2

Struktura Raportu

– Rozdział 1. Wspólna europejska waluta

– Rozdział 2. Polska – warunki wyjściowe

– Rozdział 3. Korzyści i szanse

– Rozdział 4. Koszty i zagrożenia

– Rozdział 5. Mechanizmy absorpcji wstrząsów

– Suplement: Kryzys finansowy i gospodarczy a integracja Polski ze strefą euro

3

Wspólna europejska waluta

• Euro jest drugą pod względem znaczenia walutąmiędzynarodową na świecie.

• Euro było jednym z czynników integracji rynków finansowych.

• Euro przyczyniło się do kreacji handlu (ok.5-15%) i inwestycji (BIZ ok.15%) wewnątrz i na zewnątrz strefy euro (największy eksporter świata).

• Kraje UE czerpią korzyści z sąsiedztwa strefy euro.

4

Ocena funkcjonowania strefy euro

-5

0

5

10

15

20

25

1962 1967 1972 1977 1982 1987 1992 1997 2002 2007

% r/

rstrefa euro (12 krajów)Stany ZjednoczoneDaniaSzwecjaWielka BrytaniaJaponia

utworzenie strefy euro

• Wzrost stabilności cen i finansów publicznych.• Wzrost stabilności makroekonomicznej

i wiarygodności.

Stopy inflacji

5

Ocena funkcjonowania strefy euro

• Dywergencje fiskalne i inflacyjne wewnątrz strefy euro.

• Duże zróżnicowanie wielkości sald na rachunkach obrotów bieżących.

• Wyhamowanie reform strukturalnych w niektórych krajach (brak znaczących różnic w rentowności obligacji rządowych do 2007 r.)

• Słabości wynikające z jakości czynników wytwórczych oraz sztywności strukturalnych, utrudniających efektywne wykorzystanie zasobów.

6

0

1

2

3

4

5

6

7

Porg

ualia

Wło

chy

Nie

mcy

Fra

ncj

a

Stre

fa e

uro

Bel

gia

Aus

tria

Hol

andi

a

Fin

landi

a

His

zpan

ia

Gre

cja

Luks

emb.

Irla

ndi

a

śr.1979 - 1988śr. 1989-1998śr. 1999-2007

0

1

2

3

4

5

6

7

Japo

nia

Dan

ia

Stre

fa e

uro

Wlk

.Bry

t.

USA

Szwec

ja

śr.1979 - 1988śr. 1989-1998śr. 1999-2007

Tempo zmian PKB

7

Warunki wyjściowe polskiej gospodarki

Stopień konwergencji nominalnej i realnej

Opinie społeczne

8

Aktualny stan integracji Polski ze strefą euro

Polska jest członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej z derogacją.

Na mocy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską Polska zobowiązana jest do spełnienia wszystkich kryteriów konwergencji i przyjęcia euro w przyszłości.

Stopień wypełnienia przez Polskę kryteriów konwergencjiPolska spełnia (grudzień 2008):• kryterium fiskalne• kryterium długoterminowych stóp procentowych

Polska nie spełnia (grudzień 2008):• kryterium stabilności cen• kryterium kursowego• kryterium konwergencji prawnej

9

Stopień realnej konwergencji

• Osiągnięty stopień konwergencji realnej może wpływać na skalę kosztów i korzyści związanych z przyjęciem euro.

• Szczególnie duże znaczenie mają podobieństwo struktur gospodarczych oraz stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych.

• Wysoki stopień realnej konwergencji zmniejsza ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych.

• Wysoki stopień synchronizacji cykli zmniejsza ryzyko nieadekwatności polityki pieniężnej EBC.

10

Struktura wymiany handlowejraz stopień dywersyfikacji eksportu

• Polska charakteryzuje się odmienną (w porównaniu ze strefą euro) zarówno strukturą produkcji i konsumpcji, jak i strukturą eksportu.

• Stopień dywersyfikacji eksportu jest relatywnie wysoki -skutki ewentualnych szoków asymetrycznych dla polskiego eksportu mogą być słabsze.

• Szybko rośnie udział handlu wewnątrzgałęziowego w wymianie handlowej Polski.

11

Synchronizacja cykli koniunkturalnych –wyniki badań

• Niejednoznaczne wyniki badań. Na ogół Polska okazuje siędobrze zsynchronizowana ze strefą euro na tle państw członkowskich.

• Wyższa niż w strefie euro amplituda wahańkoniunkturalnych.

• Duża asymetrycznośćdotychczasowych szoków dotykających Polskę i strefęeuro.

• Odpowiedzi polskiej gospodarki na szoki są podobne do odpowiedzi gospodarek państw członkowskich strefy euro.

Korelacja szoków popytowych

-0,5

-0,25

0

0,25

0,5

0,75

Aus

tria

Bel

gia

Finl

andi

aFr

ancj

aG

recj

aH

iszp

ania

Hol

andi

aIrl

andi

aLu

ksem

burg

Nie

mcy

Por

tuga

liaW

łoch

yP

olsk

aC

zech

yE

ston

iaLi

twa

Łotw

a

Korelacja odpowiedzi PKB na szok popytowy

-0,75-0,5

-0,250

0,250,5

0,751

Aust

ria

Belg

ia

Finl

andi

a

Fran

cja

Gre

cja

His

zpan

ia

Hol

andi

a

Irlan

dia

Luks

embu

rg

Nie

mcy

Portu

galia

Wło

chy

Pols

ka

Cze

chy

Esto

nia

Litw

a

Łotw

a

Źródło: opracowanie NBP.

12

Euro w świadomości społeczeństwa

• 83% Polaków obawia sięwzrostu cen, a 84% oszustw i nadużyć(Eurobarometr 2008).

• Niski poziom poinformowania o euro: 66% Polaków czuje, że nie są dobrze poinformowani o europejskiej walucie.

Polacy dostrzegają korzyści z wprowadzenia euro raczej dla gospodarki (53%) niż dla obywateli (47%).

Źródło: opracowanie NBP.

13

Korzyści bezpośrednie• ujawniają się szybko i kumulują się w czasie

• są do pewnego stopnia policzalne• mogą prowadzić do efektów pośrednich

Redukcja ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych Obniżka stóp procentowych

Korzyści pośrednie•mają charakter potencjalny

• należy je traktować w kategorii szans•są trudne do oszacowania

Rozwój i integracja

rynków finansowych,

dostęp do głębszego rynku

finansowego

Wzrost handlu i inwestycji

-krajowych orazzagranicznych

Wzrost stabilności

i wiarygodności gospodarki

Wzrost konkurencji,

realokacja zasobów w skali

obszaru walutowego

14

1 2 3 4 5 10 25 50

-6-4-202468

101214

Lata od wstąpienia do strefy euro

Zmiana eksportu

Obniżenie premii zaryzyko o 1 p.p.

Obniżenie kosztówtransakcyjnych

Obniżenie premii zaryzyko i kosztówtransakcyjnych

Źródło: Daras, Hagemejer, 2008.

15

1 2 3 4 5 10 25 50

0%

5%

10%

15%

20%

25%

Lata od wstąpienia do strefy euro

Obniżenie kosztów transakcyjnychObniżenie premii za ryzyko o 1 p.p.Obniżenie premii za ryzyko i kosztów transakcyjnych

Wzrost inwestycji

Źródło: Daras, Hagemejer, 2008.

1616

Wpływ euro na PKB

• Spadek kosztu kapitału, redukcja ryzyka makroekonomicznego oraz kosztów transakcyjnych mogą byćw średnim i długim okresie czynnikami prowadzącymi do wzrostu wymiany handlowej i inwestycji.

• Przeprowadzone analizy wskazują, że w długim okresie poziom PKB może być o 7,5% wyższy w porównaniu do scenariusza pozostawania poza strefą euro, z czego większa część może zostać zmaterializowana w ciągu pierwszych dziesięciu lat po przystąpieniu do strefy euro.

• Oznacza to, ze tempo wzrostu gospodarczego może być w tym okresie wyższe o ok. 0,7 pkt proc. w porównaniu ze scenariuszem bazowym (pozostawania poza strefą euro).

17

Koszty

Krótkookresowe•dostosowania ekonomicznetechniczne i organizacyjne

•ujawniają się w krótkim okresie•są do pewnego stopnia policzalne

Długookresowe•utrata krajowej polityki pieniężnej

i kursowej• spadają w miarę upływu czasu

•trudno je oszacować

Zagrożenia średnio- i długookresowe

Ryzyko boomu kredytowego i nadmiernego zadłużenia

Ryzyko przenoszenia wstrząsów na

rynkach finansowych

Ryzyko wzrostu inflacji, utraty

konkurencyjności, wzrostu bezrobocia

Ryzyko nieskutecznego funkcjonowania mechanizmów alternatywnych wobec polityki pieniężnej

Ryzyko ustalenia

nieoptymalnego kursu konwersji

18

Ryzyko nieadekwatności polityki pieniężnej EBC dla polskiej gospodarki

• Ryzyko nieadekwatności strukturalnej:– Niewielkie, ze względu na funkcjonowanie kanału

konkurencyjności.– Skala zagrożenia uzależniona m.in. od stopnia elastyczności

rynków, wrażliwości gospodarki na utratę zewnętrznej konkurencyjności cenowej, intensywności powiązań handlowych oraz uporczywości inflacji i stopnia racjonalności oczekiwańinflacyjnych.

• Ryzyko nieadekwatności cyklicznej:– Relatywnie niewielkie na tle innych państw. Polska jest

gospodarką relatywnie dobrze zsynchronizowaną ze strefą euro.– Istnieje ryzyko wstrząsów asymetrycznych ze względu na

zróżnicowanie struktur gospodarek.– Zagrożenie nieadekwatnością polityki pieniężnej będzie się

zmniejszać w miarę dalszego rozwoju gospodarczego i upodobniania się struktur gospodarek.

– Dobrobytowy koszt utraty autonomicznej polityki pieniężnej oszacowany za pomocą modelu DSGE jako ekwiwalent długookresowego spadku konsumpcji o 0,055% (Gradzewicz i Makarski, 2008).

19

Skuteczność nominalnego kursu złotego jako mechanizm absorpcji szoków – wyniki badań

• W świetle badań zmienność kursu nominalnego jest wyjaśniana w ok. 50-70% przez szoki realne a przez 30-50% przez szoki o charakterze nominalnym (Stążka, 2008 oraz Błaszkiewicz-Schwartzman, 2008).

– Rezygnację z niezależnej polityki walutowej można postrzegać jako szansę uniknięcia kosztów, jakie pociągająza sobą duże wahania nominalnego kursu walutowego, niezwiązane z czynnikami fundamentalnymi.

– Usztywnienie nominalnego kursu walutowego w momencie wejścia do strefy euro może oznaczać koszt w postaci wzrostu wahań produktu.

• Bilans rezygnacji z nominalnego kursu złotego zależeć będzie od przyszłej korelacji szoków podażowych i popytowych między Polską a strefą euro oraz od skuteczności pozostałych mechanizmów dostosowawczych w absorbowaniu szoków.

19

20

Ustalenie nieoptymalnego kursu konwersji

• Przyjęcie kursu konwersji na poziomie niedowartościowanym może skutkować:– przegrzaniem gospodarki i w efekcie nadmierną presją

inflacyjną w średnim okresie, wynikającą zarówno z wysokich cen importu, jak i z presji popytowej.

– zmniejszeniem importu nowych technologii przez Polskę i w rezultacie wydłużenie procesu doganiania.

• Przyjęcie kursu konwersji na poziomie przewartościowanym może natomiast prowadzić do obniżenia konkurencyjności gospodarki i w konsekwencji do pogorszenia bilansu handlowego.

20

21

Ryzyko zbyt szybkiego wzrostu poziomu cen

• Przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB w Polsce w 2007 roku wyniósł 59% średniego poziomu cen w krajach strefy euro. Znacznie wyższy jest stopień konwergencji cen dóbr niż usług.

• Przyszłe zmiany poziomu cen mogą wynikać z oddziaływania czynników podażowych (efekt Balassy-Samuelsona) i popytowych (efekt Lindera)

Przeciętny poziom cen oraz PKB per capita w Polsce na tle państw UE w 2007 roku

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

160,0

Irlan

dia

Holan

dia

Aust

ria

Szwe

cja

Dania

Belgi

a

Finla

ndia

Wiel

ka B

ryta

nia

Niem

cy

Fran

cja

Hisz

pania

Włoc

hy

Gre

cja

Cypr

Słow

enia

Czec

hy

Malt

a

Portu

galia

Esto

nia

Słow

acja

Węg

ry

Litwa

Łotw

a

Polsk

a

Rum

unia

Bułga

ria

2222

Zagrożenie wzrostem cen przy wprowadzaniu euro do obiegu gotówkowego – wyniki badań

• Związane z możliwością zaokrąglania cen do tzw. cen atrakcyjnych.

• Mediana wpływu na ogólny poziom cen zawarta w przedziale od 0,04% do 2,56%.

• Największy wzrost cen w przypadku kategorii: łączność, żywność oraz restauracje i hotele.

• Największy wzrost cen w zakresie dóbr i usług o niskiej cenie jednostkowej (duży udział dóbr i usług najczęściej nabywanych – groźba „iluzji euro”).

• Efekty cenowe zaokrągleń są w dużym stopniu homogeniczne w podziale na różnego typu kategorie społeczno-ekonomiczne.

• Istotny wpływ na natężenie zjawiska zaokrąglania cen mogą mieć:– poziom kursu konwersji;– podjęte działania zapobiegawcze.

23

• Zmniejszenie postrzeganego przez jednostki własnego ograniczenia budżetowego i tym samym postrzeganej siły nabywczej może spowodować spadek popytu konsumpcyjnego.

• Obciążenie percepcji realnych dochodów może zwiększać żądania płacowe, co przez spiralę płacowo-cenową może doprowadzić do rzeczywistego wzrostu cen.

• Działania pozwalające na zmniejszenie efektów cenowych oraz natężenia „iluzji euro”:

• nakaz podwójnego kwotowania cen;• monitoring ruchów cen przez władze i organizacje

konsumenckie;• ustawowy zakaz „nieuzasadnionego ekonomicznie”

podnoszenia cen;• porozumienia cenowe przedsiębiorców z rządem;• kampanie informacyjne.

Zagrożenie wzrostu cen przy wprowadzaniu euro do obiegu gotówkowego

23

24

Zagrożenie ustalenia parytetu centralnego na nieoptymalnym poziomie

• Przyjęcie kursu na poziomie niedowartościowanym może wzbudzić:– oczekiwania rynku na jego rewaluację i może przyczyniać się do

nasilonego napływu kapitału spekulacyjnego, prowadząc do silnej zmienności kursu walutowego.

– nadmierną presję inflacyjną i w konsekwencji do opóźnień w procesie nominalnej konwergencji (ryzyko niewypełnienia kryterium inflacyjnego).

• Ustalenie parytetu centralnego na przewartościowanym poziomie może prowadzić:– do wzrostu deficytu na rachunku obrotów bieżących (wzrost premii za

ryzyko) i w konsekwencji do presji na osłabienie kursu walutowego lub na dewaluację kursu centralnego.

• Parytet centralny powinien zostać wyznaczony na ekonomicznie uzasadnionym poziomie, rozumianym jako kurs równowagi.

25

Koszt spełnienia kryterium inflacyjnego – wyniki symulacji

• Przeprowadzone symulacje wskazują, że w razie konieczności obniżania inflacji i utrzymania jej na poziomie o 1 pkt proc. niższym przez kolejny rok, w porównaniu ze scenariuszem bazowym, może nastąpić średni spadek tempa wzrostu PKB o ok. 0,8 pkt proc.

• Wpływ na PKB będzie najsilniejszy w pierwszym roku obniżania inflacji - wówczas tempo wzrostu PKB może być o ok. 1,6 pkt proc. niższe niż w warunkach wyższej inflacji.

Już po upływie półtora roku dynamika PKB powinna powrócić do poziomu bazowego. Negatywny skutek w postaci obniżenia dynamiki wzrostu gospodarczego powinien zatem mieć charakter krótkookresowy.

Źródło: opracowanie NBP.

-1,8

-1,6

-1,4

-1,2

-1

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0

0,2

0 1 2 3 4 5 6 7 8

PKB Inflacja CPI

kwartały

26

Koszt spełnienia kryterium inflacyjnego – wyniki symulacji (model NECMOD)

• Największy koszt, w postaci spadku dynamiki PKB, generuje polityka obniżania zakupów dóbr i usług przez sektor rządowy.

• Najkorzystniejsza (tzn. wywołująca najmniejszy spadek PKB w średnim okresie) jest polityka obniżania podatków pośrednich.

-1,2-1

-0,8-0,6-0,4-0,2

00,20,4

2008

Q1

2010

Q1

2012

Q1

2014

Q1

2016

Q1

2018

Q1

2020

Q1

2022

Q1

2024

Q1

inflacja r/r, p.p., monetarnyinflacja r/r, p.p., wydatkowyinflacja r/r, p.p., podatkowy

Źródło: NBP.

-2

-1,5

-1

-0,5

0

0,5

1

1,5

2008

Q1

2010

Q1

2012

Q1

2014

Q1

2016

Q1

2018

Q1

2020

Q1

2022

Q1

2024

Q1

dyn. PKB r/r, p.p., monetarnydyn. PKB r/r, p.p., wydatkowydyn. PKB r/r, p.p., podatkowy

27

Oszacowane koszty wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego (mld PLN)

Rodzaj podmiotu Scenariusz ,,big bang'' Scenariusz z okresem przejściowym

NBP 1,5 - 2,0 1,5 - 2,0

administracja publiczna 0,9 1,1

sektor finansowy 2,3 2,6

przedsiębiorstwa 15,7 17

Razem 20,4 - 20,9 22,2-22,7

Źródło: Raport Zespołu Zadaniowego Komisji ds. Strategii Wprowadzenia Banknotów i Monet Euro.

28

Efektywność funkcjonowania alternatywnych mechanizmów dostosowawczych

• Skala kosztów związanych z przyjęciem euro w dużym stopniu zależeć będzie od elastyczności gospodarki:

Efektywności polityki fiskalnejEfektywności kanału realnego kursu walutowegoElastyczności cen i płac Mobilności siły roboczej Efektywności kanału finansowego

29

Efektywność polityki fiskalnej w absorbowaniu szoków – wyniki badań

• Automatyczne stabilizatory koniunktury w latach 1995-2007 wygładzały w Polsce łącznie około 14% wahań PKB.

• Skutecznośćposzczególnych kategorii budżetowych jest silnie zróżnicowana (najskuteczniejszy CIT).

• Zagrożeniem jest brak wystarczającej przestrzeni do swobodnego działania ASK (zbyt wysoki deficyt strukturalny).

Cykliczny i strukturalny deficyt budżetowy w Polsce (% PKB)

Źródło: opracowanie NBP.

Polska

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

12000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

30

Uwarunkowania skuteczności polityki fiskalnej

Korzystne

• Względnie niski udział wydatków w PKB na tle krajów strefy euro (chociaż wyższy niż w tych krajach, gdy ich poziom rozwoju byłpodobny jak w Polsce obecnie)

• Udział wydatków sztywnych w sumie wydatków – poniżej średniej

Niekorzystne

• Mała efektywność wydatków• Niski udział wydatków prowzrostowych• Wysoki deficyt strukturalny

Z doświadczeń krajów strefy euro wynika, że reformy poprawiające pozycję polityki fiskalnej względem cyklu powinny zostaćprzeprowadzone przed akcesją, gdyż są one mniej kosztowne w warunkach płynnego kursu walutowego niż po jego trwałym usztywnieniu.

31

Efektywność kanału realnego kursu walutowego

• Konkurencyjność gospodarki względem innych państw unii walutowej uzależniona od względnego poziomu cen.

• Efektywność kanału warunkowana elastycznością rynków, wrażliwością gospodarki na nadmiernąaprecjację/deprecjację kursu realnego, stopniem racjonalności oczekiwań, uporczywością inflacji, strukturąrynków.

32

Elastyczność rynku produktów

• Częstotliwość zmian cen:– na podobnym poziomie, jak w strefie euro– silnie zróżnicowana sektorowo (niższa w sektorze usług)

• Relatywnie długi okres dostosowań wielkości produkcji w Polsce

• Bardzo wysoki, na tle państw członkowskich UE, stopieńregulacji rynku dóbr i usług.

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

0,80G

recj

a

Pols

ka

His

zpan

ia

Węg

ry

Słow

enia

Portu

galia

Słow

acja

Cze

chy

Wło

chy

Nie

mcy

Aus

tria

Litw

a

Esto

nia

Hol

andi

a

Bel

gia

Luks

embu

rg

Łotw

a

Irlan

dia

Fran

cja

Wie

lka

Bry

tani

aD

ania

Finl

andi

a

Szw

ecja

W rankingu łatwości prowadzenia działalności gospodarczej Polska w 2008 roku znalazła sięna 76. miejscu na 181 krajów.

Źródło: Lewandowski et al, 2008.

33

Elastyczność rynku pracy

Uwarunkowania korzystne:

• Elastyczność płac nominalnych na podobnym poziomie, jak w strefie euro.

• Wzrost mobilności siły roboczej, zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej.

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

Irlan

dia

Słow

acja

Węg

ry

Hol

andi

a

Aus

tria

Wło

chy

Pols

ka

Finl

andi

a

Cze

chy

UE1

5

Bel

gia

Łotw

a

Nie

mcy

His

zpan

ia

Słow

enia

Litw

a

Esto

nia

Gre

cja

Fran

cja

Port

ugal

ia

ze zwolnieniami grupowymi

bez zwolnień grupowychStopieńrestrykcyjności zatrudnienia w Polsce na średnim poziomie.

Źródło: Lewandowski et al, 2008.

34

Efektywność kanału finansowego

• Kanał kredytowy• wygładzanie konsumpcji przez dostęp do

międzynarodowych rynków kredytowych;• relatywnie słaba efektywność w Polsce (ok. 20% szoków

wygładzonych);• potencjalna przyczyna: niski poziom rozwoju finansowego,

proces konwergencji (metodyka badania).

• Kanał rynku kapitałowego• podtrzymanie konsumpcji poprzez strumień dochodów

z aktywów zagranicznych;• procykliczne oddziaływanie w Polsce (szoki wzmacniane za

pośrednictwem kanału);• potencjalne przyczyny: niski poziom rozwoju finansowego,

import kapitału (netto), wysoki poziom zadłużenia zagranicznego, proces konwergencji (metodyka badania).

35

• Przeprowadzone na potrzeby Raportu analizy wskazują, że w perspektywie długookresowej przyjęcie euro powinno byćdla polskiej gospodarki korzystne.

• Widoczna jest jednakże asymetria spodziewanych korzyści i kosztów w czasie.

• W krótkim okresie ujawnią się korzyści bezpośrednie (redukcja ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych), będzie temu jednak towarzyszyło ryzyko związane z możliwąnieoptymalnością polityki EBC.

• Korzyści pośrednie mogą zacząć ujawniać się dopiero w średnim okresie.

Wnioski

36

Wnioski

• Łączna skala kosztów i korzyści będzie zależeć od prowadzonej polityki makroekonomicznej, zarówno w okresie przygotowawczym, przed przystąpieniem do strefy euro, jak i w trakcie pobytu w unii walutowej.

• Konieczne działania powinny być nakierowane na trwałe spełnienie kryteriów konwergencji nominalnej, podniesienie jakości czynników produkcji wpływających na międzynarodową konkurencyjność gospodarki oraz przeprowadzenie niezbędnych reform strukturalnych zwiększających elastyczności mechanizmów dostosowawczych.

• Istotnym czynnikiem w procesie przygotowania gospodarki i społeczeństwa do wprowadzenia euro jest zbudowanie ogólnonarodowego konsensusu, co stanowi warunek sprzyjający skutecznemu przeprowadzeniu tego procesu.

37

Wpływ kryzysu na skalękorzyści i kosztów przyjęcia euro

• Większość argumentów ekonomicznych wskazuje na dodatni efekt netto wprowadzenia wspólnej waluty w długim okresie.

• W długim okresie trwający kryzys nie powinien znacząco wpłynąć na rozkład korzyści i kosztów wejścia do strefy euro.

• Niemniej, wybór momentu podjęcia przygotowań i kroków będzie miał wpływ na bilans korzyści i kosztów.

38

Struktura analizy

• Uwarunkowania, przebieg i skutki obecnych zawirowań na rynkach finansowych

• Znaczenie kryzysu dla perspektywy wprowadzenia w Polsce euro– Wpływ kryzysu na aktywność gospodarczą w

Polsce i w strefie euro– Wpływ kryzysu na zdolność Polski do

wypełnienia kryteriów z Maastricht

39

Przebieg kryzysu

• Kryzys zainicjowany w USA obejmuje swoim zasięgiem różne kraje UE (oraz przede wszystkim, Islandię)

• Kraje UE otrzymują pomoc z EBC (Węgry uruchomienie linii kredytowej), Dania (uruchomienie linii swapowej z EBC)

• Różne są objawy tego kryzysu:• w krajach będących poza strefą euro dochodzi albo

do znaczącego obniżenia kursu walutowego (Polska, Szwecja), podwyżek stóp procentowych (Dania) albo kombinacji powyższych dwóch czynników (Węgry)

• Kraje strefy euro nie są wolne od zawirowań. Dochodzi do obniżenia ratingu Hiszpanii, Portugalii oraz Grecji

40

Alternatywą dla kursu płynnego jest kurs stały

Wariant duński:

• Spadek rezerw walutowych.• Podnoszenie ceny pieniądza

(październik 2008), kiedy inne kraje obniżały stopy procentowe.

• Dopiero poluzowanie ze strony EBC otworzyło drogę do umiarkowanych obniżek stóp procentowych.

Wariant bałtycki

• Stały kurs walutowy byłprzyczyną obecnych trudności gospodarczych.

• Generował nierównowagęwewnętrzną i zewnętrzną.

• Ponadto będzie opóźniaćprzezwyciężenie tych trudności.

41

Objawy kryzysu w strefie euro

• Recesja również dotyka strefę euro. W przypadku RFN w 2009 spodziewany jest największy spadek PKB od chwili jej powstania

• Niepokojące jest również gwałtowne pogorszenie się stanu finansów publicznych

• Szczególnie niepokojąco wygląda sytuacja w tzw. krajach peryferyjnych

• Obniżenie ratingu Grecji, Portugalii oraz Hiszpanii sugeruje korektę dotychczasowego poglądu na temat funkcjonowania strefy euro.

42

Tym samym:• Członkostwo w strefie euro wcale nie uchroniło przed wzrostem

oprocentowania dziesięcioletnich obligacji.• Zamiast spodziewanej dalszej konwergencji nastąpiła kumulacja

niepokojących zjawisk (stymulowanych polityką wspólnego pieniądza).

2

3

4

5

6

7

8

01-01-

2007

01-03-

2007

01-05-

2007

01-07-

2007

01-09-

2007

01-11-

2007

01-01-

2008

01-03-

2008

01-05-

2008

01-07-

2008

01-09-

2008

01-11-

2008

01-01-

2009

Niemcy Wlochy Francja

Wielka Brytania Grecja Hiszpania

Szw ecja Polska Dania

Rentowność obligacji dziesięcioletnich

43

Sfera korzyści

• Zawirowania na globalnych rynkach finansowych mogą częściowo osłabić zdolność do czerpania korzyści z integracji, zarówno w sferze rynków finansowych, jak i gospodarce realnej.

• Recesja u głównych partnerów handlowych, ochrona rynków wewnętrznych krajów członkowskich oraz zmniejszenie skali otwartości gospodarek Polski może przekładać się na zmniejszenie korzyści wynikających z intensyfikacji handlu czy wzrostu inwestycji.

44

Sfera kosztów

• Kryzys może przekładać się na wzrost zagrożeńzwiązanych z utratą autonomicznej polityki pieniężnej w przypadku osłabienia stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych miedzy Polskąa strefą euro.

• W takiej sytuacji pozbawianie się możliwości wykorzystania autonomicznej polityki pieniężnej może wiązać się z istotnym ryzykiem.

• Kryzys może przekładać się na wzrost zagrożeńzwiązanych z przystąpieniem i do systemu ERM II.

45

Wpływ kryzysu na zdolność Polski do wypełnienia kryteriów z Maastricht

Kryterium fiskalne

• Z prognoz Komisji Europejskiej ze stycznia 2009 r. wynika, że fiskalne kryterium konwergencji w najbliższych dwóch latach nie zostanie wypełnione.

• W okresie spowolnienia wzrostu gospodarczego wzrasta waga stabilizacyjnej funkcji polityki fiskalnej.

Kryterium stabilności cen

• Aktualne prognozy dotyczące stóp inflacji w krajach UE w najbliższych latach pokazują, że jest to możliwe, choć może wymagać zacieśnienia polityki pieniężnej.

• Prowadzenie restrykcyjnej polityki pieniężnej nakierowanej na spełnienie kryterium inflacyjnego może w takich warunkach wpływać niekorzystnie na sferę realną.

46

Wpływ kryzysu na zdolność Polski do wypełnienia kryteriów z Maastricht

Kryterium stóp procentowych

• Utrzymująca się niepewność na rynkach finansowych może stanowić potencjalne zagrożenie w zakresie kryterium długoterminowych stóp procentowych.

• Do grudnia 2008 r. włącznie Polska spełniała to kryterium. Jednak margines bezpieczeństwa wyrażony różnicą między wysokością polskiej stopy a wartością referencyjną w II połowie 2008 r. uległ wyraźnemu zmniejszeniu.

47

Wpływ kryzysu na zdolność Polski do wypełnienia kryteriów z Maastricht

Kryterium kursowe• W ciągu ostatnich miesięcy miał miejsce istotny wzrost

zmienności, a także silna deprecjacja złotego. • Utrudnione może być wyznaczenie parytetu centralnego na

optymalnym poziomie.

• Wypełnienie kryterium kursowego obarczone jest znacznym stopniem ryzyka.

• Usztywnienie skutkuje określonymi ograniczeniami w autonomii prowadzonej polityki pieniężnej, co w sytuacji kryzysowej może być źródłem potencjalnych ryzyk.

48

Podsumowanie

• Ocena zdolności Polski do wypełnienia kryteriów konwergencji nominalnej na podstawie aktualnych prognoz jest obarczona wysokim stopniem niepewności.

• Zawirowania na globalnych rynkach finansowych oraz niepewność co do ich konsekwencji w zakresie zdolności Polski do trwałego wypełnienia kryteriów z Maastricht skłaniają do pogłębionej refleksji na temat odpowiedniego wyboru momentu przystąpienia do ERM II.

• Decyzja o wejściu do ERM II ma podłoże ekonomiczne i polityczne. Przeprowadzone badania wskazują, że trudno znaleźć argumenty ekonomiczne rekomendujące przystąpienie do tego mechanizmu w obecnych warunkach.

49

DziDzięękujemy za uwagkujemy za uwagęę