Makroekonomia

Blok X

Globalizacja

2

Globalizacja popularne terminy

Global village (globalna wioska)

Time – space compression (kompresja czaso-przestrzeni)

Bordless world (świat bez granic)

Homogenizacja kultury

Westernizacja

McDonaldyzacja

Wolny handel

Globalizacja produkcji

Korporacje transnarodowe (ponadnarodowe)

Globalne problemy

3

Globalizacja zagadnienia teoretyczne

GLOBALIZACJA (termin wieloznaczny)

PROCESY ZJAWISKA EFEKTY

Terminy „Globalizacja”, „Globalizm” – wystąpiły dopiero na początku lat 70. XX w.

4

Globalizacja zagadnienia teoretyczne

Wymiary globalizacji:

- ekonomiczny (przepływ towarów, kapitałów, inwestycji, ludzi),

- polityczny i bezpieczeństwa,

- socjologiczny i kulturowy.

5

Globalizacja zagadnienia teoretyczne

Przyczyny akceleracji procesów globalizacji:

- istnienie klienta globalnego i produktu globalnego,

- liberalizacja rynków w skali światowej,

- wzrost wymiany międzynarodowej,

- wzrost przemieszczania się kapitału (BiZ, inw. portfelowe, pożyczki),

- postęp i obniżka kosztów w transporcie i telekomunikacji (internet, pieniądz elektroniczny, itd.) tzw. „III rewolucja przemysłowa,

- rosnąca mobilność społeczeństw.

6

Koszty transportu XIX i XX wiek

Lata

Transport morski Transport lotniczy

Transort przenicy

jako % kosztów

produkcji

Koszt frachtu 1920 =

100

Przeciętny koszt

pasażero-mili (w USD

z 1990r)

1830 79

1850 76

1880 41

1910 25

1920 100

1930 65 0,68

1940 67 0,46

1950 38 0,3

1960 28 0,24

1970 29 0,16

1980 25 0,1

1990 30 0,11

7

Koszt łączności telefonicznej i komputerów

LataKoszt trzyminutowej rozmowy

telefonicznej Nowy Jork - Londyn (w

USD z 2000r.)

Cena komputerów i oprogramowania (w

cenach stałych z 2000r.; 2000r. = 1000)

1960 60,42 1 869 004,00

1970 41,61 199 983,00

1980 6,32 27 938,00

1990 4,37 2 275,00

2000 0,40 1 000,00

8

Globalizacja Globalizacja a państwo

Globalizacja – wymusza na rządach państw podejmowanie różnych działań (w sferze polityki handlowej, wobec zagranicznych inwestorów, podatkowej, ubezpieczeń społecznych, ochrony środowiska, itp.) spójnych z wydarzeniami na globalnych rynkach towarowych i kapitałowych.

DODATKOWO

Państwo musi dostosować swoją politykę do regulacji instytucji gospodarki światowej

9

INSTYTUCJE GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

UN (United Nations) – ONZ

WTO (World Trade Organization)

IMF (International Monetary Found) – MFW

WB (World Bank) – BŚ

ILO (International Labour Organization)

BIS (Bank of International Settlements) – BRM

OECD (Organization for Economic Cooperation and Development)

RIA – Regional Integration Area

10

Wpływ instytucji gospodarki światowej na decyzje państwa

Przedmiot regulacji na

szczeblu rynku

światowego

Dział rynku światowego

Międzynarodowe

organizacje i

instytucje

TOWARY HANDEL ŚWIATOWYWTO, IMF, WB, UNCTAD,

RIAs

KAPITAŁ PRODUKCYJNYINWESTYCJE

BEZPOŚREDNIEUN, OECD, regulacje RIA

KAPITAŁ FINANSOWY

MIĘDZYNARODOWY

SYSTEM FINANSOWY

+ INWESTYCJE

PORTFELOWE

IMF, WB, BIS, Klub

Londyński, Paryski, itp..

PRACA

MIĘDZYNARODOWY

RYNEK SIŁY

ROBOCZEJ

ILO, RIAs

ŚRODOWISKO

NATURALNE

GLOBALNA

GOSPODARKA

ENERGIĄ I ODPADAMI

Konwencje z Montrealu,

Rio, Bazylei, itd..

11

Wpływ liberalizacji na budżety krajowe

LIBERALIZACJA

HANDLU

LIBERALIZACJA

INWESTYCJI (BIZ)

LIBERALIZACJA

TRANSAKCJI

FINANSOWYCH (IP)

EFEKTY

BEZPOŚREDNIE

Strata dochodów z

ceł

Trudności w

ściąganiu podatków

od firm

zagranicznych

Strata dochodów z

tytułu różnych opłat,

marż, itd. Dodatkowe

wydatki na

niwelowanie

zaburzeń na rynku

finansowym

EFEKTY

POŚREDNIE

Potrzeba

dodatkowych

środków dla firm

(subsydia) i

społeczeństwa

(oświata,

zabezpieczenie

społeczne)

Konkurencja

podatkowaKryzysy finansowe

12

Podatki z handlu zagranicznego (cła) jako % dochodów rządów

Kraje wysoko rozwinięte – do 2%

Kraje o średnim PKB ------ do 20%

Kraje o niskim PKB -------- do 40%

13

Globalizacja rys historyczny

Korzenie globalizacji…

…związane z rozwojem dalekosiężnego handlu, ekspansją militarną i religijną…

- Pionierska rola chrześcijaństwa i buddyzmu (początek n.e.)

- Ekspansja islamu (VII – IX w. n.e.)

- Pochód Czyngis-Hana (XIII w. n.e.)

- Rozwój Imperium Ottomańskiego (XIV w. n.e.)

14

Globalizacja rys historyczny

Wielkie odkrycia geograficzne i kolonizacja świata (XV – XVIII)

Rozwój handlu

Rozwój nowych rodzajów wytwórczości

Powstanie kapitalizmu kupieckiego (merkantylnego)

Zmiany ideowe – rozkład systemu feudalnego, rewolucja amerykańska i francuska, kodyfikacja prawa cywilnego i handlowego idee liberalizmu

15

Globalizacja rys historyczny

XIX wiekI i II rewolucja przemysłowa – powstanie przemysłu fabrycznego

Rewolucja w transporcie i telekomunikacji

System waluty złotej lub srebrnej

Anglia – ojczyzna liberalizmu (zniesienie Aktu Nawigacyjnego i Corn Laws) polityka wolnohandlowa

1870 r.Koncentracja i monopolizacja produkcji (big business)

Powstanie pierwszych firm międzynarodowych

Masowa migracja interkontynentalna

Powstanie gospodarki światowej

16

Globalizacja rys historyczny

XX wiekDalsza rewolucja w transporcie

(morskim, lotniczym, samochodowym)

I i II wojna światowa

Wielki Kryzys 1929-1933/35

Perturbacje walutowe i nawrót do protekcjonizmu

Zimna wojna (dwubiegunowy świat)

Stworzenie instytucji gospodarki światowej (MFW,BŚ,GATT)

Tendencje integracyjne w Europie (EWG, EFTA, RWPG)

Wzrost i recesje (1955 – 1973; 1974-1975; 1979-1981)

17

Globalizacja rys historyczny

Lata 90. XX w.Upadek komunizmu

Jednobiegunowy świat

Megatrendy cywilizacyjne (rynek, demokracja, homogenizacja kultury)

III REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA (informacyjna i transportowa)

LIBERALIZACJA HANDLU

WZROST BiZ

18

Globalizacja wnioski ogólne

- Proces obiektywny,

- O uniwersalnym charakterze (związany z

konwergencją w sferze ideologii, myśli naukowej, postępu technicznego, transferu ludzi, kapitału, produktów i usług)

- Fazy przyśpieszenia i regresu na drodze do globalizacji

- Występowanie przeciwstawnych tendencji w tych samych okresach.

19

Globalizacja wskaźnik globalizacji

Wskaźnik globalizacji – stopień integracji danego kraju ze światem w sferze gospodarki, polityki, technologii i życia społecznego.

1. Irlandia

2. Szwajcaria

3. Szwecja

4. Singapur

5. Holandia

USA (11); Czechy (15); Niemcy (17)

20

Globalizacja subiektywne postrzeganie

Zachód ekspansja ekonomiczna w warunkach wolnego rynku w skali całego świata, terroryzm, napływ uchodźców i imigrantów z krajów Trzeciego Świata.

Rosja upadek ZSRR

Wschód Europy obalenie komunizmu, wolny rynek i demokracja, integracja europejska, obawy o utratę suwerenności i tożsamości.

Trzeci Świat (Ameryka Łac., Azja, Afryka, Bliski Wschód) –„westernizacja” narzucanie wartości i stylu życia Zachodu tamtejszym społeczeństwom, poczucie krzywdy i niesprawiedliwości. przyśpieszony rozwój / bieda

Globalizacja

Rozwój handlu światowego jako pierwotny czynnik globalizacji

CZĘŚĆ II

Światowa produkcja i eksport towarów przetworzonych (zmiany w % rocznie)

Od 1950r. dynamika

światowego handlu

jest

większa od dynamiki

światowej produkcji.

LATAŚWIATOWA

PRODUKCA

ŚWIATOWY

EKSPORT

1950-1975 6,80% 9,30%

1975-1982 3,10% 5,20%

1982-1990 4,70% 6,90%

1990-1996 1,10% 6,30%

1950-1996 5,00% 7,70%

Przyczyny wzrostu światowego handlu

1. Liberalizacja obrotów.

2. Zmiany w technologii i organizacji produkcji.

3. Zmiany w organizacji wymiany.

Zwolennicy: USA, UE, OECD

Przeciwnicy:?

Wolny handel… Dlaczego?

1. Rozszerza rynek (korzyści skali).

2. Zaostrzenie konkurencji.

3. Obniżka cen.

4. Większa dostępność i różnorodność towarów dla konsumenta.

5. Wymiar kulturowy (poznanie się ludzi, tolerancja).

Polityka handlowa „PROTEKCJONIZM”

I. OGRANICZANIE IMPORTU:

- Cła (dochody do państwa, zmniejszenie pp, społ. strata),

- Kontyngenty i kwoty importowe,

- Zakazy importowe,

- Dobrowolne ograniczenia importowe (reklama)

II. PROMOCJA EKSPORTU:

- Subwencje eksportowe (dopłaty),

- Ubezpieczanie przez państwo transakcji eksportowych,

- Tanie kredyty dla eksporterów,

- Polityka informacyjna.

Argumenty za protekcjonizmem

1. Argument o ochronie miejsc pracy (wydatki na towary zagraniczne = tworzenie miejsc pracy za granicą).

2. Argument o taniej pracy za granicą.

3. Argument o „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant industries).

4. Argument o dumpingu.

5. Argument o bezpieczeństwie kraju.

6. Argument o ochronie wsi, rzemiosła, itd.

7. Argument o ochronie kultury narodowej.

8. Argument o „strategicznej polityce handlowej”

Dlaczego stosuje się ograniczenia w handlu?

1. Szkody dotyczą niewielu wpływowych obywateli –korzyści wielu nie wpływowych.

2. Przeciwnicy są silniej motywowani, lepiej zorganizowani i skuteczniej działają w obrębie grup swoich interesów.

3. Straty pojawiają się natychmiast; korzyści zwykle po latach.

4. Cła stanowią pokaźną część dochodów państwa (trudno się ich wyrzec w imię długookresowych i niepewnych korzyści).

Cechy współczesnego handlu

1. Fragmentaryzacja – delokalizacja produkcji strategia optymalnej lokalizacji dla poszczególnych etapów produkcji (międzynarodowy outsourceing i offshoring).

REDUKCJA KOSZTÓW NOWE RYNKI

Przyczyny

DOSTĘP DO

CZYNNIKÓW PRODUKCJI NOWE TECHNOLOGIE

Cechy współczesnego handlu

2. Wzrost obrotów towarami i usługami zaopatrzeniowymi (intermediate)

Produkcja standaryzowanych części i komponentów, które stają się elementem następnych, już z reguły bardziej prymitywnych

etapów procesów produkcyjnych.

Aktywność gospodarek rozwiniętych koncentruje się na fazach procesu wytwórczego o najwyższej wartości dodanej.

Udział produktów zaopatrzeniowych w imporcie Chin (57,7% - 1992r.; 72% - 2003r.)

Cechy współczesnego handlu

3. Przemieszczanie się produkcji (zatrudnienia) na linii państwa rozwinięte rozwijające się

Państwa produkcja Państwa

rozwinięte zatrudnienie rozwijające się

Cechy współczesnego handlu

4. Wzrost wymiany wewnątrzgałęziowej i wewnątrz-korporacyjnej (Intra-industry; intra-firm trade)

Kilka danych …

*W krajach OECD handel międzygałęziowy stanowi 70% ogólnych obrotów towarami przemysłowymi.

*W USA handel wewnątrz korporacji wynosi 42% obrotów ogółem.

*W sektorze ITC na świecie handel wewnątrz-korporacyjny to 70% importu i 34% eksportu.

Tendencje w światowym handlu (EKSPORT) w %

REGION 1980 1990 1995 2000 2006

Świat

(mld USD)2 032,1 3 478,6 5 168,5 6 444,1 11 982,9

USA 11,1 11,3 11,3 12,1 8,7

UE-25 40,4 44,2 42,1 37,9 37,9

Japonia 6,4 8,3 8,6 7,4 5,4

Chiny 0,9 1,8 2,9 3,9 8,1

Indie 0,4 0,5 0,6 0,7 1

Kr. rozwijające

się29,4 24,2 27,6 31,7 36,8

Kr. rozwinięte 65,3 72,1 69,8 65,6 59,1

Tendencje w światowym handlu (IMPORT) w %

REGION 1980 1990 1995 2000 2006

Świat (mld USD) 2 073,7 3 590,2 5 220,3 6 642,1 12 203,4

USA 12,4 14,4 14,8 19 15,7

UE-25 44,4 44,3 40,4 37,6 38,1

Japonia 6,8 6,6 6,4 5,7 4,7

Chiny 1 1,5 2,5 3,4 6,5

Indie 0,7 0,7 0,7 0,8 1,4

Kr. rozwijające

się23,8 22,3 28,6 28,7 32,1

Kr. rozwinięte 71,1 73,4 69,1 69,5 64,8

Tendencje w światowym handlu

1. Systematyczny wzrost światowych obrotów (od 1980r. prawie sześciokrotny).

2. Spada udział krajów wysoko uprzemysłowionych (np. w 1990r. – 72,1% a w 2006r. – 59,1%).

3. Rośnie rola państw rozwijających się.

4. Względnie stabilna sytuacja krajów UE (ogólny udział maleje ale kosztem handlu wewnątrz ugrupowania).

5. UE deficyt HZ z Rosją (import surowców – 42% ogólnego importu gazu i 34% ropy) oraz Chinami (wyroby przemysłowe).

6. Wzrost znaczenia Chin i Indii w gospodarce światowej.

7. Państwa wysoko rozwinięte są eksporterami „art. zaopatrzeniowych”, zaś importerami wyrobów gotowych.

Globalizacja

Przepływy kapitałowe

Część III

Formy przepływu kapitału

1. Zbudowanie zakładu produkcyjnego (greenfieldinvestment) lub kupienie już istniejącego.

2. Nabycie przez PZ udziałów lub akcji.

3. Nabycie przez PZ obligacji państwowych lub samorządowych.

4. Zaciągnięcie przez przedsiębiorstwo krajowe, bank, państwo pożyczki lub kredytu za granicą.

5. Nabycie przez PZ nieruchomości w kraju.

Dlaczego powstają przedsiębiorstwa międzynarodowe?

1. Przyczyna tkwi w różnicach stóp procentowychstanowiących wynagrodzenie kapitału (Mundel 1957 r.) Kapitał przepływa z miejsc o dużej podaży kapitału do miejsc, gdzie jego cena jest większa.

2. Teoria luki technologicznej Posnera (1961 r.) i cyklu życia produktu Vernona (1966 r.). Korzyści komparatywne poszczególnych krajów zmieniają się w czasie w miarę przechodzenia produktu przez fazy: innowacji, dojrzewania i standaryzacji.

Dlaczego powstają przedsiębiorstwa międzynarodowe?

3. Podejście eklektyczne (OLI): trzy główne czynniki decydują o powstaniu firm wielonarodowych:

- O – ownership – własność do praw produkcji „wiedza tajemna”

- L – location – najkorzystniejsza z możliwych

- I – internalization – bardziej opłacalne ulokowanie produkcji niż koszty pośrednictwa.

4. Teoria kosztów transakcyjnych – koncentruje się na „I” w „OLI” przedsiębiorstwo kalkuluje co się bardziej opłaca. Ponosić różne koszty transakcyjne czy lokować produkcję.

Motywy ekspansji międzynarodowej

1. Max. Zysku w długim okresie czasu i zwiększenie udziału w rynku.

2. Obniżka kosztów siły roboczej (lata 70. koszty pracy to 25% kosztów; dziś ok.. 10%).

3. Korzyści wynikające z dużej skali produkcji (ekonomika skali).

4. Minimalizacja ryzyka wynikająca z działalności tylko w jednym kraju.

5. Dążenie do obejścia barier taryfowych i pozataryfowych.

6. Integracja pionowa firm (od dostawcy po sieć dystrybucji).

7. „Efekt naśladownictwa” – coraz więcej firm tak postępuje.

8. Eliminacja kosztów transportu i pośrednictwa.

Napływ BiZ (FDI) na świecie (UNCTAD)

1500 mld

1250

1000

750

500

250

0

1990 1995 2000 2005 2009 2010

Napływ BiZ wg regionów i państw świata

Kraje 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Świat w mld

USD 201,6 340,3 1410 832,2 617,7 557,9 742,1 945,8 1306

UE-25 45% 38% 49% 46% 50% 46% 27% 51% 41%

Strefa Euro 28% 23% 35% 35% 39% 39% 16% 24% 24%

USA 24% 16% 22% 19% 12% 10% 18% 11% 13%

Chiny 2% 11% 3% 6% 9% 10% 8% 8% 5%

Hong Kong 2% 2% 4% 3% 2% 2% 5% 4% 3%

Indie 0% 1% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 1%

Japonia 1% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0%

Azja 11% 24% 11% 14% 16% 21% 23% 22% 20%

Kraje

rozwinięte 82% 65% 81% 73% 72% 65% 56% 62% 66%

Kraje

rozwijające się 18% 34% 18% 25% 27% 32% 38% 33% 29%

Państwa – najwięksi inwestorzy i kraje o największym napływie BiZ

LP Największy inwestor Największy napływ BiZ

1 USA USA

2 Francja Wlk. Brytania

3 Hiszpania Francja

4 Szwajcaria Belgia

5 Wlk. Brytania Chiny

6 Niemcy Kanada

7 Belgia Hong Kong

8 Japonia Niemcy

9 Kanada Włochy

10 Hong Kong Luksemburg

Koncentracja siły firm międzynarodowych

KORPORACJA: MIĘDZYNARODOWA

WIELONARODOWA

PONAD(TRANS)NARODOWA

- Obecnie na świecie jest 65 tys. przed. międzynarodowych

- 100 największych to 1/3 wszystkich obrotów, 1/3 BiZ,

- 50% korporacji ma swoją siedzibę macierzystą w pięciu krajach: USA, Wlk. Brytanii, Japonii, Niemczech i Francji,

- ¼ światowej produkcji to produkty korporacji,

- Przychody Exxon Mobil większe od PKB Austrii lub Szwecji.

BiZ (cechy)

1. Nie ma ujednolicenia warunków BiZ w skali świata, tak jak np. WTO.

2. Duża koncentracja BiZ (2/3 śwaitowych BiZ lokuje się do 10 krajów OECD).

3. Wzrasta atrakcyjność innych regionów świata (Chiny, Indie, Europa Wsch.)

4. Oprócz krajów OECD największy napływ BiZ do Azji i Ameryki Łac., Afryka tylko 5-9%.

Pozytywne efekty napływu kapitału

1. Zwiększenie potencjału produkcyjnego obszaru napływu.

2. Wpływ na koniunkturę gospodarczą.

3. Wzrost ogólnego poziomu kultury przemysłowej.

4. Intensyfikacja pozytywnego wpływu konkurencji.

5. Dyscyplinujący wpływ nie tylko na przedsiębiorstwa ale i na politykę gospodarczą państwa.

BiZ (pytania i kontrowersje)

BiZ to również zachęty państwa i samorządu, dotacje, ulgi, wakacje podatkowe, tanie kredyty, subsydia do miejsc

pracy. Czy to się opłaca?

Czy wzrost BiZ powoduje wzrost PKB, czy wzrost PKB przyciąga BiZ?

BiZ w dobie liberalizacji handlu (czy liberalizacja i obniżka kosztów transportu zahamują BiZ?)

Czy teza o konwergencji strategii korporacji jest przedwczesna?

Napływ BiZ do Polski

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

lata

mld

E

UR

O

Serie1