNA.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wyjaśnia z czego wynika podobieostwo organizmów potomnych
do rodzicielskich
Zna regułę komplementarności zasad i wie czym jest replikacja
Określa różnicę między genem, a genomem
Porównuje budowę DNA i RNA
Potrafi wykonad model DNA, RNA i chromosomu
Pozna zasady pracy w zespole.
Opis przebiegu zajęd:
Film „ Łaocuchy życia” z serii „Było sobie życie”. Wykonanie modelu nukleotydu,
uproszczonego modelu DNA i RNA oraz chromosomu z masy solnej, plasteliny lub modeliny
– praca w grupach. Prezentacja modeli i ich opis budowy.
Dwiczenia w zapisywaniu sekwencji nukleotydów w niciach DNA. Można spróbowad wykonad
model komórki roślinnej lub zwierzęcej z zaznaczeniem w jądrze DNA ( jeśli wystarczy czasu).
4. Przekazywanie materiału genetycznego – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Podziały komórkowe – mitoza i mejoza i ich fazy: profaza, metafaza, anafaza, telofaza,
interkineza, cytokineza, kariokineza. Występowanie zjawiska crossing - over ( rekombinacja
genetyczna ). Różnice między komórką haploidalną, a diploidalną. Znaczenie mitozy i mejozy.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo omawia przebieg mitozy i mejozy i różnice między nimi
Wyjaśnia znaczenie rekombinacji genetycznej
Definiuje pojęcia „chromosomy homologiczne”, „komórki diploidalne” i „haploidalne”
Wskazuje miejsce zachodzenia mitozy i mejozy
Podaje liczbę chromosomów w komórce somatycznej i płciowej
Opis przebiegu zajęd:
Przypomnienie pojęd z poprzednich zajęd i omówienie budowy kwasów nukleinowych
na wykonanych modelach. Skrzynka pytao, np. Które organizmy rosną szybciej?, Co dzieje
się, gdy skaleczymy się? Jakie znaczenie ma mitoza? Dlaczego DNA musi powielid się ( można
omówid budowę chromatyny)?Można wykorzystad animację „Chromosomy homologiczne”
z płyty nauczyciela „Puls życia 3” – ekran 4 i 5 w zagadnieniu „Genetyka” lub wykorzystad
plansze z podziałami komórek. Ilośd chromosomów u człowieka i ich podział.
5. Przekazywanie materiału genetycznego – mitoza i mejoza w modelach -2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Materiał z zajęd nr 4 wraz z wykonaniem modeli poszczególnych faz mitozy i mejozy. Zwrócid
uwagę na wymianę odcinkową w profazie I mejozy.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wykona modele poszczególnych faz podziałów
Przedstawi w sposób praktyczny mitozę i mejozę
Dokona rekombinacji materiału genetycznego i jego redukcji
Odczyta ilości chromosomów powstałych w mitozie i mejozie
Pozna zasady pracy w zespole
Bierze odpowiedzialnośd za rzetelnie wykonane zadanie
Opis przebiegu zajęd:
Wykonanie modeli faz podziałów komórkowych ( dwu kolorowa plastelina, modelina lub
masa solna ).Podział na grupy wg uznania prowadzącego. Każda grupa może modelowad inną
fazę. Zebranie wszystkich modeli i przedstawienie we właściwej kolejności. Prezentacja
modelowa mitozy i mejozy. Utrwalenie pojęd genetycznych.
6. Odczytywanie informacji genetycznej - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Sposób zapisu informacji genetycznej w DNA. Zależnośd między genem, a cechą. Kodon
triplet i aminokwasy. Kod genetyczny, jego cechy , a informacja genetyczna. Funkcje
wybranych białek. Pojęcie biosyntezy białka – ilośd możliwych kombinacji ( 4 do potęgi 3 )
wraz z 20 aminokwasami.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wyjaśni pojęcie: „kod genetyczny”, „kodon”, „gen”
Wskaże kodon na modelu DNA
Wykaże uniwersalnośd kodu
Omówi powstawanie białka z aminokwasów połączonych wiązaniem peptydowym
Odczyta kolejnośd aminokwasów kodowanych przez dany fragment mRNA
Interpretuje schemat literowego zapisu kodonu i budowy nici kwasu nukleinowego
Opis przebiegu zajęd:
Należy wykorzystad modele DNA do przedstawienia i omówienia kodu genetycznego.
Można skorzystad z płyty nauczyciela - ikona „ Znaczenie białek”, i „Odczytywanie informacji
genetycznej” lub foliogramy multimedialne albo ryciny z podręcznika przy omówieniu
biosyntezy. Dodatkową pomocą mogą byd karty pracy z załącznikiem nr 2 z książki
nauczyciela.
7. Zasługi Grzegorza Mendla dla genetyki – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Badania Mendla z groszkiem pachnącym. Cechy dominujące i recesywne u ludzi. Homo-
i heterozygota. Genotyp i fenotyp. Prawo czystości gamet. Cechy jednogenowe i mechanizm
ich dziedziczenia( dominacja zupełna ) Krzyżówki genetyczne w postaci szachownic Punnetta.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wie jakie badania prowadził Mendel i ocenia znaczenie jego działao
Omawia prawo czystości gamet
Interpretuje krzyżówki genetyczne używając literowego zapisu genotypów
Potrafi utworzyd krzyżówkę dotyczącą dziedziczenia określonej cechy i przewidzied
genotyp i fenotyp potomstwa.
Opis przebiegu zajęd:
Wykład, prezentacja multimedialna lub zasoby Internetu na temat badao prowadzonych
przez Mendla. Przełożenie prawa czystości gamet na zapisy literowe homozygoty
dominującej , ustępującej i heterozygoty jako osobników o odpowiednich cechach i genach
odpowiedzialnych za te cechy. Przypomnienie pojęcia „allel”. Prezentacja krzyżówki na
tablicy lub planszy w formie tabeli, która przedstawia możliwe kombinacje typów gamet
w czasie zapłodnienia. Została opracowana przez angielskiego genetyka Reginalda Punnetta.
Rozwiązywanie krzyżówek genetycznych.
8. Dziedziczenie płci i cechy sprzężone z płcią – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Chromosomy płci X i Y oraz autosomy. Dziedziczenie płci. Cechy sprzężone z płcią – daltonizm i hemofilia. Nosicielstwo chorób sprzężonych z płcią. Mapowanie genów na chromosomach. Kardiogram człowieka czyli graficzne przedstawienie zestawu chromosomów i jego rozpoznawania.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeń potrafi rozróżnić chromosom męski od żeńskiego i określić jego cechy
Wyjaśnia mechanizm ujawniania się cech recesywnych sprzężonych z płcią
Potrafi zapisać genotyp zdrowego i chorego mężczyzny oraz zdrowej i chorej kobiety,
nosiciela
Wykonuje krzyżówkę dotyczącą dziedziczenia hemofilii i daltonizmu.
Opis przebiegu zajęd:
Plansza lub kariogram z podręcznika. Przygotowanie wystąpienia o hemofilii i daltonizmie
jako chorobach sprzężonych z płcią. Można wykorzystad encyklopedię zdrowia lub publikacje
medyczne. Podanie sposobu rozwiązywania krzyżówek lub przygotowanie kart pracy
z krzyżówkami.
9. Dziedziczenie grup krwi i czynnika Rh -2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Rodzaje grup krwi – układ ABO. Czynnik Rh i związek z małpą Rhesus. Konflikt serologiczny
i jego wpływ na potomstwo. Genotypy dla grup krwi. Cechy zależne od wielu genów. Cechy
zależne od wpływu środowiska.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wymienia grupy krwi i potrafi rozpoznad je na podstawie zapisu genotypów
Omawia dziedziczenie grup krwi
Omawia sposób dziedziczenia czynnika Rh
Wyjaśnia pojęcie konfliktu serologicznego
Ocenia wpływ środowiska na kształtowanie się cech
Wykonuje krzyżówkę genetyczną z grupami krwi.
Opis przebiegu zajęd:
Materiał informacyjny o grupach krwi i czynniku Rh ( podręcznik lub inne źródło)
przedstawiony młodzieży. Film na You Tube lub schemat obrazujący konflikt serologiczny.
Wyjaśnienie pojęcia alleli wielokrotnych i możliwości ich dziedziczenia. Przykłady
różnorodnych krzyżówek genetycznych.
10. Mutacje, mutacje – co to takiego? - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Definicja i rodzaje mutacji, ich przyczyny. Czynniki mutagenne z podziałem na fizyczne,
chemiczne i biologiczne. Mutacje w komórkach haploidalnych i diploidalnych. Mutacje,
a zmiennośd organizmów. Choroby genetyczne. Badania prenatalne. Podłoże Zespołu Downa
i mukowiscydozy.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wyjaśnia pojęcie „mutacje” i zna czynniki mutagenne
Omawia skutki wybranych mutacji genowych
Rozróżnia mutacje genowe - mukowiscydoza i chromosomowe - Zespół Downa
Charakteryzuje wybrane choroby genetyczne - portfolio
Ocenia znaczenie badao prenatalnych dla człowieka ( amniopunkcja? )
Opis przebiegu zajęd:
Wyszukiwanie w różnych źródłach informacji o mutacjach, chorobach genetycznych
i badaniach prenatalnych. Dyskusja na temat znaczenia badao prenatalnych. Wykonanie
portfolio dotyczącego chorób genetycznych na bazie publikacji medycznych, Internetu
i encyklopedii zdrowia.
11. Zabawa z szachownicami Punnetta – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Wykorzystanie poznanej wiedzy do rozwiazywania krzyżówek genetycznych. Dwiczenia
i zadania dotyczące dziedziczenia cech, grup krwi, czynnika Rh, chorób sprzężonych z płcią,
płci. Dziedziczenie mendlowskie z dominacją.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo zna schemat rozwiązywania krzyżówek
Potrafi zapisad genotypowo i fenotypowo cechy, grupy krwi, choroby
Uzasadnia, że mutacje to czynnik zmienności organizmów
Pamięta, że o wielu chorobach genetycznych decyduje gen recesywny
Opis przebiegu zajęd:
Zadania i ich rozwiązywanie wspólnym frontem. Bank zadao przydzielanych losowo każdemu
i próba ich rozwiązania. W przypadku problemu, zespołowe rozwiązywanie zadao.
Dostosowywanie dwiczeo do możliwości intelektualnych członków grupy.
12. Ekologia i ochrona środowiska – czy to to samo? – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Przedmiot badao ekologii ( synekologia i autekologia ). Ekologia, a ochrona środowiska
i ochrona przyrody. Nisza ekologiczna ( adres ) i siedlisko ( zawód ). Czynniki środowiska i ich
wpływ na organizmy i odwrotnie. Zakres tolerancji ekologicznej i jej krzywa ( zwana krzywą
Qeuteleta ).Czynnik ograniczający. Przystosowanie organizmów do życia w różnych
środowiskach.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wyjaśnia czym zajmuje się ekologia, ochrona przyrody i środowiska
Definiuje pojęcie siedliska i niszy ekologicznej z podaniem przykładów
Określa wpływ czynników środowiska na funkcjonowanie organizmu
Wymienia czynniki ograniczające
Potrafi narysowad krzywą tolerancji ekologicznej i odczytad jej zakres
Opis przebiegu zajęd:
Zajęcia w terenie w pobliżu szkoły 1 h - wyszukiwanie siedlisk i nisz ekologicznych
organizmów roślinnych i zwierzęcych. Identyfikowanie przystosowao danych gatunków
do nisz i siedlisk. Podanie definicji tolerancji ekologicznej na przykładzie człowieka rasy białej
przeniesionego do klimatu arktycznego i równikowego bez odpowiedniego przygotowania
lub inny przykład. Po powrocie rysowanie krzywych tolerancji na osiach i odczytywanie ich
zakresów.
13. Woda – rzeźbi, niszczy i daje życie – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Woda w zbiornikach wodnych – system wód powierzchniowych Ziemi. Opis lub wykonanie
modelu systemu rzecznego z użyciem właściwych terminów ( źródło, dopływ , bieg górny,
dolny, środkowy, ujście, dział wodny ).Niszcząca i budująca działalnośd rzek w różnych
biegach. Lodowiec i lądolód – ich działalnośd. Obieg wody w przyrodzie. Hierarchia potrzeb
życiowych organizmów.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo potrafi wskazad miejsca pobytu pierwszych cywilizacji i powiązad te fakty
z dostępnością wody i żyznością obszarów.
Zna terminy opisujące system rzeczny i rodzaje wód na Ziemi
Potrafi narysowad, rozpoznad i nazwad rzeźbotwórczą działalnośd wody
Opisuje obieg cyklu hydrologicznego
Omawia skutki odwodnienia organizmu
Wie, że dostęp do wody znajduje się na szczycie potrzeb życiowych organizmów.
Opis przebiegu zajęd:
Wykonanie modeli systemu rzecznego ( np. z szybkoschnącego gipsu ) lub wykorzystanie
map ogólnogeograficznych z rzeźbotwórczą działalnością rzek, lodowców i lądolodów.
Analiza wykresów opadów na Ziemi z wyjaśnieniem jego tworzenia się ( parowanie,
skraplanie, sublimacja, resublimacja, transpiracja, wsiąkanie, retencja ). Badanie zawartości
wody w świeżych i suchych nasionach i roślinach ( waga analityczna, suszarka, dostępne
nasiona i rośliny ).
14. Co wiemy o wodzie? Proste sposoby badania – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Właściwości fizykochemiczne wody. Budowa cząsteczki i sposób powiązania wiązaniami
wodorowymi w agregaty. Gęstośd wody i jej wpływ na cyklicznośd ruchów wody w jeziorach.
Napięcie powierzchniowe, lepkośd i pojemnośd cieplna. Oddziaływania dipolowe cząsteczek
wody z wprowadzonymi do niej substancjami ( hydratacja, rozpuszczanie, dysocjacja
elektrolityczna, hydroliza ).Twardośd wody i sposoby jej oznaczania – kamieo kotłowy. Woda
i środki piorące. Analiza biochemiczna wody –BZT5, ChZT5..
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo potrafi narysowad cząsteczkę wody i podad jej wzór chemiczny
Wie, że woda jako ciecz w 3 stanach skupienia, składa się z agregatów pojedynczych
cząstek , których ilośd zależna jest od temperatury
Dokonuje obliczeo procentowej zawartości wody w organizmach
Zna pojęcie sucha masa, stan anabiozy
Analizuje skład środków piorących, wyjaśnia w jakich warunkach ich wydajnośd jest
najlepsza
Wyjaśnia pojęcia hydratacja, dysocjacja, hydroliza, rozpuszczanie
Opis przebiegu zajęd:
Zapis wzoru wody i omówienie jej budowy na podstawie plansz, filmów z YouTube
lub innych dostępnych źródeł. Dwiczenia zamiany stanów skupienia wody i nazwy procesów
( potrzebny będzie lód i gorąca i zimna woda ). Badanie napięcia powierzchniowego wody
( szklanka z wodą i spinacz, dolewanie wody do szklanki do menisku wypukłego ).
Odczytywanie z płynów i proszków ich składu. Dwiczenia na hydratację , dysocjację ,
rozpuszczanie, hydrolizę. Badanie kamienia z czajnika i sposoby jego rozpuszczania. Paski
testowe do badania twardości wody.
15. Populacje i ich cechy – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Pojęcie gatunku i populacji. Zagęszczenie i liczebnośd, rozrodczośd i śmiertelnośd, struktura
przestrzenna, wiekowa i płciowa. Życie i hierarchia w stadzie. Piramidy wieku. Czynniki
wpływające na liczebnośd ( opór środowiska ). Migracje i wędrówki zwierząt. Odczytywanie
i analizowanie danych z piramid wieku.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo definiuje pojęcie gatunku i populacji, wymienia jej cechy
Oblicza zagęszczenie przy podanej powierzchni i liczebności
Wyjaśnia związek wędrówek z porami roku
Określa wpływ migracji na zagęszczenie i liczebnośd
Przewiduje losy populacji na podstawie jej struktury wiekowej
Opisuje życie i hierarchię w stadzie, podaje przykłady organizmów.
Opis przebiegu zajęd:
Burza mózgów na temat czynników wpływających na liczebnośd i zagęszczenie.
Wyszukiwanie różnych typów rozmieszczenia osobników w populacji. Schematyczne
przedstawienie struktury przestrzennej. Dwiczenia na rysowanie i odczytywanie piramid
wiekowych. Które zwierzęta migrują, a które wędrują ( ptasie wędrówki ).
16. Interakcje między populacjami – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Podział na antagonistyczne i nieantagonistyczne zależności. Definiowanie pojęcia
„konkurencja” i jej rodzaje ( wewnątrzgatunkowe, międzygatunkowe ). Konkurencja
czynnikiem doboru naturalnego. Czynniki, o które konkurują organizmy.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wylicza zależności międzygatunkowe
Definiuje pojęcie „konkurencja”
Porównuje konkurencję wewnątrzgatunkową z konkurencją międzygatunkową
Uzasadnia, że konkurencja jest czynnikiem doboru naturalnego
Opisuje działania, które pozwalają zwyciężyd w konkurencji.
Opis przebiegu zajęd:
Burza mózgów dotycząca przykładów konkurencji międzygatunkowej. Wykonanie mapy
mentalnej z konkurencji wewnątrz i międzygatunkowej. Wyjście w teren w celu
wyszukiwania przykładów konkurencji u roślin i czynników, o które konkurują. Przykłady
gatunków, które wypierają się – np. szczur wędrowny i śniady, pies Dingo.
17. Roślinożernośd – 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Znaczenie roślinożerców w przyrodzie, przystosowania organizmów do odżywiania się
pokarmem roślinnym, regulacja liczebności roślin i roślinożerców, sposoby obrony roślin
przed zjadaniem.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo podaje przykłady roślinożerców i omawia ich znaczenie
Wymienia sposoby roślin przed zjadaniem
Omawia adaptację roślinożerców do zjadania pokarmu roślinnego
Wyjaśnia, w jaki sposób roślinożercy i rośliny wzajemnie regulują swoją liczebnośd.
Opis przebiegu zajęd:
Analizowanie wykresów przedstawiających wzajemną regulację liczebności populacji roślin
i roślinożerców. Praca z tekstem źródłowym dotyczącym przystosowao roślinożerców
do zjadania pokarmu roślinnego i obrony roślin przed zjadaniem. Wykorzystanie atlasów
roślin i zwierząt, ilustracji z podręcznika lub innych zasobów Internetu. Można posłużyd się
również Kartami pracy A B C D z Książki Nauczyciela 3.
18. Drapieżnictwo – relacja drapieżcy i ofiary - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Drapieżnik i ofiara jako przykład antagonistycznej interakcji w przyrodzie. Cechy drapieżcy
i cechy ofiary. Regulacja liczebności zjadanych i zjadających. Różne strategie polowania.
Obrona przed drapieżnikami. Rośliny drapieżne, ich sposób życia i przykłady.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo podaje przykłady drapieżnictwa i wyjaśnia na czym ono polega
Wymienia cechy ofiary i drapieżcy ; drapieżca jako regulator liczebności ofiar
Omawia przystosowanie organizmów do drapieżnictwa
Wymienia przykłady roślin drapieżnych i omawia ich przystosowania
Wykazuje zależności między liczebnością populacji drapieżnika a liczebnością
populacji ofiary
Opis przebiegu zajęd:
Wyświetlenie filmu lub filmików z przykładami drapieżnictwa, ewentualnie fotografie
zwierząt. Wykorzystanie rozsypanki wyrazowej i Karty pracy (załącznik nr 1 i 2 z Książki
Nauczyciela 3 ). Analiza wykresów przedstawiających zmiany liczebności drapieżników i ofiar.
Praca z tekstami źródłowymi dotyczącymi przystosowao do drapieżnictwa lub obrony przed
drapieżnikami. Pogadanka i dyskusja z uczniami.
19. Pasożytnictwo – życie kosztem innych? - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Zdefiniowanie pasożytnictwa i rodzajów pasożytów. Podział na pasożyty zewnętrzne
i wewnętrzne, fakultatywne (względne) i obligatoryjne (bezwzględne), przenoszone biernie
i aktywnie. Przystosowanie do pasożytniczego trybu życia u roślin i zwierząt. Wpływ
pasożytów na ekosystemy i ich funkcjonowanie. Pojęcie żywiciela ostatecznego
i pośredniego.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wyjaśnia na czym polega pasożytnictwo i jego typy
Charakteryzuje przystosowanie organizmów do pasożytniczego trybu życia
Wyjaśnia znaczenie pasożytnictwa w regulacji liczebności żywicieli
Definiuje pojęcia żywiciela ostatecznego i pośredniego z podaniem przykładów
Zna sposoby obrony przed pasożytami człowieka, zwierząt i roślin
Opis przebiegu zajęd:
Ryciny i fotografie z pasożytami i organizmami w nich żyjącymi. Wyszukiwanie właściwych
par i grup organizmów. Preparaty mokre tasiemca, odnóża pchły, wszy, aparaty gębowe
komara i kleszcza – obserwacje mikroskopowe. Zasoby Internetu lub encyklopedia zdrowia
w celu poszukiwania chorób pasożytniczych i sposobu obrony przed nimi. Dyskusja
i pogadanka o wpływie pasożytów na działanie ekosystemów naturalnych i sztucznych, np.
Szrotówek kasztanowcowiaczek, Kornik drukarz, a wycinka drzew w Puszczy Białowieskiej.
20. Spotkanie z ciekawymi ludźmi - lekarz, leśnik, rolnik - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Organizacja spotkania z ludźmi, których można zaprosid na zajęcia do szkoły lub dojśd do nich
w czasie trwania zajęd. W zależności od możliwości nauczyciela prowadzącego zajęcia
zapraszamy jednego z w/w zawodów lub 2 czy 3 rozdzielając czas spotkania. Prelekcja
dotyczyd ma pasożytnictwa w wybranych dziedzinach – medycyna, leśnictwo, rolnictwo.
Przewidywane osiągnięcia ucznia
Uczeo pozna inny punkt widzenia na pasożytnictwo
Wyrazi swoja opinię na dany temat
Dokona krytycznej analizy informacji
Przyswoi określony zasób wiadomości
Wykorzysta posiadane wiadomości w przyszłości
Rozpozna własne potrzeby edukacyjne przydatne w dalszym etapie życia
Opis przebiegu zajęd:
W zależności od ilości zaproszonych gości, nauczyciel przygotowuje salę i dzieli zajęcie na
odpowiednią ilośd czasu dla każdego. Jeśli jest to jeden prelegent, można wykorzystad 2
godziny na temat pasożytnictwa. Przykładowe tematy spotkao:
„Wycinka drzew w Puszczy Białowieskiej – grabież czy pomoc w usunięciu kornika?
Mycie rąk i higiena, a wywoływanie chorób pasożytniczych u ludzi?
Pasożyty roślin uprawnych i zwierząt hodowlanych, a zdrowie człowieka?
Uczniowie mogą przygotowad pytania zadawane prelegentom.
21. Dodatnie i obojętne zależności między populacjami - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Rodzaje zależności nieantagonistycznych – mutualizm, protokooperacja, komensalizm.
Charakterystyka poszczególnych interakcji. Przykłady występowania w przyrodzie.. Bakterie
brodawkowe roślin motylkowych, mikoryza. Porosty jako komponent dwóch organizmów
w jednej plesze ( rola grzyba i glonu ). Neutralnośd jako brak oddziaływania na siebie.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo określi warunki współpracy między gatunkami
Zdefiniuje pojęcia i poda określone przykłady
Omówi różnice miedzy mutualizmem a komensalizmem i protokooperacją
Oceni znaczenie bakterii brodawkowych dla gleby i rolnictwa
Wyjaśni znaczenie mikoryzy dla grzybiarzy
Opis przebiegu zajęd:
Ilustracje organizmów pozostających w dodatnich relacjach. Obserwacja mikroskopowa
porostów i korzeni roślin motylkowych. Plechy porostów i próba ich oznakowania
na podstawie atlasów, albumów lub kluczy. Komensalizm jako współbiesiadnictwo czyli
wspólny stół ( np. hiena i lew , gniazdo ptasie i drzewo ). Protokooperacja – zależnośd
niekonieczna ( np. Bawół afrykaoski i bąkojad ). Symbioza – zależnośd konieczna ( np.
storczyki i grzyby, porosty, mikoryza ). Wykonanie w grupach mapy mentalnej
„ Dodatnie zależności miedzy gatunkami” jako podsumowanie zajęd.
22. System ekologiczny i jego funkcjonowanie - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Biotop i biocenoza jako składniki ekosystemu. Ekosystemy sztuczne i naturalne - podanie
różnic. Struktura piętrowa lasu i typy lasu. Równowaga dynamiczna w ekosystemie. Sukcesja
ekologiczna, jej rodzaje ( pierwotna i wtórna ) i znaczenie.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo analizuje zależności między biotopem a biocenozą-potrafi wskazad w terenie
Rozróżnia ekosystemy naturalne i sztuczne
Potrafi wymienid gatunki żyjące w poszczególnych piętrach lasu
Omawia czynniki zakłócające równowagę dynamiczną
Wskazuje w terenie miejsca zachodzenia sukcesji
Opis przebiegu zajęd:
Zajęcia terenowe – pobliski las, park, łąka czy pole w zależności od możliwości.
Identyfikowanie biocenoz i biotopów poszczególnych ekosystemów. Analiza składu
ilościowego i jakościowego wybranych ekosystemów. Badanie stopnia naświetlenia
i wilgotności w ekosystemie np. leśnym i łąkowym lub wodnym i lądowym. Poszukiwanie
etapów sukcesji pierwotnej czy wtórnej. Określenie, czy w danym ekosystemie, możemy
dostrzec równowagę dynamiczną. Karty pracy do wspólnego uzupełnienia mogą byd
podsumowaniem tematu.
23. Łaocuchy pokarmowe – obieg materii i przepływ energii - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Powiązania pokarmowe w ekosystemach – łaocuchy, sieci i piramidy. Ogniwa łaocuchów –
producenci, konsumenci i destruenci – ich rola. Zależności pokarmowe a krążenie materii
i przepływ energii. Zapisywanie łaocuchów pokarmowych z różnych ekosystemów.
Odczytywanie informacji z piramid ekologicznych. Zawartośd różnych pierwiastków
w organizmach i skorupie ziemskiej. Krążenie węgla i azotu w przyrodzie.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wyjaśnia przyczyny istnienia łaocuchów pokarmowych
Wskazuje różnice między producentami a konsumentami
Rysuje schemat sieci i piramidy pokarmowej – potrafi ją odczytad
Interpretuje zależności między poziomem pokarmowym a biomasą i liczebnością
populacji
Opis przebiegu zajęd:
Ilustracje cyki krążenia pierwiastków ( mogą byd podręcznikowe lub planszowe ). Określenie
powiązao pokarmowych w ekosystemach i zapisywanie łaocuchów spasania z podziałem
na ogniwa – producent, konsument I,II,III, IV rzędowy. Analiza przemian energetycznych
zachodzących w łaocuchu pokarmowym i spadków ilości energii w poszczególnych ogniwach
łaocucha. Zabawa w zapisanie jak największej ilości łaocuchów wieloogniwowych z różnych
ekosystemów – każda grupa inny ekosystem. Dodatkową pomocą mogą byd atlasy roślin
i zwierząt.
24.Różnorodnośd biologiczna wokół nas - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Poziomy różnorodności biologicznej ( gatunkowa, ekosystemowa, genetyczna ) i definicja
pojęcia. Zagrożenia dla bioróżnorodności ze strony ludzkich oddziaływao. Uświadomienie
skutków zmniejszania się różnorodności na kuli ziemskiej.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo definiuje pojęcie różnorodności na różnych poziomach i porównuje je
Wylicza czynniki wpływające na stan ekosystemów i wymienia negatywne przykłady
działao człowieka czyli swoje własne
Uzasadnia koniecznośd zachowania bioróżnorodności
Przewiduje skutki np. osuszania terenów podmokłych , wycinania lasów równikowych
Opis przebiegu zajęd:
Plansze, plakaty, rysunki z organizmami chronionymi. Wykorzystanie zasobów Internetu
na temat Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych, Czerwonych List i tekstów źródłowych
dotyczących przyczyn wyginięcia niektórych gatunków. Porównywanie różnorodności
w przykładowych ekosystemach. Pogadanka o wpływie człowieka na stan różnorodności –
wyjaśnienie prowadzonych działao ( Po co? Dlaczego? ). Działania mogące zmniejszyd
negatywne skutki na przykładzie swojego domu, rodziny i znajomych. Podsumowanie
tematyki ekologicznej .
25. Człowiek i środowisko – atmosfera - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Przypomnienie różnic między ochroną środowiska i przyrody jako pojęd wywodzących się
z ekologii. Zagrożenia powłoki gazowej Ziemi – podział zanieczyszczeo . Skutki – dziura
ozonowa, kwaśne deszcze, smog, efekt cieplarniany. Skala porostowa. Odnawialne źródła
energii i sposoby ochrony atmosfery.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo analizuje czynniki wpływające na zanieczyszczenia powietrza
Klasyfikuje je na naturalne i powstałe przez działalnośd człowieka
Dowodzi związku rozwoju gospodarki światowej z globalnym ociepleniem
Wyjaśnia rolę porostów jako bioindykatorów
Przewiduje skutki nie tylko globalnego ocieplenia
Opis przebiegu zajęd:
Plansza lub schemat budowy atmosfery i składu powietrza. Wyjście w teren ( wieś,
miasteczko, ulica, sklepy ) w celu wskazania źródeł zanieczyszczeo powietrza ( również
naturalnych ). Krótkie omówienie stanu czystości powietrza w zależności od źródła
zanieczyszczenia. Poszukiwanie porostów w najbliższej okolicy i odczytanie ze skali
porostowej stanu czystości powietrza. Pogadanka o możliwościach usunięcia dostrzeżonych
źródeł zanieczyszczeo.
26. Właściwości i skład czystego powietrza - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Wykonanie doświadczeo pokazujących, że powietrze ma określoną objętośd. Analiza
przyczyn unoszenia się balonu ( można wykorzystad zasoby Internetu z YouTube ).
Zapoznanie się z pojęciem grawitacji, konwekcji, wyżu i niżu barycznego, bryzy, monsunu,
wiatru. Interpretowanie map prognoz meteorologicznych. Loty szybowcowe i możliwośd
wykorzystania prądów. Wiatr jako alternatywne źródło energii. Wykrywanie składników
powietrza, określenie ich właściwości i podstawowych funkcji. Analiza schematów
otrzymywania dwutlenku węgla , wodoru, azotu i tlenu. Jeśli jest możliwośd
przeprowadzenie tych doświadczeo. Proste sposoby na wykrycie O2 I CO2..
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wie, że w pustej butelce znajduje się powietrze o określonej objętości
Zna pojęcie konwekcji i grawitacji
Potrafi przeprowadzid proste doświadczenie na wpływ powietrza na spalanie
i zachowanie się powietrza w czasie ogrzewania.
Rozumie znaczenie tlenu dla życia i funkcjonowania populacji na Ziemi
Formułuje własne wnioski z doświadczeo, dokumentuje je.
Opis przebiegu zajęd:
Nawiązanie do budowy atmosfery z ostatnich zajęd. Film edukacyjny prezentujący zjawisko
bryzy dziennej i nocnej ; monsunu zimowego i letniego. Odczytywanie map
meteorologicznych. Przyniesienie przez prowadzącego lub młodzież : butelek, baloników ,
świeczek lub lampek, wody wapiennej , probówek z gumowymi korkami, kolby. Potrzebna
będzie ciepła woda. Przeprowadzanie doświadczeo . Instrukcje do nich można znaleźd
na YouTube „Ciekawa chemia”. Pamiętad o zachowaniu wszelkich środków ostrożności
zgodnie z bhp.
27.Naturalne cząsteczki stałe występujące w powietrzu - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Analiza obrazu mikroskopowego pyłów z kilku miejsc – las, pole, pokój, klasa szkolna.
Bakterie i grzyby w powietrzu. Pyłki roślinne – ryciny ziaren pyłków różnych roślin.
Mikroskopowa obserwacja leczniczego pyłku pszczelego. Alergie i alergeny. Ruchy pyłków
w kropli wody – przykład ruchów Browna. Anemogamia i anemochoria u roślin – wiatr jako
czynnik ekologiczny. Mikroskopowanie i doskonalenie techniki pracy z mikroskopem.
Rysunek mikroskopowy.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo potrafi wymienid kilka rodzajów cząstek w powietrzu ( pyłki roślinne, zarodniki,
pył wulkaniczny, pyły po pożarach, sól, pyły kosmiczne )
Umie przygotowad preparaty mikroskopowe i potrafi mikroskopowad
Rysuje obraz spod mikroskopu, wyjaśnia związek miedzy miejscem i czasem
zebranej próby, a wyglądem pyłu
Tłumaczy dlaczego ziarna pyłku sosny przy dużej koncentracji i opadach deszczu
gromadzą się na obrzeżach zbiorników i kałuż.
Wie, co to jest alergia i alergen ; potrafi znaleźd terminy pylenia wybranych roślin.
Opis przebiegu zajęd:
Przygotowanie mikroskopów, lup i zestawów do mikroskopowania. Zebranie pyłu, hodowlę
pleśniaka białego czy sprawdzenie u siebie obecności grzybów Candida – można zalecid
młodzieży wcześniej. Ryciny ziaren pyłków roślin z aparatami lotnymi. Kalendarz
alergologiczny lub wykorzystanie zasobów Internetu. Można badad odczyn pyłu przy użyciu
papierków lakmusowych.
28. Zanieczyszczenia powietrza a wpływ na organizmy żywe - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Pojęcia emisji i immisji. Analiza danych statystycznych całkowitej emisji SO2, NO2, CO2, pyłów
w Polsce w wybranych latach – dane podawane przez IOŚ, ISE. Wpływ wymienionych gazów
na organizm żywy. Zależnośd miedzy wysokością komina, a stężeniem i obszarem opadu.
Roczne słoje drzew jako wskaźnik czystości powietrza. Wpływ dwutlenku siarki na kolor
kwiatów. Pustynia porostowa i strefy walki – monitoring. Zakres odporności roślin
na zanieczyszczenia. Wpływ zanieczyszczeo na zmiany klimatu i rozmieszczenie gatunków
na Ziemi.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo stosuje poprawnie pojęcie emisji i imisji zanieczyszczeo
Potrafi odczytad dane z wykresów i tabel, zna jednostki emisji i imisji
Rozumie i potrafi wytłumaczyd powiązania między ilością i rodzajem zanieczyszczeo,
a zapadalnością na schorzenia
Rozróżnia rośliny wrażliwe i odporne, opisuje rodzaje uszkodzeo – chlorozy, nekrozy,
zmiana barwy, zamieranie wierzchołków
Zna pojęcia kwaśne deszcze, dziura ozonowa, efekt cieplarniany i smog
Opis przebiegu zajęd:
Częśd zajęd można przeprowadzid w terenie. Ścięte pnie drzew, kora z porostami, kolorowe
płatki kwiatów. Przewodniki, klucze, atlasy roślin. Raporty Inspekcji Ochrony Środowiska
i Ministerstwa Ochrony Środowiska ( kalkulator ). Wykresy, tabele i dane statystyczne
dotyczące zachorowalności. Doświadczenie z kolorowymi płatkami przy użyciu
rozcieoczonych kwasów siarkowego, azotowego i węglowego – można skorzystad z YouTube.
Pogadanka i dyskusja podsumowująca temat.
29.Człowiek i środowisko - hydrosfera - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Zanieczyszczenia wód słonych – wpływ wycieków ropy naftowej na stan ekosystemów
morskich. Wpływ zakwitów glonów na stan wód. Eutrofizacja. Sposoby ochrony wód
w Polsce. Regulacja rzek. Klasy czystości wód. Metody oczyszczania ścieków.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Wymienia źródła zanieczyszczenia wód słodkich i słonych
Określa sposób wykorzystania wody w zależności od klasy jej czystości
Wyjaśnia wpływ zakwitów na stan wód
Charakteryzuje metody oczyszczania ścieków stosowane w nowoczesnych
oczyszczalniach
Wykazuje związek między zanieczyszczeniem powietrza a zanieczyszczeniem wód
gruntowych
Opis przebiegu zajęd:
Teksty źródłowe o katastrofach ekologicznych na morzach. Prowadzenie dyskusji panelowej
dotyczącej regulacji rzek i samooczyszczania się zbiorników wodnych. Podział zespołu
na grupy i sporządzenie metaplanu lub drzewka decyzyjnego na temat „ Jak poprawid
czystośd wód ”.
30. Człowiek i środowisko – litosfera i pedosfera - 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Gleba, jako zewnętrzna powłoka litosfery, jej frakcje ( otoczaki, żwir i gruz, gleba miałka-
piasek, pył, ił ) i funkcje. Pedosfera jako sfera gleb. Profil glebowy i rodzaje gleb. Wpływ
próchnicy na żyznośd gleby. Czynniki przyczyniające się do dewastacji gleby. Zagrożenia
powodujące erozję gleby. Metody rekultywacji gleby. Wpływ zasolenia na kiełkowanie
nasion trawy lub rzeżuchy. Wodochłonnośd gleby.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wymienia funkcje gleby w ekosystemie i rozpoznaje jej rodzaje
Potrafi przy pomocy różnych sit rozdzielid frakcje gleby
Charakteryzuje proces powstawania próchnicy
Omawia czynniki degradujące glebę i prowadzące do jej wyjałowienia
Wykazuje postawę badawczą i bada wpływ soli na kiełkowanie nasion
Proponuje własny wzór karty obserwacji doświadczeo
Opis przebiegu zajęd:
Przygotowanie różnych próbek gleb i sit. Rozdzielanie poszczególnych frakcji gleb. Nazywanie
i rozpoznawanie gleby z jej profilu. Omówienie sposobu powstawania próchnicy nadającej
żyznośd glebie. Badanie kwasowości gleby za pomocą płynu Helliga i kwasomierza. Torf
i wapno jako czynniki zmieniające ph gleby. Badanie wodochłonności gleby. Samodzielne lub
w grupach założenie hodowli trawy lub rzeżuchy i badanie wpływu soli na kiełkowanie
nasion. Podanie czynników sprzyjających erozji i zdefiniowanie pojęcia. Pogadanka na temat
zadrzewieo śródpolnych ( Dezydery Chłapowski i Stacja Badawcza Instytutu Środowiska
Rolniczego i Leśnego PAN w Turwi ).
31. Woda, powietrze, gleba – miejsce patogenów biologicznych ?- 2h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Pojęcie patogenów , ich rezerwuary, drogi zakażenia i schorzenia przez nie wywołane.
Przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych. Grzyby chorobotwórcze i choroby
( aspergiloza, kandydoza, trichofitoza, grzybice ogólne, astma oskrzelowa ) . Choroby
pasożytnicze - pierwotniakowe - ( toksoplazmoza, leiszmanioza, malaria, śpiączka
afrykaoska, lamblioza, rzęsistkowica ). Choroby wywołane przez obleoce i płazioce
( tasiemczyca, owsica, wągrzyca, glistnica ).
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo wie, że zarazki ( patogeny ) to drobnoustroje, które mogą wywoływad różne
choroby , a ich miejsce życia to woda, powietrze i gleba.
Potrafi podad przykłady chorób wirusowych, bakteryjnych, pasożytniczych
Wymienia choroby wywołane przez zarodniki grzybów i zna sposoby ochrony przed
nimi
Zna metody ochrony własnego zdrowia przed patogenami biologicznymi
Aktywnie poszukuje informacji o interesujących go chorobach
Wie, że profilaktyka jest bardziej opłacalna niż leczenie.
Opis przebiegu zajęd:
Można zgromadzid materiały źródłowe, ulotki, broszury, słowniki, encyklopedie przyniesione
przez uczniów lub prowadzącego zajęcia. Można również wykorzystad zasoby Internetu.
Praca w grupach – każdy zespół zajmuje się innym patogenem ( jego budową, drogami
zakażeo i wywołanymi chorobami ). Wspólne poszukiwanie sposobów ochrony przed nimi.
Sprawne posługiwanie się pojęciem profilaktyki i podjęcie działao służących ochronie
zdrowia na co dzieo - wypracowanie właściwego modelu zachowao . Pogadanka
lub dyskusja panelowa. Można wykonad plakat lub planszę podsumowującą powyższą
tematykę
32. Ochrona środowiska na co dzieo – 1 h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Działania wpływające na poprawę stanu środowiska. Biodegradacja, kompostowanie
i unieszkodliwianie odpadów . Postawa świadomego konsumenta. Recykling i surowce
poddawane recyklingowi
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo określa czas biodegradacji różnych produktów, wie czym jest segregacja
Rozpoznaje surowce wtórne i ocenia znaczenie ich wykorzystania
Wymienia sposoby unieszkodliwiania odpadów i ocenia ich wpływ na środowisko
Analizuje problem dzikich wysypisk, koniecznośd rezygnacji z toreb foliowych
Prezentuje postawę świadomego konsumenta
Opis przebiegu zajęd:
Różnorodne materiały informacyjne organizacji ekologicznych lub zasoby Internetu
do wykonania drzewka decyzyjnego lub metaplanu „Jak chronid środowisko przed
degradacją? Można wykonad rybi szkielet „ Zanieczyszczenia środowiska”. Wyjaśnienie
pojęd, w tym postawy świadomego konsumenta.
33. Podsumowanie i ewaluacja zajęd – 1 h
Przygotowanie do zajęd – zakres treści:
Rozmowa na temat zrealizowanych zajęd w ramach projektu „Kopalnia kompetencji – rozwój
edukacji gimnazjalnej na terenie K OSI” . Co nowego wniosły zajęcia? Co było ciekawe
i atrakcyjne ? Co należałoby zmienid? Można wykorzystad załączoną kartę ewaluacji lub
przygotowad własną wersję, by otrzymad informację zwrotną służącą doskonaleniu pracy
nauczyciela i ucznia.
Podsumowaniem zajęd może byd test sprawdzający wiedzę klasy III gimnazjum. Analiza jego
wyników i porównanie z testem przeprowadzonym na pierwszych zajęciach pozwoli ocenid
efektywnośd pracy ucznia.
Przewidywane osiągnięcia ucznia:
Uczeo konstruktywnie ocenia swój udział w zajęciach
Wyraża opinię o mocnych i słabych stronach prowadzonych zajęd
Proponuje nowe rozwiązania i pomysły
Prowadzi dyskusję, argumentuje swoje tezy i uzasadnia poglądy
Potrafi rozwiązad zadania podsumowujące.
Opis przebiegu zajęd:
Pogadanka lub dyskusja o uczestnictwie w zajęciach, słabych i mocnych stronach
prowadzonych zajęd. Przyjęcie nowych pomysłów lub rozwiązao. Wypełnienie ankiety
ewaluacyjnej. Przeprowadzenie testu podsumowującego. Porównanie wiedzy ucznia
przed zajęciami i po przeprowadzonych zajęciach.
Karta ewaluacji projektu (dla uczniów)
Przeanalizuj pytania zamieszczone w karcie ewaluacyjnej i udziel odpowiedzi, stawiając
znak X na skali punktowej.
1.Czy problematyka realizowana w projekcie odpowiada Twoim możliwościom?
0 1 2 3 4 5
2. Czy czas przeznaczony na realizację projektu był prawidłowo wykorzystany?
0 1 3 3 4 5
3. W jakim stopniu, Twoim zdaniem, zostały zrealizowane cele projektu?
0 1 3 3 4 5
4. Jak oceniasz wiedzę (wiadomości i umiejętności) zdobyte podczas realizacji projektu?
0 1 3 3 4 5
5. Oceń, w jakim stopniu mogłeś realizować własne pomysły.
0 1 3 3 4 5
6. W jakim stopniu wiedza zdobyta podczas realizacji projektu jest przydatna w życiu
codziennym?
0 1 3 3 4 5
7. W jakim stopniu konsultacje z nauczycielami zaspokajały Twoje potrzeby?
0 1 3 3 4 5
8. Oceń stosunki panujące między członkami Twojej grupy.
0 1 3 3 4 5
9. Czy chciałbyś uczestniczyć w realizacji następnego projektu?
0 1 3 3 4 5
Bibliografia:
1.Aktywizacja uczniów w nauczaniu biologii- zeszyt metodyczny. Praca zbiorowa
Chrzanowskiej- Szwarc W., Elbląg 1988-WOM
2. Biologia w Szkole z Przyrodą 2/2005. Warszawa 2005- WSiP
3. Chemia 7- zeszyt dwiczeo. Kałuża B. Warszawa 1993- Wyd. Żak
4. Doświadczenia na lekcjach przyrody. Elbanowska- Ciemuchowska S. W-a 2000 Nowa Era
5.Doświadczenia z fizyki dla szkoły podstawowej. Tokar B., Pędzisz B., Warszawa 1990- WSiP
6. Laboratorium fizyczne w domu. Gaj J. Warszawa 1985 - WN- TECH
7.Rośliny polskie Szafer Wł., Pawłowski B., Kulczyoski S. Warszawa 1986 PWN
8. Książka Nauczyciela 3 do nauczania biologii Puls życia Nowa Era 2009
9. Program zajęd pozalekcyjnych w ramach projektu ARR w Koninie „ Uniwersytet
Gimnazjalisty” 2011
10.Porosty – klucz-atlas Lipnicki L., Wójciak H. Warszawa 1995 WSiP
11.Obserwacje i doświadczenia w nauczaniu biologii Muller J., Stawioski W. 1993 WSiP
12.Ekologia. Jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy Stępieo K. 1997 PWN
13.Mechanizmy ewolucji Szarski H. 1989 Warszawa PWN
14. Biologia Wille C.A. 1990 Warszawa PWR i L
15. Ekologia ogólna Trojan P. 1978 Warszawa PWN
16. Doświadczenia z przyrody Wyższa Szkoła im. P. Włodkowica 2001 Płock
17.Zycie i ewolucja biosfery Weiner J. 2008 Warszawa PWN
Strony internetowe http://www.wsip.com.pl/serwisy/czasbiol/
http://zycieczlowieka.webpark.pl/
http://eduseek.interklasa.pl/przedmioty/biologia
http://www.ids.edu.pl/wwwbio/
http://aneksy.pwn.pl/biologia/
http://mpancz.webpark.pl/
http://members.lycos.co.uk/algi/publikacje/
http://www.wiw.pl/biologia/.
http://www.biotechnologia.com.pl/
http://www.olimpbiol.uw.edu.pl/
http://www.archeo.uw.edu.pl/antropologia/biuletyn/default.htm
http://www.ewolucja.org
Doświadczenia chemiczne YouTube
Doświadczenia chemiczne Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro