Zwierz ęta cz ęść IV - JKK.edu.pl · Szkielet wewnętrzny (chrzęstny lub kostny) –osiowy,...
Transcript of Zwierz ęta cz ęść IV - JKK.edu.pl · Szkielet wewnętrzny (chrzęstny lub kostny) –osiowy,...
Formy przejściowe
Ichtiostega Seymuria Praptak (Archaeopteryx)
Ryby – Płazy
� cechy ryby: łuski,
szczękowe wieczko
skrzelowe, struna
grzbietowa, płetwa
ogonowa,
Płazy – Gady
� cechy płaza: rozwój
osobniczy, zapłodnienie w
wodzie, ażurowa, płaska
czaszka,
�cechy gada: wyodrębniona
Gady – Ptaki
� cechy gada: wydłużone
szczęki zaopatrzone w zęby,
w kończynie przedniej 3
wolne palce, długi ogon, nie
zrośnięte kręgi piersiowe,
brak grzebienia na mostku,
� cechy płaza: kończyny typu
lądowego, miednica (kość
biodrowa, łonowa,
kulszowa), obręcz miednicza
zbudowana z kręgosłupem 1
kręgiem krzyżowym, płuca.
�cechy gada: wyodrębniona
szyja, kończyna 5-palczasta z
pazurami, uzębione szczęki,
boczne ustawienie oczu, 1
kłykieć potyliczny.
brak grzebienia na mostku,
� cechy ptaka: skrzydła,
pióra, obojczyk zrośnięty w
literę V, podporowe
ustawienie kończyn.
Reliktowa grupa ssaków.
Stekowce (prassaki) – ssaki o cechach gada
� cechy gada: jajorodność, stek, pas barkowy z kością krucza, szerokie
rozstawienie kończyn, budowa oka,
� cechy ssaka: stałocieplność (niepełna 26 – 33 0C), kostki słuchowe, żuchwa
utworzona z 1 kości, serce – 4 działowe, włosy, gruczoły mleczne (bez sutków),utworzona z 1 kości, serce – 4 działowe, włosy, gruczoły mleczne (bez sutków),
gruczoły potowe i łojowe, przepona.
Należą tu: kolczatka (Australia, Nowa Gwinea), dziobak (Australia).
Cechy charakterystyczne dla ryb.
anatomiczne i morfologiczne przystosowanie do życia w wodzie
� opływowy kształt ciała
� płetwy rozpięte na chrzestnych lub kostnych promieniach
� skóra bardzo elastyczna z komórki barwnikowymi (melanofory), pokryta śluzem, bierze
udział w oddychaniu, wydalaniu i osmoregulacji,
� łuski – twory skóry, ochrona,
linia boczna – narząd zmysłu (ciałka zmysłowe)� linia boczna – narząd zmysłu (ciałka zmysłowe)
� oczy (krótkowzroczność), brak powiek, gruczołów łzowych, kąt widzenia 1800 w
płaszczyźnie poziomej,
� skrzela (na łukach skrzelowych a na nich bogato unaczynione listki skrzelowe
� pęcherz pławny – (O2, CO2, N2), narząd hydrostatyczny – zmiana objętości pęcherza przy
zmianie głębokości.
Cechy charakterystyczne dla płazów.
Przystosowania do lądu Przystosowania do wody
� kończyny przednie i tylne, palczaste stopy,
� wilgotna skóra (uczestniczy w oddychaniu),
� płuca, 2 obiegi krwi,
� silniejszy rozwój mózgu (przodomózgowie),
� oko osłonięte powiekami,
� kopulacja i zapłodnienie w wodzie,
� zapłodnienie zewnętrzne, jaja składane
do wody,
� larwy kijanki (woda), ogon zaopatrzony
w płetwę,
� szkielet całkowicie skostniały, ażurowa
czaszka, brak żeber i klatki piersiowej
� czaszka połączona z kręgosłupem przez 2
kłykcie potyliczne,
� ucho wewnętrzne i środkowe.
� dorosłe osobniki kończyny tylne z
błonami pławnymi,
� górnie ustawione oczy i otwory nosowe.
Cechy charakterystyczne dla gadów.
Przystosowania do lądu Cechy anatomiczne
� sucha, zrogowaciała skóra,
nieprzepuszczalna dla gazów,
� palce z pazurami, kończyny 5 –
palczaste podwieszające ciało,
� oko osłonięte 3 powiekami
(dolna, górna, migawkowa)
� szkielet silnie skostniały,
� szczęki zaopatrzone w niezróżnicowane zęby,
� silnie rozwinięte kości obręczy barkowej i miednicy
(zrośnięcie kości biodrowej, łonowej i kulszowej),
klatka piersiowa
� płuca gąbczaste, (dolna, górna, migawkowa)
�ruchliwa głowa ,
� zwinny sposób poruszania się
dzięki udziałowi całego
kręgosłupa.
� płuca gąbczaste,
� serce trójdziałowe (wyjątek krokodyle),
� nerki ostateczne,
� rozwój półkul mózgowych, zaczątki kory mózgowej,
� narządy węchu
� narząd kopulacyjny, zapłodnienie wewnętrzne,
błony płodowe.
Cechy charakterystyczne dla ptaków.
anatomiczne i morfologiczne przystosowanie do lotu
� aerodynamiczny kształt ciała, spneumatyzowane kości, szczeki bez zębów
� kończyny przednie przekształcone w skrzydła, obecność piór,
�zrośnięte kręgi piersiowe (odcinek szyjny – jedyny ruchomy), zrośnięty obojczyk w kształcie
litery „V”, obręcz barkowa silnie związana z mostkiem, kość skokowa (zrośniecie kości stepu i
śródstopia),
� zredukowane kości odcinka ogonowego i czaszki (bez szwów), czaszka połączona 1 � zredukowane kości odcinka ogonowego i czaszki (bez szwów), czaszka połączona 1
kłykciem potylicznym i 2 kręgami szyjnymi,
� silnie rozwinięte płuca, worki powietrzne, serce 4 – działowe,
�brak pęcherza moczowego, stek (kałomocz),
� silnie rozwinięte mięśnie poprzecznie – prążkowane,
� znaczny rozwój mózgu (przodomózgowie), śródmózgowie (płaty wzrokowe), tyłomózgowie
(móżdżek),
� jajorodność, tylko lewy jajnik, owodniowce.
Cechy charakterystyczne dla ssaków.
anatomiczne i morfologiczne przystosowanie do różnorodnych środowisk życia
� różnorodne twory naskórka (włosy, paznokcie, kopyta, rogi, gruczoły potowe, łojowe,
zapachowe, małżowiny uszne,
� różnorodność szkieletu kończyn, zróżnicowane żebra,
� zróżnicowane zęby (heterodontyzm), żołądek (roślinożerne – żwacz, czepiec, księgi,
trawieniec
� pęcherzykowate płuca + przepona jako mięsień oddechowy,
� pofałdowanie kresomózgowie, rozwój kory mózgowej, podział móżdżku na 2 półkule,� dobrze rozwinięte narządy zmysłów,� dobrze rozwinięte narządy zmysłów,�układ krwionośny zamknięty, serce po stronie brzusznej (2p, 2k), 2 obiegi, bezjądrzaste
erytrocyty i płytki krwi,
� gruczoły mlekowe,� stałocieplność (wyjątek stekowce),
� owodniowce – rozwój prosty w osłonkach jajowych (stekowce) lub w ciele samicy
(torbacze i łożyskowce).
Budowa mózgukręgowców.
1 – ryby – śródmózgowie z ośrodkiem wzroku, móżdżek – równowaga, u drapieżnych
(kresomózgowie i płaty węchowe),
1
3
2
(kresomózgowie i płaty węchowe),2 – płaza – kresomózgowie podzielona na 2 półkule, 3 – gada – kresomózgowie (kora mózgowa), 4 – ptaka – rozrasta się kresomózgowi i móżdżek (ośrodki koordynacji i równowagi = lot), 5 – ssaka – kresomózgowie o pofałdowanej
powierzchni, ośrodki pamięci i kojarzenia,
dobrze rozwinięty móżdżek (równowaga i koordynacja).5
4
Narządy zmysłów u kręgowców.
kręgowce narządy zmysłów
ryby linia boczna (mechanoreceptor, urzęsione komórki czuciowe), narząd wzroku – krótkowzroczność (akomodacja przez adaptacyjne ruchy
soczewki, kąt widzenia do 180 stopni),
płazy oko podobnie jak u ryb, ucho środkowe(strzemiączko przyczepione do
błony bębenkowej) – ucho wewnętrzne, narząd węchu (jama nosowa),
narząd smaku (jama gębowa),
gady zmysł dotyku (język), węchu (pola węchowe w jamie nosowej), ucho środkowe (brak u węży), zaczątki ucha zewnętrznego (jaszczurki, środkowe (brak u węży), zaczątki ucha zewnętrznego (jaszczurki,
krokodyle), oko z 3 powiekami i gruczołem łzowym (brak u węży – oko
osłania złuszczający się podczas linienia naskórek), węże odczuwają
drgania podłoża i ciepłoty innych organizmów (polowanie nocą),
ptaki zmysł wzroku (zmiana kształtu soczewki i jej przesuwanie = podwójna
akomodacja), rozróżniają barwy (myszołów – promienie podczerwone),
ssaki zmysły: dotyku, wzroku, słuchu (małżowina uszna, 3 kosteczki słuchowe,
błona bębenkowa, ucho wewnętrzne), węchu, dobrze unerwiona skóra (dotyk, ból, ucisk, zimno, ciepło), zdolność porozumiewania się.
Układ oddechowy
1 – ryby – skrzela,
2 – płazy – słabo pofałdowane workowate
płuca (kijanki – skrzela) + ruchy jamy
gębowo – gardzielowej + skóra,
3 – gady gąbczaste płuca, zwiększona
ilość komór pęcherzykowych (u węży 1
1
zanika) + ruch klatki piersiowej,
4 – ptaki płuca z cienkich rureczek,
rozgałęzień oskrzeli + 9 worków
powietrznych (podwójne oddychanie),
5 – ssaki płuca pęcherzykowate + drogi
oddechowe.
2 3
4 5
UKŁAD WYDALNICZY – wydalanie i osmoregulacja
1 – ryby - proste nerki, moczowody i pęcherz moczowy + skrzela,
2 – płazy - parzyste nerki (typu pranercza), moczowody, pęcherz moczowy, ujście
u dorosłych w kloace, mocznik,
3 – gady – nerka ostateczna (typu zanercza), rozdzielenie układu wydalniczego i
rozrodczego(moczowody uchodzą bezpośrednio do kloaki), kwas moczowy
(niekiedy w postaci krystalicznej),(niekiedy w postaci krystalicznej),
4 – ptaki – nerka ostateczna, barak pęcherza moczowego (morskie – gruczoły
solne), kwas moczowy,
5 – ssaki – parzyste nerki (typu zanercza), skóra (gruczoły potowe), mocznik.
Rozmnażanie kręgowców.
Sposoby rozmnażania
RYBY - rozdzielnopłciowe, dymorfizm płciowy, jajorodne i zapłodnienie zewnętrzne, tarło = jaj
samicy to ikra oblewana mleczkiem samca (sperma), niektóre jajożyworodne (mieczyki, gupiki) –
zapłodnienie wewnętrzne, narząd kopulacyjny – przekształcona płetwa odbytowa,
PŁAZY - rozdzielnopłciowe, dymorfizm płciowy (jaskrawsze ubarwienie samca), okres rozrodów
– „rechot” = rezonator (żaba wodna, kumak nizinny), modzele (zgrubienia na pierwszych palcach
kończyn – przytrzymywanie samicy podczas zapłodnienia), zapłodnienie zewnętrzne (u
ogoniastych – wewnętrzne, narząd kopulacyjny – wysuwający się stek), skrzek (larwy u
salamandry) składane w wodzie,
GADY - narząd kopulacyjny (zapłodnienie wewnętrzne), u większość rozwój w jaju (składane na
ladzie lub w ciele samicy = niektóre węże i jaszczurki), jaja posiadają skórzaste osłonki i dużo substancji zapasowej, błony płodowe, rozwój prosty,
PTAKI – dymorfizm płciowy, u większości nie ma narząd kopulacyjnego (kloaka), samice – lewy
jajnik i jajowód (odcinki produkujące białko i skorupkę), zagniazdowniki, gniazdowniki,
SSAKI – samiec – 2 jądra, 2 nasieniowody (gruczoły dodatkowe – prostata i pęcherzyki nasienne), narząd kopulacyjny, samica - 2 jajniki, 2 jajowody, macica, pochwa, zapłodnienie wewnętrzne, rozwój zarodka w macicy.
Cechy charakterystyczne kręgowców.
1. Powłoka ciała – skóra, gruczoły i wytwory, skóra jest unerwiona i
unaczyniona.
2. Szkielet wewnętrzny (chrzęstny lub kostny) – osiowy, pasów i kończyn.
3. Ośrodkowy układ nerwowy powstały z cewki nerwowej (pęcherzykowaty
mózg i rdzeń kręgowy), kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie,
móżdżek (tyłomózgowie) i rdzeń przedłużony (zamózgowie). Z ośrodkowego
układu – nerwy obwodowe.
4. Narządy zmysłów – wzroku, węchu, smaku, równowagi, dotyku.
5. Zamknięty układ krążenia (2, 3 lub 4 jamowym sercem), 1 lub 2 obiegi krwi.
6. Wydalenie przez parzyste nerki, jednostka funkcjonalna – nefron.
7. Rozmnażanie – rozdzielnopłciowe, dymorfizm płciowy, narządy kopulacyjne,
jajorodne, jajożyworodne, błony płodowe.