„Wszyscy gramy w szachy!”Doświadczenia i opinie realizatorów projektu
Edukacja przez Szachy w Szkole
Alicja Baum
Mirosław Baum
Joanna Łukasiewicz-Wieleba
Akademia Pedagogiki Specjalnejim. Marii Grzegorzewskiej
PLAN WYSTĄPIENIA
Wprowadzenie
Założenia metodologiczne
Charakterystyka respondentów
Wybrane wyniki badań:
Przesłanki przystąpienie do projektu
Nauczyciele i uczniowie realizujący projekt
Aktywności i działania szkół w ramach projektu
Korzyści związane z realizacją projektu
Współpraca z rodzicami
Najlepsze doświadczenia i sukcesy
Identyfikacja i rozwijanie potencjału szachowego uczniów
Dobre praktyki
Rozwiązania metodyczne i organizacyjne
Rodzaje oczekiwanego wsparcia
Ocena działań PZSzach
"Szachy mają dziwną przypadłość - dzieci je lubią,
pomimo, że są dla nich dobre."
ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE
CEL BADAŃ poznanie opinii osób podejmujących decyzję
o wdrożeniu i odpowiedzialnych za realizację projektu Edukacja
przez Szachy w Szkole na temat ich najważniejszych doświadczeń
w tym zakresie.
CEL PRAKTYCZNY zebranie wskazówek i dobrych praktyk dla
przyszłych realizatorów edukacji szachowej w szkole.
METODA I TECHNIKA BADAWCZA sondaż diagnostyczny; ankieta
„Szachy okazały się grą nie tylko rozwojową, ale i niezwykle egalitarną.
Frekwencja na zajęciach była prawie 100%.”
PROBLEMY BADAWCZE
Jakie przesłanki i warunki towarzyszyły realizacji projektu
w badanych placówkach?
Jakie korzyści i pozytywne doświadczenia były wynikiem realizacji
projektu?
Na jakie trudności i ograniczenia natrafiali realizatorzy?
W jaki sposób badani nauczyciele rozpoznają i rozwijają
szczególne predyspozycje szachowe swoich uczniów?
Jakie działania towarzyszące realizacji projektu można uznać za
dobre praktyki?
Jakie są plany dotyczące kontynuowania projektu?
„Zajęcia dały okazję nauczenia się gry w szachy dzieciom pochodzącym
z różnych środowisk. Niektóre dzieci nigdy nie poznałyby tajemnic tej
wspaniałej gry „królewskiej”, gdyby nie uczestnictwo w projekcie.”
ORGANIZACJA BADAŃ
Badania prowadzono w październiku i listopadzie 2016 roku.
Badaniem objęto 632 szkoły, które przystąpiły do projektu w latach 2013-2015.
Kwestionariusze ankiet skierowano do wszystkich:- dyrektorów szkół,- nauczycieli przeszkolonych w ramach
projektu.
„Szachy motywują, uczniowie
nieśmiali stają się odważniejsi,
sukcesy dodają im skrzydeł."
CHARAKTERYSTYKA RESPONDENTÓWKwestionariusz ankiety wypełniło:
127 dyrektorów (w tym ośmiu wicedyrektorów),
236 nauczycieli.
Dyrektorzy- 78% kobiety;
- średni staż pracy 27 lat (od 8 do 40);
- środowisko miejskie 55,1%, wiejskie 44,9%;
- 67,7% bez doświadczeń szachowych.
Nauczyciele- 83,1% kobiety;
- średni staż pracy 19,7 lat (od 1 do 44);
- środowisko miejskie 62,3%, wiejskie 37,7%;
- 60% edukacja wczesnoszkolna;
- 66,5% bez doświadczeń szachowych;
- 52,8% bez kategorii szachowej.
„Szachy mają pozytywny wpływ na psychikę dziecka, dzięki czemu uczą się
one radzić sobie ze stresem i porażką. Gra w szachy uczy kultury rywalizacji
i szacunku dla drugiego człowieka.”
PRZESŁANKI PRZYSTĄPIENIA DO PROJEKTU OPINIE DYREKTORÓW
• przekonanie o korzystnym wpływie zajęć szachowych na
rozwój uczniów (91,3% );
• chęć aktywizowania uczniów (81,1%);
• zwiększenie atrakcyjności szkoły na rynku edukacyjnym
(77,2%);
• przekonanie o atrakcyjności projektu (64,6%);
• chęć aktywizowania nauczycieli (42,5%);
• dotychczasowe doświadczenia szkoły związane z zajęciami
szachowymi (27,6%);
• osobiste doświadczenia inicjatora związane z grą w szachy
(26,8%);
• brak wcześniejszych doświadczeń szkoły w zakresie zajęć
szachowych (22,8%).
Inicjatorem przystąpienia do projektu Edukacja przez Szachy w Szkole był najczęściej dyrektor (50%) lub dyrektor z nauczycielem szachów (16,5%).
PRZESŁANKI PRZYSTĄPIENIA DO PROJEKTU OPINIE NAUCZYCIELI
• przekonanie o korzystnym wpływie zajęć szachowych na
rozwój uczniów (76,3%);
• chęć rozwoju własnego (70,3%);
• przekonanie o atrakcyjności projektu (49,2%);
• osobiste doświadczenia związane z grą w szachy (30,1%);
• wytypowanie przez dyrektora (34,7%);
• inne (3,4%).
Dyrektorzy najczęściej deklarowali (72,4%), że do projektu przystąpili ci nauczyciele, którzy wyrazili taką chęć.
NAUCZYCIELE I UCZNIOWE REALIZUJĄCY PROJEKT
• przeszkolono od 1 do 24 nauczycieli (najczęściej 2);
• zajęcia realizuje obecnie od 0 do 8 (najczęściej 1);
• w 67,7% badanych szkół zajęcia projektowe prowadzą wszyscy
przeszkoleni nauczyciele;
• średnio w szkołach zajęcia prowadzi 82,1% nauczycieli, którzy
zostali przeszkoleni w ramach projektu;
• w ramach jednej placówki projektem objęto od 10 do 500
uczniów (średnio 70) i od 1 do 29 oddziałów klasowych;
• na jednego przeszkolonego nauczyciela przypada średnio 36
uczniów którzy zostali objęci projektem, zaś na jednego
realizującego – 43;
„Dzieci potrafią przewidywać skutki własnych decyzji i posunięć.
Wiedzą, że nie zawsze można cofnąć raz podjętą decyzję.”
AKTYWNOŚCI I DZIAŁANIA SZKÓŁ W RAMACH PROJEKTU(oferta PZSzach)
7,9
40,2
57,5
22,0
26,0
6,3
40,9
41,7
18,9
nauczyciele i uczniowie nie podejmują żadnych
aktywności proponowanych przez PZSzach
udział uczniów w Turnieju Finałowym
udział uczniów w Igrzyskach Szkolnych
udział uczniów kończących projekt (klasy IV) w
dodatkowych zajęciach dla zainteresowanych szachami
udział nauczycieli w turniejach szachowych
udział nauczycieli w Mistrzostwach Polski projektu
Edukacja przez Szachy w Szkole
udział nauczycieli w Konferencjach Metodycznych
udział nauczycieli w kursach doszkalających
korzystanie z pomocy doradcy metodycznego
Na zajęciach nauczyciele najczęściej (71,6%) wykorzystują Autorski program nauczania gry w szachy (w klasach 1-4
szkoły podstawowej) Magdaleny Zielińskiej.
DZIAŁANIA WŁASNE SZKÓŁ W RAMACH PROJEKTU
• organizacja turniejów szachowych (77,2%);
• współpraca z klubami szachowymi (44,1%);
• organizacja szkolnych pikników szachowych (17,3%);
• inne (18,1%) – np. prowadzenie dodatkowych zajęć
szachowych dla zainteresowanych uczniów, udział uczniów
w turniejach szachowych poza szkołą, organizacja symultan;
• doświadczenia najczęściej wymieniają ze szkołami (48,8%)
i klubami szachowymi (5,5%)
6,3% szkół nie podejmuje działań własnych w ramach projektu.
KORZYŚCI DLA UCZNIÓW – OPINIE DYREKTORÓW
42,5%
28,3%
25,2%
24,4%
23,6%
16,5%
15,0%
15,0%
12,6%
11,8%
11,8%
3,9%
2,4%
rodzaje myślenia
inne apsekty poznawcze
cechy i zachowania
kompetencje społeczne
kształtowanie postaw
ogólny rozwój
zainteresowania
kompetencje matematyczne
nauka szkolna
sposób spędzania wolnego czasu
kompetencje szachowe
emocje
samoocena
„Dzieci podczas przerw mogą grać w szachy w bibliotece; szachy je
wyciszają, powodują, że nie biegają bezmyślnie po korytarzu.”
KORZYŚCI DLA UCZNIÓW – OPINIE NAUCZYCIELI
52,5%
42,8%
36,9%
30,9%
28,0%
25,4%
18,6%
17,8%
10,2%
9,3%
8,9%
7,6%
5,5%
2,5%
2,1%
myślenie
inne aspekty poznawcze
kompetencje społeczne
pożądane postawy
pożadane cechy i zachowania
korzyści związane z szachami
kompetencje matematyczne
rozwój ogólny
spędzanie czasu wolnego
emocje
zainteresowania
postawa twórcza
samoocena
łączność międzypokoleniowa
inne
„Pożyteczne spędzanie czasu wolnego w domu, gdy uczniowie grają
w szachy z rodzicami lub rodzeństwem i uczą ich tego, czego się sami
nauczyli w szkole.”
INNE KORZYŚCI - OPINIE DYREKTORÓW
SZKOŁA - kształtowanie pozytywnego wizerunku placówki i jej promocja
w środowisku lokalnym, poszerzenie oferty i zwiększenie jakości
bezpłatnych zajęć pozalekcyjnych dla dzieci, rozszerzenie metod pracy na
świetlicy – 24,4%;
RODZICE - wzrost świadomości związanej z edukacją, zaangażowanie w
pomoc dzieciom, wspólne spędzanie czasu i integracja, wsparcie
organizacyjne (np. przewóz na turniej), zadowolenie z pracy szkoły –
11,8%;
NAUCZYCIELE - aktywizacja i wzrost kompetencji nauczycieli – 5,5%
popularyzacja gry w szachy – 8,7%;
współpraca ze środowiskiem lokalnym – 3,1%;
wzrost jakości edukacji – 1,6%;
„Szkoła jest postrzegana w środowisku jako miejsce ciekawych
działań dla dzieci, rozwijających ich uzdolnienia i zainteresowania.”
INNE KORZYŚCI – OPINIE NAUCZYCIELI
• wzrost jakości edukacji – 55,9%;
• zmiana pozycji szkoły w środowisku lokalnym – 30,1%;
• zmiana postaw i umiejętności uczniów – 27,5%;
• doposażenie szkoły – 16,1%;
• popularyzacja gry w szachy – 15,1%;
• zmiana nastawienia rodziców – 10,6%;
• umiejętne gospodarowanie wolnym czasem – 6, 4%;
„Szkoła otrzymała tablicę demonstracyjną oraz 15 kompletów szachów,
specjalistyczne szkolenia dla nauczycieli, materiały edukacyjne
i informacje, gdzie szukać innych materiałów szkoleniowych oraz bardzo
duże wsparcie."
WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI
3,4%
12,3%
26,7%
36,4%
21,2%
0,8%
2,4%
12,6%
39,4%
44,9%
bardzo nisko
nisko
przeciętnie
wysoko
bardzo wysoko
dyrektorzy
nauczyciele
„Wzrosła świadomość rodziców, dotycząca znaczenia nauki gry w szachy; rodzice
widzą pozytywne efekty zwłaszcza u uczniów nieśmiałych, wolno pracujących.”
„Rodzice akcentowali, że szachy kształcą u ich dzieci cechy charakteru, które są
nieodzowne zarówno do zwycięstwa w grze, jak i w codziennym życiu.”
NAJLEPSZE DOŚWIADCZENIA NAUCZYCIELI
64,8%
56,8%
25,8%
11,9%
10,2%
7,2%
6,4%
4,7%
udział w turniejach
stosunek dzieci do szachów
kompetencje pozaszachowe
postawy rodziców
aspekty organizacyjne
subiektywne sukcesy nauczycieli
popularyzacja szachów i działań szkoły
metodyka pracy
„Dzieci jechały 6 godzin w nocy, by zagrać. Były niewyspane i przerażone
wielkością sali i liczbą grających. Nie wierzyły w swoje umiejętności. Mówiły
"i tak przegramy". Po pierwszej rundzie okazało się, że umieją grać, że
wygrywają tak samo, jak dzieci z Warszawy, Poznania, Krakowa.”
NAJWIĘKSZE SUKCESY NAUCZYCIELI
64,4%
28,4%
10,6%
6,4%
6,4%
szachy w życiu uczniów
obiektywne sukcesy uczniów
organizacyjne
dotyczące własnych kompetencji
postawy rodziców związane z edukacją
szachową
„Projekt stanowi znakomite dopełnienie moich różnorodnych, wieloletnich
działań zmierzających do popularyzowania w środowisku szkolnym
szachów, jako sportu, sztuki, nauki i rozrywki.”
Cechy i zachowania świadczące o szachowym potencjale:• aspekty poznawcze (55,5%);
• postawa wobec gry w szachy (49,5%);
• styl gry (49,5%);
• postawy i zachowania (29,7%);
• sukcesy szachowe (7,7%);
• nauka szkolna (3,3%);
• 96,2% możliwe jest wyławianie szachowych talentów;
• 77,1% deklaracja zidentyfikowania ucznia o potencjale szachowym;
IDENTYFIKACJA POTENCJAŁU SZACHOWEGO
„Częste nawiązywanie przez uczniów rozmów o tematyce szachowej,
relacje uczniów z oglądanych turniejów, znajomość nazwisk arcymistrzów
szachowych - żywe zainteresowanie szachami.”
65,5
27,0
21,3
10,9
9,8
9,2
5,2
4,6
4,0
3,4
8,0
motywowanie/inspirowanie
wzbogacanie treści w ramach zajęć projektowych
rozmowa z rodzicami
organizowanie turniejów i rozgrywek w szkole
utworzenie koła szachowego w szkole
skierowanie do osoby bardziej doświadczonej
wspólne uczestniczenie w turniejach poza szkołą
zgłoszenie do udziału w turnieju
praca indywidualna z uczniem
nagradzanie
inne
DZIAŁANIA NAUCZYCIELI NA RZECZ ROZWOJU SZCZEGÓLNYCH PREDYSPOZYCJI SZACHOWYCH UCZNIÓW
„Dopiero drugi rok uczę gry w szachy. Rozdzieliłam uczniów na 2 grupy:
zaawansowaną, która uczy się nowych rzeczy oraz taką, która jeszcze utrwala
podstawowe pojęcia szachowe i ruchy bierek szachowych. Proponuję
dodatkowe zadania, podaję adresy stron internetowych, z których mogą
korzystać. Rozmawiam z rodzicami o ich osiągnięciach.”
KARIERY SZACHOWE UCZNIÓW O SZCZEGÓLNYM POTENCJALE
• udział w turniejach i zdobywanie kolejnych kategorii
szachowych (36,8%);
• uczestniczenie w profesjonalnych zajęciach szachowych poza
szkołą (23,1%);
• zajęcia szkolne i samodzielna praca w domu (9,9%);
• brak wskaźników (6,6%);
• brak wiedzy (4,4%);
• zbyt wcześnie, na mównie o karierze (16,5%);
„Chłopiec obecnie jest członkiem Klubu Sportowego Polonia, bierze udział
w turniejach o zasięgu ogólnopolskim. Został też po raz drugi zaproszony na
tygodniowe warsztaty szkoleniowe organizowane przez PZSzach dla
najzdolniejszych młodych szachistów.”
PRZYCZYNY NIEROZWIJANIA POTENCJAŁU SZACHOWEGO
Uczniowie, u których dostrzeżono predyspozycje do gry
w szachy nie podjęli wysiłku, aby je rozwijać (7,7%).
Przyczyny:• bariera finansowa;
• brak czasu ze strony rodziców;
• brak chęci ze strony ucznia, mimo namowy nauczyciela;
• rodzicielski nakaz podjęcia innych aktywności;
• zakończenie projektu;
„Uczeń zaangażował się bardziej w innego typu działalność. Obecnie
nauka gry w szachy na wyższym poziomie przerasta możliwości
finansowe wielu rodzin.”
DOBRE PRAKTYKI – WYPOWIEDZI NAUCZYCIELI
Za przykład dobrej praktyki respondenci uznają sam projekt Edukacja przez
Szachy w Szkole, wskazując liczne zalety oraz korzyści płynące z jego realizacji dla uczniów i całej społeczności szkolnej.
„Program jest świetny, szkolenia wspaniałe, ludzie którzy tam
wykładają i organizatorzy bardzo kompetentni!”
„Bardzo pozytywny oddźwięk w środowisku lokalnym: wśród uczniów,
nauczycieli, rodziców i władz.”
„Były to zajęcia, na których w mojej bardzo żywej klasie, panowała
cisza i skupienie. Projekt stworzył uczniom nieograniczone możliwości
wykazywania się inicjatywą(…)”
„W pierwszym roku realizacji projektu przeprowadziłam zajęcia
otwarte dla rodziców, w czasie których rodzice aktywnie uczestniczyli.
Był bardzo pozytywny odzew i rodzice również zaczęli grać w szachy.”
ROZWIĄZANIA METODYCZNE
• Wprowadzenie szachów w grupach przedszkolnych;
• Dostosowanie form i tempa pracy;
• Tworzenie scenek dramowych dotyczących szachów;
• Wykorzystanie baśni i opowieści o tematyce szachowej;
• Stosowanie gier i zabaw o tematyce szachowej jako
przerywników w nauce szachów lub w czasie innych lekcji;
• Tworzenie prac plastycznych o tematyce szachowej, w tym
także własnej szachownicy i figur szachowych.
„W pierwszym etapie nauki realizuję zabawową formę zajęć. Dzieci
chętnie naśladują figury szachowe, poznają świat baśni i legend
szachowych, są autorami ciekawych prac plastycznych. Uczniowie
zachęceni tematem szybko uczą się podstaw i cieszą się każdym
dokonaniem na szachownicy(…)”
ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE
• Turnieje, festyny, pikniki, apele szachowe;
• Dodatkowe zajęcia szachowe (w ramach innego programu, na
świetlicy);
• Przedstawienia, konkursy plastyczne, pokazy mody, gry
terenowe, gra w plenerze;
• Książki z bajkami szachowymi , utwory o tematyce szachowej;
• Zapraszanie do szkoły wybitnych szachistów, trenerów,
sędziów;
• Zakup dodatkowego sprzętu (tablic demonstracyjnych,
szachów plenerowych);
• Inspirowanie i zachęcanie innych szkół do udziału w projekcie.
„Dla mnie najpiękniejsze jest doświadczenie, gdy uczniowie sami proszą
o szachy i zaczynają grać jednocześnie przy wielu stolikach, szanując
siebie wzajemnie i czerpiąc radość z tej gry (…)”
RODZAJE OCZEKIWANEGO WSPARCIA
45,7%
29,1%
18,9%
10,2%
9,4%
2,4%
finansowe
metodyczne
rzeczowe
organizacyjne
rozwiązania prawne i systemowe
wsparcie władz
„Największą bolączka jest brak wynagrodzenia dla nauczycieli. W 2015
uczyli w ramach godzin karcianych. W obecnym roku robią to społecznie.”
„W przyszłym roku szkolnym niestety nie będzie już kontynuowany, mimo iż
rodzice chcieliby, aby ich dzieci miały ten przedmiot. Przyczyna – brak finansów.”
OCENA DZIAŁAŃ PZSZACH W RAMACH PROJEKTU
78,8% dyrektorów pozytywnie ocenia współpracę z inicjatorem
projektu (wysoko, bądź bardzo wysoko).
Szczególnie docenione zostało:
• prowadzenie szkoleń dla nauczycieli (oraz wysokie
kompetencje osób prowadzących);
• wyposażenie szkół w sprzęt i materiały dydaktyczne;
• możliwość wnioskowania o nagrodę dla prowadzących zajęcia.
„Zorganizowany przez PZSzach kurs, w którym uczestniczyłam, bardzo
pozytywnie mnie zaskoczył; miałam możliwość poznać mądrych,
wartościowych ludzi, którzy z szacunkiem podchodzą do dzieci i dorosłych.
Te zajęcia będą miały dalszy wpływ na moje życie.”
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!
Zachęcam do sięgnięcia po książkę poświęconą projektowi!
Top Related