Nurty we współczesnej

myśli ekonomicznej

Wykład wprowadzający

Janina Godłów-Legiędź

A -331, czwartek, godz. 15.15 – 16.45

janina@legiedz.com

Plan wykładów

Wprowadzenie

Monetaryzm i nowa

makroekonomia

klasyczna

Nowa ekonomia

instytucjonalna

Ekonomia behawioralna

Jaka jest współczesna ekonomia?

Dominuje podejście teoretyczne

(formalistyczno-matematyczne).

Wysoce abstrakcyjna teoria i

matematyka służy prestiżowi

ekonomii. Wydaje się, że dzięki

podejściu ilościowemu i

matematyce ekonomia staje się

bardziej naukowa, bliższa

statusowi nauk przyrodniczych,

wolna od ideologii.

Liberalna czy

keynesowska?

Stosowanie matematyki

wywiera wrażenie nie

tylko na innych, ale

również na tych, którzy

to robią”. Podnosi

status ekonomistów

i ich szacunek dla

samych siebie.

(T. Mayer, Prawda kontra precyzja w

ekonomii, Warszawa 1996)

George Stigler Nobel 1982

W przodujących ośrodkach teorii ekonomicznej najważniejsze jest pytanie: Czy nowa teoria jest poprawna logicznie? Jest to dobre pytanie, ale nie tak dobre jak drugie: Czy nowa teoria pomaga nam zrozumieć obserwowane życie gospodarcze?

(George Stigler)

Herbert Simon, Nobel 1978

• W pracy wydanej po raz pierwszy

w 1947 r. napisał: „nauki

społeczne w swoim sposobie

traktowania racjonalności cierpią

na poważną schizofrenię. Na

jednym biegunie znajdują się

ekonomiści, którzy przypisują

człowiekowi ekonomicznemu

wszechwiedzę i niedorzeczną

racjonalność. (…) Na drugim

biegunie znajdują się nurty

psychologii społecznej (wiele z

nich czerpie z Freuda), które

próbują zredukować całe

poznanie do afektu” (Simon

2007, s.110).

” Dla psychologa jest czymś

oczywistym, że ludzie nie są do

końca racjonalni ani całkowicie

samolubni, a ich upodobania w

żadnym wypadku nie są

niezmienne. Robiło to wrażenie,

jakby nasze dwie dyscypliny

badały dwa różne gatunki istot.

Jak to później określił ekonomista

behawioralny Richard Thaler –

jedni badali ludzi, drudzy „ekonów”

(homo oeconomicus)”.

Daniel Kahneman (2012, s. 357)

Granice wiedzy ekonomicznej

• Jak zrozumieli jasno Hayek

i Knight, dynamika gospodarek

kapitalistycznych nie daje się ująć za

pomocą całkowicie zdeterminowanych

modeli, które mogą być przetworzone

przez komputer.

• Dziwne, że upadek systemu

centralnego planowania nie skłonił

współczesnych ekonomistów do

zwątpienia w zdeterminowane modele.

Być może uznano, że argument

Hayeka, iż centralne planowanie jest

niemożliwe, za zbyt odległy od praktyki

współczesnej gospodarek

kapitalistycznych (Frydman, Goldberg,

2009, s. 30).

• Wiedza uczestników rynku i twórców

polityki jest niedoskonała (Przedmowa

Phelpsa, s. xix)

Krytyka założenia racjonalności

i hipotezy efektywności rynków• …ostatni kryzys został w sprytny sposób

opisany przez George W. Busha: „Wall

Street się upiła”. …. Ale jak doszło do

tego, że Wall Street faktycznie wpadła w

zamroczenie, dlaczego państwo

ustanowiło takie warunki, w których było

to możliwe, ...jaką role odegrała w tym

ekonomia???

• Jest to skutek stopniowej kastracji

Ogólnej teorii… Keynesa, który to proces

rozpoczął się wkrótce po jej wydaniu, a

następnie przyspieszył w latach 60. i 70.

(Akerlof, Shiller 2010, s. 12).

• Przekonanie, że rynki finansowe są

w stanie poprawnie wycenić wszystko i

wszędzie – właśnie zostało

zweryfikowane negatywnie po raz drugi w

ciągu ostatniego stulecia (ze wstępu

Rafała Antczaka, j.w. s.7)

Ułomności ekonomii z perspektywy

kryzysu ekonomicznego

Dwa poglądy

Błędny kierunek rozwoju

ekonomii• Założenie racjonalności

• Brak analizy interakcji podmiotów gospodarczych i współzależności rynków

• Nie poświęcano dostatecznej uwagi ułomnościom koordynacji

• Nowy rodzaj inżynierii społecznej

• Idea ekonomii „postautystycznej”

Protest studentów i idea ekonomii

postautystycznejW czerwcu 2000 roku grupa studentów prestiżowych szkół

wyższych we Francji (Grandes Ecoles) wystąpiła z

listem otwartym do profesorów i osób

odpowiedzialnych za nauczanie ekonomii. W petycji

sformułowano następujące hasła:

• Chcemy uciec

od wyimaginowanych światów!

• Jesteśmy przeciw

niekontrolowanemu

wykorzystywaniu matematyki!

• Jesteśmy zwolennikami pluralizmu

podejść w ekonomii!

• Apelujemy do nauczycieli:

obudźcie się zanim będzie za

późno!

Jedno z ostatnich zdań brzmiało: „Nie chcemy,

aby nadal narzucano nam tę autystyczną

naukę”. Protest studentów zapoczątkował ruch

na rzecz „postautystycznej” ekonomii.

http://www.paecon.net/HistoryPAE.htm

List otwarty studentów

• W sierpniu 2001 r. studenci i profesorowie

z 22 krajów zebrali się w Kansas City, aby

wyrazić swoje stanowisko wobec metod

badawczych i kształcenia w dziedzinie

ekonomii. Swoje postulaty sformułowali w

liście otwartym do instytucji zajmujących się

badaniami i edukacją w dziedzinie ekonomii.

W sześciu postulatach zwrócili uwagę na

następujące uwarunkowania

gospodarowania i aspekty badań

ekonomicznych:

1. Szersza koncepcja człowieka i

uwarunkowań jego

ekonomicznych zachowań

2. Znaczenie kultury

3. Znaczenie historii

4. Nowa teoria wiedzy, odejście

od dychotomii pozytywnej i

normatywnej wiedzy

5. Empiryczne podstawy teorii

6. Różnorodność metod

badawczych w ekonomii.

http://www.btinternet.com/~pae_news/KC.htm

Drugi pogląd

• Problem nie polega na braku teorii,

ale na niewykorzystywaniu

możliwości, które stwarzają różne

szkoły współczesnej myśli

ekonomicznej

Ekonomia klasyczna i liberalizm

Indywidualizm

metodologiczny i

światopoglądowy

Interes osobisty jako

motyw działania

Rynkowy mechanizm

alokacji zasobów

Podział pracy i wolny

handel

Funkcje państwa

Ekonomia klasyczna i liberalizm

Adam Smith

Dawid Ricardo

Tomas Malthus

Jean-Baptiste Say

John S. Mill

Rewolucja marginalna

i tendencja do formalizacji

Ekonomia jako teoria

wyboru i nauka o tym,

jak maksymalizowana

jest użyteczność

Nowa teoria wartości

Koncepcja równowagi

Trzy szkoły: austriacka,

matematyczna i

neoklasyczna

Szkoła austriacka – F. A. Hayek

Krytyka ekonomii

ortodoksyjnej:

makroekonomii, metod

ilościowych i formalizmu

Przeciwstawienie się

tendencji do centralnej

regulacji

Libertarianizm – zwrot ku

anarchistycznej koncepcji

wolnego rynku

Rewolucja keynesowska

Makroekonomiczne

podejście

Znaczenie popytu

Interwencjonizm

państwowy

Epoka Keynesa

1950 - 1973

Stopa wzrostu PKB per capita

1000-1500

1500-1820

1820-70 1870-1913

1913-50 1950-73 1973-98

Europa

Zachodnia

0,13 0,15 0,95 1,32 0,76 4,08 1,78

Zachód II 0,00 0,34 1,42 1,81 1,55 2,44 1,94

Japonia 0,03 0,09 0,19 1,48 0,89 8,05 2,34

Azja 0,05 0,00 -0,11 0,38 -0,02 2,92 3,54

Europa Wsch i ZSRR

0,04 0,10 0,64 1,15 1,50 3,49 -1,10

Afryka -0.01 0,01 0,12 0,64 1,05 2,07 0,01

Świat 0,05 0,05 0,53 1,30 0,91 2,93 1,33

Długookresowa stopa wzrostu

dochodu per capita

1820 - 1989 1870 - 1989

Francja 1,5 1,8

Niemcy 1,6 2,0

w. Brytania 1,7 1,8

Japonia 1,9 2,7

Stany Zjednoczone

1,7 1,8

OECD 1,6 1,9

Stopy wzrostu PKB, bezrobocia

i inflacji w latach 1950 - 1973

PKB

per capita

PKB / 1 zatr Stopa

bezrobocia

Stopa

inflacji

Francja 4,1 5,0 2,00 5,00

Niemcy 5,0 5,9 2,5 2,7

Wielka

Brytania2,4 3,1 2,8 4,6

Europa

Zachodnia (12)

3,9 4,8 2,6 4,3

Stany Zjednoczone

2,5 2,8 4,6 2,7

Kontrrewolucja konserwatywno-

liberalna

Znaczenie pieniądza i

polityki monetarnej

Ceny są giętkie –

tendencja do

równowagi przy

bezrobociu na poziomie

naturalnym

Polityka wg zasad

Spór o neutralność pieniądza

Teoria racjonalnych

oczekiwań i nowa

makroekonomia

klasyczna – R. Lucas –

Nobel 1995

Teoria realnego cyklu

koniunkturalnego –

Finn Kydland i Edward

Prescott – Nobel 2004

Stary i nowy instytucjonalizm

Krytyka ekonomii

ortodoksyjnej

Thorstein Veblen (1857 –

1929)

Pojęcie i znaczenie instytucji

Znaczenie kultury, historii,

polityki

Nowa ekonomia

instytucjonalna – pomost

między instytucjonalizmem a

ekonomią ortodoksyjną

R. Coase i D. North

Nowa ekonomia instytucjonalna - laureaci Nagrody

Nobla

James Buchanan 1986 Ronald Coase, 1991

Douglass North, 1993 Elinor Ostrom i Oliver. Williamson,

2009

Ronald Coase i ekonomia kosztów

transakcji Firmy i rynek jako dwie

formy koordynacji

Teoremat Coase’a

Negatywne efekty zewnętrzne i interwencjonizm państwowy

O. Williamson i efektywnościowa interpretacja korporacji

• Nagroda Nobla 1991

Douglass North i nowa teoria

rozwoju

Polityka

Kultura

Prawo

Historia

Ideologia

Mentalność

Wiedza

Technologia

Robert William Fogel

Ur. w Nowym Jorku w 1926

Nagrodę Nobla otrzymał w 1993 r. za zastosowanie teorii ekonomicznej i metod ilościowych do wyjaśnienia zmiany ekonomicznej i instytucjonalnej.

The Escape from Hunger and Premature Death, 1700-2100, Cambridge University Press 2004

The Fourth Great Awakening and Future of Egalitarianism, The University of Chicago Press 2000.

Ekonomia behawioralna

George A. Akerlof, 2001Daniel Kahneman

i Vernon Smith, 2002

Przyczyny różnorodności poglądów

ekonomicznych

Zmieniająca się sytuacja społeczno-gospodarcza

Światopoglądowe uwarunkowanie

Trudność testowania teorii ekonomicznych

Skłonność ekonomistów do różnicowania swego produktu

Teorie ekonomiczne skażone są często przyjętą a priori wizją i oceną przedmiotu analizy.

„Ekonomiści nie są całkowicie bezstronni, od początku są związani z określonym punktem widzenia, który będą popierać różnego rodzaju argumentami”.

Literatura

Podstawowa

• T. Sedláček, Ekonomia dobra i zła, Studio Emka,

Warszawa 2012, rozdz. 7. (Adam Smith)

• J. Godłów-Legiędź, Współczesna ekonomia. Ku

nowemu paradygmatowi?, Wydawnictwo C.H.

Beck, Warszawa 2010, rozdz. 3 i 4. (NEI)

• J. Wilkin (red.) Teoria wyboru publicznego.

Główne nurty i zastosowania, Wydawnictwo

Scholar, Warszawa 2012, rozdz. 1 i 10.

• D. Kahneman, Pułapki myślenia. O myśleniu

szybkim i wolnym, Media Rodzina, Poznań 2012,

rozdz. 24, 25, 26. (EB)

Uzupełniająca• F. Hayek, Konstytucja wolności, WN PWN,

Warszawa 2006, rozdz. 5,.

• R. Skidelsky, Keynes. Powrót mistrza,

Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012,

rozdz. 8, s. 208-236.

• M. Skousen, Narodziny współczesnej ekonomii.

Żywoty i idee wielkich myślicieli, Fijorr

Publishing, Warszawa 2012, zwłaszcza rozdz. 13

-17.

• Heilbroner R. (1993), Wielcy ekonomiści. Czasy.

Życie. Idee, PWE, Warszawa