Post on 28-Feb-2021
WYDAJE- _ZfiRZAD GtOWNY LK3I OBRONY KRAJU
MODELARZ nr4(400) kwiecien 1989r.
W NUMERZE:sir. 1
Slarzy
i tak zostanq,
•tr. 5
Z kraju
i ze swiata
•tr. 9Smigto tez moznazrobic samodzielnie
•tr, 11
Wakefield .Viking*
•tr. 14Francuski samolot
my§liwski —..Morane Saulnier"
MS-406
•tr. 20Motordwka cumownicza..Emilka"
oraz — z dziatalnosci
NAVIGA
•tr. 22Modele sylwetkowe
statk6w i okretow
•tr. 24Silniki elektryczne
w modelach samolotowklasy RCE-12
•tr. 25Kaiendarz
miedzynarodowychzawoddw NAVIGAt FEMA 1 989 r.
•tr. 30Ludzie modelarstwa.
sir. 91
Modelarz pomaga
NASZAOKLADKA
Modelarze lotni-
czy z APRL juz nie-
jeden raz zdobyli
zhty medal na mie~
dzynarodowych za-
wodach makiet lata-
jjcych. Na zd)eciu
makieta RC przed
startem.
Fot. Z. Janecki
Modelarze zeZdunskiej Woli
zorgamzowali w dniach od 1 5.01
.
do 28 02 br. wystawe dorobku
modelarni DK Xokator ". Ponadtrzydzieici model) wykonanychprzez modelarzy pracowni lotni-
czei i okretowej wyeksponowanow specjalnej do tego celu prze-
znaczonej salt wystawowej »,Ak-
warium" mieszczqce) ste w Klu-
bie Mtedzynarodowej Prasy i
Ksigzki „RUCH" w Zduriskiei Wo
Ekspozycja model!
spotkata sie z duzym zaintere-
sowaniem nie tylko najmtodsze-
WYSTAWA W „AKWARIUM"go pokolenia Zdunskowolan. ale
rdwniez dorostych. o czymswiadcza wpisy do Ksiegt Pa-
miajkowej Cieszy fakt, ze dzieki
wystawie przybywajg do mode-larni DK ..Lokator" i ZPDz ..Wola
wciaz nowi modelarze.
Przypuezczam,ie poprzezorganizowanienowych wystawmodeli,
pokazdw i konkurs6w, jak r6w-
niez wystaw totogratieznych mo-zna bedzie liczyc na jeszcze tep-
sza. propaganda modelarstwa wZdunskiej Woii.
s. jOZwiak
SKORZYSTAJ Z TEJ SZANSY!
PRAWO JAZDY - TYLKO W LOKSkorzystaj z tej szansy
„PRAWO JAZDY - TYLKO W LOK"...
O&rodki Szkolenia SamochodowegoLigi Obrony Kraju
prowadza. szkolenie kandydatdw
na kierowcdwi kierowcdw na wszystkie
kategorie prawa jazdy.
Szczegdiowych informacji
udzielajq Zarzady Wojewddzkie
oraz O&rodki Szkolenia Kierowcdw
Ligi Obrony Kraju.
2 MODELARZ
Wszyscy wiemy, ze kryzys,
inftacja, ograniczenia wbudzecie na oiwiate, kur-czace sie mozllwoicl thnansowania dziatatnoteispoteezno-wychowawczejprzez spdtdzlelczoidmieszkaniowa w duzymstopniu wpfywaja rdwnlezna spoieczna dziatatnotenaszej organizacjl, ktdra
bazule na wspdtpracy z in-
nyml instytucjami I orga-nizaciami. Tym bardziej, zeI nasze finanse 94 ogranl-czone i trzeba ale llczyd zjeszcze wiekszymioszczednoiclaml.To wszystko wiemy, prze-zywamy I niedostatecznieenergicznie reagujemy napogarszajacy sie stanorganizacyjny, sprzetowo--narzedziowy I kadrowynaszej organizacji.
Nlebezpieczne
tendencje
Nie chciafbym uogdlmac i wypowia-
dad sie na temat wszystkich rodza-
jdw dziatainosci szkoleniowo-sporto-
wej LOK. aczkoiwiek obawiam sie. ze
sytuacja. jaka zachodzi w modeiar-
stwie, moze odnostd sie i do innych
form naszej pracy z mtodzieza. Dotakiego stwierdzenia sktania mnieanatiza sprawozdar) otrzymanych z
ZWLOKza 1988 r.
Smutkiem bowiem napawaja danestatystyczne ilustrujQce stagnacje. a
jeszcze czes'ciej tendencje spadko-
we w rozwoju tej waznej ze wzgleddwspotecznych, gospodarczych i
obronnych dziedziny politechniczne-
go wychownaia mtodziezy, jakg jest
modelarstwo w swych rbznych for-
mach oddziarywania
Wiem. ze trudnosci sg ze wszystkim,
ale czy mozna bez obawy przy-
sztosC patrzec na obnizajacy sie stan
organizacyjny zaistniaty w modelar-
stwie?
ff.
Foi A FUSHJK
PRZYSZIOSCOMODELARSTWAW
LOKA oto kllka danych o stanle mode-larnl zrzasxonych w LOK:
w latach: 1980 1987 1988
Czfitochowa 25 25GorzowWIkp. 15 13 10Katowice 102 62 52Krakbw 22 - 20 $
Nowy Sac* 8 6 8TarnOw 47 47 20
Przeciez w tych wojewbdztwach sa.
etatowi kierowntcy WojewdbzkichOSrodkow Modelarstwa i biorg pie -
mqdze za rozwdj iiosciowy i jakos-
ciowy powierzonego im odcinka pra-
cy. Ograniczenie sie do utyskiwan nabrak pieniedzy. materiatbw. silnikdw
itp. nie jest wyjSciem z sytuacji Odczego jest wtasna inicjatywa, wspdl-
ne podejmowanie prob przeciwdzia-
tania temu marazmowt? Czyiby na-
dal lansowano tylekroc krytykowane
hasto: (1Czy sie stoi czy sie lezy . "?
Co na to klerownlctwo ww. ZWLOK? Jak tak daiej pdjdzie za rok,
dwa pozostanie tylko tytut kierownika
Wojewodzkiego Os>odka Modelar-
stwa w nomenklatura LOK I na lis-
cie ptacy, wedtug kt6rej co miesiac
pobiera „naleznosC za swoja. prace".
Wiem. ze niektbrzy lansuja teone:
„dosyc fikcji w sprawozdawczosci —trzeba podawac tylko prawde" Ale
czy gtoszgcy te hasta zadali sobie
trud dotarcia do tych dawniej istnie-
jacych modelarni, poznania przyczyn
ich ograntczonej czy zaniechanej
dziatainosci, udzielema im pomocyorganizacyjnej. finansowej lub sprze-
towej?
Najczesoej wi^ze sie to ze zmiang
na stanowisku kierownika WOM LOK1 tym. ze nowy zaczyna od czystki,
ograniczajac sie tylko do ewidencji i
kontakt6w z tymi modeiarmami. ktOre
..robig. mu punkty we wspotzawodnict-
wie sportowo-organizacyjnym" Resz-
ta jakis czas dziata jeszcze wtasnymrozpedem, ate szybko rezygnuje, nie
widzqc zainteresowania i pomocy ze
strony ZW LOK.
Przykro o tym pitac, ale sa I tacy
klerownicy WOM, ktOrzy w cfqguroku, a nawot dwoch 1st nie by II
anl razu w wlektzoscl modelarni
kt6re wykazuja w swotch sprawoz-
daniach. Wystarczy tym porozma-
wiad z instruktoramt tych modelarni,
spotykanymi na imprezach strefo-
wych czy centralnych.
Na szcze^cie nie mozna tego od-
niesc do wszystkich wojewbdztw S§I takie, ktdre mimo rbznych trudnosci
potrafity nie tylko sie utrzymaC, ale i
powiekszyc sw6j stan posiadania.
Oto przyktady i dane (liczba mode-larni) z ostatnich trzech lat: ZW LOKBiarystok 17. 17, 18, Elblgg 20. 20.
20. Gdahsk 28. 28. 28. Pita 17, 19,
17. Skiemiewice 10, 16. 17, Zielona
Gora 35, 36, 37
Ciqg dalszy na stronie 1
4
Redakcja Czasopism Modelarskich LOK informuje, ie ulegaja^ zmianie ceny naszych czasopism. Obecnienowe ceny beda, wynosiiy:
UWAGACZYTELNICY
od n-ru 4/89 ..Modelarz"
od nr 3/89 ..Maty Modelarz"od nr 2/89 „Plany Modelarskie"
120 zt,
250 zt.
350 zt.
Konieczno^d podwyzszenie cen wynika ze znacznego wzrostu kosztdw papieru ok 1 20 proc. i druku o 50proc. w stosunku do ubiegtego roku.
Nowe ceny pokrywaj^ w najniezbedriiejszej tylko wysoko£ci niezaleznego od nas wzrostu kosztdw wyda-wania czasopism.Dla prenumeratorbw indywidualnych cena czasopism pozostaje bez zmian do terminu wygasniecia pre-
numeraty.
MODELARZ 3
Ten re/onma wieikq tradycje.
Podlaska Wytw6rnia Samolotdw wy-
produkowata przed wojng pierwszy
polski samolot. Tu powstat jedyny
wdwezas w Polsce robotmczy klub
modelarski. Przekazywano pomie-
szczenia na modelarnie. Udostep-
niano tereny do zajec. Mbwiono o
modelarzach to nasi chlopcy. Adzis?
Dzis sytuacja sie zmtemta Zwlaszcza
po nowym podziate admmistracyj-
nym kraju. kiedy to Biata Podlaska
stata sie miastem wojewbdzkim. Tenmespodziewany awans regionu mewptynaj |ednak automatycznie na
rozw6| i podmesienie rangi modelar-
stwa, ktore praktycznie zaczynalo w1 975 roku niemal od zera: brak lo-
cum, brak sprzetu. brak nawet jedy-
nego wykwahfikowanego instruktora'
Na trzystutysiecznewojewddztwo przypada
U PODLASKCHMODELARZY
C6z bowiem mozna powiedziec o
odwotywamu zawodtiw „w ramachoszczednosci tunduszy organizacyj-
nych"? Zawodbw. do ktbrych przygo-
towywato sie wielu mlodych ludzi.
przez wiele dni?
— Udalo nam sie — m6wig ins-
truktorzy modelarni przy ..Biawenie"
— wywaiczyc ten lokal (sala 6 X 6 wDomu Soqalnym ..Biaweny'') po wie-
iu staraniach i prosbach. Doslownie
wywaiczyc. Wczesmej bywato. ze na
modelarnie wtasnym sumptem adaptowalismy piwnice. Po wielu latach
otrzymalismy takze (od LOK) zestaw
sprzetu narzedziowego, ktory na 40
modelarzy jest przyslowiowg kropla.
w morzu potrzeb
— Nasze pomieszczenie — za-
uwaza instr. Andrzej Jedryczkowski.
stuzyc moze najwyzej 1 5 osobom, a
chetnych do zajed jest bardzo wielu .
Chlopcy bywad tutaj
nie muszq,a jednak przychodza.
— Modelarnia ta — dorzuca ins-
tr. Witold Kania — integruje zesp6t
ludzi o okreslonych zamteresowa-niach. Starsi pomagajg mtodszym, wcenie jest kolezenstwo. zawiazuja. sie
przyja£nie Jest to o tyle wazne, ze
przy braku wielu element6w i mate-nalow musimy robic wtxyttko Nie
mdwigc |uz o sprzecie wyczynowym.ktdry jest bardzo drogi.
I nie dla wszytkich dostepny, bowiemjego dystrybucja odbywa sie w opar-
ciu o tabele wynikow i rmejsce dane-
go wojewbdztwa w skali krajowej.
Biaia w tej punktacji za 1988 rok za-
jmuje 21 miejsce. choc mstruktorzy
twierdza.. iz pod wzgledem spodo-wym plasuie sie na 18 pozyeji, >
Modele klasy RCE / RCE12na pokazMch z okazji Dnla Dziecka.
STARZY IM 20SKRNAPokaiy moMmkh i okazji
III Wojewddzklego Zjazdu LOK w marcu ub. roku.
(stan z dnla25 stycznla)12 czynnych modelarni1 400 zarejestrowanychmodelarzy.
W Biatej Podlaskiej istmejg 2 mode-larnie — przy Wojewbdzkim DomuKultury i przy Zaktadach Przemyslu
Welnianego ..Biawena '. W tej drugiei
lednym z instruktor6w jest Marian
Wyrzykowski — pracownik Zarzgdu
Wo|ew6dzkiego LOK Nie ma tu jed-
nak Wojewddzkiego Osrodka Mode-larstwa.
— Dopbki my bedziemy. bedzie i
modelarstwo — mowi instr Wyrzy-
kowski — chociaz obecnie nie jest
tatwo Borykamy sie ze wszystkimi
mozliwymi kfopotami; brakiem sprze-
tu. klej6w, skleiek. srodk6w fmanso-
wych Takze z brakiem poparcia lu-
dzi. ktorzy przy dobrych checiach
wiele mogliby pom6c.
Dzialalnoid nasza nie
zawaze spotyka ale
z uznaniem.
4 MODELARZ
Najnowszy modal Romana Kufickiego RCV-75.
Przy brakach w baziei zapleczu organizacyfnymjest tobezsprzecznie sukces.
Chlopcy chetni sg do wspOlzawod-nictwa. ale iesli nie zapewma sie
zwolnieh na zawody uczniom i ms-truktorom (muszg braC" specjalnie ur-
lop). jesh liczyC" trzeba wylgcznie na*
swbj wiasny sprzet. samodzielnie op-acac podr6ze i transport, to w takiej
sytuacji trudno o optymizm— Nam chodzi o mtodych. bo sta-
rzy i tak zostang — powtada instr.
Wyrzykowski. — Jesh przychodzi ma-luch. to trzeba umozliwic mu dobrypoczgtek i dale) sprawdzeme sie.
trzeba zamteresowad sie nim, bywiedziat, ze sie na niego patrzy, byznalazt zachete do pracy. radoSC i
dume z pierwszych krok6w.
— O wtasnie — dorzuca mstr
Jedryczkowski — najlepszym dopin-
giem dla najmtodszych sa. wszelkie
zawody i pokazy. W ub r. zorganizo-
walismy 12 pokaz6w. przy takich
okazjach jak np. Dni Janowa, a wczasie fern zawody w szkolnej salt
gimnastycznej. Staramy sie zawszenagradzac kazdego. chocby drobiaz-
giem Wktad pracy bowiem jest
ogromny.
Pracufo wszyscy,miodzl I starzy, nie
zawaze jednakspotyka sie to zezrozumieniem I aprobatq.
Zdarza sie. ze wystuchuja. irom
cznych uwag w rodzaju: ..a kogo wytarn macie?. jakichs mistrzdw? Do-
magacie sie, B6g wie czego'' Biata
me ma jak do tej pory mistrz6w. ale
wynik6w bez sprzetu osiagnac sie
me da Zamkmete koto.
U Ale ludzie sa i chcg startowac. I
bez perspektyw udziatu w zawodachpracuja nad modelem — twierdzi
Robert Botba. wielokrotny zwyaezcazawoddw strefowych w modelarstwie
kotowym,
Nie maia gdzie trenowac slizg6w, lo
t6w czy jazdy W Biatej me ma ae-
robklubu, pozostaig wiec trawmki.
chodmki i hoi w Domu Socjalnym
.Biaweny".
Jest sprawa ogdlnieznang, jakie pozytki
pfyna z uprawianiatego hobby.
Powtarzamy jeszcze raz. ze ksztartuje
ono osobowosc mtodych (pracowi-
tosc. rzetelnosd. cierpliwoSc. ambi-
cje). rozwija i utrwala zamteresowa-
ma politechmczne. mejednokrotme
stanowi czynmk decydujgcy przy
wyborze przyszlego zawodu— Nie ma w domu rzeczy. ktOrej
bym nie naprawit - zwierza sie Ro-
bert — |uz wszystko zahczytem. po-
czynajac od stolarki a na eiektromce
kohczgc Dzis smieje sie z tego, cozrobitem rok temu. ale wiem, ze moje
modele samochodow sq coraz lep-
sze. ladmejsze. sprawniejsze i chce.
aby byry jeszcze wspamaisze
Same z siebie me bedg. Mozna mys-
lec, tworzyc. ale przydatby sie sprzet.
matenaty. dobre plany, prasa zagra-
mczna
BARBARA GdRAL
Tegorocznyogolnopolski konkurs
modeli redukcyjnych plastykowych
odbedzie sie 15—16.04.1989 r. w lo-
dzi. Organizatorami imprezy s^. ZWLOK, Akademicki Oirodek Kultury.
Osrodek Badawezo Rozwojowy
Przemystu Zabawkarskiego, Klub
Pracownikdw Poligrafii CHOCHLIK i
Centralna Sktadnica Harcerska wLodzi. Wystawa-konkurs odbedzie sie
w centrum miasta. w siedzibie Aka-
demickiego Oirodka Kultury przy ul.
Piotrkowskiej 77. Zgtoszenia przyjmu-
/e Wojewddzki Oirodek Modetarstwaw Lodzi ul. FelsztyrSskiego 43. Telefon
84-28-53.
Temat rozegranych¥¥ "1988 T
W Poczdamie (NRD)mistrzostw iwlata
modeli ptywaiqcych klas FSR, mtmouptywu wielu miesiecy od tego wyda-rzenia, nie schodzi z tamdw czaso-pism modelarskich. I tak wydawany wRPN miesiecznik uSchiffsmodeU" wnrze. 2 ( 1 989 zamietcit 7-stronicowe
omo wienie tej imprezy pod kqtem
prezentacii rozwazarS technicznych
modeli btorqeych udziaf w mistrzo-
stwach, zitustrowane 28 zdfeciami. Aze wydawany /est na kredowym pa-
pierze. zdieaa sa. ostre. czytelne j
mozna z nich wiecej sie nauczyc niz z
zaiaczonego tekstu.
AMRCA (AmericanModel Racer CarAssociation
w imieniu WOMCXR (World Organi-
sation Model Car) rozeslat zaprosze-
nia do udziatu w IV mistrzostwach
swiata modeli samochoddw predkoi-
aowych, ktdre majq odbyd sie
29—30. \01989r.w El Monte w pobli-
zu Los Angeles w USA. Gtdwnymorganizatorem imprezy jest Philip
McDonald zamieszkafy w Anderson wStanie Indiana.
Rdwnlet samolotwtoski typuMACCHI MC 200SAETTAdoczekai sie wydania w serii Wydaw-nictwa MON ,Jypy broni i uzbroienia".
W nrze 126, ktdrego autorem jest
Przemyslw Kajetan Musiatkowski,
zamieszczono na oktadkach i wew-nqtrz numeru at 1 7 wersji matowania
tego samolotu oraz feden przekrdj
wzdiuzny. Do tego jak zwykle tekst z
opisem historycznym 1 danymi tech-
nicznymi. Cena aktualna 120 zt/egz.
Wydawnlctwo Hlnstorff
Z Rostocku w NRDwydalo dwle nowekslqikl dla modelarzyokrftowych:„Polarschlffe"
90 stron, liczne rysunki i zdjecia plus
9 wktadek z planami, autor Ingnd
Schmidt, cena 22 marki; ..Chinesis-
che Fluss-Dschunken" — 80 stron,
47 rysunkdw i zdjed oraz 3 wkladki z
planami, autorzy: Peter Wieg i Johen-
nes Prayer, cena 24,50 marki.
Wydawany w USAIIustrowany miesiecznikpi „$ea Classic"tre&clQ zbllionydo naszego „Morza",
ale ze znacznq przewagq tematyki
wojenno-morskiej, format A4, stron
84 zamieicit w nrze 1/1989 wykaz
muzedw morskich w Stanach Zjed-
noczonych AP, w tym licznie prezen-
towanych rdznych jednostek history-
cznych i wspolczesnych petniqcych
role okoiiczmotciowych muzedw.Jest tch az 174. Jest wiec w czymwybierad 1 co podziwiat poczqwszy
od USS CONSTITUTION w Bostonie i
QUEEN MARY w Long Beach, a na
icigaczach i niszczycielach a nawet
pancerniku MASSACHUSETTS wFall
River koriczqe.
r
W tatach 1965—1970 Instytut Lotnictwa na ztecenie Paristwo-wego tnatytutu Hydrologiczno-Meteoroiogicznego opracowujeserie prdbna raklet meteorotogicznych do sadowania gdrnychwarstw atmosfery. Nazwano je METEOR-2H. W lutym 1968 rokudokonano pierwszej prdby w lode. Doceiowym przeznaczenlemrakiety byto wynoszenie / wyrzucanie na wysokoid $0—70 kmsondy meteoroioglcznej, ktdra opadajac na spadochronie prze-kazywata dana meteorologiczne. Kaidy z siedmiu egzempiarzybyt wars/4 doiwiadczaina. Rdinity sie miedzy soba ksztaHemgtowicy, smugaczy, wyposazanlem eiektronicznym oraz sposo-bem maiowanta.
RAKIETAMETEQROLQ-
GICZNA*
^sar
METEOR-2H jest nie klerowana,jednostopniowa. rakietq na pallwostale. Korpus rakiety o ksztatcie cy-lindrycznym, przechodzgeym w g6r-
nej czeSei w stozek przejiciowy, po-
l§czony jest w sztywng cafosd wkre-tami rozmieszczonymi symetryczmena obwodzie. Z gbry stozek zamykaodrzucona glowica, pot^czona zestozkiem przejsciowym dwiema stoz-
kowymi wregami przy zachowaniusamostatecznosci potgezert oou
elementtiw Elementy automatyki ra-
kiety i nadajniki telemetryczne ulo-
kowane sg w glowicy rakiety, Odrzu-cenie gtowicy od stozka przejscio-
wego odbywa sie na putapie lotu za »
pomocg Iadunk6w pirotechnicznychW dolnej czesci korpusu rakiety
zamocowane pod kgtem 90°cztery stateczniki obrysie trapezo-wym i klino-prostokgtnym profilu.
Zamocowane sg do korpusu rakiety
za pomocg naktadek dolnych wyko-
nanych z kajowmka. Sp6d rakiety
mocowany jest do dolnej czesci kor-
pusu rakiety wkretami Ze spodu wy-
stajq dwa rurowe pojemniki — wy-
rzutniki dipoli staniolowych do sle-
dzenia radarowego predkosci wiatru
na duzych wysokoiciach Smugacze,
wbudowane symetrycznie w dolne
krawedzie dwOch statecznikbw, uru-
chamiane sg po skonczemu pracy
silnika rakietowego ceiem siedzenia
koncowego toru lotu.
Dane technlczne rakiety
Dtugosc — 4061 ,5 mm. ^rednica
maks. — 360 mm, mm. — 350 mm,rozpietosc statecznik6w — 250 mm,masa startowa — 380 kg. tadunek
uzyteczny — 10 kg, sita ciggu silnika
— 2400 kG, impuls catkowity —43200 kG/sek.. czas pracy — 18
sek.. putap — 68 km, predkoSc maks.
4450 km/h.
Rakieta meteorologiczna METEOR--2H nr egz. „07" jest ostatn^ z sied-
miu 'doswiadczalnych wersji rakiety
meteorotogicznej dla potrzeb polskiej
meteorologii opracowang przez Insty-
tut Lotnictwa w Warszawie. Egzem-plarz „07" zostat wystrzelony wkwietniu 1970 roku z Osrodka Do-Swiadczainego Instytutu Lotnictwa.
zamykajgc tym samym serie do*
swiadczalng METEORA-2H. a uzy-
skane wyniki badah w tocte postuzyty
do opracowania nowej wersji lep-
szych osiggach, oznaczonej jako
METEOR-2KCharakterystyke budowy zewnetrznej
rakiety oraz spos6b malowania bar-
dzo doktadnie ukazujg zamieszczonerysunki 1 fotografie, uzyskane dzi$ki
wydatnej pomocy mgr. inz. J. Hara-
inego I mgr. inz. A. Glassa z Instytutu
Lotnictwa w Warszawie, za co wimiemu modelarzy rakietowych dzie-
kuje autor.
Materiaty uzupetniajqce:„Mod«ia«' 1/1971,
nSfcrzydlala Poltka" 4/1970, 11/1970,29/1970, 3S71970,Fotogr»fl« Instytutu Lotnictwa.
Opracowal:M. TWAR DOWSKI
y
MODELARZ 3
RAKLKDY MFTEDROLOGICZNA
STATECZNIK
*/iwi 30mm
i -•/•.w.-.v-
* * *" * ** *|
** *• ** »" * * -* A*.:
WttJDK STATECZMKA00 SP00UU SMUCMZA
1=4
»Mi— f~L*
HOPMdCOWAME STATECZNIKA NAKLADKA
GORNA DOLNA
e
e
e
e
Je
e
e
e
SimyWKfck no itatfai* WtkM no korpu, rMy,
SPOD RAKIETY
1:4
B
I
A
PRZEKRflJ SPOOL) RAKIETY
1:4
SUZGI PROV^DNCOWE©1:2
(g)
1
5 . U~~
0*oo liizo** nw«eent ki gto«cy
SMUGACZE
1:4
Rdotta meegoro(ogk2TO.>OBOR-2H'TK«m..07''
9*01:2.1:4 Opraaowat:
M"nvardowski
Arkusz: 2
Data 2204.1979. Ho^artc.: 2
Wzorem fat ubiegtych,
w dniu 4 czerwca br.
Aeroklub PRL czynlotwartymi wszystkielotniska 44 AeroklubdwRegionalnych, dla
przeprowadzenia jednejz najbardziej masowychimprez sportowych pn.
„MLODZI MODELARZE —LOTNiCYNA START"(w skrdcie MMLnS).Uroczystego charakterutegorocznym zawodomdodawad b$dqdwie okoiicznosci,a mfanowide:# MIEDZYNARODOWYDZtEN DZIECKA I
m 70 LATAEROKLUBUPOLSKIEGO
— poputajyzacja sportu modelar-.
skiego wtrdd spoteczeristwa,— zdobywanle sportowych Masmtodxlezowych i odznak „MLO-DZIKA",
Ogblme rzecz ujmui^c — zawodyMMLnS sa. rmstrzostwami Aeroklubu
Regionalnego dla modelarzy mlodzi-
kow Ale czy tylko takiemu zasadni-
czemu celowi zawody te powmnysluzyc?, zwazywszy. ze bez wspot-
organizatorow takich jak
— Wojewbdzki© Zwiqzki SpOt-
dzlalczotcf Mietzkaniowe|,— Choragwle ZHP,
ze zawuuy MMLnb powmny na trwa-
\e bye imprezami elimmacyjnymi do
nw. zawodow szczebla centralnego
1 . Cenlralnych Zawoddw Model!
Latajacych Spotdzlalczotcl Mletz-
kanlowaj,
2. Harcenkiego Turnleju DruzynLotnlczych „IKAR".
Tym sposobem zaniechanoby orga-
nizowania zawod6w elimmacyjnych
do ww. imprez centralnych. rozgry-
wanych na szczeblach wojewodz-
kich. rdwnolegle z impreza MMLnS.Uzyskane w wyniku takiego dzialania
£rodki fmansowe warto bytoby prze-
znaczyc na lepszg orgamzaqe za-
ZAWODYIVttOBZIMODELARZE-LOTNICYNA START
Celem tej masowej imprezy sporto-
wej, nacechowanej elementami szla-
chetnej rywalizacji sportowej i wspa-niatej zabawy jest m.in.:
— podsumowanle azkolenla mo-dalarzy miodzikOw, prowadzonegow modelarnlach I klubach mode-lartklch,
— rozwljanlt zalnterasowari lot-
nictwem,— aztrzanla kultury technlcznej,— wymiana doswladczeri wsrddmodelarzy I Instruktordw,
— Kuratoria Otwiaty I Wychowa-nla,
— WojewOdzkle Domy Kultury,
— WojewOdzkle Zwfazkl Spot-
dzlelni Spozywc6w „SPOt EM",przebleg te) Imprezy mOgtby mleC
niaco Inny charakter?
Reprezentuje pogigd. ze aktualnie
istniejqce uwarunkowania w naszymkra|u wskazuja. na to, aby wreszcie te
tradycying impreze zaczgc traktowac
powazniei mz tylko jako mistrzostwa
Aeroklubu Regionalnego Uwazam.
wodow ewentualnie na mne cele np.
dziatalnosc szkoleniowg.
Poglqd taki kieruie pod adresem m-
stytucji i organizacji bedgcych orga-
nizatorami wymienionych wyzej za-
woddw centralnych.
Piszgc o zawodach tegorocznych
chciatbym podkreslic z cata, stano-
wczoScig fakt niezbyt optymistyczny.
a mianowtcie w roku 1 988 na ogdl-
na. Ilczbt 715 modelarnl i klubow
modelarstwa lotniczo-kosmicznego
zarejestrowanych w 44 Aeroklubach
Regionalnych udziat w zawodachMMLnS wzlffo tylko 408 Stan taki,
Koledzy mstruktorzy, jest co najmniej
niepokojqcy. wrecz godny potepie-
nia Nie wierze. Panowie mstruktorzy
niepojawiaj^cy sie na lotmskach, aby
nre mozna bylo zorgamzowac bodaj
skromnej ekipy zlozonei z kilku „ja-
skoikowiczbw'* i przyjechac na za-
wody Czy me szkoda Srodk6w na
dziatalnosc szkolemowa. me ukoro-
nowang startem w zawodach?Przeciez zawody. o ktbrych mowa.
sa. najlepszg okazja. do podsumowa-ma szkolema modelarzy mtodzikdw.
prowadzonego w klubach modelar-
skich.
Po raz kolejny apeluje do Was. opie-
szali Koledzy mstruktorzy. me zabra-
majoe swoia postawg zdobywamaodznak ..MtODZIKA ' i przezywania
prawdziwej rywalizaqi sportowej
swoim wychowankomlHPo te) mformacji natury formalnej *
przejdzmy do samego ragulamjnu
zawodow MMLnS. ogtoszonego w
8 MODELARZ
.Programie szkolema mtodzikow i |u
mor6w w modelarstwie lotmczym i
kosmicznym ".
1 . Zawody rozgrywane sg w nw kia-
sach modeli:
a — szybowce klaty F1 A/2
b — szybowce klaty F1HC — modele z napedem gumo-wym kitty F1Gd — modele z napedem tllnl-
kowym klaty F1C 1,5 cm 3
• — modele z napedem illnlko-
wym klaty CO?f — modele akrobacyjne nauwiezi klaty F2Bg — modele syIwetkowe nauwifzl ktaty F4B/8h — raklaty czatowt za spado-
chronem klaty S3A.
2. Udziat w zawodach moga brae
uczestmcy zrzeszeni oraz mdywi-
dualm. Pierwsi z nich powinm posia-
dac Mtodziezowa Licencie Sportowg
Modetarza i legitymacje szkolng, za-
wodmcy mdywidualni za^ tylko legi-
tymacje szkolna
3. W zawodach mogg uczestniczyc
dziewczeta i chlopcy w wieku do 1
7
lat. przy czym bierze sie pod uwagetylko roku urodzema.
4 Zgloszema ekip nalezy kierowac
na adres aeroklubu regionalnego,
najpozniej na pied dni przed rozpo-
czeciem zawodbw.
5 Zawodnicy mdywidualni (me zrze
szem) zgtaszajg sie bezposredmo doorgamzatora przed rozpoczeciem
zawodbw6. Poczgtek rejestracji zawodnik6w o
godzmie 9.00.
7 Najbardziej popularne modele
szybowcbw klasy F1 A/2 (np.
..JASKOLKA") startujg z holu o dlu-
go^ci nie wiekszej mz 50 m.
8. Modele rakiet czasowych ze spa-
dochronem ktasy S3A muszg odpo-
wiadac" m m nastepujgeym warun-
kom techmcznym:— mlnlmalna irednlca kadhjba 30
mm, przynajmnlej w 50% dtugotci
catkowite) kacMuba;— mlnlmalna dtugotc raklaty 350mm.9. Gtbwne wymogi dla modeli silni-
kowych klasy C02 . to
— sllnlk fabryczny prod. CSRS(modele z tllnlklam prod. ZSRR,jakl ottatnlo pojawH sie na naszymrynku. powlnny byC traktowane
rbwnorzednie),— tmigto fabryczne,
— czat pracy tllnlka dowolny.
Na zwyciezcbw w poszczegblnych
klasach czekaja dyplomy i atrakcyj-
ne nagrody.
Wszystkich mtodych modelarzy
pragngcych wystartowac w zawo-
dach ,.MMLnS*" mformuiemy. ze po-
wyzszy program szkolenia wydanyzostat przez Aeroklub Polskiej Rze-
czypospolitej Ludowej w roku 1 988.
Mozna z niego skorzystac w kazdym
aeroklubie regionalnym. modelarm
lub klubie modelarskim
W przypadku jakichkolwiek Mopotowzwigzanych z samym modelem. jak
tez przygotowamem sie do startu wzawodach. radzimy nawigzac kontakt
z najblizszym Aeroklubem Regional-
nym, Klubem lub modelarma lotmcza
gdzie z pewnoscig spotkacie zyczh-
wego mstruktora. kt6ry jak sadzimy
me odmbwi Warn pomocy. 4
Wszystkim mtodym modelarzom z^czymy duzych osiggmec sportowych
i mitej zabawy.
Do zobaczema na lotnisku.
BOGDAN WIERZBA
Fol A T£SNY
W przypadku model! latajijcych napfd silnikowy realizowany jest prawie zawsze za pomocq smig-
ta.
Okreslenie „prawle zawsze" bierze sie z faktu, ze niekiedy modele napedzane sq tunelowo lub od-
rzutowo sllnlklem pulsacyjnym. Tunalowy naped nalezy rozumiec w ten sposdb, ze we wnetrzukadfuba umietzczony jest klasyczny silniczek modeiarski (spalinowy) z wirnikiem wlelotopato-
wym, pozwalajqcym uzyskac okreslona. site ci^gu. Podobnie do silniczka odrzutowego-putsujace-
go zaleta. napedu tunelowego jest mozliwose budowy makiet latajgcych (miniaturowych kopii)
prawdziwych samolotOw z napedem odrzutowym. Po prostu wystarcza tu modeiarski silniczek
spalinowy I wlelotopatowy wirnlk. Niechaj tych kilka bardzo og6lnych Informacjl na temat napedusilnikowego model! latajaoych bedzle zacheta dla was — mtodzi modelarze — do przeczytania
ksiaiki pt. ..Mlnlaturowe sllniki spalinowe', ktbrej autorem jest Wlestaw Schier, wydanej przez
WKit.
SMIGtOtez
bicnie
Wracaj^c do naszego smigtato powmniscie wiedziec. ze moZna |e
kupic jako wykonane fabryczme —najczesciei z tworzywa sztucznege o
odpowiednie) wytrzymatosci lub *
drewniane Zapytacie zapewne 1
ale
co zrobic. kiedy nie mozna go zaku-
pic z iakiegos tam powodu, a model
wraz z silniczkiem stoi gotowy i cze-
ka na latanie Oczywiscie kazdy z
was |uz wie — odpowiedz zawarta
jest w tytule Sqdzimy, ze pomzszy
opis wykonania drewnianego smigta
modelarskiego. bedgcy kontynuacja,
statego cyklu . modetarskie ABCprzyjety zoslame przez was z zado-
woleniem.
Podstawowa sprawa,ktbrej muslcie
pamietacto doktadnosc1 staranne wykohczenle.Jest to warunek konieczny dla sku-
tecznego dziatania smigla i prawid-
lowej pracy silnika.
Bardzo wazne jest, aby klocek bedg-
cy matenatem wyjsciowym posiadat
wszystkie swoie ptaszczyzny mozlwie
gtadkie. albowiem tylko wbwczas za
rysy smigla w koleinych fazach
obr6bki beda. doktadne
Najwtasciwszym matenatem na smig-
o, stosunkowo tatwo dostepnym. jest
drewno bukowe (np ze starych krze-
set lub podtogowej klepki), bez se-
k6w i o prostych stojach.
Plerwsza czynnosc —to okresleniewielkoicl potrzebnegonam smigta(srednlcy I skoku);jest ona uzalezniona od posiadanegc>
silniczka Praktycznie. do popularne-
go silnika o poiemnosci 2.5 cm'* po-
trzebne (est smogto maigce srednice
1 80-220 mm i skok 100 — 1 50 mmSzczegofowe wymiary czterech rbz-
nych wielkosci smigiet ujeto w tabel-
ce na rysunku.
Z kawatka drewna bukowego wy-
cmamy pilkq wtosnicowq klocek ma-
j^cy doktadnie prostopadle ptaszczy
zny (podczas obrbbki tarmkiem i pilni
kiem sprawdzamy iego wymiary oraz
prostopadtosc) Na rysunku sa.
przedstwione koleine tazy (A.B.C.D)
obrbbki klocka drewnianego
FAZA A—ostrym. twardym otbwkiem rysujemy
zarys obu topatek i okraglei obsady
oraz znaczymy mieisce otworu
(srednica otworu — jak piasty w sil-
niczku)
Trasowanie wykonuiemy obus-
tronme, na przyktad postugui^c sie
wczesniej przygotowanym szablo
nem poiedynczei topatki Nadmiar
drewna usuwamy tarmkiem i pilni-
kiem
FAZA B -olowkiem trasujemy zarys topatek wwidoku z boku (mozna rbwniez przy-
gotowac sobie szablon poiedynczej
topatki).
FAZA C —na wszystkich czterech bokach smig-
ta trasujemy linie krzywe. tzw po
mocmcze (ciggle sprawdzajgc wymiary podane we wtasciwej kolummetabelki oraz na przekrojach).
Nadmiar drewna usuwamy piinikiem
(ptaskim i wypuktym) do momentuzetkmecia sie narzedzia z dwiema li-
niami pomocniczymi. uzyskuiemy wten sposbb powierzchnie zwichrowa-
nq. unoszgcg sie w strone czota ob-
sady W tej tazie obroki powstana,
cztery takie powierzchnie
FAZA D —to obrbbka wykahczajgca Obu to-
patkom nadajemy profil — od wypuktego przy obsadzie do ptasko-wypu-
Ktego w czesci srodkowej i na kohcuMusimy bardzo ostrozme i delikatnie
usuwac znikomy juz nadmiar mate-
natu. nadai^c obty protii krawedzi na-
tarcia i ptynng wypuktosc czotowei
powierzchni topatki
Obrobke wykahczajgcg wykonujemysymetrycznie. aby unikngc wiek-
szych ktopotbw z wywazamem smig-
la.
Aby zapewmc sobie mozliwose kory-
gowania potozenia i planu wiercone-
go otworu. zaczynamy prace wiert-
tem o mmejsze srednicy, a nastepnie
stosujemy grubsze Wiertarka musi
bye zamocowana w statywie. by
wiertto mogto bye prowadzone pio-
nowoSmigto szlifujemydrobnozlarnistympapierem sclernym,ostre krawedziedelikatnie zaokrgglamy.Po tych czynnosciach smiglo jest juz
gotowe do wywazenia W tym celu
do otworu wktadamy wiertto. kt6rym
zostat wykonany (tak. aby gtadka cy-
Imdryczna czesc wystawata rbwno z
obu stron) I opieramy je na dwbchostrych krawedziach (np zyletkach)
Smigto powmno przyjgc potozenie
poziome Wychylamy je kilka razy.
powmno ono zawsze wracac do po-
ziomu Jezeli jedna z topatek jest
ciezsza. lekko jg szl^ujemy dopbty,
dopoki smigto me bedzie wywazone.
Zyletki stanowigce krawedziowe
podpory osi smigta muszg bye usta-
wione rownolegle i na jednakowej
wysokosci Najlepiei osadzic je wdwbch klockach styropianu
Wywazone smigtomalujemy kilkomawarstwami (3—4)rzadkiego lakieru nitro.
Jesii mialoby bye stosowane do sil-
niczka z zaptonem zarowym, na osta
tek pociggamy je lakierem che-
moutrwardzalnym (chemosilem) Jest
to komeczne. gdyz spirytus metylowy— gtbwny sktadnik paliwa silmczkbw
zarowych ~ rozpuszcza powtoke la-
kieru mtro.
Gdy lakier wyschme. jeszcze raz
sprawdzamy wywazeme. w razie po-
trzeby dokonama drQbnych korekt
zeszlitowujemy zacieki lakieru
BOGDAN WIERZBA
I/MS. VOMQCWCZE
% I|!
Cff do 80 PO loo
d2 28 33 93 34
ds 16 16 18 2o
af 16 16 1? 19
a. 9 9 10 11
& 9 11 11 If
&& 4*
c 1 f / 1
z? mo toom3-3 (FT)
modelar;
mNiezwykte bogatoprzedstawia sie plan udziatu nas2ych
najlepszycn zawodnikbw w tegoro-- eznych imprezach miedzynarodo-1
wych w modelar^twie lotntczym i
kosmicznym. Nalezy zaznaczyc\ ze
bedzie on mozliwy do zrealizowania
dzieki temu. ze od kilku lat Aeroklub
PRL uzyskuje Srodki dewizowe z tytu
tdorganizacji w Polsce imprez spor-
tqwycn o najwyzszej randze. W mo-ueiarstwie byty to zorganizowane w1987 roku I Mistrzostwa Europy Mo-deli Haiowych i w 1988 roku I Mi-
strzostwa Swiata Juntor6w w Mode-larstwie Lotniczym
• Najwazniejszym,a zarazem najtrudniejszym przed-
siewzieciem organizacyjnym w 1 989
P Sikora. w 1 985 roku w mistrzo-
stwach Swiata rozegranych rdwmezw Jugostawii S Jurczeniak, W Mro-czek i C. Ziober zdobyli w kl F1
A
zespolowo trzecie miejsce; w 1986roku Stefan Jurczeniak zdobyt w kl.
F1A brgzowy medal w mistrzostwach
Europy w Rumunn; w roku 1987Krzysztof Rozycki zdobyt w kl FIBsrebrny medal w mistrzostwach swia-
ta rozegranych we Francji; w 1 988roku w mistrzostwach Europy roz-
egranych w Jugostawii miejsce trze-
cie zdobyli w kl FtB K. R6zycki oraz
zespotowo w kl. F1 A S. Jurczeniak.
R Gotubowski. K Stezalski oraz wI mistrzostwach swiata juniordw
miejsce pierwsze w kl. F1 A zdobyli
K. Korzemecki. B. Miodunka. M. Ur-
ban i trzecie w kl. F1C M. Ggsiorow-ski. D. Sikorski, M. Szender. Do tego
nalezy dodac doskonate miejsca wScistym finale uzyskane przez
R Czerwirtskiego w kl. F1C w mi-
strzostwach Europy w 1988 r. (7 m.)
i Swiata w 1987 r. (6 m.)
•Rdwnleiw poprzednich (atach modelarze od-nosili znaczgce sukcesy w kategommodeli swobodnie lataj^cych: w'958 r S Zurad zdobyi w mistrzo-
udziafu. zwtaszcza zwiazanych z pod-r6za. zapowiadaja, sie ciekawie. Dokorica stycznia che6 udziatu zgtosito
26 pahstw, w tym takze Polska
^Mistrzostwazostana. rozegrane w dntach 22—29maja w malerikiej miejscowoSa no-
sza.ce) nazwe Embalse Rto Tercero
polozonej w odlegloSci 100 km odCordoby, kt6ra lezy 750 km na pbt-
noc od Buenos Aires. Trzy pterwsze
dni ^ostang przeznaczone na trenmg.
Zawody w kl. F1 A bedq rozegrane wdn. 25 maja. w kl. F1 C w dn. 26 majai w kl. Fl B w-dn. 27 maja. W Argen-
tyme o tej porze roku jest jesieri
Srednia temperature 14.7°C. ma-ksymalna 26°C. a mimmaina tylko
5°C PredkoSc wiatrbw: Sredmo 3.6
m/s. minimum m/s. a maksimum1 7.2 m/s. Catkowite opady w majuwynosza. srednio 28 mm.
• P/anu/e slf,ze wysokie koszty przelotu naszej
ekipy samolotem Aeroflotu pokryje
Komitet do Spraw Mtodziezy i Kultury
Fizycznej. Natomiast. stosunkowo
^1
w Lesznie przygotowywac sie bedzie
ustaiona wczeSniej ekipa W sktad
ekipy powotanej przez Prezesa Aero-
klubu PRL na wmosek trenera selek-
cjonera Kadry Narodowej i Prezy-
dium Komisji Modelarskiej weszh wkl. FIA — S. Jurczeniak. R. Gotu-
bowski. C. Ziober i K Stezalski (za-
wodnik rezerwowy). kl. F1 B — K.
Rbzycki. K tuniewski. E Cofalik i HKucharski (zawodnik rezerwowy); kl
F1C — R Czerwirtski. J. Ochman. P.
Plachetka i J. Zieiiriski (zawodnik re-
zerwowy). Przy ustalantu sktadu eki-
py brane byry pod uwage dotychcza-
sowe osiggniecia sportowe w zgru-
powaniach kadry oraz zawodachmiedzynarodowych, przede wszyst-
kim w mistrzostwach Swiata i Europy.
Wzieto takze pod uwage wyposaze-nie zawodnikdw w odpowiednie mo-dele i sprzet, a takze ich warunki fi-
zyczne oraz postawe sportowg
%Pozostalizawodnicy kadry narodowej i grupy
centralnego szkolenia sponowego wkiasach modeli swobodnie latajq-
cych beds mieli zapewnione starty wmiedzynarodowych zawodach wNRD (Rieza w sierpniu) oraz w mi-
strzostwach paristw socjalistycznyeh,
ktdre majg w tym roku zostad ro-
zegrane na Wegrzech. Ustaiona zos-
rstwa
i kosmRznegoroku w modelarstwie lotniczym be-
dzie obok przeprowadzenia w dniach19- 24 wrzesnia w Nowym TarguI Mistrzostw Swiata Modeli Szybow-cow Sterowanych MechanicznieKlasy FLE. zrealizowanie udziatu pol-
skiej ekipy w Mistrzostwach SwiataModeli Swobodnie Latajgcych w da-lekiej Argentynie.
• Wydajesi?,ze nasi modelarze specjaiizujqcy sie
w kategorii modeli swobodnie lataja,-
cych zastuzyli sobie w petni na udziat
w mistrzostwach Uzyskali oni, obokzawodnikdw specjalizuja^cych sie wmodelarstwie kosmicznym. najwiek-
szq iloSc spoSr6d 71 medali zdoby-tych przez modelarzy w mistrzo-
stwach Swiata i Europy. Tylko w la-
tach 1984—88 zdobyli 9 medali
• Dla przypomnieniapodajemy: w 1984 roku w mistrzo-
stwach Europy w Jugostawii srebrny
modal- w kl. F1C zdobyt zesp6t wsktadzie J. Ochman. T. Piajek.
R. Czerwinski oraz brqzowy w kl
F1 B Z Tukiendorf. A Poczobut.
lO MODELARZ
stwach swiata we Francji 2 miejsce.
w 1 960 r Z Suhsz w kl Fl C zdobyt
2 miejsce w mistrzostwach rozegra-
nych w Anghi W 1 961 r. w kl. Fl BJ Kosiriski zdobyt drugie miejsce. a
zespbt w sktadzie J. Kosihski.
W Niestoj i S Zurad miejsce pier-
wsze w mistrzostwach Swiata w RFN.Na nastepne sukcesy trzeba byto
poczekac kilkanaScie lat W 1973 ro-
ku A Szynaka. W Siebyta i S Zuradzdobyli zespotowo drugie mieisce wklasie F1B w mistrzostwach Swiata wAustru. Taki sam sukces odnieSli w1975 roku w mistrzostwach swiata ro
zegranych w Butgarn P Wtodarczyk.
K. tapirtski i S. Zurad Brgzowy me-dal w kl. F1 A zdobyt w 1980 r R. Go-ubowski w mistrzostwach Europy wJugostawii
•MistrzostwaSwiata modeli swobodnie lafaj^cych
cieszg sie zwykle duzg frekwencjg
Bierze w men udziat ponad 30panstw R6wmez i tegoroczne mi-
strzostwa. pomimo ogromnej odleg-
toSci od Europy i wysokich kosztow
nieduze koszty dewizowe za udziat
pokryte zostana, z srodkow uzyska-
nych za organizacje mistrzostw Swia-
ta juniordw. zorganlzowanych w ub.r.
w Polsce.
• Wylot samolotemplanowany jest juz 14 maja z War-szawy do Moskwy. a nastepnie z
Moskwy (samolot lata tylko raz w ty-
godniu) do Buenos Aires Lot z
Moskwy trwajgey ponad 22 godzmybedzie odbywal sie z trzema miedzy-
Iqdowaniami w Algierze. na WyspachZielonego Przylgdka i w Salwadorze.
Nastepnie, rbwniez samolotem. ekipa
bedzie odbywata podrOz z BuenosAires do Gordoby Powrdt ta. samgtrasg z wylotem do Moskwy. Stosun-
kowo wczesny przyjazd pozwoli za-
wodnikom na wypoczynek. aklimaty-
zacje i trenmg.
•Z uwag/ na wyfotkowowczesny termin mistrzostw swiata
nie przewiduje sie tak jak w latach
ubiegtych eliminacji podczas obozukadry narodowej Tym razem na
zgrupowaniu w dniach 29.04 — 4.05
tata ekipa w sktadzie: kl. Fl A —S. Kubit. A Borko. K. Stezalski; kl.
FIB — W. Grzesica. S. Skibicki.
H Kucharski. kl, F1C — M. Roman.J Zielirtski. J Wtodarczyk.
• Najlepsizawodnicy specjalizu)a.cy sie w mo-delarstwie kosmicznym beda, uczest-
niczyli w tym roku w dwbch impre-
zach t.j mistrzostwach partstw socia-
listycznych w ZSRR (Minsk —14—21 czerwea) oraz mistrzostwach
Swiata w Rumunii, kt6re«ostanq ro-
zegrane w dntacn od 3 do 1 1 wrzeS-
nia w miejscowoSo Suceawa lub Si-
biu Wytonieme ekipy zawodniczej
skiadajacej sie z 3 zawodmkdw w kl
SBE, 3 w kl. S5C i S7 oraz od 3 do 5
zawodmkdw w kl. S1 A. S3A. S4B.
S6A odbedzie sie podczas obozukadry narodowej w dniach 6 — 12
maja w Lesznie
•Nasi czotowizawodnicy startowali beda. takze wtegorocznych mistrzostwach Europy
makiet zdalnie sterowanych. MOre
odbeda sie w dniach 24—30 tipca
we Francji w miejscowosa Pen-
gueux. SzeScioosobowa grupa naj-
lepszych aktualnie modelarzy przygo-
towywac sie bedzie do udziatu w mi-
strzostwach na obozie kadry w Lesz-
nte w dniach 29 04 — 5.05. Ustaie-
nie skladu 3-osobowej ekipy zawod*niczej odbedzie sie po rozegraniu te-
gorocznych potfmatdw mistrzostw
Poiski
• Rdwnieiatrakcyjme przedstawia sie udziat
najiepszych zawodnlk6w w kiasie
modeli akrobacyjnych zdalnie stero-
wanych F3A, ktorzy w tym roku star-
towac beda, na przetonme miesiaca
czerwca i lipca w miedzynarodowychzawodach w CSRS w Bratystawie
Wytypowanie ekip odbedzie sie poobozie kadry w Lesznie w dniach
29.04. - 5 05
• Niezwyklebogaty sezon sportowy beda mieii
nasi modetarze specjalizuiacy sie wkiasie modeli swobodnie latajacych
szybowc6w sterowanych mecham-czme F1 E. Obok zapewnionegoudziatu w mistrzostwach swiata i ot
wartych zawodach miedzynarodo-
wych zahczanych do Pucharu Swia-
ia. More bedg rozegrane w NowymTargu, zaplanowany jest udziat
trzech zawodnikdw w miedzynaro-
dowych zawodach, zaliczanych rdw-
niez do Pucharu Swiata, ktore odbe-
da sie w dniach 13—15 czerwca wRFN w Wasserkuppe Ustatenie
sktadu ekip odbedzie sie po rozegra-
niu mistrzostw Poiski w Nowym Tar-
gu w dniach 6—7 maja.
%Zaplanowany leaftakze udziat ekipy Aerokiubu w tego-
rocznych mistrzostwach Europy mo-deli na uwiezi w Anglii, w miejsco-
woSci Aston (Makerfield Wigan wdniach od 26 do 31 lipca. Sklad ekipy
uzalezmony jest od wymk6w uzyska-
nych na obozie kadry narodowej wCzestochowie kl F2A i F2C) I Lesz-
nie (kl F2B i F2D)
•Planuje ahtakze udziat modelarzy w mistrzo-
stwach swiata modeli szybowcowzdalnie sterowanych klasy F3B. ktore
zostang rozegrane w dniach 1 1 —20sierpnia we Francji w rmeiscowosci
Melun — Villaroche Wytypowanie
trzech najiepszych zawodnikdw od-
bedzie sie podczas obozu w Lesznie
spoSrbd nastepujgcych cztonk6w
kadry narodowej i grupy centralnego
szkolenia sportowego C Zdrdjkow-
ski. G. Peszke. K. Jasihski. L Zyga. J
Grochot, W Stefariski
•Nasi zawodnicyme beda. startowali w II Mistrzo-
stwach Europy modeli halowych, kt6-
re ptanowane byty w Rumunii Zawody zostary odwotane przez FAl z po-
wodu nieuregulowania przez rumuri-
ski zwi^zek modelarski sktadek
cztonkowskich. Startowab bedq na-
tomiast w miedzynarodowych zawo-
dach w ZSRR — Leningrad
(15—16.04) i w CSRS — 8r/io
(15— 1 6.07 ). Na pierwsze zawody
pojadg — E. Ciapaia, S. Kujawa. J.
Dihm Sktad ekipy zawodmczej na
druga impreze zostanie ustaiony pomistrzostwach Poiski w tej kiasie
modeli we Wroctawiu w dniach17—18 czerwca
•Aktualniewe wszystkich aeroklubach regional -
nych znajduja. sie najnowsze przepi-
sy modelarstwa lotniczego i kosmt-cznego FAl. kt6re obowi^zujg od 1
styczma 1989 roku Nowe przepisy wjezyku polskim opracowane przez
Wydzial Modelarstwa Aerokiubu PRLzostary wydrukowane nfrrazie w nie-
wielkiej ilosci Podzielone zostary nasiedem cze$ci W czesci pierwjszej
znajduja sie ogdlne przepisy mode-larstwa lotniczego. w drugiej przepisy
dla zawodbw modeli swobodnie lata-
jacych klasy F1A, F1B. F1C. F1D.
F1 E: czes<5 trzecia zawiera przepisy
zawodbw modeli na uwiezi klasy
F2A. F2B. F2C. F2D. czwarta zdalnie
sterowanych klasy F3A. F3B. F3C.
F3D, F3E. pigta makiet F4B i F4C.
szosta zawiera przepisy dla ustana-
wiania rekordow, a czesc sibdma do-
tyczy przepisbw zawodbw w mode-larstwie kosmicznym Aerokluby po-
siadaja na razie tytko po dwa eg-
zemplarze nowych przepisdw Wyd-rukowanie wiekszej ich iioso przez
WKit uzaleznione jest od ztozonych
przez modelarzy zamowiert w aero-
klubach regionalnych.
(PAW)
fot Z JANtCKI
Jerzy Solartkl, konstrukfor „ Vikings", to miody, obiecujacy ju-nior z Kiubu Modelarstwa Lotniczego JKAR" przy Sp&dziel-czym Domu Kultury Mieteckiej Spotdzieini Mieszkaniowej. Tymmodeiem w roku 1988 m.kt. wygrat ex aequo z Plotrem Kslat-Mem z Wroclawia „Statue Gdrnika", takie ogdlnopolskie zawo-dy w Krointe, byt trzecf w potfmale MP we Wroctawlu, zajat8 miejsce w MPjunfordw oraz $ mlejBce w ktatyflkacjl general-net Pucharu Potakl.Viking" jest typowym zawodniczym modeiem klasy F1B, cha-
rakteryzujacym elf stosunkowo dtuglm kafdubem (dute ramiestatecznika wysokoici). Model mote startowac w rdinych wa-runkach atmosferycznych.
konane metoda. zoptymalizowanq da-
jaca spore oszczednosci cennej bal-
sy) W balsowe topatki wklejone na
..epidian" koteczki bukowe zakon-
czone duralowymi tulejkami 06X0,3
Smigto srednicy 618 mm. skok 650
mmOb»ada — w model u wykjrzystano
gotowg obsade konstrukcp dr mz
Stanislawa Kopacza produkowana,
przez tirme Tadeusza Szpaka w And-
rychowie.
Regulacja - model w locie silniko-
wym i slizgowym krgzy w prawo
Pierwsza faza (2-3 sek.) to lot po
prostei pod kqtem ok. 70 stopni
nstrukcji
Kadtub - czesc silnikowa zwmieta z
dw6ch warstw balsy grubosci 1 .5
mm przetozonych szyfonem, oklejona
czerwonym papierem. Wiezyczka
balsowa z wkleionymi lipowymi
wzmocnieniami na bagnety t^czace
skrzydta. Wytaczmk czasowy typu
.Timer" FIB produkcji polskiej steru-
je trzema czynnosciami (ster kierun-
ku. statecznik wysokosci. determali-
zator). Z boku wtezyczki proste urzg-
dzenie blokujace i zwalniaiace me-chamzm zegarowy wyta.cznika.
Czesd tylna (stozek) wykonana z
balsy grubosci 1 mm okiejona bardzo
cienk^ tkanin^ szklan^ ..Marglass"
(tkanina przesycona lakierem che-
moutwardzalnym). tgczniki kadluba
wykonane z duralu PA7N-I
Statecznik pionowy ze sterem kie-
runku wykonany z balsy grubosci 3
mm Elementy mechanizacji zabu-
dowane z tylu kadluba sa doskonale
widoczne na pianie modelu.
Skrzydta — konstrukcja zjednoob-wodowym zamknietym kesonem,zebra przykadtubowe ze sklejki, resz-
ta konstrukc|i balsowa. Skrzydta bez
dzwigarbw — rol§ tch petnia wlami-
nowane w keson paski wtdkna weg-lowego Kraw^di sprywu wzmocniona cienka listwa sosnowg. Skrzydta
klejone kontaktowym spoiwem „Si-
comet'85*' prod. RFN oraz zywicg
epoksydowa Wstawki na bagnety
wykonane z lipy. Catosc okiejona ko-
lorowym papierem japortskim 3-krot-
Jerzy Solarski z „Vlklngl*m" w towarzystwh klerownlka KML. Jkar" z i
Mielca — Plotra Kaczorka.
WAKEFIELD
me celonowana i 2-krotme lakiero-
wana ..Nitrolakiem'' Czesct przykad-
lubowe w obrebie zeber sklejkowych
dodatkowo lakierowane ..Chemosi-
lem".
Statecznik wysokosci — konstruk-
cja ca tkowicie balsowa. okiejona pa-
pierem japortskim. Statecznik klejony
spoiwem AK-20.
dmiglo — topaty wykonane z klocka
baisowego grubosci 15,5 mm (szab-
lony smigta w skah 1 1 na pianie wy-
Zmiana Kgt6w na sterze kierunku i
stateczniku wysokosci w locie silni-
kowym dobrana doswadczalnie
(orientacyjne wartosci 3—8 sekund
od momentu startu). Naped stanowia
34 pasma gumy FAl. Gotowy do star-
t6w model bez naciagu gumowegowazy 201 g
PfOTR KACZOREK
Xo<zo
CO
<z
z
MODELARZ 11
Samolot mysliwski ..Morane Saulnler", bytjedna x najbardziej udanych I masowo produkowanych kon-strukcjl francuskich. Do 1940 roku tj. do chwlll napasci Nlemiec na Francjf, lacznle wyprodukowano 1098tych samolotdw. Polaka docenlajac walory techniczne I bojowe myillwcdw MS-406 zakupita w 1938 r. weFrancjl 160 tych maszyn, planujac Ich dostaw? do Polski we wrzeinlu 1939 r. Wystane droga morska file
zdaiyfy dotrzed do Gdyni przed rozpoczeclem wojny. Myillwce MS-406 mogll doplero wykorzystad pols-
cy pllocl we Francjl. Utworzony tarn w 1940 r. Jedyny Polski Dywizjon Myillwskl 1/145 „Warszawski" II-
czacy 34 pllotdw walczac zaledwle kllka dnl pokazat, ie Polacy umieja zwycletad. Naal pllocl z tego dy-
wlzjonu zestrzellll 12 nlemiecklch samolotdw, ponoszac przy tym male atraty wtaane. Zglneto 3 pllotdw 1
4
zostalo rannych.
FRANCUSKISAMOLOT MYSLIWSKI
.MoraneSamnier MS-406Morane Saulnier MS-406 zostat za-
projektowany w 1 934 r. 8 sierpnia
1 935 r. oblatano prototyp. Prdby pro-
totypu trwary do lipca 1 937 r. W 1 938roku skierowano MS-406 do produk-
cji seryjnej.
Myshwiec MS-406 by* dolnoptetem.
kryty gtadkQ blachq duraluminiowq,
w przedniej cze&ci i ptotnem w tyinej
Samolot miat celownik lunetowy
umieszczony na kadtubie przed kabi-
ng pilota. chowane do wewnqtrz
podwozia, przy pomocy mechanizmuelektrycznego, dolny maszt anteny
opuszczany po schowaniu podwozia,
wysuwana. chtodnice wody (prze-
stawiana samoczynnie). Saulniery
znajdujqce sie w polskich jednost-
kach we Francji posiadaty na kadtu-
bie nemalowanq szachownice wmiejscu pokazanym na rysunku i zd-
jeciu.
Dana techniczne
Rozplatoae 10,61mDhigoic 8,17 mWyaokott 3,25 mPowlerzchnla noina 16,0 mMm wtaana 1645 kgMni maks. 2720 kgPradkott maka. na wysokotd4500 m 490 km/hPirtap 0400 mZaalag 720 km.
Ntpfd:allnlk Hlapano Suiza, 12 cyllndro-
wy, cModzony woda. o mocy 632,5
kW (860 KM).imlgto matalowa trzytopatkowe.
Uzbrojtnla:
1 dzlatko kal. 20 mm, atrzalajaca
przaz wat amlgfa, 2 karablny ma-azynowe kallbru 7,6 z magazyn-kaml bfbnowyml. (SM.)
Ozieki nim spadek globalny nie byt az
tak drastyczny i z 1 1 17 modelarni w1 986 r i 1 072 w 1 987 obnizyt sie w1 988 ..tylko" do 91 1 Ale co dalej?
Host
i jakoste
Zarz^d Gtdwny LOK stara sie jak
moze zaopatrzyc modelarnie w no-
woczesny sprzet sportowy: aparatury
RC. serwa, silntki, windy itp. Trafia to
ze zrozumiatym wzgleddw do tych
modelarni, ktdre wykazujq aktywnoSCi wyniki sportowe na arenie krajowej I
miedzynarodowej. Stgd czeste stowa
Ciqg dalszy ze strony 3
OBAWY PRZYSZtOSC MODELARSTWA W LOK
krytyki, ze popiera sie tylko ..stajnie
wyScigowe". Ale czy mozna dawacten drogi. kupowany za twarde dewi-zy sprzet w rece poczajkuj^cychmodelarzy'7
Rbzne sa. zdania na ten temat. tak jak
i na fakt rozwijania w LOK modelarni
lotniczych, ktdre majg licznych zwo-
lennikbw w naszej organizaqi i ktdre
sa, nartansze w prowadzeniu. Sryszy
sie: ..dlaczego nie przekazac ich Ae-
rokiubowi PRL? Niech on sie o nie
martwi" Ale czy gtosiaele tych haset
wiedza.. ze wtedy stan modelarni
LOK spadnie o dalsze 30—40%?Wiele spraw jest dyskusyjnych. Moze
i mm wypowiedzg sie na ich temat.
JAN MARCZAK
14 MODELARZ
MOIOR0WKA CUMOWNICZ
DANE TECHNICZNE
DHUGOSC CALKOWITA Lc-r10.72mSZEROKOSC CAtKOWITA Be -4,22 mDtUGOSC MIEDZY PIONAMI Lpp-9,30mSZEROKOSC" KONSTRUKCYJNA B -3.80mWYSOKOSC BOCZNA H -2,15mZANURZENIE KONSTRUKC. T 1,59m
PODZIAtKA LINIOWA
0,5 1 >m
3>
OPRACOWAH: Jerzy SALEWICZ
KR£$LIK.: Jerzy SALEWICZROK 1988 ISkalQ 1=25 lArkusz 2/1
'a EMILKA
LINE TEORE
MOIOR0WKA CLIMO
TYCZNE
OPRACOV^fc.: Jerzy SALEWICZKR£$LIE: Jerzy SALEWICZ
ROK 1988 |SKALA1*25 | ARKUSZ~
CZA .EMILKA
Gtbwny projektant:
inz. Waldemar Pitat
PrzedslebiorstwoProjektowo-Technologiczne
Techniki Morskiejm PROREM
Armator:Stocznia Gda
Ji
dartskau
982 —
w Tczewie.
Z DZIAtALNOSCl
NAVIGAZ ostatnich posiedzeh Prm-
zydium MledzynarodowegoZwlazku Modelarzy Okreto-wych NA VIGA i Biufetyndw
tej organizacji dowiedzieliimy sie o
szeregu nowo&ci. Przytaczamy je wtormie krdtkfch notatek gwoli infor-
macji, Wybrali&my tyiko te, ktdre mo-
. gg zamteresowac ogof mtodziezy.
Wniosek Polskl o potaczenleklasy F1-E dot kg* klasa F1-Epowyiej 1 kg w fedna F1-E
wiekszoiciq gtosdw zostat odrzu-
cony. Gros pafistw zachodnich zde-
cydowanie oponowaia tej propozycji,
motywujqc to duzym zainteresowa-
niem ich zawodnikdw w obu w/w kla-
sach, rozgrywanymi oddzielnie.
Wniosek Wegler o zmiane wprzyznawaniu tytutu mistrza
iwfata Junlordwdopiero przy wtekszej liczbie startu-
l$cych zawodnikdw z 3 rdtnych
paristw — zostat oddalony. Pozostaje
nadaf przepis, te by nadad ten tytut
wystarczy 5 startujacych z 3 rdtnych
pahstw (przypominamy, ze dotyczy to
tylko grupy juniordw).
Zatwlerdzono wniosek Can-tralnej Komlsjl ModelarstwaLOKo przyznanie Polsbe organizacji mi-
strzostw Swtata modeti taglowych
zdainie sterowanych klasy F5, ktdre
majq sie odbyc 4—14.08.1990 r. w
Cztuchowie (wo/, stupskie). Ustalono,
ze odbedq sie one we wszystkich
grupach tj. F5-E, F5-10 i F5-M (roz-
grywanych w tejte koleino&ci). Wkla-
*>ie F5-M mistrzostwa majq odbyd sie
wspdinie z przedstawicielami tMYRU.
W 1989 r. przypada 30 ro-
cznlca Istnlenla Mledzynaro-dowego Zwlazku ModelarzyOkretowych NAVIGA.Z tej okazji ma byd wydany m.in.
specjainy kolorowy Biutetyn Informa-
cyjny, medal pami^tkowy przyznawa-
ny najbardziej zastutonym dla tej
organizacji, okolicznos'ciowe znaczkl
samoprzylepne. Przygotowywaniem
tych materiatdw zajmuje sie zespdt
Komisji Propagandowej pod kierow-
nictwem Ernesta Meredinga ze
Szwajcarii (tu odbyto sie pierwsze
posiedzenie zatozycielskie zwiqzku
w1959r).
20 MODELARZ
CHARAKTERYSTYKA GL6WNADtugoid catkowita Lc 10,
™
mDtugos'C miedzy pionami * U ?'2 mSzerofcoi* catkowita Bc 4,22 mSzerokoSt konstrukcyjna B 3,80 mWysokoiC boczna H yVL mZanurzenie konstrukcyjne mZanurzanla maksymatne Jm 4_ ym sJfZJT*Moc napfdu gtdwnego N !?/5CS5^Predkotd swobodna V 14,4 km/h (8,3 w)
Liczbazatogi 2 osoby
Jednostka jest motorbwkg petnopo-
ktadowg o ksztattach podwojnie ta-
manych. jednosilnikowq. jednos>u
bowa. (z obrotowg dyszg Korta), prze-
znaczong do wykonywania rbznorod-
nych prac manewrowych. holowni-
czych. cumowniczych i pomocni-
czych w reionach zeglugowych Mo-
tordwke przystosowano jednoczesme
do przewozu 8 pasazerow tub iadun-
ku poktadowego o masie do 2 t przy
zatozeniu, ze podczas wykonywania
prac manewrowych, cumowniczychtub holowmcznych me mozna prze-
wozic pasazerbw. a przy przewozie
pasazerbw wykluczone jest przewo-
zenie tadunku poktadowego Moto-
rowka otrzymata kr6tkg nadbudowemteszczgcg pomteszczeme sterowe.
W motor6wce przewidziano zabez
pieczeme dyszy Korta specjalng
konstrukqa. przed mozliwoScia. usz
kodzema od nteprzewidztanych pry
wajqcych przeszkbd, a takze zabez-
pieczenie pa)a>ami nad poMadem. coumozliwia manewrowame pod cu-
mami statkbw. Patgki sa. konstrukcjq
rozbieralng
Kadtub jest konstrukcjg stalowa. cat-
kowicie spawang. z podztalem na trzy
grodzie poprzeczne dzielgce kadtubna nastepujqce przedziaty skrajnik
rutowy — rufa. sitownia. pomieszcze-nie zatogi. skrajnik dziobowy — dzi6b.
Zbiorntki patiwa usytuowano w sitow-
ni po obu burtach.
Wyposazenie poktadowe
Motorbwka zostata wyposazona wreczno-hydrauliczne urzgdzeme ste-
rowe, w sWad ktbrego wchodzt kolu-
mna sterowa wyposazona w koto ste-
rowe i wskazniki potozenia dyszy Kor-
ta oraz sitownik obracajgcy obrotowg
dysze Korta Sterowanie awaryjne
realizowane bezposredmo na trzon
sterowy
W sktad urzgdzenia kotwicznego
wchodza;— wciqgarka kotwiczna z wahadto-
wym napedem recznym do tahcucha
bezrozp6rkowego,— faricuch bezrozpbrkowy kal 1 1 mmdtugosct 82.5 m,— kotwtca Halia umieszczbna w klu-
zie na prawej burcie.
— zwalniak ktinowy.
Urzqdzerna cumownicze skladaia sie
z
— pachotkOw cumowniczych, pod-
w6|nych skosnych — 4 szluki.
— przewlok cumowniczych burto-
wych — 4 sztuki.
— bebndw liny cumowniczej (po jed
nym na rufie i dziobte) — 2 sztuki,
— cum polipropytenowych 024/50 m.
— odbijaczy cylindrycznych.
W sktad urzgdzeh holowmcznychwchodzq:— Iina stalowa 016 mm, dlugoSo
60 m,— pachot holowmczy umieszczony wrufowej sciame szybu sitownt,
— kiuzy hotowmcze (2 sztuki) umie-
szczone na dziobte i na rufie w nadburcie
Na motorbwce bedq nastepujgce
wtazy. pokrywy i korki
— wtazy 600X600 mm typu wpuszczanego (po 1 szt.} do skrajmka ru
fowego i silowni,
— wtaz 600X400 mm na zrebicy
^ysokosci 1 60 mm do skrajnika dzio
bowego— pokrywa swrethka 400X600 mmna Swietliku do sitowm.
— w dnie kadtuba pod kazdym prze
dziatem korki denne.
Urzedzenia ratunkowe
Tworzg je:
— pneumatyczna tratwa ratunkowa
10-osobowa ze zwalniakiem hydro-
statycznym,
— 4 kota ratukowe (w tym dwa kota z
ptawkg swietlng chemicznq i linka) ra-
tunkowa o dtugo^ci 28 m) umie-
szczone w odpowiednich zamocowa-mach na sctankach sterowm oraz
jedno koto na dachu sterbwki,
— 10 pasbw ratunkowych rozmie-
szczonych w sterowm,— 8 sztuk rakiet spadochronowychokretowych,
Urzqdzenia sygnatowt:~ latarma masztowa,— latarma burtowa prawa— latarma burtowa lewa
— latarma rutowa *— latarma kotwiczna— latarma awaryjna (2)
— latarma holownicza (2)
— latarma sygnalizacyjna
— buczek elektryczny
— reflektor radarowy.
Latarnie masziowe i holowmcze, bu^
czek oraz retlektor radarowy umieszczone sg na maszcie sygnatowymLatarnie awaryjne i kotwiczna podwieszone pod rejkg masztu sygnato
wego.
Latarnie burtowe. rufowe i holowanta
umieszczone na dachu sterowni.
(cd.n.)
DOKOKlCZENIEw numerze 5/89
MODELE WIELOFUNKCYJNEKLASY F7Znany w NRD zawodnik WOLFGANG BOGDAN z Berlina od wielu lat specjalizu-je si$ w budowie zdalnie kierowanych modefi wielofunkcyjnych F7, budowanychgtownie w oparciu o nasze plany modelarskie.Na zafqczonych zdj$ciach prezentujemy przyktady jego twdrczosci:
# Zdalnie kierowany model OHP fSKRA (1) pod taglami (tot, kotorowe obok) z zaprogramowa-nyml ponad dwudziesioma czynnoiciami na sygnai z nadajnika.
m Model statku rybackiego AL MOKTASHEF (po prawej stronle) wykonany w skali 1:25, pna-znaczony do startbw zardwno w klasle F2 jak I F7.
# StaCk ratownlczy ARKONA typ HALNY w skali 1:2$ (tot. czarno-biaia po lewej) przeznaczonydo demonstrowanla ponad dwudziestu rdtnych czynnoscl. (JM)
W skfadzie cztonkdw Prezy-diurn NAVIGA nastapita zmla-na na stanowlaku Skarbnikaw zwiqzku i rezygnaciQ z tei funk-
cji znanego rdwniez wtelu naszyrrt
zawodnikom mz. Haralda Pokornego
(powdd: wyjazd na wieloletni kontrakt
za granice). Obowiazki te powerzonoczasowo do nastepnego Zgromadze-
nta Generainego NAVIGA bytemuSekretarzowi Generalnemu Gunteio-
w Labnerowi i bytemu Skarbnikowi
Wernerowi Rosenbergowi — obaj
zamieszkali w Wiedniu.
W zwiazku z dopetnleniemwszelktch formalnoicl statu-
towychi optacemu skfadkt cztonkowsktej
przyjeto do NAVIGA nowy zwia_zek
modelarzy okretowych z Hong-Kon-
gu. Jako petnoprawny czfonek bedzie
mogl juz wziqd udziat w tegorocznych
mistrzostwach swiata.
Na tegoroczne mistrzostwa
swiata modefi ptywajacych znapedem mechanicznym /
zdalnie kferowanym,ktdre odbedq sie 19—29 maja
1 989 f. w Tijanftng w ChRL w klasach
A, B.F1. F2. F3, F6. F7 i FSR-E na/-
wtekszq ektpe zgtosit Zwiqzek Mode-larzy Okretowych RFN NAUTICUSMa ona liczyd, tqcznie z osobami tb-
warzyszqcymi, az 168 osdb. Przelot
wszystkich ekip z pahstw Europy Za-
chodnfei ma odbyt sie folem czarte-
rowym. O skfadzie ektp z pahstw so'-
Cfahstycznych ieszcze nic nie wiado-
mo.
W celu pozyskania nowychcztonkdw do NAVIGA,
szczegdlnie z pahstw azjatyckich,
Prezydium wyrazito zgode na dopu-
szczenie do tegorocznych mistrzostw
swiata rozgtywanych w ChRL przed-
stawiaeii pahstw nie bedqcych ie-
szcze cztonkami NAVIGA (Japonia,
Indie, Korea Ptd. i Pin., Wietnam <
ewentuainie tnne). Mam oni startowad
poza konkursem. W przypadku uzy-
skanta dobrych wynikdw beda nagra-
dzani okolicznoiciowynv medaiami.
dvplomami t nagrodami przygotowa-
nymi przez organizatordw.
Nastapity zmtany w planlaorganizac/l mistrzostw swiataw iatach 1990—1992. Wedlugnajnowszych danych planprzedsiawia si$ nastQpujqco:1990 r. ktasFS 4-14.08. wCztu-
chowie — Polska1991 r. Mas C1-C4 05. w War-
nie — Bulgaria
MO
1992 r. ktas FSR 24.07—3,08 wAlmhult — Szwecja
Po wiaiklch trudach i upty-
wla Mlku lat ZG LOK wydatdrukiem „Przepisy modefiptywajacych"(o czym pisaltimy
w nrze 21 1 989), a juz w ostatniej
fazie przygotowah jest druk no-
wej wersjt „Przepis6w klasowychi regatowych NAVIGA", uwzgle-
dniaiqcych wszelkie zmiany i
poprawki wniesione do 31. 12.1 988Wniosek? Zndw trzeba bfdzie
szykowac nowy aneks, by za-
pewnid petnq aktualnoid treici.
(O* szczegdlowych zmianachw przepisach klasowych i rega-
towych — piszemy oddzielnie)
(JM)
DELARZ 21
Okrft wofennyi pocxatku XIX w.
DLANAJMtDDSZVCHMODELARZYOKRETOWYCH
MODELESYLWEJKDWESTATKCWiOKRETCJ
CIAG DALSZY
Podajemydalsze sposobywykonywania model!sylwetkowych.
Transportowiec„Warta"
Zbudowany zostat w 1916 r. w stoczni
w USA. Dtugosc wynosita 80 m, sze-
rokosc 13,4 m. zanurzenie 7,7 m. W1924 r. zakupiony przez Polske weFrancji dla Polsktej Marynarki Wojen-nej z przeznaczeniem )ako ttanspor-
OJtff* wofrnny z XVIII w.
towiec broni 1 sprzetu. W 1927 r. prze-
jety zostat przez przedsiebiorstwo
..Zegiuga Poiska'. ptywat pod bande-
rs nandlowq do 1933 r.. a nastepnie
sprzedany do Wtoch W 1954 r pocie-
ty na ztom (rys. 5).
Transportowiec M WBrt»", Ponltaj — model aylwatkowy trana-
poriowca „Waria"
Budowa mod*lu. Model transpor-
towca „Warta" zostat wykonany w na-
stepujgcy spos6b Najpierw z kartonu
wycinamy kadtub. w ktdrym robimy
otwory przedstawiaj9.ee ilum'inatory. Z
cienkiego drutu wykonujemy maszty.
kt6re paskami mocnego papieru
przyklejamy po stronte- wewnetrznej
kadtuba. Z cienkiego papieru skre-
camy odpowiedmej dtugosci rurki. z
kt6rych wykonujemy bomy. Rurki te
paseczkami z papieru przyklejamy domasztow Z nici wykonujemy liny. ktd-
re przyklejamy do maszl6w i bomdwOd strony wewnetrznej przyklejamy
nawiewniki oraz nadbuddwke z komi-
nem Nadbuddwka zrobiona zostata z
kilku skiejonych ze soba. czesci. zas
komm ma pewne, wypuktosc, tj. zostat
zrobiony w pot jego sredmcy
Model zostat pomalowany farbka.
wodng na kolor biaty. nizej linn wodnej— pasek czerwony. wierzchotki ko-
mina i maszt6w — na czarno Z kar-
tonu wycinamy kotwice. malujemy na
czarno 1 przyklejamy na dziobie mode-lu.
Jak widac na rys 6. w ten sposdb wy-
konany model sylwetkowy uzyskuje
jakby trzeci wymtar
MasowiecMSzczecin"zbudowany zostat w 1954 r. w Stoczni
Gdansktej 1 ptywat w Polskiej Zeglu-
dze Morskiej. Dtugosc wynosita 108,3
m. szerokosc — 14.4 m, zanurzenie
— 1 4.6 m Parowiec mlat )edng srube.
jeden poktad. predkose* 12 weztdw
(rys 7).
Budowa modetu. Model mesowca..Szczecm" zostat zrobiony z kilku od-
dzielnie wycietych czesci. Maszty
zrobtone zostaty z cienkiego drutu ok-
reconego cienkim papierem. lekko
nasyconego ktejem Przy wierzenot-
kach. aby nadac im zgrubienie. owi-
nieto je paskiem cienkiego papieru
posmarowanego klejem Komm wy-
konano z cienkiego kartonu i nadanomu pewnq wypuktosc. bomy z rurek
skreconych z cienkiego papieru. Nakominie przyklejony zostat pasek pa-
pieru pomalowany na czarno. na ob-
rzezach z biata, zytkg Na pasku tym
trzeba r6wntez namalowac znak ar-
matora.
Caty kadtub oraz kortcowki maszt6wna srbdokreciu pomalowano na czar-
no. zas ponizej tinii wodnej — czer-
wony pasek.
Stawiacz min„GryfDyt okretem Polskiej Marynarki Wo-jennej Zbudowany zostat w 1938 r wstoczni francuskie). Dtugosc wynosita
103.2 m. szerokosc 13.1 m, zanurze-
nie — 3.6 m. predkosc 20 wezldw. za-
toga liczyta 205 osob. Dma 1 wrzesnia
1 939 r. walczyt w Zatoee Gdahskiej z
niemieckimi samolotami 3 wrzesnia
prowadzit wymiane ognta z memiec-kimi niszczycielami. z ktorych jeden
zostat uszkodzony Tegoz dma zostat
zatoptony. trationy ntemieckimi bom-bami. (rys. 8)
Budowa modtlu. Widoczny na zdje-
ciu model sylwetkowy stawiacza mm.Gryf " uzyskat pelna, sylwetke lego
okretu wojennego dzieki wykonamugo z kilkudziesieciu oddzielme wyko-
nanych elementdw. Najpierw z tektu-
ry wyciety zostat kadtub. w ktdrym
dtugopisem po wyczerpamu tuszu
zrobiono — zgodnie z rysunkiem —wgtebienie imitujgce ilummatory Na-
stepinie oddzielnie wykonano po-
szczegblne cz^ci. jak wieze bojowe,
komm. nabudowki. maszt sklejony z
22 MODELARZ
kilku kawatkOw drutu i przyklejono |e
po stroma wewnetrznei i zewnetrznej.
przez co model uzyskat plastycznosc
Dobry etekt osi^gnieto przez poma-lowanie go w kolorze slaiowym. poni-
zej imn wodnej — w ezerwonym Ca-
to$c upiekszona zostaia biato-czer-
wong bander^ umieszczong na
maszcie oraz nakleienie na dziobie
wyciete) z kawatkOw kartonu i poma-lowanie na czarno kotwtcy (rys. 9).
W podobny sposdb mozna wykonacrowmez sylwetkowe modele ORP..Wicher" t ..Piorun" ktorych rysunki
zamieszczamy nizej.
Niszczyciel„Wicher"byt okretem Polskiej Marynarki Wo-jenne). zbudowany zostal w 1930 r. wsloczni francuskiej DtugoSc wynosita
1 07 m. szerokosc — 1 0.2 m. zanurze-
nie — 3.1 m. predkosc 33 weztbw. za-
loga liczyta 1 55 osob Dma 1 wrzesnia
1 939 r. odpieral ataki lotnicze w Zato-
ce Gdanskiej Dnia 2 wrzesnia ze-
strzelil 1 samolot niemiecki. Dnia
3 wrzesnia uszkodzit niszczyciela nie-
mieckiego. Tego dnia trafiony czte-
rema bombami zaton$» w basenie
portu na Heiu (rys 10).
Niszczyciel„Piorun"zbudowany zostat w 1940 r. w sloczni
angielskiej John Brown. Dlugosc wy-
nosila 112 m. szerokosc — 10,7 m.
zanurzenie — 3 m. zatoga liczyta 220os6b. Przekazany zostal dnia
5 XI 1940 r Polskiej Marynarce Wo-
n • * • • • • • • • • •!••••••••••••*,•»••••••• . . • • • • • wt\
--/
Stawiacz mm „Gryr\ Poniiej — sylwetkowy model stawiaczamin Gryf"
jennej przez tiot$ brytyjskq W czasie
dziaian wojennych przebyl tgcznie
okolo 218000 Mm Zatopit 4 okrety.
zestrzelit 1 samolot. 2 okrety uszko-
dzii. Po wojnte zostat zwrOcony fiocie
brytyjskiej (rys. 1 1 ).
Jak widac z kilku podanyu. pr<:yM t , slufli AOjttn , rjudowmctwa okr^towe-
ddw. modele sylwetkowe okretdw na przestrzeni wiekbwmozna odpowiedmo upiekszac. wy-
konywac je w rdznych zestawach. £ Smolistworzgc kolekcje, kt6re nie tyiko bedgozdobg, lecz rOwniez moga, uczyc hi- Rytunkl A. KARPIIilSKI
Masowiic „$zczecln"
Niszczyciel „Wich0r"
W modeiach samochodow klasy RCE-12 wymaga ale od silnika elektrycinego oprdcz duzej mocytakie wysokiej sprawno&ci. Jest to zwiazane z ograniczeniem przez regulamin startdw napiecia i po-jemnoici trddta zasilania modefu oraz z narzuceniem czasu trwania etlminacyjnych biegdw finato-
wych.Najczeiciej stosowanymi w Polsce silnikami do napedu modeli RCE-12 sa siiniki GRAUPNER Ma-buchi 540 i Mabuchi 55(7. Sa to silniki pradu stalego z twomikiem rdzeniowym trdjbfokowym, omagnesach trwatych przytwierdzonych do obudowy. Obudowa tych silnikdw jest wyttoczona zje-dnago kawatka btachy magnetycznie miekkiej. W jej przednia czesc wbudowana jest wahliwa pa-newka tozyskujaca twomik. Szczotkl silnika sa przyklejone do miedzianych blaszek petniacych roleszczotkotrzymaczy. Te z kolel, wraz z tylna panewka totyskujaca twomik, sa przytwierdzone doplastykowego dekia. Poniewat w produkcji Hrma Mabuchi stosuje technotogie petnej zmtennoicitoterancje wykonania twornlka I magnesdw sa duze. Konsekwencja tego jest duty rozrzut wlelkoSciszczeliny miedzy magnesami a twomikiem, a wife I parametrdw silnikdw. ich aprawnoid waha sie wgranicach 50—57%. Silnik typu SSO /eat silnikiem o wiekszej mocy I wymiarach geometrycznych.Moc tf aitnlk rozwija jednak dopiero przy zasilaniu napieciem wiekszym nit 9V.
, ,. Silniki
eiektryczne
W MODELACHSAMOCHODOWKLASY
RCE-12
nie gorszg niz w wypadku uzycia sil
mka 8-mmutowego. Zastosowanie z
KOlei silnika 10-mmutowego spowodowaloby mepelne wykorzystanie
energn akumulatorbw i gorsza. dynamike modelu.
Wsrod silnikow 8-minutowych nai
bardziei popularne sg silniki firmy
Kyosho: LeMans 480T. LeMans 480Si LeMans 480Gold.
Silnik LeMani 480T jest tllnikiem oduiym momencie obrotowym(Torqa). Nadaje sie on szczeg6ime
do napedu modeli typu 4WD i startow
na krbtkich. technicznych torach
Wersia 480S (Speed) jest silnikierr
wysokoobrotowym o mocy jak 480TJest on zalecany do napedu model'
klasy RCE 1 2 startujgeych na dtugich
i prostych techmcznie torach. Silnik
480Gold jest ulepszona. wersja. silnika
480S Cechuje go nieznacznie wiek
sza sprawnosc i moc niz 480S
Obok silnikow Mabuchi 540 I 550coraz czesciei pojawiaja, sie modelenapedzane silnikami nowej generaqi.
Sa. one udoskonalonymi wersjami
silnkdw Mabuchi 540 i 550. Obudowytych silnikdw skladaja. sie z duralumi-
niowej pokrywy wklejonej w rure o
grubosci 1 mm. wykonanej z matena-
tu magnetycznie miekkiego
W pokrywie znajduje sie dwustronnie
Kryte tozysko Tylny dekie! wykonanyz tworzywa termoutwardzalnego Jest
w nim osadzone tylne tozysko tworni-
ka oraz stalowe szczolkotrzymacze.
W celu zmmimalizowama prawdopo-
dobienstwa przemieszczania sie zwo-
l6w drutu przy duzych predkosciach
obrotowych twomik jest nawimety
drutem pokrytym emalig samospieka
Wtzyttkle zaspoty silnika charak-
taryzufa tlf bardzo duia dokiad-
noscl* wykonania. Szczelina po-
wietrzna pomiedzy twormkiem a
magnesem zostala zredukowana dookotoO.1 mm. co znacznie zwiekszyto
sprawnosc tych silnikow (85%) Mo-cowanie tylnego dekla do obudowyumozliwia jego obr6t i zmiane kgto-
wego potozenia szczotek wzgledemmagnesbw, Umozliwia to zmiane. wpewnym zakresie, charakterystyki
mechanicznej silnika.
W zalaznoscl od sradnlcy drutu
nawojowago I Hczby zwol produko-
wane silniki mozna podziehc na 4
podstawowe grupy: siiniki 4, 6, 8. 10-
-mmutowe. Wsrdd danej grupy moznawyrbznlc podziat na silniki o duzych
predkosciach obrotowych i silniki o
duzych momentach obrotowych.
Do modeli klasy RCE-12 powlnnybye atoaowana sllnlkl 8-minutowa.Zastosowanie silnikdw np 6-minuto-
wych (o wiekszej mocy niz 8-minuto-
we) umozliwitoby wykonanie modelubardziei dynamicznego. szybszego
Jednak bardzo trudne lub wrecz nie-
moztiwe byloby takie dobranie przelo-
zenia, aby przy zastosowamu akumu-latordw o pojemnosci mnieiszej niz
1.4 Ah (ograniczenie regulammem)przez cale 8 mmut trwania wyscigu
model posiadat dynamike i predkosc
Poniiej zamieszczamy tabele wyczynowych silnikdw elektrycznychI Ich podstawowe dane techniczne.
Nazwa silnika z«atotow«nle i charakttryttyka
SPA-240WS wyscigi 'Tioaoh E 12 off road wysoKoo-
brotowy. rnagnesy samaroKobal!o\ive'
2X0.65 31000
SPA-48QWS wy^cigi mooeli E -1 2 na trudnych techn»-
c^nic torach mooeie typu 4WD off foao
duzy moment OOrotowy, magnesy sama-roKodailowf1
23000
LeMans 480S 8 wyscigi modeli E -1 2 na prostych tecnm
czntp torach (oval racmgi
24 22000
LeMans 480T wyscigi modeli E- 12 na trudnyr.h lechni-
cznie torach modele typu 4 WD Ioff ruao
duzy moment obrolowy
26 21000
LeMans 240S 4 wyscigi typu sprint wys obrotowy 25000
LeMans 600E 10 modele Klasy RC-EB 0.70 1B0OO
LeMans 360PT 6 wy£agi mooeli typu off road startujgco na 0.90
truonyen technic^nie trasach
21000
LeMans 480Gold 8 wyscigi modeli E • 1 2 na prostych lechnt-
cznie torach ioval racing)
25 22000
LeMans 360ST 6 wyscigi modeli typu off road w Kiasie
stanaard
0.85 22000
LeMans 240ST 4 wyscigi typu sprint, w Kiaste standaro wy-
sOKOobrotowy
080 22 24000
LeMans 240SM 4 wyscigi typu sprint, wys obrotowy 4 <0.65
LeMans 360Gold 6 wy$ogi modeli typu ofl road starUi,a<.p na 4 • 65
trudnych toohnc/me trasach
23000
Tamya RS540->
8 modele Klasy RC-EB 12500
Tamya RS540SD 8 ja/dy irenmgowe modeli Klasy E • 1 2 mode-le Klasy RC EB
Tamya RS540SOSplint
8 modele Klasy E -1 2 wysoKoobrolowy 1 9000
Tamya RXS40SOTechnituned
6 —8 wyscigi mooeli E 1 2 na prostych techni-
czn«e torach (oval racing
>
Tamya RX540SD 6—8 wyscigi moooti E - 1 2 na trudnych techm-
cznie torach modele typu 4 WD i . off roao
duiy moment obrotowy
Tamyi RX540VZTechnigold
6-8 wyscigi modeli E • 1 2 na prostych lechn: -
cznie torach. (oval racing)
Oznaczenia: srednlca drutu nawojowego (mm); Z — liczba zwol; t — fozyskowanie (p — panewki; t —tozyska tocznt); N — predkose obrotowa bitgu jatowego (obr/min); T — czai pracy silnika przy akumula-torach 1.2 Ah I 7,2 V.
Opracowat mgr Inz. KRZYSZTOF WYGLADALA
24 MODELAR
MIEDZY-
DOWYCHZAWODOW
1989r.
Kalandarz miedzynarodowych zawod6w NAVIGA f FEMA 1089 r,
Mistrzottwa twiata NAVIGA
17-27.03.198919-29.05 -"-
4-7. 08198929-30.10. -"-
4-7. 05.198915- 17.05. •%16- 18.06.
6-9. 07. -"-
6-9, 07.
20-25 09 -"-
20-25.09.5-8. 10. -"-
30.09.-1. 10.-"-
Berlin
Tijanjing
NRDChRL
klasy C1-C4-"- A, B ( F1 , F2. F3, F6, F7.
FSR-E
Mistrzottwa Europy 1 twiata FEMA-WOMCAR
MinskEl Monte
- ZSRR— USA
klasy I— IV + RC MEy. !— IV MS
Mledzynarodowe zawody modal! ptywafrcych (udzla* ooranlczony ),
~ 7 mledzy bratnlml organizacfamlw ramach wymlany i
LegnicaSzumenKonstancaSchwerinKiszyni6wWarnaSpinGdanskJabtonec
Polska- Bulgaria• RumuniaNRD
- ZSRR- Bulgaria- Jugosfawia- PolskaCSRS
klasy FSR-V-"- FSR-V-"- C1-C4-"- FSR, F5-"- F2. FSR
F5-"- F5
F5-"- C1-C4
Mitdzynarodowe zawody modal I prywajacych — odptatna, udzlat nlaogranlczony
1-8. 05.19896-7. 05. -"-
19-21.05. -"-
4-7. 05. -M-
4-7. 05. -"-
13-15.05. -"-
6-9. 06. -"-
10-14.08.15-17.09.8-10093-4. 06. -"-
2-9. 09. -"-
15-16 07. -"-
10-15.08.
24-25 06.198930.05.-4.06.-"-
19-20.08. -"-
6-8. 10. -"-
21-22.10. -"-
WolfgangseeSchremsDebrecenConetCharlerol
BoussuSopronStara ZagoraSzumenAchenseeGruskgrowOrbetello
NagykanizsaSchrems
Austria- Austria
Wegry• FrancjaBelgia
BelgiaWegry
- Bulgaria- Bulgaria
Austria
Dania• WlochyWegtyAustria
klasy F5-"- FSR-"- FSR.*•. C1-C4
E, F1.F2.F3FSRF5FSR. F6, F7
-"- FSRF5FSR
-B- F5 ME IMYRU i NAVIGA
-"- FSR-M- FSR
Mlfdzynarodowa zawody model! samochodbw (udzlat ogranlczony)w ramach wymlany mledzy bratnlml organizacjaml,
WarnaBukaresztTrencinNowy SgczPilzno
- Bulgaria- Rumunia-CSRS- Polska-CSRS
klasy I— IV
i— IV, RCV1 , V2V1 , V2
-"- V1.V2
Mlfdzynarodowa zawody modall aamochoddw — odptatna, udzlat nlaogranlczony
23-24.09 1989 Budapeszt —Wegry klasy I—IV
LEKKIE DZIALOSAMG-BIEZNE
W czasie li wojnyswiatowej I po Jejzakohczeniu nastapitszybki rozwdj wojskpowietrznodesantowych.
Wobec zwiekszenia skali masowoscidesant6w powstal problem oslony ich
przed atakami jednostek pancernych.
Gwaltowny rozwdj iotnictwa pozwolil
na przerzuceme droga powietrzng ta-
dunkbw o duzej masie i wymiarach. a
wier i ipkk>rh rfzial samobieznych
mogacych skutecznie zwalczac czd-
gi meprzyjaciela. Powstaly specjaine
konstrukcje stuzqce do tych wlasme
celdw.
W arm it radzieckiej w pierwszych la-
tach powojennych skonstruowano i
przyjeto na uzbrojenie oddzialOw po-
wietrznodesantowych ggsiennicowe
lekkie dzialo samobieine ASU-76(Awiadesantnaja Samochodnaja Usta-
nowka, 76-kaliber dziaia). W latach
piecdztesigtych przyjeto do uzbroje-
nia dzialo ASU-57 z bardzo skuteczna,
armata.. o masie 3,3 tony, co dawalo
mozliwosc zrzutu tych dziaiz samolo-
t6w na spadochronach.
W poczatkach tat 60.
opracowano dzialo ASU-85,ktdre stuiytotakie w armlac
h
Uktadu Warszawskiego.
W ludowym Wojsku Polskim dyspo-
nowala nimi 6 Pomorska Dywizja Po-
wietrzno-Desantowa. Ze wzgledu na
duza, mase moina bylo przewozic tyl-
ko samolotami An-12 i 22 bez mozli-
C/fg dalszy na stronte 29
Ciqg dalszy ze strony 25
LEKKIE DZIALOSAMOBIEZNE
wosci zrzut6w Po roku 1970 kilka
dziat ASU-85 trafito do muzebw.^areszte skasowano zastepuiac je no-
wymi Bojowymi Wozami Piechoty
Ogladac je mozna w muzeach wWarszawie. Poznamu. Biatymstoku
i Skarzysku Kamienne|. W ZSRR dzia-
ta te zastgpiono najnowszymi kons-
trukcjami BMO-1 i 2 i ich odmianami
Wozy !e mozna zrzucac w rejon de-
santowama na spadochronach Po-
siadaja. one uzbroienie por6wnywalne
z BWP i maiq zdolnosc ptywania
ORIS BUDOWY
ASU-85 jest jednym z najtadmejszych
wozow bojowych, jakie byty na uzbro-
jemu w Wojsku Polskim Zbudowanyjest z ptyt slalowych walcowanych o
zroznicowanei grubosci. tgczonych ze
sobg za pomoca, spawania Ptyty czo-
towe ustawione sa. pod bardzo duzymi
kajami. co zwieksza. odpornosc na
pociski meprzyjaciela Spod kadtuba
wykonano z cienkiej. talowanej bla-
chy stalowej W tylnej czesci wozuumieszczono duzg ilosc pokryw i wta-
zow utatwiajqcych dostep do wszyst-
kich mechanizmbw napedowychWiekszosc elementow podwoziawzieto z istniejacych wczesniej czot-
gow ptywagcych PT 76 Czescprzednia kadtuba miesci armate z
mechanizmem zawieszema. napro-
wadzama i celownikami. czterooso
bowg zatogs i magazyn amunicji doarmaty i karabmu maszynowego
Obudowe jarzma armaty wykonano wtormte wycinka kuli i catosc przesu-
nieto meznacznie w lewg strong.
MALOWANIE
Caly w6z malowany w kolorze khaki,
elementy gumowe — czarne. numery
taktyczne — biate. szachownice —
H R
biato-czerwone Na niektorych wo-
zach malowano emblematy 6 PDPDw. kolorze czarno-pomarartczowym
na bokach i i przodzie wozu oraz po-
marartczowe pionowe pasy szero-
kosci 1 .5 cm na bokach katduba
DANETAKTYCZNO—TECHNICZNE
Masa - 1 5.5 t.
Zatoga - 4 osoby.
Wymiary dtugosc catkowita —844 cm. dtugosc kadtuba - 624 cm.
szerokosc — 297 cm, wysokosc' —194 cm. przeswit — 42 cm (wymiary
rzeczywiste meznacznie r6znig sie od
powyzszych podanych za J. Magnu-skim ..Wozy Bojowe LWP")
UZBROJENIE
Armata 85 mm D-70 sprzezona i km7.62 mm PKT. kgty ostrzatu w pozio-
mie 12°. wpionie — 4 do + 15°. Amu-nicja: 40—45 pocisk6w do dziata t
2000 sztuk do km Naped: silnik dies-
lows ki 2-suwowy widlasty, 6-cylind-
rowy o mocy 1 76,5 kW przy 1800 obr-
/mm. Osiggi: nacisk |ednostkowy —0.44 kg/cm ?
.predkosc maksymalna
- 45 km/h. zasieg do 360 km.
Pokonywane przeszkody: wzmesiema— 35°. rowy o szerokosci 280 cm.
sciany 80 cm, brody gtebokosci
1 10 cmSTAN IStAW CZARNECKI
5B
I
. - * -
MODELARZ 29
MAREKZUZANSKINIE ZYJE
27 marca 1989 roku w wypadku samochodowym zgingJ
wybitny modelarz okr^towy Marek Zuzariski z Gdari-
ska. Zyt zaledwie 41 lat.
Marek Zuzartski, kiedy uczeszcza* do drugiej ktasy szko-ry podstawowej. wciagniety zostat w krag modelarstwalotniczego przez instruktora podowczas giosnego spado-chroniarza Ireneusza Zapasmka. Pozniej byf uczniem Li-
caum Ogolnoksztatcacego w Gdansku. studiowa* na Wy-dziale Budownictwa Okretowego Politechniki Gdartsktej.
przez dziewiec lat pracowa* w CTO oraz rownoczesme wgodzinach popofudniowych z mtodzieza. prowadzac pra-co wnte modelarstwa w Gdansk im Patacu Mtodziezy
W 1970 roku wy konal dla redakcji .Modelarz a pierwszeswe piany lodotamacza ..Perk'un" a nastepnie szereg in-
nych piandw jak latarni morskiej w Rozewiu, RatuszaGt6wnomiejskiego w Gdansku. Zurawia Gdanskiego. kto-
re zostaty opublikowane w ..Marym Modeiarzu oraz cyklartykutbw .0 radarach na statkach morskich ktOry z
wielkim zaciekawieniem przyjeli Czytelnicy ModelarzaModele okretowe Marka Zuzanskiego to prawdziwe ar-
cydzieta, jak ,.Dar Pomorza' z drobiazgowq pieczotowi-toscia wykonany w skali 1:100 zdobiacy sale CentralnegoMuzeum Morskiego Znajduja sie tarn rOwniez inne, jak
makteta XVII-wiecznego Zurawta Gdanskiego ze scene;
stawlania masztu na wislanej szkucie po wytadunku z mejzboza wykonana ze sztychu FA Lohrmanna. Jeszcze cie-
kawsza jest makieta juz nie istniejacej starej budowh(fragment Wyspy Spichrzow nad MottawaJ wykonana wed-tug sztychu M Deischa z typowa dwumasztowa battyckaszmaka —
- statkiem banderowym z przetomu XVII i XVIII
wieku. Sa tarn jeszcze inne wislane jednostki.
Marek Zuzahski na Mistrzostwach Swiata w Modelar-stwie Okretowym —
- klasy C i wystawach miedzynarodowych zdobyt t#cznie 89 medali (brazowvch. srebrnych), z
tego ostatnio ztoty na Mistrzostwach Swiata w Berlinie
za model statku ratowniczego ..Halny' Nie wymieniamymodeli wykonanych w pracowni modelarskiej prowa-dzonej od 1982 r przez M. Zuzanskiego w Gdansku przy
ul. Osiek Opuszczafy te modeiarnie modele okretowejako dzieta sztuki zdobiace muzea i inne pomieszczenia
Brak nam bedzte Ciebie Marku wsrod modalarzy okre-towych. Nalezates do. grona wybitnych polskich modela-rzy. ktorego modele stanowiace arcydziela sztuki rozsta-wiaty nasze modelarstwo okretowe w kraju i za granica
Zegnamy Cie, Marku.
f j
OGLOSZENIA DROBNE• Naprawiam serwomechanizmy — Kupie uszkodzone na czesci — Rachunkt JAN FABISIAK — Pruszkow tel 5869-18
godz.19— 21
(KP 71)
• Sprzedam aparature Varioprop Expert 14SFM silniki RS-380 RS-550S Edward Liberadzki. Gr6jecka 31 33 m 48. 02-030 Warszawa
• FUTABA - NIEZAWODNOSC. NOWOCZESNOSC. ELEGANCJA APARATURY RCWP $MIE 35 MHz. W MODEL INFO CENTRUM GWAR ANC J A SERWIS. RACHUNKIWARSZAWA. TEL. 35-56-87. 8 DO 10 I 19 DO 21 POLECAMY INN Y SPRZ^T MODEL ARSKI RC
• Aeroklub PRL poszukuje pracowntkow do wydziaiu Modelarstwa Lotmczego i Kosmicznego na stanowiska specjalistow dstechnicznych i szkolenia. 1
Pozadani sa modelarze lub tnstruktorzy z terenu Warszawy I wo|ewodztwaDodatkowe informacje mozna uzyskac telefonicznie lub osobiscie w Biurze ZG Aeroklubu PRL — Warszawa. ul KrakowskiePrzedmiescie 55. tel. 262-021 wewn 54 lub 59
30 MODELARZ
MODELARZ
Maclaj Loboda — ul. Ratibora IS m.7, 14-141 Jurat* — poszukuje planbwmoaelarskich okretbw .Rodney'. Yo-wa Yamalo . Richelieu' .Dunxw-que Bismarck . . Scharnhorsr orazfValego Modeiarza 10— 11/ 84.
11 — 1 2 '83 Do wymiany oteruie k&qz-ki PoiSMe okrety wojenne 1945—1980i Batiyx w ogmu lub gotbwkePlOtf Banach — ul. B Chrobrago20/37, 20-611 Lublin - posiada ao— kasowane. «omiksy tub zaptao go-
iowkcj Wynaz na zyczenie
Maclaj Dzlagialewskl - ul. Giogow-
•ka 7/0 m 6, 50-220 Legnica - po-
szu*uje taboru. rozjazobw i »nnych
elementbw oo kolejki elektrycznei HO
00 wymiany oferuje Matego Modeia-rza z lal 1966—1989 HoryzontytechniKi 1972-1983 oraz zeszyty
Buaowa modeh kolejowych cz II. III.
IV. V L Wisniewskiego
Miroatew Chabrzyk - ul. Wagowa70/29, 42*640 Soanowlac - poszuku-
ie N/atego Modeiarza' i Pianow Mode-iarak»ch o lematyce wylqcznie lotni-
czej z lat 1958-59 1961-62 1964.
1 96 7 1 969. 1 970. Do wymiany ofer uie
Maiego Modeiarza 2/73. 6/76.
11-12/79. 5. 8 9/82, 10. 11. 12/83.1 -2 4-5. 6. 9/84. 1 1-12/85. 3-47. 10-11. 12/86. 2-3. 5. 7-8/87.12/87 1 -2/88 lub zaplao gotowtqRanata Michalak — Juatynka 10, 63-
011 Mroczen, woj. kallskle - pos.a-
da do odstgpienia Maiego Modeiarza
5/82. 1. 2. 9. 10. 11-12/83 1- 2. 3.
4-5.6.7.8.9 1 0-1 1/84. 12/84. 1.2.
3.4-5 6 7.8.9. 10 11-12 85 1-2.
Rafar Baumgart — Altjt 1-go Maja
117/2, 89-022 Bydgoszcz - poszuku-
je Maiego Modeiarza'. 1/85 4/85.
Q/85. 8/85.9/85.3/77.Wltataw Borzych — Pracownia Mo-
df II Dawnych Okretbw ,.Nauta" —ul. Cierfcaaa 20/44, 85-636 tyd-
gotxcz — poszukuje wszeikich puoti-
kac|i piany. ksiqzkt na temat dawnego
budowmctwa okretowego — oawne i
wspbiczesne zagiowce Odpowte na
Kazdy list.
Marak Kramarczyk - 80-622 D«-
brbwka k/ChoJnle - pi Inie poszuKuje
paiiwa do silniKbw samozapionowych
W zamian oferuje zestaw lunel astro-
nomicznych < ksi^zki o tematyce mode-
larskiej gry SF. model <oie|ki TT/lo-
Komolywa. 6 wagondw. transtormator i
sprzel pomocniczy lub zapfaa gotbw-
ka.
Robert Sandak — ul. Nfkonowiee
•7, 32-120 Now* Brzaiko, woj. kra-
kowakle — poszukuje Maiego Mode-
iarza 9. 1 0. 1
;1 /87. 7. 8/86. 2*6/85. 3
4. 5. 9. 12/84 t, 3. 5.6. 7.8. 10/83. 1.
2. 7. 10 11. 12/82,2. 7.8. 10. 12, 81. 1,
2. 3. 4. 6. 9/80 oraz egzemplarzy z
1980 roKu z planami polskich samoio-
tow przedwojennych (z wyjajkiem
RWD-8, RWD-17 PZL p-24) i ..Planbw
Modelarskich nr 28 40 Do wymiany
oferuie 1 2 numerbw . Komputera' (4. 6.
7,9. 10. 11 12/87 1.2.3.4.5/88). 14
numerbw IKS-a (8/ 86. 2, 4. 5. 6. 7. 8
9 10. 11, 12/87. l.2.3.5/88).2nume-
ry zeszytbw programbw komputero-
wych (2 i 3). IKS-a oraz ksiqzki .Jezyk
kosmosu i ..Battyk w ogniu
MODELARZ pomagaodst^pienia .Matego Modeiarza ' 5 802. 3 5-6. 7/81. 2-3. 5. 7/82.1— 12/83 (caty rocznik) oraz numery 2i 3 Modeiu KanonowegoLesiek $wlarciyhiki — ul. Powat,
StyctnlowtfO 24, 27-100 Itta - po-
szuKuie Planbw Modelarskich" nr 37 tj
okret hisloryczny HMS ..Viclory' Dowymiany oferuje Maiego Modeiarza"
6 78.6/79.8/82. 11-12/83.4-5.612/84. 4-5. 9. 11-12/85. 1-2 7. 9.
10-11. 12/86. 1.6. 9. 10-11. 12/87.
1 -2. 4-5. 8-9/88. ..Piany Modelar-
SK.e 84.85,87 88.89.90.91.97. 102.
112. 129. 131. 132. 133. Mooel karto-
nowy 1 33 Curtis 75 Hawk, oraz ksigz-
ke AerodynamiKa modeli latajacych i
54 tomtki z serii .Zbtty Tygrys
Remlgluax Dawlckl — Mutzaki 54,
13-104 Jagarzawo - poszukuje Matego Mooeiarza 1 -2. 3—4/88. 7/86oraz slatkbw ..Vittono Veneto . Pene-lope Malaya . ..Wiener' i toznych lot-
niSHOwcbw Do wymiany oferuje pros-
pekty samochodowe. kstaieczki z sern
Zblty Tygrys lub gotbwkeTomaiz Slac — ul. Modrzawtowa2#/12, 41 -tOO Zabnt - poszunuje
Maiego Modeiarza z planami okretbw
wojonnych (glbwnie pancernikbw i tot-
msKOwcbw) z okresu I i tl woiny swia-
towei oraz odrzulowcow Do wymiany• oferuje pojedyncze numery ..Matego
Modeiarza' 8/81. 5/82 3/83. 6/88.
7 / 88 oraz Model Kartonowy ( 1 33) —samolot mysliwski CuMiss 75 Hawk.Mala, fantastyke nr 1/87. t-2/88.2-3/88 3—3/88. znaczki zagramczne
3.4-5. 7. 8. 9. 10-11. 12/86. 1.2.3.
4. 5 6. 7 8. 9. 10-11. 12/87. 1-2.4—5 7/88. ksiqzeczki ,2b!1y Tygrys
TBiU oraz .Piany Mooelarskie' 120.
1 22. 1 25 1 26. 1 27 . 1 28, za Ktbre prag-
nie olrzymac gotbwke Odpowie nakazoy list po przesfamu znaczka pocztowego
Qrzagorz Szymantkl — ul. Mamie-•tu Llpcowago 4 m 26, 27-210 Stara-
chowlca, woj. kieleckla — poszukuje
Maiego Modeiarza 11/58. 10/59.
4/60. 2. 4. 6/61. 1 4/62. 10/64 1 /654. 12/68. 12/71, 5/72. 4/73. 6. 7/651-2/76. 4-5/76. 6/76. 5-6/77.7/77. 10-11/77. 1/81. 2-3. 8/82.
1-2/84. 4—5/88. za ktbre oferuje
broszurki z sent 2otty Tygrys. kstqzki oll wojnie Swiatowej na morzu. prospek-
ty samochodowe wraz z adresami lub
zaplaci gotbwka.
Wlodzlmlerjs Nowikow — 400091Z8RR, Orenburg — ul. Qazownlkbw14/M — posiada do wymiany plasty
-
kowe modele samolotbw w skah 1 72firmy NOVO w duzym wybbrze i katalo-
g<, Skrzydfa ojczyzny" i ..Modelist-
-KOnstruktor za 1985—88 Odpisze popolsku.
Marek Wilciawakl - 230015 ZSRRGrodno - ul. Qorklego 00/44. -pragnie nawigzac kontakt korespon-
dencyiny z polskimi modelarzami wce-lu wymiany Poszukuje ..Modeiarza .
Maiego Mooeiarza . . Planbw Mode-larsKich ', Model Kartonowy" lub cze-
gos mnego z prasy mlodziezowej w je-
zyku polsfc' ^
Radoataw Paimowtkl — ul. Pado-
rawakiago 16/5, 05-075 Bydgoszcz— poszukuje zeszytbw T8iU 00 i do 54
numeru W zamian oferuje kommsy.
Maiego Modeiarza '. stare banknoty i
ksi^zki z seru Mmialury morskie'
Woictech Wtcha«a - ul. Zadzlanaka
11/2, 53-334 Wroclaw - poszukuje
nasfepuj^cych matenalbw Bibiiotecz-
ka Skrzydlatei Poiski' nr3. 4,9, 10. 12,
27 30. 40. 42 Matego Modeiarza
3/58. 1/62 7. 9/65. 7-8/68. 10/75.
7 '76. 2. 4. 12/77. 4/79. 4/82. 3/84
oraz siownika czesko-poiskiego. Wzamian oferuje ..Matego Modeiarza
10/78. 7-8/80, 10/83. 1-2.
4-5/84. 9/85. 1-2. 3-4. 9.
10-11/86. 7-8. 12/87. 1-2/88.
Piany Mooelarskie nr 1 39. 141 . ksiqz-
Ae C Oesieiskiego Buaowa model)
zagiowebw dia poczajkuiaoych lub
zaptaci gbtbwka
Laonld Cymbaiuk - 250450 ZSRR.Kijowtka obtast ul. Puatowarowaka
00, tkwlna — jest uczniem szkory
Sredntej o protilu sportowym W chwi-
lach wolnych zajmuje sie buoowg mo-
oed xartonowych Chciatby nawiazac
korespondencje ze swoim rbwiesni-
kiem w Polsce. ktbrego pasjonuje mo-
delarstwo
Laalaw Rudzirtakl - ul. Choplna
45/0, 00-272 Odartak-Wnasaca -posiada cztery roczniki ..Modeiarza
1 965—1 968 oprawione w plbtno ze zlo-
tymi napisami tytulu i roku, jeieli znai-
dzie sie chetny. odsiqpl
REDAGUJEZESP0L W SKLADZIE:
Redaktornaczelny —ZBIGNIEW WROBEL
Zastepcaredaktora naczelnego —STEFAN SMOLIS
BARBARA GCRALSTANISLAW K LIBITJERZY LITWINJAN MARCZAKPAWEt WiODARCZYK
Redaktor graficzny —WIESLAW GALlKlSKI
Redaktor technlczny —MARIAN KAWKA
Korekta —MONIKA KARASEK
Sekrttariat redakeji —KRYSTYNA GRZESZCZAK
Adrts redakeji:
00-791 Warszawa,ul. Chocimska 14tel. 49-34-51wewn. 215 lub 259
WARUNKIPRENUMERATY:1) dla oabb prywatnych — InstytucJI I zakla-
dbw pracy: mstytucje i zaklady pracy zlokalizo-
wane w miastach wojewbdzkich < pozostatychmiastach. w ktbrych znajduia, sie siedziby oddz<a-low RSW Prasa—Ksiqzka—Ruch zamawiajgprenumerale w tych oddzialach; inatytucie i za-
klady pracy ziokahzowane w miejscowosciach.gdzie nie ma oddziaibw RSW ..Prasa—Ksi^zka
—
Ruch i na lerenach wiejsktch opiacaj^ prenu-merale w urzedach pocztowych i u doreczycieh.
2) dla oabb fizycznych — indywldualnych:osoby fizyczne zamieszkale na wsi i w miejsco-wosciach, gdzte nte ma oddztaibw RSW ..Prasa—Ksiazka—Ruch . oplacajo pfenumerate w urze-
dach pocztowych i u dorfczycieli; osoby fizyczne
zamieszkale w miastach — siedzibach oddziaibwRSW ..Prasa -Ks>aika—Ruch" opiacajq prenume-rate wytqezme w urzedach pocztowych nadaw-czo-oddawczych wlasciwych dta mieisca za-
mieszkama prenumeratora Wplaty dokonujauzywaiac biankietu wplaty' na rachunek ban-kowy mieiscowego oddzialu RSW ..Prasa—Ksiqzka—Ruch
3} Pranumaratf za ilocenlem wyaytki za gra-
nlcf przyjmuie RSW ..Prasa-Ksi^zka—Ruch".Centraia Koiportazu Prasy i Wydawnictw. u> To-warowa 28, 00 958 Warszawa. konto P.K.O BPXV Oddzial w Warszawie Nr 1658-201045-139--11 Prenumerata za zleceniem wysylkt za grant-
ee pocztq zwyklq jest drozsza od prenumeratykrajbwej o 60% dla zlecemowdawcbw indywi-
duainych i o 1 00% dia zlecajqcych mstyiucji < za'
1 30w pracy
Cena prenumaraty: kwartalnla 360 zt
pbfrocinla 720 at., rocinle 1440 it.
I urminy przyjmowania prenumeraty na *<raj I 1
1
oranice sa nastepujqce- do dnia 10 listopada na styczeb. l xwartat i
iiblrocze mku nastepnego oraz caty rok nastvi
ny:
do dnia 1-go miesiqca poprzedzaj^cego ok-
ros prenumeraty roku bieza.cego Przedruk ao/wolony tylko za podaniem zrbdla Matenalbw i la
.'ambwionych reoakeja nie zwraca DruK — W >|
s«owe Zaktady Graficzne Zam 323 A -31
modelar; 31
I
MODEL PAROWOZU POCZTOWEGO Z XIX w.Cezary Ciesieiski z Kebfowa, woj.
zielonogdrskie, od pieciu lat pro-
wadzi pracownie wykonuiacQmodele dla muzedw.Jednym z ostatnio wykonanychmodeli jest model parowozu
pocztowego z XIX w. pochodzq-cego z Prus. Model wykonanyzostat w podziaice 1 .5. Dtugo&c71 cm, szerokoSc 30 cm, wyso-kes'6 49 cm. Posiada otwieranedrzwi, opuszczane okna, wykona
n$ z aksamttu wewnatrz tapicer-
ke, wnetrze wybijane jest tez
skdr$. Z tylu znajduje sie otwiera-
ny kufer do przewozu poczty.
Model jest na resorach, ma na-
wet dziatajqcy hamulec.
SZKOLNY MODEL F2ARajmund Kudetko w tatach szes'cdziesia.tych natezat do czo-idwki modetarzy klasy FtC. Obecnie zajmuje sie budowa mo-deli RC. Ostatnio zbudowal model szkolny klasy F2A w mode-lerni „lkar" Katowickiej Spdtdzielni Mieszkaniowej. Model na-pedzanyjest silnikiem Webra Gloster 3,5 / sterowany aparatu-ra. produkcji NRD, Na zdjeciu konstruktor wraz z modelem.
W nrze 3/89 „Modelarza" opubiikowal&my regulamin budowy i zawoddw
modeli samochodowych sterowanych radiem ,,Buggy".
Na zdjeciach zaczerpnietych z amerykarSskiego czasopisma Model Buil-
der" pokazujemy taki model podczas jazdy terenowej.
Fot M. 8