Post on 26-Jun-2015
OPÓŹNIONY
ROZWÓJ MOWY
ROZWÓJ PRENATALNY
DZIECKA Początki rozwoju ruchowego podłoża mowy należy umieścić w okresie prenatalnym.
Już w tym czasie kształtuje się baza czynności mownych i rozpoczynają współpracę poszczególne analizatory słyszenia i realizowania mowy.
ROZWÓJ POSTNATALNY
WG LEONA KACZMARKA
DZIELI SIĘ NA 4 ETAPY:
okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),
okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),
okres zdania (od 2 do 3 roku życia),
okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku
życia)
ARTYKULACJA ROZUMIENIE
- 2 miesiąc: głużenie,
- 3 miesiąc: okres intonacji,
- 8 miesiąc: gaworzenie,
- 10 miesiąc: sylaby da, pa,
na
Okres przedmowny:
- 7 miesiąc:rozumienie
pewnych wyrazów,
- 9 miesiąc: rozumienie
znaku językowego: 1 wyrazu
- 1 rok: słowo: mama
- 15 miesiąc: 5 wyrazów
- 18 miesiąc: 8 - 10 wyrazów
- 21 miesiąc 20 wyrazów
- rozumie 3 lub więcej
wyrazów
- 2 lata: wypowiedzi
dwuwyrazowe - 1 zdanie - 500 – 1000 wyrazów
- 3 lata: pojawiają się
czasowniki,
- mowa dziecinna,
- używa 100 - 200 wyrazów,
- potrafi użyć słowa "ja"
- 1000 – 1800 słów,
- rozróżnianie barw i ich
nazw
- 4 lata, odmienia
czasowniki,
- nieopanowane w pełni
używanie nazw kolorów;
- 1500 – 2000 wyrazów
- 5 lat, zespół
uproszczeń fonematycznych,
- język poprawny
- 2000 – 2600 wyrazów
Opóźniony rozwój mowy
Definicja według Małgorzaty Skorek:
Późniejsze (o około 6 lub więcej miesięcy)
pojawienie się poszczególnych etapów rozwoju
mowy. Rozwój mowy różni się tu od
prawidłowego rozwoju mowy zarówno w
aspekcie ilościowym czasu, jak i jakościowym, w
sensie czynnie i biernie opanowanych elementów
mowy w określonym czasie.
Podział ORM
1. Ze względu na rozległość ORM dzielimy na:
Globalny (rozumienie + mówienie)
Parcjalny: dotyczy wybiórczo:
- rozumienia (stosunków przestrzenno-
czasowych, relacji gramatyczno-logicznych, wyrazów,
zdań, dłuższych wypowiedzi);
- mówienia (słownictwa czynnego, struktur
gramatycznych, wymowy);
- porozumiewania się (językowej sprawności
sytuacyjnej, społecznej, pragmatycznej).
2. W oparciu o głębokość można wyróżnić ORM:
lekki, umiarkowany, znaczny, głęboki.
3. ORM może też być: równomierny (gdy wyniki
wszystkich uzyskanych podtestów są poniżej
przeciętnej) oraz nierównomierny (kiedy
wyniki w poszczególnych podtestach mieszczą
się zarówno poniżej jak i powyżej przeciętnej).
4. Ze względu na podłoże opóźnionego rozwoju
mowy wyróżnia się:
SORM - samoistne opóźnienie rozwoju mowy -
inaczej prosty opóźniony rozwój mowy - związane z
indywidualnym rytmem rozwoju dziecka.
NORM - niesamoistny opóźniony rozwój mowy -
tutaj można wskazać na konkretne przyczyny
(terapia zależy od tego, co spowodowało
opóźnienie rozwoju mowy).
Przyczyny ORM
Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:
uszkodzenie CUN
wady narządów głosowo– artykulacyjnych,
uszkodzenia narządu słuchu,
niedorozwoje umysłowe,
słuchoniemotę, bądź agnozję akustyczną,
zaburzenia psychiczne i emocjonalne,
Przyczyny ORM (c.d.)
Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:
uwarunkowania genetyczne, o czym świadczy występowanie ORM u członków rodziny(szczególnie u osobników płci męskiej),
opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych typu ruchowego unerwiające mięśnie narządów artykulacyjnych, co powoduje trudności w wymawianiu szybkich i precyzyjnych ruchów.
Przyczyny ORM (c.d.)
Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:
nieodpowiednią stymulację rozwoju języka;
brak podniet do mówienia lub nadmiar bodźców słownych,
nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych,
błędna wymowa,
stosowanie nieprawidłowych form gramatycznych,
nieadekwatne, ubogie słownictwo,
naleciałości gwarowe przyjmowane przez dzieci,
Przyczyny ORM (c.d.)
Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:
niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze
wypowiedzi dziecka– brak zainteresowania,
lekceważenie, bądź przyjmowanie z nadmiernym
entuzjazmem wypowiedzi.
deprywacje emocjonalne i psychiczne,
deprywacje środowiskowe:
niewłaściwe kontakty matki z dzieckiem (małe
zainteresowanie dzieckiem, małomówność matek,
luźny związek uczuciowy, brak matki),
wielojęzyczne otoczenie dziecka.
ograniczenie zasobu dźwięków (wynikające z substytucji);
metatezy, czyli przestawki głoskowe lub sylabowe (np. krokodyl - korkodyl, ławka - wałka);
elizje - opuszczanie głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie (np. lampa - lama, lampa - lapa, kot - ot, kot - ko);
opuszczanie sylab początkowych (np. kanapa - napa);
zmniejszanie ilości sylab w wyrazie (np. baloniki - baloki);
redukcje grup spółgłoskowych (np. szczotka - śotka);
PRZEJAWY OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY:
częściowe lub całkowite ujednolicenie różnych
grup spółgłoskowych;
wymawianie przez dziecko pewnych głosek w
wyrazach, których nie potrafi wypowiedzieć w
izolacji i w sylabach (np. dziecko wypowiada głoskę k
w słowie kura, ale nie potrafi jej wypowiedzieć w
izolacji (pojedynczo) i w sylabach (np. ko);
PONADTO W MOWIE
DZIECKA WYSTĘPUJĄ : kontaminacje czyli tworzenie nowych wyrazów ze
skrzyżowania dwóch różnych wyrazów (np. dlaczego + czemu = dlaczemu);
reduplikacje (powtórzenia) sylab końcowych lub akcentowanych (np. kaczka - kaka);
asymilacje (upodobnienia) (np. babka - papka, król - krór);
augmentatywa, czyli specyficzne zgrubienia wyrazów (np. jabłko - jabucho, placek - plakol, łyżka - łyga, łóżko - łógo);
występowanie sylab początkowych w znaczeniu całego wyrazu (np. kaczka - ka);
zniekształcanie wyrazów - neologizmy dziecięce, tzw. nowotwory językowe (np. siekiera - rąba, żelazko - prasowalnik);
SORM
Zaburzenie występujące często i mające rozległe konsekwencje dydaktyczne w postaci trudności w czytaniu, pisaniu i opanowywaniu materiału programowego. Występuje wówczas, gdy mowa dziecka (czynność mówienia lub/i rozumienia) wykształca się później niż u rówieśników.
SORM nie jest zjawiskiem patologicznym, dlatego też odnosi się do tych postaci opóźnień, które są przejawem dysharmonii rozwoju, trudności wieku dziecięcego, wolniejszego tempa dojrzewania układu nerwowego, bądź niekorzystnego wpływu środowiska.
Zjawiska te są przejściowymi formami zakłóceń procesu rozwojowego, które nie prowadzą do trwałych zmian (zaburzeń mowy) ani do poważniejszych konsekwencji rzutujących na proces rozwojowy.
Charakter przyczyn i konsekwencje decydują, iż SORM uznaje się za odmianę rozwoju mieszczącą się w dalszej granicy normy.
NORM
Niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM),
towarzyszy: głuchocie, niedosłuchowi,
zaburzeniom wzroku, upośledzeniu umysłowemu,
zaburzeniom psychicznym, schorzeniom
przemiany materii (np. fenyloketonuria),
uszkodzeniom ośrodkowego układu nerwowego
(np. dysfazja, mózgowe porażenie dziecięce,
minimalne dysfunkcje mózgowe), jąkaniu;
Niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy jest
konsekwencją zaburzeń rozwoju.
NORM
Jest konsekwencją określonych lub bliżej
nieokreślonych schorzeń i wad rozwojowych, które
zostały wywołane przez patogenne (biologiczne bądź
psychospołeczne) czynniki działające na organizm
dziecka w różnych okresach rozwojowych (prenatalnym,
perinatalnym i postnatalnym).
Powstałe zmiany zazwyczaj mają charakter trwały, co
oznacza, że w końcowej fazie rozwojowej mowa nie
osiąga normalnego poziomu i że jej zaburzeniom
mogą towarzyszyć dodatkowe problemy, jak np.
zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania, trudności
w nauce szkolnej.
BADANIE
Badanie i leczenie dzieci z opóźnionym rozwojem mowy
WYWIAD – podstawa diagnozy
Warto przypomnieć sobie o:
przebytych przez dziecko chorobach, niekorzystnym przebiegu ciąży czy porodu
lekach, negatywnych stanach emocjonalnych, urazach
rozwoju ruchowym dziecka
INFORMACJACH DOTYCZĄCYCH ROZWOJU MOWY DZIECKA
Badanie lekarskie w poradni
Sprawdzanie rodzaju
oddychania i ogólnej
sprawności ruchowej
(wargi, język,
podniebienie miękkie)
Rozmowa z dzieckiem
Świetlica obserwacyjna
Matka rozmawia z dzieckiem, zachęca do wypowiedzi
Nagrywanie mowy spontanicznej w celu analizowania
Ważne!
Należy rozróżniać sprawność mowy dziecka od zaprezentowanej próbki, bo mogą się od siebie różnić!
Badania dodatkowe
BADANIE SŁUCHU
• badanie audiometryczne • instrumenty muzyczne • inne badania jak np. impedancja ucha, otoemisja
BADANIE PSYCHOLOGICZNE
• testy bez odpowiedzi słownej • współpraca z lekarzem foniatrą i logopedą
BADANIE NEUROLOGICZNE I PSYCHIATRYCZNE
LECZENIE
Leczenie zależy od przyczyny!
ORM
pracę rozpoczynamy od
tego co dla dziecka
najłatwiejsze
konieczne jest
stosownie wzmocnień
pozytywnych
do programu należy
włączać ćwiczenia
ogólnorozwojowe.
NORM
postępowanie terapeutyczne
będzie obejmowało zarówno
stymulację funkcji związanych z
mową jak i pracę nad
specyficznymi trudnościami
danego dziecka
terapia logopedyczna będzie
częścią terapii kompleksowej
prowadzonej przez wielu
specjalistów
Bibliografia
1. Jastrzębowska G., Podstawowe problemy logopedii, [w:] Gałkowski T.,
Jastrzębowska G. (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Opole 1999.
2. Parol U., Dziecko z niedokształceniem mowy, Warszawa 1989.
3. Sawa B., Dzieci z zaburzeniami mowy, Warszawa 1990.
4. Styczek I, Logopedia, Warszawa 1980.
5. Zaleski T., Opóźniony rozwój mowy, Warszawa 1992.
6. http://www.logolandia.pl/index.php?option=com_content&task=view&id
=46&Itemid=44 (data dostępu: 22.03.2010)
7. http://www.logopedia.pl/index.php?option=com_content&task=view&id
=238&Itemid=37 (data dostępu: 22.03.2010)
8. http://www.logopedia.net.pl/artykuly/10/opozniony-rozwoj-mowy.html
(data dostępu: 22.03.2010)