Znaczenie państw na arenie międzynarodowej zmniejsza się drastycznie, zaś rola pozo­stałych aktorów, w tym korpo­

racji - istotnie zwiększa. Pojawianie się rosnącej liczby nowych aktorów pozapaństwowych, a wraz z tym procesem postępująca prywatyzacja stosunków międzynarodowych, po­woduje znaczne przewartościowania ról i wpływu na politykę światową. Podmioty niepaństwowe mają ważną misję do spełnienia, nie tylko pod względem bezpośredniego wpływu, jaki wywierają na stosunki międzyna­rodowe, ale także pod względem in­stytucjonalizacji ich wymiarów prawnych i politycznych.

Suwerenność światowych gigantów

Przedsiębiorstwa wielonarodowe są jednym z najbardziej znaczących

"podmiotów niepaństwowych ze względu na ich wielkość i fakt działa­nia na głównych rynkach oraz obec­ność w najważniejszych sektorach przemysłu. Zwykle pozostają nieza-angażowane, a przynajmniej nie bezpośrednio, w sprawy polityczne. Czasami jednak chcą zwiększać zaso­by, które mają być wykorzystane w kampaniach politycznych. Głów­nym celem ich działania jest zwiększe­nie zysków. W związku z tym nie będą angażować się w politykę, jeśli ta nie będzie służyć ich interesom. Innym celem jest maksymalizacja własnej użyteczności - w przeciwieństwie do

Organizacji non profit, które mają na celu promowanie spraw publicznych na arenie międzynarodowej.

Międzynarodowe korporacje ^mają specyficzne cechy, przede

Państwo i aktorzy niepaństwowi

ANNA ANTCZAK Dlaczego w światowej polityce zwiększa się rola korporacji międzynarodowych - pisze ekspertka BCC.

wszystkim suwerenność opartą na ogromnym potencjale gospodar­czym i finansowym, który pozwala im podejmować decyzje niezależnie od interesów państw, w których działają. Są również geograficznie rozproszone oraz strukturalnie i organizacyjnie złożone.

Zwykle są wysoce wyspecjalizowa­ne i wykorzystują koncepcję global­nej skuteczności, opierając się na optymalizacji podziału zadań i obni­żaniu kosztów. Niemniej posiadają również zdolność arbitrażu, adapta­cji, integracji i elastyczności przy wykorzystaniu preferencyjnych różnic w systemach prawnych i po­datkowych, zasobach, cenach, efek­tywności produkcji krajów, w których działają.

Korporacje międzynarodowe od­grywają ważną rolę w gospodarce

światowej: służą rozwojowi i stymu­lują zmiany (wzrost gospodarczy, zwiększenie efektywności, restruktu­ryzacja, aktywizacja konkurencji i lokalnej przedsiębiorczości, wzmocnienie współpracy międzyna­rodowej, szerzenie wzorców etycz­nych i wysokiej kultury organizacyj­nej). Działalność korporacji między­narodowych może być jednak szkodliwa, zwłaszcza dla gospodarek krajów przyjmujących, a tym samym powodować zagrożenia dla bezpie­czeństwa poprzez wywoływanie niezadowolenia społecznego i niepo­kojów, a także ekonomiczny drenaż kraju. Zachowanie korporacji mię­dzynarodowych może prowadzić do praktyk ograniczających konkuren­cję, marginalizacji krajowych przed­siębiorstw, drenażu lokalnych ryn­ków i zaawansowanych zasobów

produkcji (naturalnych, jak i siły ro­boczej, ale także technologii i know­-how) lub oligopolu.

Nie rządy, ale korporacje będą decydentami

Problemy, na których koncentrują się koncerny międzynarodowe, są raczej natury szczegółowej niż ogól­nej (demokracja, opinia publiczna, prawa człowieka itp.). Z drugiej strony ten typ podmiotów jest istotny dla określania międzynarodowych standardów biznesowych i etycz­nych, a także rozpowszechniania praworządności w biznesie. Społecz­ność biznesowa odgrywała ważną rolę w ustanawianiu reguł, norm i preferencji zachowań w państwach, lecz nie została prawidłowo rozpo­

znana i doceniona. Biorąc pod uwagę doświadczenie, fachową wiedzę i zasoby posiadane przez korporacje, mogą one również służyć jako organy doradcze w zakresie technologii i w kwestiach ekonomicznych.

Z drugiej strony problem z korpo­racjami wielonarodowymi lub po­nadnarodowymi to ich odpowie­dzialność prawna i rzetelność, a także przestrzeganie standardów etycznych. Szacuje się, że około 90 proc. największych firm międzynaro­dowych w Europie już kilkanaście lat temu starało się w swoich sprawoz­daniach dołączać oświadczenia do­tyczące etyki. Niemniej jakość tych komunikatów jest zróżnicowana i generalnie lepiej oceniane są zagad­nienia związane z ochroną środowi­ska niż prawami człowieka.

Rosnące oczekiwania społeczne wobec firm ponadnarodowych wyni­kają z tego, że korporacje coraz czę­ściej kładą nacisk na społeczną od­powiedzialność biznesu i szanują jej zasady, a tym samym uwzględniają odpowiednie narzędzia w strategiach biznesowych, a także w ramach sa­mej misji i wizji firmy.

Nowy rodzaj zależności, jakie kształtują się obecnie w stosunkach międzynarodowych, powoduje, że państwa powoli przestają być głów­nymi graczami. Dlatego przyszłymi decydentami nie będą państwa, lecz aktorzy niepaństwowi - międzynaro­dowe korporacje kierujące się wła­snym interesem i współpracujące z lokalnymi, autonomicznymi wła­dzami. ©®

Dr hab. Anna Antczakjest ekspertem BCC ds. relacji międzynarodowych

i bezpieczeństwa, profesorem nadzwyczajnym i prodziekanem ds.

międzynarodowych w Akademii Finansów i Biznesu Vistula

RZECZPOSPOLITA2017-09-04