SZKIELET OSIOWY - archeo.uw.edu.pl · SZKIELET LUDZKI • szkielet osiowy — skeleton axiale •...

SZKIELET OSIOWY

Osteologia

SZKIELET LUDZKI• szkielet osiowy —

skeleton axiale• szkielet kończyn —

skeleton appendiculare

SZKIELET OSIOWY • szkielet klatki piersiowej — ossa thoracis• kręgosłup — columna vertebralis• czaszka — cranium

SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ — OSSA THORACIS• odcinek piersiowy kręgosłupa — vertebrae

thoracicae• mostek — sternum• żebra — costae

MOSTEK — STERNUM• rękojeść mostka —

manubrium sterni• trzon mostka — corpus

sterni• wyrostek mieczykowaty

— processus xiphoideus

MOSTEK — STERNUMa. rękojeść mostka —

manubrium sternib. trzon mostka — corpus sternic. wcięcie szyjne —incisura

jugularisd. wcięcie obojczykowe —

incisura clavicularise. wyrostek mieczykowaty —

processus xiphoideus

a

b

e

cd

MOSTEK — STERNUMa. wcięcia żebrowe —

incisurae costales

a

MOSTEK — STERNUMokreślanie strony:• nie dotyczy

pomyłki: • fragmenty mostka mogą być pomylone z

fragmentami miednicy lub kręgami dziecięcymi

MOSTEK — STERNUMwzrost: • mostek zrasta się z 4

punktów kostnienia (rękojeść i segmenty 2-4 trzonu mostka), które pojawiają się w okresie płodowym. Zrastanie się segmentów jest często nieregularne, ale zrost dolnych segmentów [4-5] ma miejsce wkrótce po pokwitaniu. Segmenty 2-4 zrastają się we wczesnym wieku dorosłym a rękojeść z trzonem czasem pozostaje nie zrośnięta do śmierci

ŻEBRA — COSTAE• żebra prawdziwe I-VII —

costae verae• żebra rzekome — costae

spuriae– VIII-X połączone z mostkiem

chrząstką żebra VII– XI-XII żebra wolne — costae

fluitantes

ŻEBRA — COSTAE

II

IIII

IIIIII

IVIV

VV

VIVI

VIIVII

VIIIVIIIIXIXXXXIXIXIIXII

ŻEBRO PRAWDZIWE — COSTA VERA• głowa żebra — caput costae• guzek żebra — tuberculum

costae• bruzda żebra — sulcus costae• brzeg dolny• brzeg górny • koniec mostkowy/przedni• kąt żebra — angulum costae

aa

a

b

c

d

e

f

g

ŻEBRO PRAWDZIWE — COSTA VERA

a. głowa żebra — caput costaeb. guzek żebra — tuberculum costaec. szyjka żebra — collum costaed. trzon żebra — corpus costae

a bcd

ŻEBRO NIETYPOWE• Pierwsze żebro jest najbardziej niezwykłe i

stąd łatwe do identyfikacji: szerokie, spłaszczone górno-dolnie, krótkie, mocno wygięte, z jedną tylko powierzchnią stawową na małej okrągłej głowie

• Drugie żebro ma formę przejściową

• Dziesiąte zebro przypomina żebra III-IX ale ma tylko jedną powierzchnię stawową na głowie.

• Jedenaste żebro ma tylko jedną powierzchnię stawową na głowie i nie posiada guzka żebra. Koniec mostkowy jest często wąski i zaostrzony. Trzon żebra charakteryzuje się niewielkim kątem i płytką bruzdą.

• Dwunaste żebro jest krótsze od XI, i może być krótsze o d pierwszego. Przypomina morfologię żebra jedenastego

II

IIII

XX

XIXI

XIIXII

ŻEBRO I I IIa. bruzda żyły podobojczykowej

— sulcus venae subclaviaeb. bruzda tętnicy

podobojczykowej — sulcus arteriae subclaviae

c. guzek mięśnia pochyłego przedniego — tuberculum musculi scaleni anterioris

d. guzowatość mięśnia zębatego przedniego — tuberositas musculi serrati anterioris

ab

c

d

ŻEBRA — COSTAEokreślanie strony:• głowa żebra położona jest tylnie, koniec mostkowy przednio,

brzeg dolny jest bardziej ostry (nad nim znajduje się bruzda żebra), również guzek żebra znajduje się na stronie dolnej

pomyłki: • mogą zostać pomylone z dolną krawędzią miednicy, głowa

wraz z szyjką mogą być pomylone z fragmentami k. sródręcza lub śródstopia, a w przypadku pierwszego żebra także z wyrostkiem poprzecznym kręgu piersiowego. Sama głowa może być pomylona ze złamaną k. łokciową dziecka

ŻEBRA — COSTAEwzrost: • żebra poza żebrami wolnymi kostnieją z 4 punktów kostnienia.

Nasady na stawowych i nie stawowych częściach guzka żebra pojawiają się u nastolatków, przyrastają zaś we wczesnym wieku dorosłym

KRĘGOSŁUP — COLUMNA VERTEBRALIS• odcinek szyjny — vertebrae

cervicales — [C] — (7)• odcinek piersiowy — vertebrae

thoracicae — [T] — (12) • odcinek lędźwiowy — vertebrae

lumbales — [L] — (5) • odcinek krzyżowy — os

sacrum/vertebrae sacrales — [S] — (5)

• kość guziczna —coccyx/os coccygis — (4-5)

a

b

c

de

KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. SZYJNY vertebrae cervicales • kręg szczytowy atlas (C1)• kręg obrotowy axis (C2)• pozostałe kręgi

Kręgi szyjne

a

b

d

c

a. otwór kręgowy — foramen vertebrale

b. trzon kręgu — corpus vertebrae/vertebrale

c. łuk kręgu/kręgowy — arcus vertebrae/vertebralis

d. nasada łuku kręgu/kręgowego — pediculus arcus vertebrae/vertebralis

e. blaszka łuku kręgu/kręgowego — lamina arcus vertebrae/vertebralis

e

b

Kręgi szyjne f. wyrostek kolczysty — processus

spinosus

g. wyrostek poprzeczny — processus transversus

h. wyrostek stawowy górny — processus articularis superior

• wyrostek stawowy dolny — processus articularis interior

k. otwór wyrostka poprzecznego —foramen processus transversi

f

g

h

i

k

Odcinek szyjny: kręg szczytowy atlas C1• leży między czaszką a

kręgiem obrotowym. Wyrostki stawowe C1 są wklęsłe i wydłużone i kontaktują się z kłykciami k. potylicznej czaszki. C1 nie ma trzonu oraz górnego lub dolnego krążka stawowego. Na powierzchni tylnej przedniego łuku tego kręgu (przedniej krawędzi otworu kręgowego) znajduje się owalna powierzchnia stawowa łącząca się z zębem C2

Odcinek szyjny: kręg obrotowy axis C2• także nie posiada

typowego trzonu, lecz wystający wyrostek, który tworzy oś obrotu C1, zwany zębem dens. W ten sposób kiwanie głową powoduje ruch pomiędzy wyrostkami stawowymi górnymi C1 i kłykciami k. potylicznej czaszki, a zaprzeczanie powoduje obrót C1 wokół osi zęba C2

Odcinek szyjny: C1 i C2

Odcinek szyjnyRozpoznawanie: • trzony kręgów szyjnych są łukowato wygięte

w kierunku dolno-górnym i mniejsze niż w innych kręgach

• w nasadzie łuku kręgu znajdują się otwory wyrostka poprzecznego foramen processus tranversi. łuki są stosunkowo duże i szerokie w porównaniu do trzonów

• wyrostek kolczysty wystaje poziomo za trzonem kręgu, głównie tylnie, nieco dolnie. W. k. jest zwykle dwudzielny i często asymetryczny na końcu, krótszy niż piersiowy i nie tak masywny jak lędźwiowy

• wyrostki poprzeczne są niewielkimi pojedynczymi, lub sparowanymi guzkami wystającymi bocznie za otworami wyrostka poprzecznego

• górne i dolne wyrostki stawowe są ukształtowane płasko lub lekko wklęśle . Leżą równolegle, skierowane są górno-przednio w kierunku dolnotylnim. Wyrostek dolny jest położony nieco bardziej tylnie od górnego

Odcinek szyjny: powierzchnia górna

Odcinek szyjny: kręg C7• jest przejściowy między odcinkiem szyjnym a

piersiowym. Ma największy trzon ze wszystkich kręgów szyjnych i ma płaską powierzchnie stawową dolną. Jego wyrostek kolczysty do złudzenia przypomina wyrostki kolczyste k. piersiowych.

KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. SZYJNY vertebrae cervicalesOkreślanie strony:• oś długa wyrostka kolczystego kręgu jest

ustawiona tylnodolnie• górne wyrostki stawowe są skierowane

tylnogórnie, dolne odwrotnie• podniesione krawędzie powierzchni stawowej

trzonu znajdują się na powierzchni górnej

KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. PIERSIOWY vertebrae thoracicae

Dołki żebrowefoveae costale

Kręgi szyjne

a

b

b

c

c

d

d

e






Kręgi szyjne

f. wyrostek kolczysty — processus spinosus

g. wyrostek poprzeczny — processus transversus


i. wyrostek stawowy dolny — processus articularis interior

i

f

h

f

g

Kręgi szyjne

j. dołki żebrowe foveae costale

j1. górny superior

j2. dolny interior

j3. wyrostka poprzecznego processus transversi

j2

j1

j3

j3

j1

Odcinek piersiowy: T1-T12Rozpoznawanie: • trzony kręgów piersiowych górnych są mniej więcej trójkątne w

kształcie patrząc na powierzchnię górną, podczas gdy dolne są bardziej okrągłe. K. piersiowe są pośrednie w wielkości między k. szyjnymi a k. lędźwiowymi. trzony k. piersiowych na częściach bocznych posiadają powierzchnie stawowe (dołki stawowe) stanowiące oparcie dla żeber. Każde typowe żebro ma dwa połączenia z kręgiem: jedno na trzonie, drugie na końcu wyrostka poprzecznego. Trzony od T2 do T9 posiadają dolną i górną połówkę powierzchni stawowej (dołek stawowy górny i dolny). Pozostałe kręgi piersiowe posiadają jeden dołek stawowy.

• otwór kręgowy jest mniejszy w stosunku do trzonu i jest bardziej okrągły niż w przypadku k. szyjnych. K. piersiowe nie mają otworowi wyrostka poprzecznego

• wyrostek kolczysty jest długi, prosty i wąski w stosunku do krótkiego, dwudzielnego wyrostka kolczystego k. szyjnych, czy haczykowatych wyrostków k. lędźwiowych. Kąt między w. kolczystymi a trzonami kręgów staje się coraz bardziej ostry i skierowany w dół w kręgach od T2 do T8

• wyrostki poprzeczne są elementami odstającymi wyraźnie od łuków. Znajdują się na nich dołki żebrowe wyrostków poprzecznych fovea costalis processus transversi łączące się z guzkami żebra

• górne i dolne wyrostki stawowe są płaskie i ustawione pionowo, skierowane dokładnie do przodu (wyrostek dolny) lub do tyłu (wyrostek górny)

Odcinek piersiowy: T1, T10-T12

T1: posiada całą powierzchnię stawową żebrową od góry i połówkę od dołu. Najbardziej przypomina kręgi szyjne

T10: zwykle posiada całą powierzchnię stawową żebrową od góry i dołki żebrowe wyrostków poprzecznych

T12: przypomina T11 ale dolna powierzchnia stawowa trzonu wygląda tak, jak w odcinku lędźwiowym

T11: posiada całą powierzchnię stawową żebrową od góry lecz nie ma dołków żebrowych wyrostków poprzecznych

Odcinek piersiowy: T1-T12

Odcinek piersiowy• Określanie strony:• oś długa wyrostka kolczystego kręgu jest

ustawiona tylnie i skierowana ostro w dół, szczególnie w środkowej części odcinka piersiowego

• górne wyrostki stawowe są skierowane tylnie, dolne odwrotnie

• dołki żebrowe wyrostków poprzecznych skierowane są przedniobocznie

• w rzucie bocznym dolne wyrostki stawowe są wyraźnie oddzielone od trzonu kręgu wymiar górny trzonu kręgu jest mniejszy niż dolny

KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. LĘDŹWIOWY vertebrae lumbales • największy rozmiar

Kręgi lędźwiowe

b

b

ac

d

e

d






Kręgi lędźwiowe

f. wyrostek kolczysty — processus spinosus

g. wyrostek poprzeczny — processus transversus / wyrostek żebrowy — processus costalis


i. wyrostek stawowy dolny — processus articularis interior

f

f

g

g

i

h

Odcinek lędźwiowyRozpoznawanie: • trzony kręgów lędźwiowych nie posiadają dołków

żebrowych i otworów wyrostków poprzecznych

• łuk kręgu jest bardzo mały w stosunku do trzonu

• wyrostek kolczysty przypomina ostrze siekiery, jest duży i tępo zakończony, bardziej poziomo ułożony niż wyrostki kolczyste innych kręgów (są prostopadłe do płaszczyzny czołowej)

• wyrostki poprzeczne są stosunkowo mniejsze i cieńsze niż w odcinku piersiowym, bez żadnych powierzchni stawowych. L1 praktycznie jest ich pozbawiony, zwiększają się w kolejnych kręgach

• górne i dolne wyrostki stawowe nie są równoległe. Górne wyrostki stawowe są wklęsłe i skierowane tylno-przyśrodkowo, dolne są wypukłe i skierowane przednio-bocznie

Odcinek lędźwiowy: L1-L5

L1: jest najmniejszy. wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt wydłużonego pionowo prostokąta

L2: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt wydłużonego pionowo prostokąta

L3: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt kwadratu

L3: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt kwadratu

L5: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt wydłużonego poziomo prostokąta

Odcinek lędźwiowy: L1-L5

Odcinek lędźwiowy

Określanie strony:• oś długa wyrostka kolczystego kręgu jest

skierowana od trzonu i blaszki łuku kręgu górno-bocznie

• górne wyrostki stawowe są wklęsłe i skierowane tylno-przyśrodkowo, dolne są wypukłe i skierowane przednio-bocznie

• zwróć uwagę na przerwę między dolnymi wyrostkami stawowymi i tylną ścianą trzonu kręgu w rzucie bocznym. Łuk kręgu zaczyna się w górnej połowie trzonu kręgu

KOŚĆ KRZYŻOWA — OS SACRUM/SACRALEa. skrzydła k. krzyżowej — alae sacralisb. otwory krzyżowe miedniczne (brzuszne) — foramina sacralia

pelvina (ventralia)c. kresy poprzeczne —lineae transversae

ba

c

a

KOŚĆ KRZYŻOWA — OS SACRUM/SACRALEa. wyrostek stawowy górny —

processus articularis superiorb. powierzchnia grzbietowa —

facies dorsalisc. grzebień krzyżowy —

pośrodkowy crista sacralis mediana

d. rozwór krzyżowy — hiatus sacralis

a

b

c

d

a

c

KOŚĆ KRZYŻOWA — OS SACRUM/SACRALEa. wzgórek —promontoriumb. powierzchnia uchowata — facies auricularis

a. podstawa k. krzyżowej —basis ossis sacri

a

KOŚĆ KRZYŻOWA — OS SACRUM/SACRALE

KOŚĆ KRZYŻOWA — OS SACRUM/SACRALEokreślanie strony:• nie dotyczy

pomyłki: • podstawa k. krzyżowej może być pomylona z

dolnymi kręgami lędźwiowymi

a. rożek guziczny — cornu coccygeum/coccygeale

K. GUZICZNA — OS COCCYGIS/COCCYX

aa

SZKIELET OSIOWY - archeo.uw.edu.pl · SZKIELET LUDZKI • szkielet osiowy — skeleton axiale •...

Documents

Transcript of SZKIELET OSIOWY - archeo.uw.edu.pl · SZKIELET LUDZKI • szkielet osiowy — skeleton axiale •...