ŻWIENIE NORMATYWNE I EKOLOGICZNE KRÓW MLECZNYCH

ŻWIENIE NORMATYWNE I EKOLOGICZNE KRÓW MLECZNYCH

IZ PIB Balice k. Krakowa

Prof.dr hab.Krzysztof Bilik

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI KRÓW MLECZNYCH HODOWANYCH W KRAJU

Stan pogłowia bydła w kraju około 5 800 000 szt.

w tym stan krów 2 585 000szt

Pod kontrolą użytkowności mlecznej ok.582 000 krów (tj. 22,5% populacji )

W 2009 r. odnotowano wzrost populacji krów pod oceną o 7137 szt.( tj. 1,23% ) w stosunku do 2008 r.

LICZEBNOŚĆ I WYDAJNOŚĆ MLECZNA KRÓW POD OCENĄ W POLSCE I NIEKTÓRYCH KRAJACH

( ICAR,2008 )

Krajex

Polska Słowacja Czechy Austria WęgryWyszczególnienie

Liczebność krów (szt) 582 067 148 000 390 129 385 411 195 022

Ilość krów w oborze( szt) 29,2 206 179 16,1 334

Wydajność mleka (kg/szt.) w 305-dniowej laktacji 6935 6913 7689 6830 7689

22,5 86,0 96,7 72,7 73,6% krów pod oceną

4,17 4,13 3,88 4,15 3,88Tłuszcz ( % )

3,33 3,23 3,33 3,40 3,33Białko ( % )

X Polska wg wyników oceny za 2009 r.,pozostałe kraje wg oceny za 2008 r.

PRODUKCYJNOŚĆ MLECZNA OCENIANYCH KRÓW W NIEKTÓRYCH WOJEWÓDZTWACH

Najwyższe wydajności mleka uzyskiwano w stadach zlokalizowanych w zachodniej i północno-zachodniej Polsce, a najniższe w południowo-wschodnich i południowych województwach ( podkarpackie i małopolskie)

Przeciętne wydajności ocenianych krów (wg WOWU, 2009)

Województwa

Ilość 1 Przeciętna wydajność 2

obór (szt.)

krów w oborze (szt.)

mleko (kg)

Tłuszcz (%)

białko (%)

Lubuskie 83 101,5 8150 3,95 3,34Wielkopolskie 3359 34,7 7561 4,12 3,36 Zachodniopomorskie 359 47,6 7222 3,96 3,31

Podkarpackie 402 16,1 5348 4,05 3,31

Polska 19 299 30,0 6935 4,17 3,33

Świętokrzyskie 388 15,5 6463 4,40 3,32

1 Największa ilość ocenianych krów: wielkopolskie – ok.117 000, mazowieckie – 93 000 i podlaskie – 81 700 szt. 2 średnia wydajność mleka od krowy ok.. 4 700 kg

PRIORYTETY FERM BYDŁA MLECZNEGO

Podstawowym celem współczesnych gospodarstw specjalizujących się w produkcji mleka jest dążenie do osiągnięcia wysokiej wydajności mlecznej, przy jednoczesnym zachowaniu dobrej zdrowotności i płodności krów oraz optymalnej zawartości tłuszczu i białka w mleku. W wyniku wieloletniego doskonalenia genetycznego krajowej populacji bydła czarno-białego przy wykorzystaniu buhajków rasy hf wytworzono rodzimą, wysokowydajną rasę polską holsztyńsko-fryzyjską. Utrzymanie w stadach krów tej rasy wysokiej i stabilnej wydajności mlecznej wymaga stosowania nowoczesnych systemów żywienia , które powinny zapewnić pełne pokrycie zapotrzebowania energetycznego, białkowego i mineralno-witaminowego w poszczególnych stadiach cyklu produkcyjnego.

NOWOCZESNE SYSTEMY ŻYWIENIA KRÓW MLECZNYCH STOSOWANE W POLSCE

Nazwa systemu normowania energii i białka oraz rok ostatniego wydania

Kraje, w których głównie jest stosowany

INRA,2009, IZ PIB-INRA (francuski) Francja, Polska, Irlandia

DLG, 1997 (niemiecki) Niemcy, Polska

NRC, 2001 (amerykański) USA, Izrael, Węgry, Włochy, Polska

Stosowane systemy żywienia zwierząt przeżuwających mają wspólne podstawy. Uwzględniają one metabolizm białka i energii zarówno w żwaczu jak i poza żwaczem, a potrzeby energetyczne i białkowe zwierząt traktują łącznie. Żywienie wysokowydajnych krów mlecznych dawkami bilansowanych wg tych systemów, pozwala na maksymalne wykorzystanie składników pokarmowych skarmianych pasz oraz ograniczenie strat azotu w moczu i kale.

ZAŁOŻENIA NORM ŻYWIENIA PRZEŻUWACZY wg IZ PIB INRA ( 2009 )

Podstawą tych norm są trzy wzajemnie ze sobą powiązane

systemy żywienia

energetyczny białkowy

pobrania pasz

Dotyczą one zarówno oceny wartości pokarmowej pasz jak i potrzeb pokarmowych

zwierząt

SYSTEM ENERGETYCZNY

Schemat wykorzystania energii pasz

Energia kału

Energia moczu

Energia metanu

ENERGIA BRUTTO ( EB )

Wydatek ciepła związany z trawieniem pasz

ENERGIA STRAWNA ( ES )

ENERGIA NETTO ( EN )

ENERGIA METABOLICZNA ( EM )

ENERGIA NETTO BYTOWA ( EN b)

ENERGIA NETTO PRODUKCYJNA ( EN p)

(-)

(-)

(-)

(-)

Przy ocenie posługujemy się jednostkami pokarmowych produkcji mleka (JPM). 1 JPM to ilość energii netto w wyprodukowanym mleku (EN1), którą dostarcza 1 kg standardowego ziarna jęczmienia podawanego jako pasza produkcyjna krowie w okresie laktacji. 1JPM = 1700 kcal EN ( 1.7 Mcal lub 7,1128 MJ ).

SCHEMAT OCENY WARTOŚCI POKARMOWEJ BIAŁKA PASZ

BIAŁKO OGÓLNE ENERGIA (SMOF)

Ulegające rozkładowi w żwaczu BURŻ

Nie ulegające rozkładowi w żwaczu BNRŻ

Białko mikroorganizmów

żwacza BMŻ

Białko mikroorganizmów żwacza BMŻ (0,145g/g SMOF)

TRAWIONE W JELICIE BIAŁKO:MIKROORGANIZMÓW

ŻWACZA PASZYMIKROORGANIZMÓW

ŻWACZA

BTJMN BTJP BTJME

BTJN

Suma BTJMN i BTJP

BTJE

Suma BTJME i BTJP

Wartość pokarmową białka pasz wyraża się w białku właściwym rzeczywiście trawionym w

jelicie (BTJ)

Potrzeby białkowe (aminokwasowe) krowy są zaspokajane przez białko trawione w jelicie cienkim (BTJ) na drodze enzymatycznej,

które składa się z :

- białka mikroorganizmów żwacza (BMŻ)

- białka paszy nie ulegające rozkładowi w żwaczu (BNRŻ)

Zdolność mikroorganizmów żwacza do syntezy własnego białka zależy od :

- ilości dostępnego azotu amonowego (N-NH3) pochodzącego z paszy

- ilość energii, tj. część strawnej masy organicznej paszy ulegającej fermentacji w żwaczu (SMOF)

SYSTEM POBRANIA PASZY

Dowolne pobranie paszy objętościowej przez krowę związane jest ze składem i budową roślin, a zwłaszcza zawartością ścian komórkowych i stopniem ich zdrewnienia. Wiąże się to wartością wypełnieniową (WW) paszy, np. późno zebrana zielonka o zdrewniałych ścianach komórkowych, (tj. wysokiej wartości wypełnieniowej), będzie pobierana przez krowę w mniejszych ilościach niż zielonka młoda o niskiej wartości wypełnieniowej. Jedna jednostka wypełnieniowa dla krowy mlecznej ( 1 JKW ) odpowiada 1 kg suchej masy ( SM ) pobranej przez standardową krowę (o masie ciała 600 kg i wydajności 25 kg mleka o zawartości 4% tłuszczu) na wzorcowym pastwisku, na którym standardowa krowa pobiera 17 kg SM, tj. 17 JWK. Taka ruń powinna zawierać w 1 kg SM: 150g BO, 250g włókna i 0,95 JPM.

● stanu fizjologicznego ● masy ciała ● rasy ● jakości i smakowitości paszy objętościowej

Zdolność pobrania paszy przez krowę (ZPP, JWK/dzień jest cechą charakterystyczną i zależy od:

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POBRANIE PASZY

W żywieniu zwierząt przeżuwających szczególnie ważne jest pobranie podstawowych pasz objętościowych.

Pobieranie paszy przez krowę jest ściśle związane

z pracą żwacza

Czasem zalegania cząsteczek paszy w przedżołądkach

Szybkością przechodzenia przez żwacz

Intensywnością zachodzących w nim procesów fermentacyjnych

W zależności od masy ciała i wydajności mlecznej krów w czasie laktacji, do normalnego przebiegu procesów trawienia niezbędne jest spożycie w paszach ( objętościowych i treściwych ) od 14 do 22 kg suchej masy.

PRAWIDŁOWY PRZEBIEG LAKTACJI

Na wykresie można zauważyć, że w miarę zwiększania się wydajności mlecznej krów, przesuwa się w czasie szczyt laktacji, w którym krowa uzyskuje maksymalną produkcję mleka

Standardowe krzywe laktacji przy różnych wydajnościach (Krichgessner,1997)

5 10 15 20 25 30 35 40 44 51

8000 7000 6000 5000 4000 3000

wydajność roczna

(kg)

Okres zasuszenia

Tygodnie laktacji

Pro

dukc

ja m

leka

(kg

/dzi

eń) 40

35

30

25

20

15

10

5

POTRZEBY POKARMOWE KRÓW MLECZNYCH

Zapotrzebowanie krowy na składniki pokarmowe zależy od zmian zachodzących w produkcji mleka w ciągu cyklu produkcyjnego obejmującego początkowy i środkowy ( pełny ) okres laktacji i zasuszenia.

Zmiany w wydajności mleka, masie ciała i pobraniu paszy u krów po wycieleniu (IZ-INRA,2001)

W początkowym okresie laktacji, gdy produkcja mleka szybko wzrasta pobranie paszy nie pokrywa w pełni zapotrzebowania na składniki pokarmowe i występuje deficyt energetyczny. Aby pokryć niedobór energii, krowy wykorzystują rezerwy tłuszczowe i białkowe ciała i tracą na wadze. Maksymalne pobranie paszy krowa osiąga dopiero w 11 – 12 tygodniu laktacji (wówczas dzienna ilość pobieranej paszy (SM) jest o około 35% większa, niż w 1 tygodniu laktacji). Odnowienie rezerw (zwiększenie masy ciała) następuje w środkowym okresie laktacji.

produkcja mleka

pobranie paszy

masa ciała

0 10 20 30 40 50

tygodnie

początek laktacji środkowy okres laktacji

zasuszenie

DOPUSZCZALNE NIEDOBORY ENERGII I STRATY MASY CIAŁA NETTO WE WCZESNYM OKRESIE LAKTACJI U

KRÓW W DOBREJ KONDYCJI PO WYCIELENIU

Produkcja maksymalna (kg mleka/dzień)

Niedobór energetyczny (JPM) Straty masy

ciała netto (kg)*

pierwiastki wieloródki tygodnie laktacji

Całkowita ilość JPM

10 do 15 15 – 20 4 – 5 20 10

20 - 25 5 - 6 40 20

16 do 22 25 – 30 6 – 7 70 30

30 – 35 7 – 8 130 40

23 do 27 35 – 40 8 – 9 200 50

≥ 28 40 – 45 9 – 10 250 60

* Założono, że zawartość przewodu pokarmowego zwiększa się o 4 kg na dodatkowy 1 kg dowolnie pobranej suchej masy (DPSM).

ZASADY ŻYWIENIA KRÓW MLECZNYCH W POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH CYKLU

PRODUKCYJNEGO

Żywienie w pierwszym okresie laktacji (od porodu do 90 dnia po wycieleniu).

Po wycieleniu krowy powinny otrzymywać te same pasze objętościowe i treściwe, którymi były karmione w ostatnich trzech tygodniach przed wycieleniem.

Przy stosowaniu tradycyjnego (trójczłonowego) systemu zadawania pasz, ilość skarmianej paszy treściwej zwiększa się stopniowo, w stosunku do dawki paszy treściwej z ostatniego tygodnia przed wycieleniem, o około 1,5–2 kg/tydzień, w ciągu każdego kolejnego tygodnia, aż do pokrycia zapotrzebowania na maksymalną produkcję mleka (PM) w szczycie laktacji.

Przy stosowaniu dawek kompletnych (TMR) – w okresie od 3 tyg. przed wycieleniem do 12-13 tygodnia laktacji, podaje się TMR o większej koncentracji energii i białka/kg SM niż w pełnym okresie laktacji.

DAWKOWANIE PASZY TREŚCIWEJ DLA KRÓW WIELORÓDEK1 PRZED WYCIELENIEM I W

POCZĄTKOWYM OKRESIE LAKTACJI (IZ PIB-INRA,2009)

Pasza treściwa w okresie przed wycieleniem (kg/dzień) Po wycieleniu

∆2 (kg mleka)

tygodniezwiększenie ilości paszy treściwej3

(kg)

Pasza treściwa w

okresie szczytu laktacji

(kg/dzień)

tydzień laktacji4

- 3 - 2 - 1

5 0 0 1 +1 1 do 2 1

5-10 0 0 2 +1 do 2 3 do 4 2

10-15 1 2 3 +2 do 3 5 do 6 2 do 3

15-20 2 2 3 +4 do 5 7 do 8 4 do 5

>20 2 3 3 +6 do 8 9 do 11 5 do 6

1Dla pierwiastek należy zwiększyć przewidywaną produkcję maksymalną (PMp) o 5 kg mleka, 2 ∆ różnica między przewidywaną wydajnością mleka w szczycie laktacji, a produkcją mleka skorygowanego (4%tłuszczu) uzyskaną z pasz objętościowych bez dodatku pasz treściwych, 3 Ilość paszy w okresie szczytu lak. (kg/dzień) – ilość paszy skarmianej w ostatnim tyg. przed wycieleniem 4 Tydzień laktacji, w którym krowa uzyskuje produkcję maksymalną (PM).

SPOSÓB ZADAWANIA PASZ W SZCZYCIE LAKTACJIKrowy w szczycie laktacji powinny być żywione do woli, zapewnić im dostęp do dobrych pasz objętościowych (lub dawki kompletnej TMR) przez całą dobę oraz do wody pitnej.

Przy tradycyjnym (oddzielnym) systemie zadawania pasz powinno się:

Pasze treściwe podawać po paszach objętościowych, co znacznie ogranicza możliwość wystąpienia kwasicy żwacza

Zwiększyć częstotliwość zadawania paszy treściwej, tak aby w trakcie jednego odpasu krowy nie pobierały więcej niż 3 kg, lub stosować automatyczne dozowniki

(stacje paszowe, sterowane komputerowo)

Unikać zmiany składu dawki pokarmowej (adaptacja bakterii żwacza do nowej dawki trwa 2-3 tyg.)

Zapewnić stały dostęp do wody pitnej (krowa produkująca 35-40 kg mleka pobiera ok.90-100 kg wody, czyli 3,6-3,8 kg wody/kg SM dawki pokarmowej)

Stosować dodatki buforujące pH płynu żwacza, które przeciwdziałają gromadzeniu się kwasu mlekowego w płynie żwacza (np. kwaśnego węglanu sodu tj.sody

oczyszczonej 1-1,5% dawki

SPOSÓB ZADAWANIA PASZ W SZCZYCIE LAKTACJI cd.

Przy systemie dawek kompletnych (TMR)

Stosować TMR odpowiedniej zawartości suchej masy oraz koncentracji energii i białka w kilogramie SM w zależności od poziomu wydajności mlecznej

Zachować odpowiednią strukturę fizyczną skarmianego TMR-u (cząsteczki paszy o długości powyżej 38 mm

Zwiększyć krotność zadawania i podgarniania TMR-u na stole paszowym (np.przez zamontowanie automatycznego podgarniania paszy tzw. „Agrokelnera”)

Zapewnić krowom odpowiedni dostęp do żłobu lub stołu paszowego (eliminacja konkurencji w stadzie)

ZAGROŻENIA ZDROWOTNE PRZY DAWKOWANIU PASZY TREŚCIWEJ

Maksymalny udział paszy treściwej w dawce pokarmowej dla krowy mlecznej nie powinien być większy niż 50% suchej masy dawki. Nadmierna

ilość pasz treściwych zwłaszcza zawierających łatwo fermentujące węglowodany (skrobię), może powodować:

Obniżenie pH płynu żwacza i w efekcie wystąpienie kwasicy żwacza

Spadek pobrania pasz objętościowych i wydajności mleka

Wystąpienie schorzeń i zaburzeń metabolicznych (np. skręt trawieńca, schorzenia racic)

Zmianę wyglądu odchodów, zwłaszcza ich konsystencji i wielkości cząstek ( np. zbytnio rozwodniony i śluzowaty kał)

ŻYWIENIE W OKRESIE PEŁNEJ LAKTACJI

Okres pełnej laktacji trwa od początku 4 miesiąca laktacji do zasuszenia. Oprócz pokrycia zapotrzebowania bytowego i produkcyjnego, przy bilansowaniu dawek pokarmowych w tym okresie należy uwzględnić konieczność odbudowy energetycznych rezerw ciała krowy. Gromadzenie rezerw ciała w II połowie laktacji wymaga:

U krów wieloródek 4,5 JPM i krów pierwiastek 3,5 JPM/kg przyrostu masy ciała.

Krowy ras mlecznych powinny zakończyć odbudowę rezerw ciała przed rozpoczęciem okresu zasuszania.

Z pasz objętościowych dobrej jakości krowa powinna wyprodukować w okresie żywienia zimowego 12-13 kg mleka; na produkcję wyższą konieczny jest dodatek paszy treściwej (około 0,5 kg/ 1 kg mleka powyżej 12-13 kg).

Ilość stosowanego dodatku paszy treściwej zależy jednak od jakości paszy objętościowej (im wyższa jej wartość, tym mniejszy dodatek paszy treściwej) oraz koncentracji energii w paszy treściwej.

DAWKOWANIE PASZY TREŚCIWEJ W ZALEŻNOŚCI OD JAKOŚCI PASZY OBJĘTOŚCIOWEJ I WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ PASZY

TREŚCIWEJ ( KOWALSKI, 2004)

Jakość pasz objętościowych

Wydajność mleka z dawki pasz objętościowych

(kg/dzień)

Dawka paszy treściwej (kg/kgmleka) w zależności od wartości energetycznej paszy

treściwej (JPM/kg)

0,8 0,9* 1,0**

Mierna 5 0,56 0,50 0,45

Średnia 5 - 10 0,50 0,45 0,42 Dobra 10 – 15 0,45 0,38 0,36

Bardzo dobra 15 0,42 0,36 0,33

* Mieszanka treściwa złożona z ziarna: jęczmienia, owsa i otrąb pszennych (34:33:33). ** Mieszanka treściwa składająca się z ziarna: jęczmienia, owsa, kukurydzy (80:10:10).

ŻYWIENIE KRÓW W OKRESIE ZASUSZENIA (ogólne zasady)W okresie zasuszenia krowy nie powinny być żywione zbyt intensywnie, aby nie nastąpiło zbytnie otłuszczenie, mogące się przyczynić do wystąpienia zaburzeń metabolicznych po wycieleniu. W tym okresie organizm krowy przygotowuje się do porodu oraz intensywnej produkcji mleka w kolejnej laktacji. Ilość dostarczonych w dawce skł. pokarmowych powinna zaspokoić potrzeby bytowe oraz umożliwić prawidłowy rozwój płodu, łożyska i gruczołu mlekowego.

Okres cielnościZapotrzebowanie

ENL (JPM)

BTJ (g)

ZPP (JWK) Okres cielności:

- Przed 7 miesiącem (zap. bytowe) 1

- 7mieśiąc 2

- 8mieśiąc 2

- 9mieśiąc 2

5,0 395 (11,5

5,9 470 do 6,6 530 15,5) 7,6 600

Dzienne zapotrzebowanie pokarmowe krowy wieloródki o masie 600kg w ostatnim trymestrze ciąży (IZ PIB-INRA, 2009)

1 Zbe (JPM/dz.)= 1,4 + 0,6 MC/100; Zbb (BTJ/dz.) = 95 + 0,5 MC,2 w 7, 8 i 9 miesiącu ciąży zwiększone o dodatkowe zapotrzebowanie na rozwój płodu, łożyska i gruczołu mlekowego: energetycznie (JPM) o 0,9, 1,6 i 2,6 a białkowe (BTJg) o 75, 155 i 205; odpowiednio.

W badaniach naukowych i praktyce hodowlanej wykazano, że wprowadzenie podziału na dwa podokresy umożliwia uzyskanie wzrostu wydajności w laktacji nawet o ponad 700 kg mleka.

POTRZEBY POKARMOWE KRÓW W OKRESIE ZASUSZENIA

W praktyce hodowlanej przyjmuje się, że optymalny okres zasuszenia powinien trwać 7-8 tygodni. Żywienie krów

w okresie zasuszenia powinno być podzielone na dwa podokresy:

zasuszenia właściwego, tj. od 7-8 tygodnia do końca 4 tygodnia przed wycieleniem;

przejściowy przed porodem, tj. od początku 3 tygodnia przed wycieleniem do wycielenia.

Żywienie w okresie zasuszenia właściwego

W okresie zasuszenia właściwego, tj. od 7-8 tygodnia przed wycieleniem do końca 4 tygodnia przed wycieleniem krowy powinny być żywione dawkami pokarmowymi z wysokim udziałem pasz objętościowych-włóknistych, które wypełniając przewód pokarmowy, umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie żwacza.

Pobranie suchej masy w tym okresie wynosi około 1,7-2,0% masy ciała, (np. krowa ważąca 600 kg pobiera ok. 10-12 kg SM/dzień).

W okresie zasuszenia właściwego zaleca się:

ograniczyć ilość skarmianych kiszonek z roślin motylkowatych (ze względu na dużą zawartość Ca, a zwłaszcza K) oraz kukurydzy (nadmiar energii),

w okresie letnim wypuszczać krowy na pastwisko (ruń bogata w β-karoten i witaminę E),

w okresie zimowym skarmiać kiszonkę z traw oraz siano i słomę pastewną (nie spleśniałe). Dawka pasz treściwych (ok. 1 kg) powinna jedynie służyć jako nośnik dodatków mineralno-witaminowych. Nie zaleca się skarmiać liści buraczanych (świeżych i kiszonych).

W ostatnim tygodniu przed porodem pobranie paszy zmniejsza

się o 25-35%

Żywienie w okresie przejściowym

W porównaniu z pierwszym (właściwym) okresem zasuszenia o wiele bardziej skomplikowane jest żywienie w okresie przejściowym przed porodem, tj. od początku 3 tygodnia przed wycieleniem do dnia wycielenia. Nieprawidłowe żywienie w okresie przejściowym

może bowiem być przyczyną:

słabego pobierania paszy w szczycie laktacji,

częstszych przypadków kwasicy żwacza po wycieleniu,

trudności w osiągnięciu przewidywanej wydajności mleka,

częstych przypadków chorób metabolicznych, takich jak:

stłuszczenia wątroby (syndrom tłustej krowy), ketoza, zaleganie okołoporodowe, przemieszczenie trawieńca.

Zmiana pobrania SM przez krowy w ostatnich 3 tygodniach okresu zasuszenia (Grummer, 1999)

Krowy (masa ciała)Pobranie SM

(kg/dzień)Pobranie SM %

masy ciała)

-21 dzień -1 dzień -21 dzień -1 dzień

Pierwiastki (605 kg)

Krowy (740 kg)

10,3 7,4 1,71 1,22

14,4 9,8 1,94 1,33

Zmniejszonemu pobraniu paszy w okresie przejściowym towarzyszy znaczny wzrost płodu, co stwarza konieczność dość dużego zwiększenia koncentracji energii w 1 kg SM dawki.

Dawki pokarmowe stosowane w okresie przejściowym

W okresie przejściowym powinno się:

Rozpocząć przyzwyczajanie krowy do pasz (objętościowych i treściwych),

Stosować dawkę pokarmową o większej koncentracji energii i białka w kg SM,

Skarmianie paszy treściwej rozpocząć od w 3 tygodnia przed porodem,

Maksymalne dawki paszy treściwej przed wycieleniem nie powinny przekraczać 0,5% masy ciała krowy, a przy niskiej jakości pasz

objętościowych do 0,8% masy ciała krowy.

Dodatek pasz treściwych (zwłaszcza skrobiowych) sprzyja:

lepszemu rozwojowi brodawek żwaczowych, co zwiększa powierzchnię funkcjonalną żwacza i sprzyja lepszemu wchłanianiu lotnych kwasów

tłuszczowych.

wzrostowi poziomu insuliny we krwi, co zmniejsza uruchomienie rezerw tłuszczowych ciała,

lepszemu pobraniu paszy

Przy żywieniu krów dawką kompletną (TMR) stosuje się: TMR o zwiększonej koncentracji energii i białka

Odpowiednia zawartość białka ogólnego w dawce pokarmowej powinna wynosić

12-13% w SM - dla wieloródek 14-15% dla pierwiastek.

Kondycja krów w okresie zasuszenia pozwala ocenić rezerwy energetyczne krowy. Do oceny kondycji, stosuje się metodę 5-punktowej skali BCS –

( Body Condition Scoring).

Kondycja krów w okresie zasuszenia

Zalecana kondycja krów mlecznych w okresie zasuszenia i laktacji (Kowalski, 2004)

Okres laktacjiKondycja (BSS, punkty)

Początek zasuszenia 3 - 3,5

Przed wycieleniem 3 - 3,5

Miesiąc po wycieleniu 2,5 - 3

Środek laktacji 3 Koniec laktacji 3 - 3,5

Okres zasuszenia powinien być raczej traktowany jako „żywieniowe” przygotowanie krowy do kolejnej laktacji.

Okres zasuszenia nie powinien być jednak wyłącznie okresem odbudowy kondycji krowy, gdyż zmiany w pokryciu potrzeb energetycznych i jej poprawy, powinny mieć miejsce w ostatnich 100 dniach laktacji.

Krowy w kondycji zbliżonej do optymalnej mają większe prawdopodobieństwo wejścia w cykl rujowy w pożądanym terminie, niż zwierzęta w zbyt słabej kondycji.

Stosowane są również różnego rodzaju dodatki tłuszczowe i ich pochodne, korzystnie wpływające na zwiększenie koncentracji energii w dawce pokarmowej.

Dodatki paszowe stosowane w okresie przejściowymW prawidłowym żywieniu krów wysokowydajnych nie może obecnie zabraknąć dodatków funkcjonalnych, korzystnie oddziaływujących na metabolizm żwacza, oraz poprawę bilansu energetyczno – białkowego dawki pokarmowej. Do najczęściej stosowanych syntetycznych dodatków paszowych w okresie zasuszenia należy zaliczyć:

• glikol propylenowy (250-500 g/dzień) lub propionian sodu czy wapnia,

• kwaśny węglan sodu lub wapnia,• niacynę (6-12 g/dzień• sole anionowe (siarczan magnezu, siarczan wapnia, chlorek wapnia, chlorek amonowy), skarmiane w ilości 200-250 g/dzień.

Do naturalnych dodatków paszowych znajdujących obecnie coraz szersze zastosowanie w żywieniu krów mlecznych zalicza się również:

• żywe kultury drożdżowe i ich metabolity oraz egzogenne enzymy fibrolityczne.

W ostatnich latach zwraca się także uwagę na rolę, jaką odgrywają niektóre mikro- i makroelementy (jod, cynk, miedź, mangan, fosfor) oraz witamina D w dawkach pokarmowych stosowanych w żywieniu krów zasuszonych.

Potrzeby mineralno – witaminowe krów w okresie zasuszenia

Na szczególną uwagę zasługują:

witamina E i selen. Niedobory tych składników w mogą doprowadzić do zatrzymania łożyska i obniżenia produkcyjności krów po ocieleniu oraz występowaniu mastitis.

Dodatek witaminy C wpływa korzystnie na obniżenie zawartości komórek somatycznych w mleku.

Dodatek β- karotenu i witaminy A wpływają na ograniczenie częstotliwości występowania zatrzymania łożyska i zapalenia gruczołu mlekowego po ocieleniu.

Zielonki z upraw polowych (koniczyna czerwona, lucerna oraz ich mieszanki z trawami, a także mieszanki strączkowo-zbożowe (np. owies z peluszką). Są one cenne z powodu dużej zawartości białka (16-22% w SM), znacznych ilości aminokwasów egzogennych (walina, leucyna, treonina i lizyna), składników mineralnych (Ca, P, Mg, K oraz mikroelementów), witamin i wysokiej strawności składników pokarmowych.

Rola pasz objętościowych w żywieniu krów mlecznych

Zielonki

Zielonka pastwiskowa jest wartościową i dietetyczną paszą, o działaniu mlekopędnym. Krowa żywiona na pastwisku może wyprodukować, w zależności od jakości porostu i systemu wypasu od 15-18 kg mleka w maju-czerwcu i 12-14 kg we wrześniu-październiku. Przeciętnie pobranie zielonki wynosi około 10% masy ciała krowy. Pomimo wielu zalet jest ona niestety niezbyt odpowiednia dla wysokowydajnych (powyżej 30 kg mleka/dzień) krów mlecznych

Kiszonka z kukurydzy ze względu na niski koszt wyprodukowania jednostki energetycznej, łatwość zakiszania, wysoką wartość energetyczną i smakowitość stanowi podstawową paszę w żywieniu wysokowydajnych krów mlecznych, w każdym okresie fizjologicznym, z wyjątkiem zasuszenia (zwłaszcza w pierwszych 6 tygodniach) bo mogą powodować otłuszczenie krowy. Im wyższa zawartość SM (%) w kiszonce tym wyższa jej wartość żywieniowa

Rola pasz objętościowych w żywieniu krów mlecznych cd.

Kiszonki

Kiszonki z traw i roślin motylkowatych. Stosując je w postaci przewiędniętej lub podsuszonej (30-35% SM), można prawie całkowicie wyeliminować stosowanie siana w żywieniu krów mlecznych. Optymalnym terminem zbioru traw jest okres kłoszenia, a w przypadku koniczyny lub lucerny – okres pąkowania, a przy II pokosie odrost 7-8 tygodniowy. Przy żywieniu do woli dobrej jakości kiszonką można wyprodukować 10-12 kg mleka, a przy miernej jakości zaledwie 5-8 kg.

Systemy zadawania pasz dla krów mlecznych

Wprowadzenie do praktyki hodowlanej danego systemu, zależy od:

wielkości stada i wydajności mlecznej krów,

uwarunkowań organizacyjno-technicznych gospodarstwa,

możliwości ekonomicznych gospodarstwa

W gospodarstwach konwencjonalnych wyróżnia się trzy podstawowe systemy zadawania pasz dla krów mlecznych:

tradycyjny (trójczłonowy) dawek kompletnych (TMR)dawek częściowo kompletnych (PMR);

- konieczność grupowania krów (tzw. grupy technologiczne);- możliwość pobierania nadmiernej il. paszy przez krowy o niższej wydajności;- konieczność posiadania obór o odpowiednich gabarytach oraz przebudowy obór uwięziowych na wolnostanowiskowe;- wysoka cena zakupu wozu paszowego i innych urządzeń (np. hala udojowa itp.).

Zalety i wady systemów TMR lub PMR w porównaniu z systemem tradycyjnym

Zalety

- zwiększenie pobrania paszy przez krowę (od 1-2 kg SM) i wyd. mleka (ok. 5%); - poprawa wykorzystania paszy (ok. 10%); - lepsze dostosowanie dawki do wymagań pokarmowych krowy; - zmniejszenie zagrożenia chorobami metabolicznymi (ketoza, kwasica żwacza, przemieszczenie trawieńca); - poprawa wskaźników rozrodu; - lepszy przebieg krzywej laktacji; - obniżenie nakładów pracy przy obsłudze (wozy paszowe „miksery”)

Wady

• zawartość SM 35-55% w mieszaninie;• koncentracja energii (w 1 kg SM): 0,95-1,0 JPM (wczesna laktacja) i 0,9-

0,95 (pełna laktacja);• koncentracja białka ogólnego (w 1 kg SM): 15-18%, w tym 60-65% białka

• rozkładanego w żwaczu; 110 g BTJ/kg SM (wczesna laktacja), 100 g

BTJ/kg SM (pełna laktacja);• Ca 6-8 g/kg SM, P 4-5 g/kg SM;• udział pasz objętościowych o długości powyżej 3,8 cm (włókno

strukturalne):

15-20% SM mieszaniny;• udział węglowodanów niestrukturalnych ok. 35-40%; w tym 50-55%

rozkładanych w żwaczu;• udział skrobi: ok. 25-35% SM; w tym 6-70 skrobi rozkładanej w żwaczu;• udział paszy treściwej nie większy niż 60% SM dawki (jednak optymalny

stosunek paszy objętościowe/treściwej w SM dawki powinien wynosić

60:40%;• udział kiszonek o pH nie większym niż 5,0.

Zalecenia odnośnie składu chemicznego, wartości pokarmowej i struktury dawek TMR

podział krów na grupy technologiczne.

PRZYKŁAD ŻYWIENIA KRÓW SYSTEMEM TMR NA FERMIE BYDŁA MLECZNEGO RASY PHF CB W ZD IZ PIB KOŁBACZ

ferma krów w cyklu zamkniętym (odchów młodzieży żeńskiej na remont stada i sprzedaż, a buhajków na opas do masy ciała 550-

650 kg,

ilość krów 700 szt.,

wydajność mleka średnio 9,5-10 tys. kg mleka od krowy rocznie

system utrzymania: zmodernizowane obory wolnostanowiskowe typu otwartego (kurtynowego),

system doju : 3-krotny w hali udojowej typu ”bok w bok”

Oddzielną grupę technologiczną stanowią krowy pierwiastki w pierwszych 150 dniach laktacji.

Żywienie krów w okresie laktacji

W zależności od okresu laktacji tworzy się 3 grupy technologiczne (żywieniowe) i trzy rodzaje TMR-u:

– krowy w okresie przejściowym i początkowym okresie laktacji (od 3 tygodnia przed wycieleniem do 100 dnia laktacji, śr wydajność mleka w grupie pow. 40 kg/dzień (3,8% tł., 3,3% białka);

1

– krowy w środkowym (od 101 do 250 dnia laktacji), śr wydajność mleka w grupie 33 kg/dzień (3,9% tł.., 3,3% białka);

2

– krowy w późnym (od 251 do dnia zasuszenia) okresie laktacji, śr wydajność mleka 25 kg/dzień (3,9% tł., 3,3 % białka).

3

Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek (masa ciała 650 kg) w pierwszym okresie laktacji

bilansowana wg norm IZ-INRA (2001) przy pomocy programu komputerowego INRAtion (wersja 3.3, 2006)

Grupa krów

Okres laktacji

(dni)

Produkcja mleka

(kg/dzień)

Pasze (1)Skład dziennej

dawki TMR

kg kg SM

Kiszonka z kukurydzy 25 8,8Kiszonka z traw 5 2,0Kiszonka z lucerny 4 1,6Kiszonka z młóta z wysłodkami 3 1,0Siano łąkowe 0,5 0,4 Kiszone ziarno z kukurydzy 8 5,3Śruta sojowa poekstrakcyjna 2 1,7Mieszanka treściwa własna (2) 5,3 4,6 Związki buforujące (NaHCO3) 0,10 0,09Kreda pastewna 0,10 0,09

Mieszanka min.-wiat. 0,10 0,09

I 1-100 40

Dawka kompletna (TMR) 53,1 25,7

Udział paszy treściwej w SM dawki (%) 45,1

(1) skład (%): śruta jęczmienna 36,5; śruta z pszenżyta 18,5; śruta kukurydziana 18, poekstrakcyjna śruta sojowa 10;

poekstrakcyjna śruta rzepakowa 7; koncentrat białkowy R-056 – 10. (2) mieszanka mineralno-witaminowa dla krów w okresie zasuszenia (PROVIMI POLSKA)

Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek o masie ciała 680 kg w środkowym okresie laktacji bilansowana wg norm IZ-INRA(2001) przy pomocy programu komputerowego INRAtion

(wersja 3.3, 2006)

Grupa krów

Okres laktacji

(dni)

Produkcja mleka

(kg/dzień)


dawki TMR

kg

Kiszonka z kukurydzy 32 11,2Kiszonka z traw 6 2,4Kiszonka z lucerny 5 2,0Kiszonka z młóta z wysłodkami 3,8 1,3Siano łąkowe 0,7 0,6 Kiszone ziarno z kukurydzy 4,3 2,8Śruta sojowa poekstrakcyjna 2 1,8Mieszanka treściwa 2 1,7 Związki buforujące (NaHCO3) 0,07 0,07Kreda pastewna 0,07 0,07

Mieszanka min.-wiat. 0,10 0,09

II 101-250 30

Dawka kompletna (TMR) 56 24,0




kg SM

Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek o masie ciała 700 kg w późnym okresie laktacji bilansowana według norm żywienia IZ-INRA (2001) przy pomocy programu komputerowego INRAtion ( wersja 3.3, 2006)

Grupa krów

Okres laktacji

(dni)

Produkcja mleka

(kg/dzień)


dawki TMR

kg kg SM

Kiszonka z kukurydzy 25 8,8

Kiszonka z traw 5,4 2,2

Kiszonka z lucerny 4,2 1,7

Kiszonka z młóta z wysłodkami 3,2 1,1

Siano łąkowe 0,5 0,4

Kiszone ziarno z kukurydzy 3,2 2,1

Śruta sojowa poekstrakcyjna 1,7 1,5

Mieszanka min.-wit. 0,09 0,08

Kreda pastewna 0,05 0,05

III 251- zasuszenia

20

Dawka kompletna (TMR) 43,4 17,9




Przykładowa dawka pokarmowa (TMR) dla krów wieloródek w okresie zasuszenia ustalona w oparciu o normy IZ-INRA, (2001) przy pomocy programu komputerowego INRAtion (wersja 3.3, 2006)

Pasza(1)

Pierwszy okres zasuszenia

Drugi okres zasuszenia

Skład dziennej dawki TMR

Skład dziennej dawki TMR

kg kg SM kg kg SM

Kiszonka z kukurydzy 7 2,4 13 4,6 Kiszonka z trawy łąkowej 4 1,6 3 1,2 Kiszonka z lucerny 3,2 1,3 3 1,2 Kiszonka z GPS 9 2,9 - -

Kiszonka z prasowanych wysłodków bur. - - 3 0,7 Słoma pszennaMieszanka treściwa (1)

Poekstrakcyjna śruta sojowaSPOKOWIT R-481(2)

Kwaśny węglan soduKreda pastewna

4,5 3,8 - - 0,4 0,35 4 6,5 - - 0,25 0,2 0,10 0,09 0,15 0,13

- - 0,10 0,09 - - 0,10 0,09 Dawka kompletna (TMR)

Udział paszy treściwej w SM dawki (%)

28,2 12,4 26,35 11,7

2,8 31,6



Ekologiczna hodowla zwierząt to jedna z innowacyjnych, kompleksowych technologii produkcji żywności, polegająca na zachowaniu równowagi między produkcją i naturą [Lund, 2000; Kristensen i Struk Pedersen, 2001].

Ze względu na coraz wyższe wymagania konsumentów odnośnie walorów zdrowotnych żywności, produkcja mleka metodami ekologicznymi wzorowanymi na przepisach Unii Europejskiej ma duże perspektywy rozwoju, w rejonach o dużym areale trwałych użytków zielonych.

Żywienie krów mlecznych według zasad ekologicznych

Baza paszowa w gospodarstwach ekologicznych

- trwałe użytki zielone (pastwiska i łąki), - uprawiane na gruntach ornych mieszanki roślin motylkowatych (koniczyny czerwonej, koniczyny białej lub lucerny) z trawami,- mieszanki zbożowo-strączkowe lub zbożowo-motylkowate z trawami, - rośliny korzeniowe, dobrym źródłem energii mogą być buraki pastewne lub ziemniaki. Z energetycznych i białkowych pasz treściwych dopuszcza się do skarmiania:- pochodzące z upraw ekologicznych: ziarno zbóż, nasiona roślin oleistych i makuchy uzyskane z nasion tych roślin przy tłoczeniu oleju „na zimno”, - produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego, takie jak: otręby zbożowe i wysłodki buraczane suche. - rośliny strączkowe (bobik, groch, peluszka, łubin).

W ekologicznym chowie bydła mlecznego podstawową paszę produkcyjną powinny stanowić:

zielonki - w letnim kiszonki z runi łąkowej i siano - w zimowym

Produkowane w gospodarstwach ekologicznych pasze, przy zastosowaniu naturalnych metod uprawy i nawożenia, nie mogą oddziaływać ujemnie na glebę i środowisko naturalne.

Takie właśnie warunki spełniają:

Standardy żywienia krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych

Pasze objętościowe z TUZ (zielonki, kiszonki, siano) powinny stanowić co najmniej

60% SM dawki pokarmowej dla krów będących w pierwszych trzech miesiącach

laktacji;

W skład dawki może wchodzić < 40% paszy treściwej (w przeliczeniu na SM) – w

pierwszym okresie laktacji i 25% SM dawki – w późniejszym okresie laktacji;

W

ciągu roku krowy powinny mieć dostęp do wybiegów lub okólników, a w okresie

letnim powinny być żywione na pastwisku;

Wszystkie pasze wchodzące w skład dawki pokarmowej powinny pochodzić

z upraw ekologicznych

Nie wolno skarmiać półproduktów z których olej pozyskiwano na drodze

chemicznej (np. poekstrakcyjną śrutę sojową lub rzepakową) oraz syntetycznych

dodatków paszowych i pasz modyfikowanych genetycznie (GMO);

Zawartość składników pokarmowych w dawce powinna pokryć

zapotrzebowanie krów, przy dopuszczalnym deficycie energii w początkowym

okresie laktacji.

W krajowych warunkach produkcyjnych do chowu bydła mlecznego w gospodarstwach ekologicznych najbardziej przydatne są zwierzęta rodzimych ras o wydajności w granicach 5-6 tys. kg mleka rocznie. Do najważniejszych z nich można zaliczyć: czarno-białe, czerwono-białe i mieszańce tych ras z bydłem holsztyńsko-fryzyjskim (hf) oraz rasę simentalską i polską czerwoną.

Kryteria doboru ras do chowu ekologicznego

Przy wyborze zwierząt do chowu ekologicznego należy brać pod uwagę nie tylko ich potencjał produkcyjny, ale także cechy funkcjonalne, takie jak:

zdolność adaptacji do nowych warunków środowiskowych i żywieniowych

czas użytkowania i tempo brakowania

wydajność życiową

właściwości zdrowotne krów (odporność na mastitis i pasożyty),

żerność i wykorzystanie paszy oraz płodność i łatwość porodów

Zalecana obsada zwierząt

Biorąc pod uwagę dopuszczalne nawożenie organiczne w ciągu roku, przyjmuje się, że obsada poszczególnych kategorii bydła nie powinna przekraczać wartości podanych w tabeli:

Kategoria bydła Sztuk na 1 ha jako ekwiwalent 170

kg N/ha/rok

Cielęta do 1 roku 5

Jałówki hodowlane (0d 1 do 2 lat) 3,3

Jałówki opasowe 2,5

Buhajki hodowlane i opasowe (od 1 do 2 lat) 3,3

Buhaje hodowlane (pow. 2 lat) 2

Krowy mleczne 2

Krowy wybrakowane 2

Zalecana podaż składników pokarmowych

deficyt białkowy pojawia się zwykle przy wysokim deficycie energii, przekraczającym 20 MJ NEL/dzień, tj. około 3 JPM.

Po

daż

en

erg

ii dopuszczalny deficyt energii nie powinien przekroczyć 20 MJ NEL/dzień (tj. około 3 JPM) w pierwszym miesiącu laktacji i 15 MJ NEL/dzień (około 2 JPM) w drugim miesiącu laktacji

dawki pokarmowe zbilansowane na poziomie tolerowanego deficytu energetycznego nie wpływają bowiem na obniżenie wydajności mlecznej krów i wystąpienie zaburzeń metabolicznych

konsekwencją zbyt wysokiego deficytu energetycznego, w pierwszych trzech miesiącach laktacji, może być obniżenie płodności i wytrwałości laktacji

Po

daż

bia

łka

wykorzystanie rezerw białkowych organizmu krowy jest dużo mniejsze niż rezerw tłuszczowych i nie przekracza z reguły ubytku 5-10 kg masy ciała (co odpowiada syntezie 100-200 kg mleka z rezerw białkowych ciała),

Jakość paszy objętościowej a efektywność żywienia krów w gospodarstwie ekologicznym

zalecane komponenty mieszanek treściwych w gosp. ekologicznych: gluten kukurydziany, jęczmień browarniany oraz makuchy z nasion roślin oleistych pochodzące z upraw ekologicznych (rzepakowy, słonecznikowy, z lnianki siewnej i nasion dyni zwyczajnej).

Ze względu na ograniczenia w stosowaniu paszy treściwej, głównym czynnikiem determinującym efektywność żywieniową krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych jest przede wszystkim jakość produkowanych pasz objętościowych i maksymalizacja ich udziału w całorocznym żywieniu

przy wzroście wydajności mleka w stadzie maleje stopień pobrania paszy objętościowej, a wzrasta zapotrzebowanie i pobranie paszy treściwej

także przy niskiej jakości paszy objętościowej wzrasta zapotrzebowanie i pobranie paszy treściwej

dopuszczalny w ekologicznym żywieniu krów mlecznych dodatek paszy treściwej (w wysokości do 40% SM dawki) w początkowym okresie laktacji, pozwala przy stosowaniu pasz objętościowych dobrej jakości, uzyskać wydajność 6-7 tys. kg mleka rocznie od krowy

Przykładowa organizacja bazy paszowej w duńskich fermach bydła mlecznego

- zależy od potencjału produkcyjnego stada, ilości i rodzaju skarmianej paszy treściwej pochodzącej z własnego gospodarstwa oraz warunków ekonomicznych i marketingowych przy produkcji mleka.

Charakterystyka ferm

- przeciętna powierzchnia gospodarstwa ekologicznego w Dani wynosi około 85,5 ha UR w tym 14,3 ha (tj. 17%) TUZ,- wydajność mleczna stada wynosi ok. 6-7 tys. kg mleka od krowy rocznieŻywienie krów

- w okresie letnim przez 5-6 miesięcy na pastwisku obsianym: mieszanką koniczyny białej z rajgrasem angielskim, - w okresie zimowym w oborze kiszonką z mieszanki zbożowo-motylkowato- trawiastej z dodatkiem paszy treściwej.

Rośliny uprawiane na gruntach ornych

- zboża na ziarno - mieszanki jęczmienia z wsiewką koniczyny białej z trawami, przeznaczone do zakiszania w pierwszym roku użytkowania, a przez następne 2-3 lata do bezpośredniego wypasania lub żywienia koszoną zielonką.

Ilość i rodzaj stosowanych dodatków paszowych

Kiszonka z traw 62%

Kiszonka z kukurydzy 9%

Pozostałe składniki 5%1

Mieszanki treściwe 24%

Średni skład dawki pokarmowej dla krowy mlecznej na okres zimowy w duńskim gospodarstwie ekologicznym (Plomp, 2001), (1) buraki pastewne, ziemniaki

system „flat-rate” : w pierwszej połowie laktacji wszystkie krowy w stadzie otrzymują taką samą ilość paszy treściwej, przy stosowaniu paszy objętościowej do woli, w późniejszym okresie laktacji ogranicza się ilość paszy treściwej, w zależności od wydajności i kondycji krów.

Systemy zadawania pasz w gospodarstwach ekologicznych

W gospodarstwach ekologicznych, podobnie jak w konwencjonalnych wyróżnia się następujące systemy zadawania pasz dla bydła mlecznego:

system trójczłonowy

system dawek częściowo kompletnych (PMR),

system dawek kompletnych (TMR),

Przy wydajności 22-26 kg mleka/dzień, zużycie paszy treściwej wynosi od 3,6 – 6 kg dziennie.

PRZYKŁAD ŻYWIENIA KRÓW WEDŁUG ZASAD EKOLOGICZNYCH NA FERMIE BYDŁA MLECZNEGO W

ZD IZ PIB GRODZIEC ŚLĄSKI

Celem badań było określenie w jakim stopniu ekologiczne żywienie krów rasy czb x hf Red. w warunkach przyrodniczych Pogórza w porównaniu z żywieniem normatywnym, wpłynie na wskaźniki produkcyjne, metaboliczne i rozrodcze oraz zawartość kwasów tłuszczowych w mleku.

„Ekologiczna hodowla zwierząt to jedna z innowacyjnych, kompleksowych technologii produkcji żywności, polegająca na zachowaniu równowagi między produkcją i naturą [Lund, 2000;

Kristensen i Struk Pedersen, 2001].”

Produkcja mleka metodami ekologicznymi, wzorowanymi na przepisach Unii Europejskiej (EU-CRA,1999) i krajowych (Dz. U. 2004, Nr 93, poz. 898.; Dz. U. 2009 nr 116 poz. 975.) zaczyna się wprawdzie dopiero rozwijać, ale ma duże perspektywy w rejonach o dużym areale trwałych użytków zielonych.

Określenie w jakim stopniu żywienie krów rasy czb x hf Red. w warunkach przyrodniczych Pogórza w porównaniu z żywieniem normatywnym, wpłynie na wskaźniki produkcyjne, metaboliczne i rozrodcze oraz zawartość kwasów tłuszczowych w mleku.

CEL BADAŃ

Badania przeprowadzono w ZD IZ PIB Grodziec Śląski Sp. z o.o. na 24 krowach rasy czb x hf Red. (śr. 67,5%) w okresie od 3 tygodnia przed wycieleniem do 44 tygodnia laktacji (tab. 1).

Układ doświadczenia i zasady żywienia.

Okres

doświadczenia

Grupy (1)

N – żywienie normatywne

(n=12)

E – żywienie ekologiczne

(n=12)

Rodzaj dawki i udział paszy treściwej (% SM)

Przed ocieleniem

(3 tyg.)

TMR (k.k., k.t., młóto . św., siano łąk., słoma

jęcz., kisz. ziarno kuk., m. treściwa - 35,5)

Zima – TMR (k.t. motylk., siano łąk.,

miesz. treściwa

- 23,9)

Lato – (pastw. siano, słoma jęcz., miesz.

treściwa - 24,1)

Pierwszy okres laktacji

(1 - 13 tyg.)jak wyżej - 36,1 jak wyżej - 32,6 jak wyżej - 25,4

Pełny okres laktacji

(14 - 44 tyg.) jak wyżej - 35,2 jak wyżej - 28,9 jak wyżej - 15,4

MATERIAŁ I METODYMATERIAŁ I METODY

(1) Dawki bilansowano wg norm IZ INRA (program komputerowy INRAtion, 3.23, 2006)

WYNIKI Masa ciała i kondycja krów

WyszczególnienieGrupy

N ( %) E (%)

Masa ciała (kg):- przed wycieleniem (7 dni):- po wycieleniu (dni): 35 90 150

687,3

597,6 (13,1)586,5 (14,7)602,8 (12.3)

684,5

584,3 (14,6)571,0 (16,6)583,1 (14,8)

Kondycja ciała (BCS, pkt.):- przed wycieleniem (7 dni)- po wycieleniu (dni): 35 90 150

3,67

3,30 (10,1) 3,23 (12,0)

3,39 (7,6)

3,66

3,17 (13,0)3,11 (15,0)3,23 (11,8)

Wydajność i skład chemiczny mleka

WyszczególnienieGrupy

PN (%) E (%)

Mleko – ogółem w laktacji (kg)Pierwszy okr. laktacji (kg/ dzień )Pełny okres laktacji (kg/ dzień )

7353,4 (+10,3)31,8 (+ 8,9)21,4 (+ 15)

6666,729,218,6

0,160,130,14

zawartość w mleku (%):Sucha masaTłuszczBiałkoKazeinaLaktozaMocznik (mg/l)

12,413,973,342,80 4,78

190,6

12,363,953,252,694,83

209,8

0,460,420,130,240,720,17

Krzywe laktacji

x = Tygodnie laktacji

y =

Wyd

ajn

ość

mle

ka (

kg/d

zie

ń)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

30

32

34

36

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46

yN=-6,8784*log(x+3)^2-28,8916*log(x+3)+3,6777 R2=0,9949 N

yE=-2,1736*log(x+0,5)^2-3,1828*log(x+0,5)+31,3263 R2=0,9644 E

Średnie dzienne zużycie paszy i składników pokarmowych na produkcję 1 kg mleka

Grupa WyszczególnienieOkres laktacji (tyg.)

1 - 13 14 - 44

N

TMR (kg)SM (kg)BTJ (g)JPM

1,60,6257,00,55

1,90,7871,00,66

E

Zima:TMR (kg)SM (kg)BTJ (g)JPM

1,40,7656,40,61

2,01,0678,90,85

Lato:Ziel. pastw. (kg)Siano łąkowe (kg)Słoma paszowa (kg)Miesz. treściwa (kg)SM (kg)BTJ (g)JPM

2,10,080,040,260,8070,40,67

3,10,160,060,181,0590,90,90

Średnie dzienne koszty paszy (zł)

Grupa Wyszczególnienie

Okres laktacji (tyg.)

1 - 13 14 - 44

NKoszt paszy – ogółemna 1 kg mleka

14,3 (+25%)0,45 (-15%)

11,40,53

E

Okres zimowy:Koszt paszy – ogółemna 1 kg mlekaOkres letni: Koszt paszy – ogółemna 1 kg mleka

13,7 (13.2%)0,47 (-28%)

9,9 (34.7%)0,34 (-15%)

12,10,65

7,350,40

Wskaźniki płodności

Wyszczególnienie

Grupy

N E

Indeks inseminacji Cielność po 1 zabiegu (%) Przestój inseminacyjny (dni) Okres międzyciążowy (dni) Przebieg porodu (il. krów): N -normalny S - średni C- ciężki

2,2225,048,5143,0

732

2,1733,343,8131,1

931

Zawartość kwasów tłuszczowych w mleku (% sumy KT)

1 Suma izomerów CLA: c9t11; t10c12; c9c11; t9t11 lub innych związków o tych samych czasach retencji, jak w/w izomerów

Kwasy tłuszczoweGrupy

PN E

C14:0 PUFA (suma) C 18:3 n-6 C 18:3 n-3 EPA PUFA n-6 PUFA n-3 PUFA n-6/n-3 CLA1

17,07a

2,06B

0,004B

0,241b

0,012b

1,335b

0,262b

5,100A

0,462B

14,82b

2,56A

0,116A

0,347a

0,032a

1,383a

0,392a

3,528B

0,918A

0,0460,003

0,00020,0410,0220,0480,0420,008

0,0005

WNIOSKI

1.Ekologiczne żywienie krów rasy czb x hf Red. w warunkach przyrodniczych Pogórza wpływa na istotne zwiększenie zawartości pożądanych w diecie człowieka kwasów tłuszczowych w mleku w porównaniu z żywieniem

normatywnym dawkami kompletnymi (TMR);

2. Przy ekologicznym żywieniu krów tej rasy (o wydajności laktacyjnej w granicach 7000 kg mleka) zbilansowanymi dawkami pokarmowymi, należy zakładać uzyskanie niższej (o około 10%) wydajności mlecznej w porównaniu z żywieniem

normatywnym dawkami TMR;

3. W sprzyjających warunkach produkcyjno-ekonomicznych i przy spełnieniu określonych wymagań paszowych, chów bydła mlecznego rasy czb x hf Red. metodami ekologicznymi w warunkach przyrodniczych Pogórza może stanowić alternatywę dla chowu konwencjonalnego.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

ŻWIENIE NORMATYWNE I EKOLOGICZNE KRÓW MLECZNYCH

Documents

Transcript of ŻWIENIE NORMATYWNE I EKOLOGICZNE KRÓW MLECZNYCH