Jakub Szymczyk

Demokracja Ateńska

Ateny o wschodzie słońca

Ateny Powstały w XI w p.n.e.

Były głównym ośrodkiem Attyki. Życie polityczne Aten podczas epoki

starożytnej skupiało się wokół wzgórza Akropolu, gdzie najpierw swą siedzibę mieli

królowie, a następnie zbudowano tam świątynię patronki miasta Ateny. Po obaleniu władzy królewskiej w

Atenach wprowadzono demokrację (rządy ludu).

Mapa Attyki z epoki starożytnej

Pierwszym reformatorem ateńskiej

demokracji był Drakon. Ułożył on kodeks będący spisem istniejących już dużo wcześniej praw

zwyczajowych, który słynął z surowości (stąd też do dziś tzw. "drakońskie prawa", "drakońskie

kary" są synonimem bardzo surowego prawodawstwa) i z tego też powodu Ateńczycy

w 594 roku p.n.e. polecili Solonowi ułożenie nowego kodeksu.

Jeden z ojców Demokracji Ateńskiej Platon

Równolegle z Drakonem działał w Atenach, jeden z siedmiu mędrców i poeta Solon.

W 594 p.n.e. został on wybrany na pierwszego archonta. Był to najwyższy urzędnik

państwowy, jego tytuł - archont eponymus - podkreślał pierwszeństwo w zgromadzeniu

9 archontów.

Solon

Główną zasługą Solona jako archonta były:• zmiany ustrojowe Aten, • podział obywateli na cztery klasy według

cenzusu majątkowego, • ustanowienie tzw. Rady Czterystu, • sądu przysięgłych, • ujednolicenie systemu miar i wag, • nadanie praw obywatelskich metojkom, • poszerzenie uprawnień eklezji-zgromadzenia

pełnoprawnych obywateli Aten, którzy ukończyli 20 lat.

Klejstenes

Zapoczątkowanie demokracji przez reformy

Klejstenesa w 508/507 roku p.n.e

Główne z tych reform to:1.Podział na fratrie i rody (gene) został zastąpiony podziałem terytorialnym. 2.Attyka podzielona została na 10 okręgów (fyle) a te z kolei na jeszcze mniejsze rejony (demy). 3.Metojkowie (cudzoziemcy osiedleni na stałe w Attyce) zyskali prawa obywatelskie. 4.Utworzono Radę Pięciuset (boule) (po 50 obywateli z każdej z 10 fyl). 5.Wprowadzono ostracyzm oraz urząd 10 strategów (wybieralnych dowódców armii).

Podstawą demokracji ateńskiej były rządy większości, rotacyjność urzędów i masowe uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy

pełnoprawni obywatele płci męskiej brali udział w głosowaniu. Łącznie uprawnionych było ok. 30 tys. osób. Kobiety, dzieci, niewolnicy oraz

obcokrajowcy, których wielu zamieszkiwało w Atenach, nie mieli prawa głosu. Prawem głosu

nie dysponowali metojkowie.

Zgromadzenie ludowe zajmowało się wszystkimi sprawami kluczowymi dla polis. Rocznie odby-wało się 30-40 zgromadzeń (sesji). Sesje mogły

być zwyczajne, czyli zaplanowane w kalendarzu, lub też zwoływane w trybie nagłym. Aby móc jako dwudziestolatek obradować w zgroma-dzeniach ludowych należało odbyć 2 letni

kurs(od 18 lat). Szkolenie to było warunkiem uzyskania praw do uczestnictwa w obradach. Przed uzyskaniem takich praw uczestnictwo w

zgromadzeniach było zakazane. Bezprawny udział groził sądem, a nawet śmiercią.

Ateny

W Atenach obowiązywało prawo pozwalające wygnać z miasta człowieka uważanego za wroga

demokracji. Podczas obrad zgromadzenia ludowego każdy obywatel mógł wydrapać na

glinianych skorupkach imię Ateńczyka, którego uznał za niebezpiecznego dla polis. Ten, kto otrzymał najwięcej głosów, musiał opuścić

Ateny na 10 lat. Ten rodzaj głosowania pochodził od greckiego słowa „ostrakon”,

oznaczającego skorupę.

Wszyscy uprawnieni obywatele mogli brać udział w debacie i w głosowaniach.

Zgromadzenia odbywały się na Agorze, w pobliżu posągów Harmodiosa i Aristogejtona -

zamachowców, tyranobójców. Potem obrady przeniesiono na Pnyks, który

mógł pomieścić ok. 6000 obywateli, po rozbudowie (I poł. IV w p.n.e.) 8000.

Pnyks

Najważniejsze decyzje wymagały quorum, minimum 6000 i jednego obywatela. Pozostałe uchwały wymagały większości głosów spośród

oddanych. Głosowano najczęściej przez podniesienie rąk. W sprawach mniejszej wagi czasem decydowała większość optyczna. Za udział w Zgromadzeniu obywatel pobierał

niewielkie wynagrodzenie pieniężne. Wysokość tego wynagrodzenia była wyznaczona tak, by choć częściowo zrekompensować opuszczony

dzień w pracy.

Agora

Bardzo ważnym organem w demokracji ateńskiej była Rada Pięciuset. Rada ta (Boule)

nadawała rytm wszystkim oficjalnym działaniom ateńskiej demokracji.

Na zgromadzeniach w każdym ze 139 demów zgłaszali się kandydaci do Rady. Wiek kandydata

minimum 30 lat. W centralnym losowaniu wyłaniano 1000 osób. Spośród nich losowano

500 radnych (bouleutes), pozostali byli jako zmiennicy.

Urzędnik Grecki

W Radzie każda z fyl była reprezentowana po równo, każdy dem był reprezentowany

proporcjonalnie do liczby jego obywateli. Kadencja Rady trwała rok.

Ogólną zasadą obsadzania ateńskich urzędów było to, że nie można było dwa razy

być na tym samym stanowisku,ale czasami bywały wyjątki. Rada była podzielona na 10 prytanii, po 50 osób każda. Rok urzędowego

kalendarza dzielił się na 12 miesięcy.Prytania kalendarzowa to okres sprawowania

przewodnictwa w Radzie przez jedną prytanię.

1 - Partenon 3 - Erechtejon 5 - Propyleje 6 - Świątynia Ateny-Nike 15 - Teatr Herodosa 19 - Teatr Dionizosa

Plan Starożytnych Aten

Rada obradowała codziennie, z wyjątkiem większości świąt i tzw. dni zakazanych. Tematem obrad Rady były finanse i polityka zewnętrzna. W Radzie mógł wystąpić każdy obywatel za zgodą prytanów, lecz bez formalnego prawa wniesienia wniosku. Zadaniem Rady było: wyznaczać porządek obrad Zgromadzenia, ustalać hierarchię spraw do debaty, czuwć nad wykonaniem uchwał. Szczególne uprawnienia miała w sferze: finansów, polityki zagranicznej, nadzoru administracji, sądzenia obywateli.

Tholos (Ateny)

Ateński system sądowy cechował wysoki poziom demokracji i całkowity brak profesjonalizmu.

Sądzić obywateli mogli jedynie sędziowie ludu. Nie było sędziów zawodowych. Sędziami byli

wyłonieni w drodze losowania obywatele. Wszystkich sędziów było 6000 . Trzymano się

proporcji, żeby reprezentowana była po równo każda z 10 fyl. Dolny limit wieku sędziego

wynosił 30 lat. Wyłonieni sędziowie składali obwarowaną klątwą "przysięgę heliestów".

Przysięgano na Zeusa, Demeter i Apollona. Dieta sędziego wynosiła 3 obole dziennie.

Obole Greckie

Obole Greckie

Nie było stałego miejsca odbywania sądów. Zbierano się w budynkach publicznych, które

były w stanie pomieścić obrady. Nie było oskarżyciela publicznego, a każda ze stron musiała występować we własnym imieniu.

Samo sądownictwo było zupełnie nieprofesjonalne, ale pobocznie funkcjonowali profesjonaliści, którzy mogli odpłatnie lub po

przyjacielsku świadczyć stronom usługi sądowe, byli to pisarze mów (logograf), współmówcy

(synegoros), czy doradcy.

.