Post on 08-Sep-2018
Nurty we współczesnej
myśli ekonomicznej
Wykład wprowadzający
Janina Godłów-Legiędź
A -331, czwartek, godz. 15.15 – 16.45
janina@legiedz.com
Plan wykładów
Wprowadzenie
Monetaryzm i nowa
makroekonomia
klasyczna
Nowa ekonomia
instytucjonalna
Ekonomia behawioralna
Jaka jest współczesna ekonomia?
Dominuje podejście teoretyczne
(formalistyczno-matematyczne).
Wysoce abstrakcyjna teoria i
matematyka służy prestiżowi
ekonomii. Wydaje się, że dzięki
podejściu ilościowemu i
matematyce ekonomia staje się
bardziej naukowa, bliższa
statusowi nauk przyrodniczych,
wolna od ideologii.
Liberalna czy
keynesowska?
Stosowanie matematyki
wywiera wrażenie nie
tylko na innych, ale
również na tych, którzy
to robią”. Podnosi
status ekonomistów
i ich szacunek dla
samych siebie.
(T. Mayer, Prawda kontra precyzja w
ekonomii, Warszawa 1996)
George Stigler Nobel 1982
W przodujących ośrodkach teorii ekonomicznej najważniejsze jest pytanie: Czy nowa teoria jest poprawna logicznie? Jest to dobre pytanie, ale nie tak dobre jak drugie: Czy nowa teoria pomaga nam zrozumieć obserwowane życie gospodarcze?
(George Stigler)
Herbert Simon, Nobel 1978
• W pracy wydanej po raz pierwszy
w 1947 r. napisał: „nauki
społeczne w swoim sposobie
traktowania racjonalności cierpią
na poważną schizofrenię. Na
jednym biegunie znajdują się
ekonomiści, którzy przypisują
człowiekowi ekonomicznemu
wszechwiedzę i niedorzeczną
racjonalność. (…) Na drugim
biegunie znajdują się nurty
psychologii społecznej (wiele z
nich czerpie z Freuda), które
próbują zredukować całe
poznanie do afektu” (Simon
2007, s.110).
” Dla psychologa jest czymś
oczywistym, że ludzie nie są do
końca racjonalni ani całkowicie
samolubni, a ich upodobania w
żadnym wypadku nie są
niezmienne. Robiło to wrażenie,
jakby nasze dwie dyscypliny
badały dwa różne gatunki istot.
Jak to później określił ekonomista
behawioralny Richard Thaler –
jedni badali ludzi, drudzy „ekonów”
(homo oeconomicus)”.
Daniel Kahneman (2012, s. 357)
Granice wiedzy ekonomicznej
• Jak zrozumieli jasno Hayek
i Knight, dynamika gospodarek
kapitalistycznych nie daje się ująć za
pomocą całkowicie zdeterminowanych
modeli, które mogą być przetworzone
przez komputer.
• Dziwne, że upadek systemu
centralnego planowania nie skłonił
współczesnych ekonomistów do
zwątpienia w zdeterminowane modele.
Być może uznano, że argument
Hayeka, iż centralne planowanie jest
niemożliwe, za zbyt odległy od praktyki
współczesnej gospodarek
kapitalistycznych (Frydman, Goldberg,
2009, s. 30).
• Wiedza uczestników rynku i twórców
polityki jest niedoskonała (Przedmowa
Phelpsa, s. xix)
Krytyka założenia racjonalności
i hipotezy efektywności rynków• …ostatni kryzys został w sprytny sposób
opisany przez George W. Busha: „Wall
Street się upiła”. …. Ale jak doszło do
tego, że Wall Street faktycznie wpadła w
zamroczenie, dlaczego państwo
ustanowiło takie warunki, w których było
to możliwe, ...jaką role odegrała w tym
ekonomia???
• Jest to skutek stopniowej kastracji
Ogólnej teorii… Keynesa, który to proces
rozpoczął się wkrótce po jej wydaniu, a
następnie przyspieszył w latach 60. i 70.
(Akerlof, Shiller 2010, s. 12).
• Przekonanie, że rynki finansowe są
w stanie poprawnie wycenić wszystko i
wszędzie – właśnie zostało
zweryfikowane negatywnie po raz drugi w
ciągu ostatniego stulecia (ze wstępu
Rafała Antczaka, j.w. s.7)
Błędny kierunek rozwoju
ekonomii• Założenie racjonalności
• Brak analizy interakcji podmiotów gospodarczych i współzależności rynków
• Nie poświęcano dostatecznej uwagi ułomnościom koordynacji
• Nowy rodzaj inżynierii społecznej
• Idea ekonomii „postautystycznej”
Protest studentów i idea ekonomii
postautystycznejW czerwcu 2000 roku grupa studentów prestiżowych szkół
wyższych we Francji (Grandes Ecoles) wystąpiła z
listem otwartym do profesorów i osób
odpowiedzialnych za nauczanie ekonomii. W petycji
sformułowano następujące hasła:
• Chcemy uciec
od wyimaginowanych światów!
• Jesteśmy przeciw
niekontrolowanemu
wykorzystywaniu matematyki!
• Jesteśmy zwolennikami pluralizmu
podejść w ekonomii!
• Apelujemy do nauczycieli:
obudźcie się zanim będzie za
późno!
Jedno z ostatnich zdań brzmiało: „Nie chcemy,
aby nadal narzucano nam tę autystyczną
naukę”. Protest studentów zapoczątkował ruch
na rzecz „postautystycznej” ekonomii.
http://www.paecon.net/HistoryPAE.htm
List otwarty studentów
• W sierpniu 2001 r. studenci i profesorowie
z 22 krajów zebrali się w Kansas City, aby
wyrazić swoje stanowisko wobec metod
badawczych i kształcenia w dziedzinie
ekonomii. Swoje postulaty sformułowali w
liście otwartym do instytucji zajmujących się
badaniami i edukacją w dziedzinie ekonomii.
W sześciu postulatach zwrócili uwagę na
następujące uwarunkowania
gospodarowania i aspekty badań
ekonomicznych:
1. Szersza koncepcja człowieka i
uwarunkowań jego
ekonomicznych zachowań
2. Znaczenie kultury
3. Znaczenie historii
4. Nowa teoria wiedzy, odejście
od dychotomii pozytywnej i
normatywnej wiedzy
5. Empiryczne podstawy teorii
6. Różnorodność metod
badawczych w ekonomii.
http://www.btinternet.com/~pae_news/KC.htm
Drugi pogląd
• Problem nie polega na braku teorii,
ale na niewykorzystywaniu
możliwości, które stwarzają różne
szkoły współczesnej myśli
ekonomicznej
Ekonomia klasyczna i liberalizm
Indywidualizm
metodologiczny i
światopoglądowy
Interes osobisty jako
motyw działania
Rynkowy mechanizm
alokacji zasobów
Podział pracy i wolny
handel
Funkcje państwa
Ekonomia klasyczna i liberalizm
Adam Smith
Dawid Ricardo
Tomas Malthus
Jean-Baptiste Say
John S. Mill
Rewolucja marginalna
i tendencja do formalizacji
Ekonomia jako teoria
wyboru i nauka o tym,
jak maksymalizowana
jest użyteczność
Nowa teoria wartości
Koncepcja równowagi
Trzy szkoły: austriacka,
matematyczna i
neoklasyczna
Szkoła austriacka – F. A. Hayek
Krytyka ekonomii
ortodoksyjnej:
makroekonomii, metod
ilościowych i formalizmu
Przeciwstawienie się
tendencji do centralnej
regulacji
Libertarianizm – zwrot ku
anarchistycznej koncepcji
wolnego rynku
Stopa wzrostu PKB per capita
1000-1500
1500-1820
1820-70 1870-1913
1913-50 1950-73 1973-98
Europa
Zachodnia
0,13 0,15 0,95 1,32 0,76 4,08 1,78
Zachód II 0,00 0,34 1,42 1,81 1,55 2,44 1,94
Japonia 0,03 0,09 0,19 1,48 0,89 8,05 2,34
Azja 0,05 0,00 -0,11 0,38 -0,02 2,92 3,54
Europa Wsch i ZSRR
0,04 0,10 0,64 1,15 1,50 3,49 -1,10
Afryka -0.01 0,01 0,12 0,64 1,05 2,07 0,01
Świat 0,05 0,05 0,53 1,30 0,91 2,93 1,33
Długookresowa stopa wzrostu
dochodu per capita
1820 - 1989 1870 - 1989
Francja 1,5 1,8
Niemcy 1,6 2,0
w. Brytania 1,7 1,8
Japonia 1,9 2,7
Stany Zjednoczone
1,7 1,8
OECD 1,6 1,9
Stopy wzrostu PKB, bezrobocia
i inflacji w latach 1950 - 1973
PKB
per capita
PKB / 1 zatr Stopa
bezrobocia
Stopa
inflacji
Francja 4,1 5,0 2,00 5,00
Niemcy 5,0 5,9 2,5 2,7
Wielka
Brytania2,4 3,1 2,8 4,6
Europa
Zachodnia (12)
3,9 4,8 2,6 4,3
Stany Zjednoczone
2,5 2,8 4,6 2,7
Kontrrewolucja konserwatywno-
liberalna
Znaczenie pieniądza i
polityki monetarnej
Ceny są giętkie –
tendencja do
równowagi przy
bezrobociu na poziomie
naturalnym
Polityka wg zasad
Spór o neutralność pieniądza
Teoria racjonalnych
oczekiwań i nowa
makroekonomia
klasyczna – R. Lucas –
Nobel 1995
Teoria realnego cyklu
koniunkturalnego –
Finn Kydland i Edward
Prescott – Nobel 2004
Stary i nowy instytucjonalizm
Krytyka ekonomii
ortodoksyjnej
Thorstein Veblen (1857 –
1929)
Pojęcie i znaczenie instytucji
Znaczenie kultury, historii,
polityki
Nowa ekonomia
instytucjonalna – pomost
między instytucjonalizmem a
ekonomią ortodoksyjną
R. Coase i D. North
Nowa ekonomia instytucjonalna - laureaci Nagrody
Nobla
James Buchanan 1986 Ronald Coase, 1991
Douglass North, 1993 Elinor Ostrom i Oliver. Williamson,
2009
Ronald Coase i ekonomia kosztów
transakcji Firmy i rynek jako dwie
formy koordynacji
Teoremat Coase’a
Negatywne efekty zewnętrzne i interwencjonizm państwowy
O. Williamson i efektywnościowa interpretacja korporacji
• Nagroda Nobla 1991
Douglass North i nowa teoria
rozwoju
Polityka
Kultura
Prawo
Historia
Ideologia
Mentalność
Wiedza
Technologia
Robert William Fogel
Ur. w Nowym Jorku w 1926
Nagrodę Nobla otrzymał w 1993 r. za zastosowanie teorii ekonomicznej i metod ilościowych do wyjaśnienia zmiany ekonomicznej i instytucjonalnej.
The Escape from Hunger and Premature Death, 1700-2100, Cambridge University Press 2004
The Fourth Great Awakening and Future of Egalitarianism, The University of Chicago Press 2000.
Przyczyny różnorodności poglądów
ekonomicznych
Zmieniająca się sytuacja społeczno-gospodarcza
Światopoglądowe uwarunkowanie
Trudność testowania teorii ekonomicznych
Skłonność ekonomistów do różnicowania swego produktu
Teorie ekonomiczne skażone są często przyjętą a priori wizją i oceną przedmiotu analizy.
„Ekonomiści nie są całkowicie bezstronni, od początku są związani z określonym punktem widzenia, który będą popierać różnego rodzaju argumentami”.
Literatura
Podstawowa
• T. Sedláček, Ekonomia dobra i zła, Studio Emka,
Warszawa 2012, rozdz. 7. (Adam Smith)
• J. Godłów-Legiędź, Współczesna ekonomia. Ku
nowemu paradygmatowi?, Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa 2010, rozdz. 3 i 4. (NEI)
• J. Wilkin (red.) Teoria wyboru publicznego.
Główne nurty i zastosowania, Wydawnictwo
Scholar, Warszawa 2012, rozdz. 1 i 10.
• D. Kahneman, Pułapki myślenia. O myśleniu
szybkim i wolnym, Media Rodzina, Poznań 2012,
rozdz. 24, 25, 26. (EB)
Uzupełniająca• F. Hayek, Konstytucja wolności, WN PWN,
Warszawa 2006, rozdz. 5,.
• R. Skidelsky, Keynes. Powrót mistrza,
Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012,
rozdz. 8, s. 208-236.
• M. Skousen, Narodziny współczesnej ekonomii.
Żywoty i idee wielkich myślicieli, Fijorr
Publishing, Warszawa 2012, zwłaszcza rozdz. 13
-17.
• Heilbroner R. (1993), Wielcy ekonomiści. Czasy.
Życie. Idee, PWE, Warszawa