Czarnobyl – dzieścia lat po katastrofie (26.04.86)

CP-1, Chicago Pile 1- CP-1, Chicago Pile 1- pierwszy na świecie pierwszy na świecie reaktor jądrowy uruchomiony reaktor jądrowy uruchomiony 2 XII 1942r.2 XII 1942r. przez przez E. FermiegoE. Fermiego w podziemiach stadionu w podziemiach stadionu piłkarskiego w Chicago. Zawierał 6 t piłkarskiego w Chicago. Zawierał 6 t metalicznego uranu i 34 t tlenku uranu, metalicznego uranu i 34 t tlenku uranu, posiadał moderator grafitowy. Osiągał moc posiadał moderator grafitowy. Osiągał moc 200 W. W 1943 przeniesiono go do Argonne 200 W. W 1943 przeniesiono go do Argonne National Laboratory (ANL), gdzie po National Laboratory (ANL), gdzie po udoskonaleniach uruchomiono go ponownie udoskonaleniach uruchomiono go ponownie jako CP-2jako CP-2..

EE00 = mc = mc22

BEKERELBEKEREL, Bq, Bq- jednostka aktywności - jednostka aktywności ciała promieniotwórczego ciała promieniotwórczego

w układzie SI; aktywność ciała w układzie SI; aktywność ciała promieniotwórczego, w którym promieniotwórczego, w którym

1 samoistna przemiana jądr. zachodzi 1 samoistna przemiana jądr. zachodzi w czasie 1 s; 1 Bq = sw czasie 1 s; 1 Bq = s–1–1; nazwa bekerel ; nazwa bekerel

pochodzi od nazwiska pochodzi od nazwiska A.H. Becquerela.A.H. Becquerela.

KIUR, Ci -dawna jednostka aktywności ciała

promieniotwórczego; jest to aktywność takiej ilości danej

substancji, w której zachodzi 3,7 · 1010 rozpadów w czasie 1 s:

1 Ci = 3,7 ·1010 Bq

1 Ci - jeden kiur, nazwa tej jednostki 1 Ci - jeden kiur, nazwa tej jednostki pochodzi od nazwiska Marii pochodzi od nazwiska Marii

Skłodowskiej - Curie. Skłodowskiej - Curie. Za wzorzec ilościowy przyjęto Za wzorzec ilościowy przyjęto

intensywność promieniowania jednego intensywność promieniowania jednego grama czystego izotopu radu-266, grama czystego izotopu radu-266,

w którym zachodzi 3,7*10w którym zachodzi 3,7*101010 rozpadów rozpadów promieniotwórczych na sekundę. promieniotwórczych na sekundę.

Kiur nie jest jednostką układu SI.Kiur nie jest jednostką układu SI.

GREJ, GyGREJ, Gy,, jednostka dawki jednostka dawki pochłoniętej przez jednostkę masy pochłoniętej przez jednostkę masy

(w układzie SI); jest to dawka (w układzie SI); jest to dawka pochłonięta promieniowania pochłonięta promieniowania

jonizującego, przy jakiej energia jonizującego, przy jakiej energia 1 J zostaje przekazana ciału 1 J zostaje przekazana ciału

masie 1 kg;masie 1 kg;

1 Gy = 1 J/kg nazwa grej pochodzi1 Gy = 1 J/kg nazwa grej pochodziod nazwiska fizyka ang. L.H. Greya.od nazwiska fizyka ang. L.H. Greya.

Dawną jednostką dawki pochłoniętej Dawną jednostką dawki pochłoniętej przez jednostkę masy jest przez jednostkę masy jest radrad

1Gy=100 rad=0,01J/kg1Gy=100 rad=0,01J/kg

Jednostki dawki ekspozycyjnejJednostki dawki ekspozycyjnej

Dawka ekspozycyjna mówi nam o ładunku Dawka ekspozycyjna mówi nam o ładunku który został wytworzony przez promieniowanie który został wytworzony przez promieniowanie

jonizujące w jednostce masy danego ciała. jonizujące w jednostce masy danego ciała. Obecnie używaną i umieszczoną w układzie SI Obecnie używaną i umieszczoną w układzie SI jednostką dawki ekspozycyjnej jest kulomb na jednostką dawki ekspozycyjnej jest kulomb na

kilogram (C/kg). kilogram (C/kg). Dawniej używaną jednostką jest rentgenDawniej używaną jednostką jest rentgen

(1R=2,58*10(1R=2,58*10-4-4 C/kg). C/kg).

Do określania biologicznych Do określania biologicznych skutków napromieniowania ożywa skutków napromieniowania ożywa

się tzw. dawki równoważnej się tzw. dawki równoważnej mierzonej w siwertach (Sv), mierzonej w siwertach (Sv), lub dawniej w remach (rem). lub dawniej w remach (rem).

W związku z tym, że nie każde W związku z tym, że nie każde promieniowanie działa równie promieniowanie działa równie

destrukcyjnie na organizmy żywe destrukcyjnie na organizmy żywe do porównywania dawki do porównywania dawki

pochłoniętej i dawki równoważnej pochłoniętej i dawki równoważnej używa się tzw. czynnika jakości używa się tzw. czynnika jakości

promieniowaniapromieniowania

QF - quality factor (współczynnik QF - quality factor (współczynnik skuteczności biologicznej). Np. dla skuteczności biologicznej). Np. dla promieniowania gamma 1Sv=1Gy. promieniowania gamma 1Sv=1Gy.

Dla innych rodzajów promieniowania, Dla innych rodzajów promieniowania, działających o wiele silniej na organizmy działających o wiele silniej na organizmy

żywe współczynnik QF przyjmuje wartości żywe współczynnik QF przyjmuje wartości wiele większe (np. promieniowanie alfa wiele większe (np. promieniowanie alfa

QF=25). Sv=Gy*QF, rem=rad*QF, QF=25). Sv=Gy*QF, rem=rad*QF, 1Gy=100radów, zatem 1Sv=100remów.1Gy=100radów, zatem 1Sv=100remów. (dla elektronów, kwantów gamma i rentgenowskich Q≈1, dla (dla elektronów, kwantów gamma i rentgenowskich Q≈1, dla cząstek alfa Q = 20, dla neutronów termicznych Q = 2,3, dla cząstek alfa Q = 20, dla neutronów termicznych Q = 2,3, dla

neutronów prędkich Q = 10).neutronów prędkich Q = 10).

Organizm LD50/30 (Sv)

człowiek 3-4

małpa 5-6

osioł 7,8

koza 3,5

żółw 15

nietoperz 150

ślimak 80-200

mucha 800

pantofelek 3000

Dawka letalna (LD50/30) została wprowadzona w związku z faktem, iż jednakowe dawki promieniowania wywierają na różne organizmy różne skutki. Dawkę letalną określa się dla danej populacji i jest to jednorazowa dawka promieniowania, jaka jest potrzebna do zgonu 50% osobników danej populacji w ciągu 30 dni od napromieniowania.

Źródło Dawka równoważna

oddychanie (radon i produkty jego rozpadu) 2000 μSv

inne substancje promieniotwórcze w naszym ciele 400 μSv

promieniowanie od gruntu i budynków 300 μSv

promieniowanie kosmiczne 300 μSv

łączne promieniowanie ze źródeł naturalnych 3000 μSv

   

diagnostyka medyczna 760 μSv

opady i odpad promieniotwórczy* 40 μSv

łączne promieniowanie ze źródeł sztucznych 800 μSv

   

maksymalna dopuszczalna dawka ponad tło naturalne 1000 μSv

* Opad promieniotwórczy -skażenie promieniotwórcze powstałe w wyniku prób jądrowych w atmosferze w latach 1945-1962.

Реактор Большой Мощности Канальный

Lekkowodne reaktory kanałowe RBMKLekkowodne reaktory kanałowe RBMK z wrzącą wodą i moderatorem grafitowym z wrzącą wodą i moderatorem grafitowym

były projektowane i budowane jedynie były projektowane i budowane jedynie w byłym Związku Radzieckim.w byłym Związku Radzieckim.

Prototyp tego reaktora o mocy 5MW Prototyp tego reaktora o mocy 5MW został zainstalowany w został zainstalowany w pierwszej na pierwszej na

świecie elektrowni jądrowej świecie elektrowni jądrowej w Obnińsku (Rosja) 27.06.1954 rw Obnińsku (Rosja) 27.06.1954 r..

Rdzeń reaktora stanowi cylindryczny układ Rdzeń reaktora stanowi cylindryczny układ grafitu o średnicy 12 m, wysokości 7 m, grafitu o średnicy 12 m, wysokości 7 m, masie około 1700 ton; jest zbudowany masie około 1700 ton; jest zbudowany

z 2488 bloczków grafitowych o wymiarach z 2488 bloczków grafitowych o wymiarach 250 mm x 250 mm x 250 mm z osiowymi 250 mm x 250 mm x 250 mm z osiowymi

otworami na kanały paliwowe. Ilość kanałów otworami na kanały paliwowe. Ilość kanałów paliwowych o średnicy 88 mm wynosi 1661, paliwowych o średnicy 88 mm wynosi 1661,

w każdym z nich umieszczone są dwa w każdym z nich umieszczone są dwa zestawy paliwowe zawierające po 18 zestawy paliwowe zawierające po 18 prętów paliwowych o długości 3.65 mprętów paliwowych o długości 3.65 m..

Całkowita ilość paliwa o wzbogaceniu 2% Całkowita ilość paliwa o wzbogaceniu 2% wynosi ok. 190 ton. Z góry oraz z dołu wynosi ok. 190 ton. Z góry oraz z dołu rdzeń jest osłonięty płytami stalowymi rdzeń jest osłonięty płytami stalowymi

o grubości 200-250 mm. Całość- objętość o grubości 200-250 mm. Całość- objętość rdzenia reaktora RBMK wynosi 825 m3, rdzenia reaktora RBMK wynosi 825 m3, jest umieszczona w betonowej komorze jest umieszczona w betonowej komorze o podstawie 21,6 m x 21,6 m i głębokiej o podstawie 21,6 m x 21,6 m i głębokiej na 25 m. Układ chłodzenia jest układem na 25 m. Układ chłodzenia jest układem jednoobiegowym; woda podgrzewana jednoobiegowym; woda podgrzewana w kanałach reaktora tworzy mieszaninę w kanałach reaktora tworzy mieszaninę

parowo-wodną.parowo-wodną.

W separatorach pary następuje separacja W separatorach pary następuje separacja (oddzielenie) wody z mieszaniny parowo-(oddzielenie) wody z mieszaniny parowo-

wodnej. Para nasycona o parametrach wodnej. Para nasycona o parametrach 284oC i 7 MPa w ilości 5780 t/h (ton na 284oC i 7 MPa w ilości 5780 t/h (ton na

godzinę) jest doprowadzana do 2 godzinę) jest doprowadzana do 2 turbogeneratorów o mocy 500MW każdy. turbogeneratorów o mocy 500MW każdy.

Skroploną w kondensatorze wodę Skroploną w kondensatorze wodę doprowadza się z powrotem do reaktora. doprowadza się z powrotem do reaktora.

Sprawność elektrowni wynosi 31%.Sprawność elektrowni wynosi 31%.

26 kwietnia 1986 roku o godzinie 1.2326 kwietnia 1986 roku o godzinie 1.23 ww elektrowni atomowej elektrowni atomowej w Czarnobylu w wyniku błędów obsługi nastąpiły dwa wybuchy w Czarnobylu w wyniku błędów obsługi nastąpiły dwa wybuchy

pary wodnej i wodoru prowadzące do uszkodzenia rdzenia pary wodnej i wodoru prowadzące do uszkodzenia rdzenia reaktora i pożaru w wyniku czego do atmosfery nastąpiła emisja reaktora i pożaru w wyniku czego do atmosfery nastąpiła emisja

radioaktywnych pyłów o łącznej aktywności 8*10radioaktywnych pyłów o łącznej aktywności 8*101818Bq.Bq.

W wyniku katastrofy zginęło W wyniku katastrofy zginęło 31 pracowników31 pracowników - 28 w wyniku - 28 w wyniku otrzymania wysokich dawek promieniowania oraz 3 w wyniku otrzymania wysokich dawek promieniowania oraz 3 w wyniku

poparzeń i uszkodzeń mechanicznych.poparzeń i uszkodzeń mechanicznych.

Miasto Prypeć, oddalone 3 km od elektrowni, zostało ewakuowane. Wywieziono 49 tysięcy mieszkańców.26 kwietnia zarejestrowano tam promieniowanie na poziomie 0,1mSv/h (dawka krytyczna to 1000 mSv/h).

W ciągu 11 dni od awarii W ciągu 11 dni od awarii przesiedlono 116 tysięcy osóbprzesiedlono 116 tysięcy osób.

ROZKŁAD STĘŻEŃROZKŁAD STĘŻEŃ radioaktywnego cezu-134 i cezu-137 ponad radioaktywnego cezu-134 i cezu-137 ponad Polską (w mBq/m3) tuż przy powierzchni ziemi oraz na sześciu Polską (w mBq/m3) tuż przy powierzchni ziemi oraz na sześciu wysokościach w troposferze i dolnej stratosferze. Są to jedyne wysokościach w troposferze i dolnej stratosferze. Są to jedyne

tego rodzaju pomiary na świecie przeprowadzone w czasie tego rodzaju pomiary na świecie przeprowadzone w czasie katastrofy w Czarnobylu.katastrofy w Czarnobylu.

EMISJA JODU-131EMISJA JODU-131 mierzona w próbkach pyłów zebranych mierzona w próbkach pyłów zebranych podczas lotów helikopterami nad reaktorem w Czarnobylu oraz podczas lotów helikopterami nad reaktorem w Czarnobylu oraz metr nad ziemią w Warszawie. Chmura radioaktywna dotarła do metr nad ziemią w Warszawie. Chmura radioaktywna dotarła do

stolicy prawdopodobnie dobę po rozpoczęciu emisji radionuklidów stolicy prawdopodobnie dobę po rozpoczęciu emisji radionuklidów w Czarnobylu. Druga chmura na szczęście ominęła Polskę, w Czarnobylu. Druga chmura na szczęście ominęła Polskę,

wędrując najpierw ku południu, a następnie na zachód. wędrując najpierw ku południu, a następnie na zachód.

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA WRODZONYCH WAD CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA WRODZONYCH WAD ROZWOJOWYCHROZWOJOWYCH

u dzieci na terenach silnie skażonych opadem radioaktywnym u dzieci na terenach silnie skażonych opadem radioaktywnym z rektora w Czarnobylu nie różni się znacząco od podobnych z rektora w Czarnobylu nie różni się znacząco od podobnych

danych reszty populacji byłego Związku Radzieckiego.danych reszty populacji byłego Związku Radzieckiego.

ŚREDNIE DAWKI PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

na całe ciało, otrzymywane w różnych krajach w ciągu pierwszego roku po katastrofie w Czarnobylu.

ŚREDNIE INDYWIDUALNE

DAWKI promieniowania

jonizującego otrzymywane przez ludność świata ze źródeł naturalnych

i sztucznych.