TOPOBIOGRAFIA JAKOFIKCJA LITERACKA, CZYLI KREOWANIE

WALORÓW TURYSTYCZNYCH

Jacek Kaczmarek

Uniwersytet Łódzki

" czas NIE jest miarą życia" (Sandor Marai Sól i pieprz – Dieta)

zatem co – przestrzeń ?

Droga przez zbiór miejsc?.......

może

TOPOBIOGRAFIA

 PROBLEM: Topobiografia jako fikcja literacka posiada moc kreowania realnej przestrzeni turystycznej

ZAGADNIENIA:1. Wprowadzenie.2. Przestrzeń narracji - Dublin

Jamesa Joyce'a.3. Miejsca turystyczne w

wybranych fikcjach literackich.

4. Podsumowanie.

Literatura piękna dostarcza bezcennych informacji o przestrzeni miejskiej i dlatego powinna być częściej doceniana jako źródło

badań geograficznych (o funkcji poznawczej i pragmatycznej). Autorzy dzieł literackich przedstawiają często w swoich

utworach przestrzeń, która spełnia rolę narratora. Przestrzeń prowadzi czytelnika w

labiryncie wydarzeń, przydziela role i miejsca, w końcu kształtuje losy bohaterów. Podczas pracy nad dziełem artysta kreuje nową przestrzeń - przestrzeń narracji, która ma konstrukcję,

logikę, porządek, przebieg. Książki Jamesa Joyce'a posiadają oryginalną przestrzeń narracji i to

właśnie dzięki niej, czytelnik może smakować odkrywanie prawdziwego Dublina.

Dublin jako przestrzeń narracji

w utworach Jamesa Joyce'a:

•"Dublińczycy"•"Portret artysty z czasów

młodości"•"Ulisses"•"Finnegans Wake"

"Dublińczycy"

"Dni z życia", rozwijają konsekwentnie ideę, że każdy człowiek przechodzi dokładnie te

same etapy na Ziemi. Wystarczy zatem przedstawić

pojedyncze dni osób różniących się wiekiem, aby otrzymać obraz jednego życia.

Chirurgicznie precyzyjny opis Dublina i jego mieszkańców demaskuje ciągłe tracenie wiary,

nadziei i miłości. Dublińczycy nieustannie przegrywają we wszystkich fazach

(dzieciństwo, młodość, dojrzałość, układ społeczny) i beznamiętnie żyją, tracąc życie

każdego dnia.

"Portret artysty z czasów młodości"

"Życie w życiu", jest powieścią autobiograficzną. Dzieje

"uwięzionego" artysty zostały mocno osadzone w realiach politycznych i społecznych

ówczesnej Irlandii.

"... najkrótsza droga do Tary wiedzie przez Holyhead."

(Portret artysty w wieku

młodzieńczym)

"Ulisses"

"Życie w jednym dniu", gdzie osiemnastogodzinna wędrówka akwizytora ogłoszeniowego - Leopolda Blooma

symbolizuje całość dziejów naszego bohatera i jednocześnie ludzkości. Ta podróż w dniu 16 czerwca

1904 roku ma wiele inspiracji. Aby zrozumieć zamierzenia literackie Joyce'a trzeba wyruszyć w drogę ulicami Dublina z planem miasta, Odyseją i Biblią. Poszczególne epizody Ulissesa mogą być interpretowane na wiele sposobów. Joyce przygotował wspaniałe dzieło otwarte (w toku) i ilekroć czytelnik poszukuje śladu właściwych inspiracji,

autor uśmiecha się ironicznie, wszak stworzył utwór groteskowy, przewrotny, parodystyczny. Joyce nie liczy

się także z czytelnikiem, bohaterowie przychodzą, zmieniają lokalizację w przestrzeni, zaczynają rozmyślać, a kończą w dowolnym miejscu utworu. Ulisses nie jest dla

czytelnika, to raczej czytelnik powinien być dla tego utworu.

L. p. Godzina początkowa

Epizody na motywach Odysei (Naganowski1997)

Epizody według Leopolda Blooma

1 8 Telemach  

2 10 Nestor  

3 11 Proteusz  

4 8 Kalipso Ofiara całopalenia; święte świętych

5 10 Lotofagowie Obrzęd Jana

6 11 Hades Obrzęd Samuela

7 południe Eolia Urim i Thummin

8 13 Lestrygonowie Obrzęd Melkizedecha

9 14 Scylla i Charybda Miejsce święte

10 15 Pływające Skały Simchat Tora

11 16 Syreny Shira Shirim

12 17 Cyklop Całopalenie

13 20 Nauzykaa Obrzęd Onana

14 22 Helios Ofiarowanie chleba i wina

15 północ Kirke Armageddon

16 1 Eumajos Zespolenie

17 2 Itaka  

18   Penelopa  

Ulisses - przestrzeń narracji (16 czerwca 1904 roku)

"Finnegans Wake"

"Życie poza dniem", stwarza nadzieje na przebudzenie, ale tylko w snach. W przestrzeni Dublina krążą jednocześnie

marzenia wielu dublińczyków. Jedyną drogą pozostaje ucieczka w

nierzeczywistość.

Martello Tower – Sandycove

"STATECZNY, PULCHNY BUCK MULLIGAN WYNURZYŁ SIĘ Z WYLOTU SCHODÓW, niosąc mydlaną pianę w miseczce, na której leżały skrzyżowane lusterko i brzytwa." (Ulisses)

Eccles Street 7

"Przeszedł na słoneczną stronę,

omijając obluzowaną klapę piwnicy numeru siedemdziesiąt

pięć. Słońce zbliżało się do wieży kościoła

Świętego Jerzego. Zdaje się, że będzie ciepły

dzień. W czarnym ubraniu

szczególnie się to odczuwa." (Ulisses)

Centrum Jamesa Joyce'a

– portal z domu przy Eccles

Street 7

Eccles Street 7 - plafon na ścianie

szpitala

"Na schodach domu czwartego w rzędzie

różnojednakich nieparzystych numerów,

pod numerem 7 przy Eccles Street, wsunął odruchowo dłoń do

tylnej kieszeni spodni, aby ująć za klucz od zatrzasku." (Ulisses)

"Kiedy zdasz sobie sprawę, że Dublin jest

stolicą od tysiąca lat, że jest drugą metropolią

Imperium Brytyjskiego, że wreszcie jest on trzykrotnie niemal

większy od Wenecji - musi Ci się wydać

dziwne, że do tej pory żaden artysta nie

ukazał go światu."

(List do brata Stanislausa)

O'Connell Bridge

"Gdy postawił stopę na moście

O'Connella, skłębiony

pióropusz dymu wystrzelił w górę

spoza bariery. Barka z browaru

wiezie eksportowe pełne. Do Anglii."

(Ulisses)

"Stał na stopniach biblioteki i wpatrywał się w ptaki,

wspierając się ze znużenia na jesionowej lasce. (...) A

człowiek od wieków spoglądał w górę, tak jak on przygląda się tym ptakom w locie. Kolumnada nad jego

głową wzbudziła w nim nieostrą myśl o starożytnej świątyni, a jesionowa laska,

na której się wspierał znużony, o krzywym kiju

augura." (Portret artysty w wieku

młodzieńczym)

Lokal Davy Byrnes'a przy Duke Street

"Pan Bloom jadł skrawki kanapki, świeży, czysty chleb, z przyjemnym obrzydzeniem: piekącą

musztardę, brudnostopy smak zielonego sera. Łyki wina głaskały jego podniebienie." (Ulisses)

Centrum James'a Joyce'a

przyNorth Great George's

Street

Pomnik Pamięci Wielkiego Głodu nabrzeże portowe przy Urzędzie

Celnym w Dublinie

(zapisanie w przestrzeni miasta pamięci o emigracji irlandzkiej spowodowanej wielką klęską głodu w połowie XIX wieku.)

Pomnik nagrobny Jamesa Joyce'a

na Fluntern Cementary w Zurichu.

Pomnik Don Kichota i Dulcynei w Castilla – La Mancha w

Hiszpanii.

Dom Ani Shirley, Zielone Wzgórze, Wyspa Księcia Edwarda

W kwaterze Wolanda,

ul. Sadowa 10 w Moskwie

Turysta (czytelnik) podczas podróży odkrywa miasta, poznaje ich ukryty i jednocześnie

uniwersalny sens.

Miasto jest niezmiennie zmienną przestrzenią, indywidualnie kształtowaną przez warunki geograficzno - historyczne (każde miasto posiada swoją odmienność)

oraz subiektywnie przeżywaną przez mieszkańców, przybyszów, czytelników,

turystów.

Przestrzeń miasta powstaje w rezultacie aktywności człowieka i to ona oddziałuje na

zachowania mieszkańców. Ludzie nabierają cech otoczenia, w którym żyją. Ich postawy, charakter,

słowa, przyzwyczajenia są odzwierciedleniem krajobrazu miejskiego. Studiowanie utworów

literackich oraz odkrywanie ich "turystycznej realności" pozwala poznawać i zrozumieć miasto.

Fikcja literacka wkracza do realnej przestrzeni turystycznej, kreuje nowe funkcje (turystyka

literacka) i określa wielowymiarowe środowisko

percepcji. Autor dzieła literackiego konstruuje własną narrację w przestrzeni realnej

(topobiografia), która jest następnie indywidualnie odbierana przez turystę-

czytelnika.

Podsumowanie