Mózgowe mechanizmy
emocji
Emocje i motywacje
Afekt i zjawiska afektywne3 sposoby użycia terminu „afekt” Afekt to synonim emocji Afekt to bardzo silna emocja, która nie podlega samokontroli
lub podlega jej w niewielkim stopniu (np. „zbrodnia w afekcie”) Afekt to składowa emocji – wzbudzana wskutek procesów
nadawania afektywnego znaczenia (wartościowanie) bodźcom przez ciało migdałowate
My będziemy stosować te pojęcia w następującym znaczeniu: Afekt to składowa emocji (i innych stanów afektywnych) –
wzbudzana wskutek procesów nadawania afektywnego znaczenia (wartościowanie) bodźcom przez ciało migdałowate
Stany afektywne – szeroka kategoria zjawisk obejmująca emocje, nastroje, uczucia i wszystko to, co zawiera w sobie element wartościowania (nadawania znaczenia afektywnego)
Mózg emocjonalnyMetody badania aktywności mózgu
Główne (wybrane) metody: Analiza urazów powypadkowych Kontrolowane uszkodzenia mózgu –
wykonywane tylko w badaniach na zwierzętach, pozwalają na analizę tylko prostych zachowań
Elektoencefalografia (EEG) oraz podobne techniki – badania potencjałów wywołanych (ERP), magnetoencefalografia (MEG)
Tomografia rentgenowska CAT (osiowa tomografia komputerowa)
Emisyjna tomografia komputerowa (wykorzystująca substancje promieniotwórcze) – np. PET
Obrazowanie rezonansem magnetycznym MRI
Mózg emocjonalnyPozytonowa tomografia emisyjna PET)
PET wykrywa wprowadzony do krwi promieniotwórczy znacznik podlegający rozpadowi beta i wysyłający pozytony.
W badaniach aktywności mózgu wykorzystuje się fakt, że zwiększona praca danego obszaru zwiększa zapotrzebowanie na energię, a zatem dopływ krwi.
Koncepcja Paula MacLeana
„mózg neossaków” kora nowa
„mózg paleossaków” układ limbiczny, przegroda i in.
„mózg gadzi” prążkowie, pień mózgu
Struktury pnia mózgu
wzgórze
móżdżek
most rdzeń przedłużonytwór siatkowy
podwzgórze
ciało migdałowatehipokamp
wzgórze
Mózg emocjonalnyUkład limbiczny i wzgórze
Mózg emocjonalnyUkład limbiczny i wzgórze
Układ limbiczny: Kontroluje autonomiczny układ nerwowy
odpowiedzialny za zmiany somatyczne (tętno, pocenie się, rytm i głębokość oddechu itp.)
Za pomocą gruczołu przysadkowego kontroluje system hormonalny
U człowieka uczestniczy w subiektywnym odczuwaniu emocji
Mózg emocjonalnyUkład limbiczny i wzgórze
Wzgórze – wstępne rozpoznawanie bodźców na podstawie ich parametrów zmysłowych
Ciało migdałowate – rozpoznaje i zapamiętuje znaczenie afektywne bodźca (obiektu)
Hipokamp – rozpoznaje i zapamiętuje znaczenie kontekstowe bodźca (obiektu)
„...hipokamp pozwoli rozpoznać w prezentowanej twarzy np. twarz cioci. Ale ciało migdałowate wzbogaca ten fakt o emocjonalny stosunek do niej” (LeDoux)
rytm serca, ciśnienie krwi itd.
ciało migdałowate
wzgórze wzrokowe
Kora wzrokowa
Mózg emocjonalnyUkład limbiczny i wzgórze
Niska i wysoka droga do ciała migdałowatego
Korasensoryczna
wzgórze sensoryczne
ciało migdałowate
droga wysoka
droga niska
bodziec emocjonalny reakcja emocjonalnareakcja emocjonalna
Mózg emocjonalnyCo wynika z odkryć LeDoux?
POSTRZEGANIE obiektu i jego EWALUACJA są oparte o informacje przetwarzane przez mózg oddzielnie.
Bodziec wywołuje w mózgu rozpoczęcie procesu wartościowania, zanim systemy spostrzegania w pełni przetworzą bodziec.
Jest zatem możliwe, że - twój mózg będzie wiedział, co jest dobre a co złe,
- zanim ty dowiesz się szczegółowo, co to jest. Mechanizmy mózgu, które wywołują emocje są związane
z różnymi strukturami mózgu, ale AFEKT jako składowa emocji pochodna jest od procesów wzbudzanych w obszarze ciała migdałowatego.
Mózg emocjonalnyBadania i obserwacje zwierząt
Usunięcie ciała migdałowatego powoduje: Upośledzenie zdolności do określenia i uczenia się
znaczenia motywacyjnego bodźca (nagradzająca wartość bodźca)
Zwierzęta z uszkodzonym ciałem migdałowatym nie odczuwają strachu w sytuacji zagrożenia
U małp – zespół Klüvera-Bucy’ego (utrata strachu przed ludźmi, pozbawienie ekspresji mimicznej, jedzenie surowego mięsa i ekstrementów itp.)
Lateralizacja - inaczej "stronność" - asymetria czynnościowa prawej i lewej strony ciała ludzkiego, która wynika z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych.
Asymetria półkul ma związek z: ASYMETRIĄ POZYTYWNO-NEGATYWNĄ emocji oraz odrębnością dwóch systemów wartościowania:
AUTOMATYCZNEGO i REFLEKSYJNEGO
Lateralizacja mózgu
Michael. S. Gazzaniga Roger W. Sperry
Podzielony mózg
Podzielony mózg
Pole widzenia
reakcja werbalna: „nożyczki”W prawym polu widzenia obiekt jest rozpoznawany i identyfikowany.
Podzielony mózg
reakcja werbalna: „nic” W lewym polu widzenia pacjent nie potrafi nic powiedzieć, ale potrafi wybrać odpowiedni przedmiot.
Badania Gazzanigi: Lateralizacja mózgu a rozpoznawanie obiektów
Podzielony mózgBadania Gazzanigi: Różnice w zakresie przetwarzania bodźców przez obydwie półkule.
LEWA PÓŁKULAAnalitycznie, więcej szczegółów
PRAWA PÓŁKULABardziej ogólny
zarys
Podzielony mózgBadania Gazzanigi: Różnice w zakresie przetwarzania bodźców przez obydwie półkule.
PRAWA PÓŁKULA(lewa ręka, lewa część pola widzenia)
rozpoznawanie kształtu
LEWA PÓŁKULA(prawa ręka, prawa część pola widzenia)
rozpoznawanie słów, nazywanie
Podzielony mózgW sytuacji, gdy „emocjonalna” prawa półkula nie potrafi właściwie rozpoznać obiektu, „racjonalna” lewa półkula obserwując reakcje emocjonalne organizmu tworzy konfabulacje (wypełnianie luk pamięci przez zmyślanie sobie historii, wydarzeń, których naprawdę nie było), ab zachować ciągłość narracji wewnętrznej.
Podzielony mózg
LEWA PÓŁKULA Ruchy prawej strony
ciała Zdolności językowe Postrzeganie szczegółów Przetwarzanie werbalne,
symboliczne i analityczne
Mówienie, pisanie, liczenie, czytanie
PRAWA PÓŁKULA Ruchy lewej strony
ciała Zdolności
przestrzenne Postrzeganie
całościowe, kształty i schematy, rozpoznawanie twarzy
Funkcje emocjonalne, abstrakcyjne
Myślenie symboliczne Doświadczeniowy
system jaźni
Udar lewej strony może prowadzić do paraliżu prawej strony ciała i utraty zdolności mowy, zaś udar prawej strony może powodować niezdolność do rozpoznawania ekspresji emocji u innych ludzi
Pacjenci z uszkodzeniami lewej strony lepiej, niż ci z uszkodzeniami prawej strony, oraz lepiej niż pacjenci bez uszkodzeń, rozpoznają mimiczne sygnały kłamstwa
Pacjenci po lewostronnych udarach uszkadzających okolice czołowe kory z większym prawdopodobieństwem zapadają na depresje kliniczne, a u pacjentów po udarach prawostronnych częstsze są objawy manii
Lateralizacja mózguBadania i obserwacje ludzi
Rozpoznawanie emocji jest lepsze dla twarzy umieszczonych w lewej części pola widzenia
Lateralizacja mózguRozpoznawanie ekspresji emocji
W przypadku niesymetrycznych ekspresji twarzy obserwowana jest skłonność do interpretacji ekspresji zgodnie z wyrazem prawej strony twarzy (po lewej stronie pola widzenia z punktu widzenia obserwatora)
Lateralizacja mózguRozpoznawanie ekspresji emocji
Dla negatywnych epizodów emocjonalnych silniejsza jest rejestrowana techniką EEG aktywacja prawej półkuli (okolicy czołowej)
Napinanie mięśni twarzy lub dłoni z prawej strony wywołuje emocje pozytywne, a napinanie mięśni twarzy lub dłoni z lewej strony wywołuje emocje negatywne – bez udziału świadomości
Napinanie mięśni twarzy lub dłoni z prawej strony wywołuje niekiedy zachowania asertywne (tendencja do zbliżania się?)
Lateralizacja mózguDoznawanie i ekspresja emocji negatywnych i pozytywnych
Bibliografia
Cacioppo, J.T., Berntson, G.G., Larsen, J.T., Kirsten, M.P. i Ito, T.A. (2005). Psychofizjologia emocji. W: Lewis, M. i Haviland-Jones (red.) Psychologia emocji. Gdańsk: GWP. (s. 230-249)
Doliński, D. (2000). Mechanizmy wzbudzania emocji. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, tom II (320-349). Gdańsk: GWP.
LeDoux, J. (2000). Mózg emocjonalny. Poznań: Media Rodzina
Panksepp, J. (2005). Emocje jako twory naturalne w mózgu ssaków. W: Lewis, M. i Haviland-Jones (red.) Psychologia emocji. Gdańsk: GWP. (s. 185-205)
Zdankiewicz-Ścigała, E. i Maruszewski, T. (2000). Teorie emocji. W: J. Strelau (red.), Psychologia, tom II (s. 395-426). Gdańsk: GWP.
Top Related