Zajęcia praktyczne 08,05,2020 (piątek)

W dalszym czasie zajęcia praktyczne będą polegały na przypominaniu, utrwalaniu i powtarzaniu materiału z zagadnień blacharza samochodowego w formie testów teoretycznych. Otrzymacie kolejne materiały z poradnika blacharza oraz test na, którego odpowiedz wyślecie mi na adres: a.szkodzinski@o2.pl lub zdjęcie odpowiedzi na mój telefon.

4.2. Narzędzia do obróbki ręcznej4.2.1. Materiał nauczaniaWykonywanie operacji obróbki skrawaniem może odbywać się w sposób ręcznyi maszynowy.Ze względu na zakres prac oraz jakość obrabianego materiału rozróżniamy obróbki:zgrubne, gładkościowe i wykańczające.Obróbka skrawaniem ma na celu nadawanie obrabianym przedmiotom żądanychkształtów, wymiarów i jakości powierzchni przez częściowe usuwanie materiału narzędziamiskrawającymi.Obróbka ręczna obejmuje działania niezbędne do składania części maszynowychw jednostki montażowe, jednostek montażowych w podzespoły i zespoły, a zespołóww mechanizmy i maszyny.Podstawowymi narzędziami do obróbki ręcznej są uchwyty do mocowania przedmiotów,najczęściej są to imadła, które mogą być równoległe i zawiasowe oraz rurowe. Do typowychrobót ślusarskich stosuje się imadła równoległe, w których mocowania przedmiotu dokonujesię na zasadzie dosunięcia szczęki przesuwnej do szczęki stałej.Do robót kowalskich i blacharskich wymagających uderzenia młotkiem nadają się lepiejimadła staliwne zawiasowe.W celu zabezpieczenia przed uszkodzeniem miękkich lub kruchych przedmiotów stosujesię nakładki imadłowe, które mogą być metalowe lub drewniane. Imadła najczęściejsą mocowane na stołach ślusarskich w sposób stabilny i bezpieczny bez możliwości zmianypołożenia wobec stołu.Do operacji przecinania przedmiotów stosuje się:

− piłki ręczne (do metali),− małe piłki do obróbki ręcznej, składające się z brzeszczotu i oprawki, rozróżnia się:− kabłąkowe (których oprawka składa się z wygiętego w kabłąk płaskownika lub pręta,chwytu oraz z dwóch uchwytów do mocowania brzeszczotu, z których jeden jestprzesuwny, co umożliwia naprężenie brzeszczotu) oraz monterskie zwane równieżnożowymi (których brzeszczot jest na stałe połączony z chwytem),− brzeszczot – część robocza ręcznej piłki do metali mająca postać płaskownika(taśmy), której jeden lub oba długie boki są uzębione,− przecinaki ślusarskie (rys.10), służą do ręcznego przecinania na zimno prętów orazścinania nadmiaru materiału, ma postać krótkiego pręta, najczęściej o przekrojuprostokątnym,− z utwardzonym ostrzem tnącym.Przecinaki składają się z części pracującej, czyli ostrza w kształcie klina ze skosem orazchwytu zakończonego łbem.Chwyt ma przekrój prostokąta z zaokrąglonymi krawędziami lub jest przekroju sześciobokuewentualnie okrągły.Rys. 10. Przecinaki [11, s. 47]

Poza narzędziami ręcznymi do procesu przecinania stosujemy często piły ramowemechaniczne, piły tarczowe oraz elektronarzędzia jak: nożyce ręczne elektryczne,hydrauliczne, pneumatyczne oaz szlifierki kątowe.Do przecinania rur stosujemy obcinaki, które mogą występować jako jednoi trójkrążkowe oraz łańcuchowe.Obcinak trójkrążkowy przedstawiono na rysunku 11.

Rys. 11. Obcinak do rur trójkrążkowy [14, s. 224] Rys. 12. Młotek ślusarski [14, s. 224]Stosując przecinaki niezbędnym przy operacji przecinania jest młotek ślusarskiprzedstawiony na rysunku 12.− młotek ślusarski – młotek do różnych robót ślusarskich, wielkością charakteryzującą jestjego masa (od 50 do 2000 g bez trzonka), grubsza część młotka nazywa się obuchem,cieńsza – mająca kształt zaokrąglonego ostrza – nosi nazwę rąba.Do operacji cięcia metali stosuje się nożyce:Nożyce składają się z dwóch noży, które wciskając się w materiał początkowo przecinają,a następnie przerywają go.Istnieje kilka typów nożyc. W warsztacie ślusarskim używane są najczęściej nożyce ręczne docięcia blachy i dźwigniowe (rys.13) – do przecinania drutu, ponadto występują nożycehydrauliczne, elektryczne, pneumatyczne i gilotynowe:− nożyce dźwigniowe ze stołem do mocowania listew oporowych, umożliwiającychutrzymanie żądanych wymiarów ciętych blach,− nożyce do drutu – nożyce o krótkich ostrzach i długich prostych chwytach, zazwyczajz podwójnymi przegubami, przeznaczone do ręcznego przecinania grubego drutu.− nożyce ręczne – narzędzia ręczne do cięcia różnych materiałów, składające się z dwóchruchomych noży połączonych ze sobą przegubowo.

Rys. 13. Nożyce dźwigniowe do przecinania prętów metalowych [18, s. 3]Nożyce ręczne występują jako nożyce do cięcia prostego /lewe, prawe/, do wycinania tworówi drążkowe.Kilka rodzajów takich nożyc przedstawiają rysunki 14, 15, 16 i 17.

Rys. 14. Nożyce ręczne [7, s. 70]a – proste lewe, b – proste prawe, c – do wycinania otworów, d – drążkowe,e – Sobolewa, f – wzajemne położenie krawędzi tnących nożyc zamkniętych

Rys. 15. Nożyczki blacharskie do cienkich miękkich blach [18, s. 3]

Rys.16. Nożyce blacharskie zakrzywione [18, s. 3]

Rys. 17. Nożyce ręczne o potrójnym ostrzu, tnące blachę bez odkształceń [18, s. 3]− nożyce dźwigniowe stołowe (rys.18) są to nożyce do ręcznego cięcia blachy międzydwoma nożami, z których pierwszy jest przymocowany do podstawy, a drugi, poruszanydźwignią, może być do niej przymocowany bądź też otrzymywać od niej napęd zapośrednictwem układu przegubowego lub przekładni zębatej.

Rys. 18. Nożyce dźwigniowe: [14, s. 223]l – nóż przymocowany do podstawy, 2 – nóż ruchomy poruszany dźwignią, 3 – dźwignia.W celu przyśpieszenia obróbki przerzynania i cięcia stosuje się obrabiarki mechanicznei elektronarzędzia jak:− piła mechaniczna ramowa,− piła mechaniczna tarczowa,− nożyce równoległe czyli gilotynowe,− nożyce krążkowe.Do procesów wycinania i ścinania stosuje się wycinaki przedstawione na rys.19 i dłuta.

Rys. 19. Wycinaki ślusarskie [14, s. 222]

a – wycinaki o prostej krawędzi skrawającej i prostym ostrzub – wycinanie wycinakiem o prostej krawędzi skrawającej rowka prostokątnegoc – wycinaki o krawędzi skrawającej przystosowanej do wycinania rowków kształtowychd – wycinak o ostrzu zakrzywionym do wycinania rowków na wklęsłych powierzchniachDłuta stalowe do ręcznego przecinania, wycinania, wykonywania otworów, rowków, dowygładzania powierzchni lub do rzeźbienia; dłuto ma kształt sztabki zakończonej z jednejstrony ostrzem, a z drugiej chwytem trzymanym bezpośrednio ręką; zależnie odprzeznaczenia rozróżnia się dłuta: stolarskie, ciesielskie, kołodziejskie, kamieniarskie,rzeźbiarskie i jako wycinaki ślusarskie.Dłuta stosowane do wycinania; o prostej krawędzi skrawającej (do wycinania rowkówprostokątnych) i wycinaki o krawędzi kształtowej (do wycinania rowków kształtowycho krawędziach kształtowych, tzn. innych niż prostokątne).Wycinaki posiadają kształt ostrza taki , jaki ma być kształt wycinanego rowkaw obrabianym przedmiocie.Do wykonywania procesów prostowania i gięcia stosujemy: kowadła, młotki, imadła,prasy, szczypce, podtrzymki praski ręczne i giętarki do rur oraz prościarki do drutu.Do procesów piłowania stosujemy pilniki przedstawione na rys.20.Pilniki – narzędzia do obróbki ręcznej w postaci krótkiego pręta stalowego zakończonegochwytem (do bezpośredniego trzymania lub osadzania w rękojeści), zaopatrzonego napowierzchni roboczej w ostre nacięcia, którymi skrawa obrabiany materiał, zależnie odkształtu przekroju poprzecznego rozróżnia się pilniki jak na rys. 20:

Rys. 20. Pilniki [14, s. 224]1 – płaskie, 2 – okrągłe, 3 – półokrągłe, 4 – kwadratowe, 5 – trójkątne,6 – nożowe, 7 – owalne, 8 – soczewkowe, 9 – mieczowe.Zależnie do ilości nacięć górnych przypadających na centymetr długości pilniki,oznaczono odpowiednimi numerami od O do 5, które odpowiadają (w kolejności nacięć):

zdzieraki, równiaki, półgładziki, gładziki podwójne, jedwabniki, nr O ma najmniejszą liczbęnacięć i przeznaczony jest do obróbki zgrubnej.Wiercenie otworów w obróbkach ślusarskich występuje jako: wiercenie ręcznei mechaniczne przy użyciu wiertarek stołowych lekkich (rys.21) i średnich.Ręczne wiertarki stosuje się wówczas, gdy przedmiotu nie można ustawić na stole wiertarkimechanicznej.Wśród wiertarek ręcznych rozróżnia się wiertarki napędzane za pomocą mechanizmuzapadkowego, wiertarki korbowe, wiertarki elektryczne i pneumatyczne.Wiertarki elektryczne przenośne ze względu na zakres pracy dzielą się na wiertarki ciężkiei służą do wiercenia otworów o średnicy 25-:-50 mm, wiertarki średnie służące do wierceniaotworów o średnicy 13-:-24 mm oraz wiertarki lekkie do wiercenia otworów 6-:-12 mm.Jako narzędzia skrawające występują tutaj wiertła, rozwiertaki i pogłębiacze.

Rys. 21. Wiertarka stołowa [7, s. 117]1 – silnik elektryczny, 2 – pas klinowy, 3 – wrzeciono wiertarki, 4 – koło zębate, 5 – zębatka,6 – stopniowe koła pasowe na wałku silnika, 7 – stopniowe koła pasowe na wrzecionie wiertarkiNarzędziami skrawającymi przy obróbce wiercenia są wiertła, które występują jakowiertła kręte i piórkowe. Na rys.22 przedstawiono kilka rodzai wierteł i pogłębiaczy.

Rys. 22. Wiertła do obróbki metali i stali. [1, s. 14]1 – Wiertła do metalu, spiralne szczególnie wytrzymałe na skręcanie i zginanie do obróbki większości gatunkówsiali i metali kolorowych,2 – Wiertła do metalu, krótkie wiertła do obróbki blach karoseryjnych, krzyżowo zaostrzone, dzięki czemusamocentrujące a ponadto, co jest szczególnie istotne dla elektronarzędzi akumulatorów,3 – Wiertła dwustronne, szlifowane wiertła ze siali H.SS z uzwojeniem z obu strun i kątem wierzchołkowym1180 ze szlifem krzyżowym. Do wiercenia otworów pod nity i otworów pod gwint w blachach stalowych/ metali kolorowych jak też w tworzywach sztucznych, samocentrujące ostrze ze szlifem krzyżowym przystosowaniu, którego nie wymaga się punktowania otworów także w blachach cienkościennych,4 – Wiertła do metalu do stali zapewniające osiągniecie do 50% większego posuwu i mniejszej siły nacisku przyzachowanie tej samej prędkości obróbki w stosunku do wierteł standardowych z wierzchołkiemzeszlifowanym stożkowo,5 – Wiertła do metalu, specjalne do obróbki szczególnie ciągliwych i twardych materiałów jak stal żaroodporna,6 – Wiertła do metalu przy pracy ciągłej. Zaleca się je do pracy stacjonarnej, gdzie zapewnione jest stałechłodzenie,7 – Bimetalowe piły do metalu Uniwersalne zastosowanie umożliwia część chwytowa w dwóch wykonaniach,stosowane do wiertarek udarowych jak i lekkich młotów udarowo obrotowych,8 – Pogłębiacze, wiertła zdzieraki do blachy i wiertła stopniowane,Otwory zostają ostatecznie przygotowane do dalszej obróbki. Najistotniejszą czynnością jest tutaj pogłębianiei usunięcie zadziorów z otworów przygotowywanych pod połączenia śrubowe i nitowe. Stosowane doobróbki blach cienkościennych i miękkich metali, wiertło stopniowane umożliwia usuwanie zadziorówz otworów cylindrycznych.Podczas obróbki wiercenia do mocowania przedmiotów używamy często imadeł

maszynowych, oraz innych uchwytów mających zabezpieczyć materiał przedprzemieszczaniem.Podczas prac ślusarskich zachodzi często konieczność wykonanie procesu gwintowaniaotworów lub prętów.Do tych zabiegów stosujemy gwintowniki lub narzynki osadzone w pokrętłach. Gwintownikiręczne występują jako gwintowniki zdzieraki, pośrednie i wykańczaki.Do gwintowania rur używamy gwintownic z nastawnymi i wymiennymi nożamimającymi na celu wykonanie gwintów na rurach o różnych średnicach.Szlifowanie i szlifierkiW wielu przypadkach można przedmioty obrabiać całkowicie, stosując tylko szlifowanie,począwszy od ich stanu zupełnie nieobrobionego.W praktyce, pominąwszy przypadki wyjątkowe, nie, jest łatwo dobrać tarczę szlifierską takdokładnie, by spoiwo posiadało wytrzymałość idealnie najodpowiedniejszą do trwałegosamoczynnego ostrzenia się tej tarczy. Jeżeli bowiem twardość tarczy została dobrze dobranadla pewnej ściśle określonej operacji szlifowania, ewentualna: zmiana któregokolwiek z wieluczynników, np. średnicy przedmiotu szlifowanego (przy szlifowaniu cylindrycznym),pociągałaby za sobą konieczność zmiany twardości tarczy.Ponadto koniecznym jest ustalenie pewnych tolerancji twardości także ze względu na samwyrób tarcz szlifierskich. Tolerancje te nie są tak wąskie, aby można było dokładnie ustalićzakres samoczynnego ostrzenia się tarczy.

Rys. 23. Szlifowanie płaszczyzn [8, s. 140]W przemyśle szlifierskim używane są dzisiaj ogólnie twardsze tarcze gruboziarniste,ponieważ mają one bardziej wielostronne zastosowanie. Duże wgłębienia między ziarnami(pory) są w stanie. pomieścić duże ilości wiórów, zwłaszcza przy szlifowaniu zgrubnym,a przy stosowaniu metody szlifowania przez „wyiskrzanie”, można uzyskać również bardzodużą gładkość powierzchni szlifowanej. Ten sposób szlifowania nie nadaje się jednak dotrudnych operacji szlifowania, ani nie jest odpowiedni dla podatnych przedmiotów, gdyżw razie zbyt długiego czasu „wyiskrzania” występują rozmaite wady obróbki, jak rysy lubinne skutki lokalnego przegrzania powierzchni przedmiotu, w razie zaś zbyt krótkiego czasuwyiskrzania stopień gładkości tej powierzchni jest niewystarczający.Szlifowanie płaszczyzn (rys.23), okazuje się szczególnie ekonomiczne zwłaszcza wtedy, gdyprzedmioty są takiego kształtu, że dają się zamocować w uchwytach magnetycznych.

Rys. 24. Szlifierki proste używane są do uniwersalnych i precyzyjnych obróbek szlifierskich,[17, s. 128] jak szlifowanie naroży, wgłębień, wypustów i zakoli.Jeżeli przedmioty obrabiane są należycie przygotowane i szlifuje się je na nowoczesnychszlifierkach, przy użyciu dobrze dobranych tarcz, można uzyskać dużą dokładnośćwymiarów.

Rys. 25. Szlifierki mimośrodowe do szlifowania i polerowania metali, tworzyw sztucznych.[17, s. 226]

Obecnie bardzo duże zastosowanie przy obróbkach szlifowania mają szlifierki ręcznepokazane na rys.24 i 25, ze względu na ich możliwości łatwego dostosowania i przyłożeniatarczy szlifierskiej do różnych powierzchni lub krawędzi przedmiotów stacjonarnych.Szlifierki te mogą posiadać napęd elektryczny, pneumatyczny lub spalinowy.Do szlifowania płaszczyzn używa się zarówno tarcz szlifujących swą powierzchnią czołową,jak też tarcz szlifujących obwodem. Każdy z tych sposobów szlifowania zdobył sobie swójcharakterystyczny zakres stosowalności.4.2.2. Pytania sprawdzająceOdpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.1. W oparciu o jaką dokumentację dobieramy narzędzia do poszczególnych operacji?2. W oparciu o jakie parametry dobieramy narzędzia do cięcia blach?3. Czym kierujemy się dobierając narzędzia do przerzynania?4. Jak dobieramy pilniki i od czego to zależy?5. Jakie są rodzaje nożyc i do jakich prac je używamy?6. Jak dobiera się imadła?7. Jakimi narzędziami usuwamy zniekształcenia materiałów stalowych?8. Jakie narzędzia używa się do prostowania?9. Na czym polega dobór narzędzi do gięcia blach?10. Jakie parametry materiałowe mają wpływ na dobór wierteł?11. Jak należy i zgodnie z czym dobierać narzędzia do obróbki ręcznej?12. Jak dobieramy ściernice do szlifowania powierzchni?13. Jakie warunki muszą spełniać narzędzia do obróbki skrawaniem żeby były bezpiecznepodczas wykonywania robót ślusarskich?4.2.3. ĆwiczeniaĆwiczenie 1Otrzymałeś zestaw pilników stosowanych w obróbkach ślusarskich oraz zestaw wiertełużywanych do wykonywania otworów w różnych materiałach wraz z wykazem tychmateriałów:− dokonaj podziału pilników wg liczby nacięć i wg przekroju poprzecznego,− dokonaj selekcji wierteł w zależności od przeznaczenia,− dobierz wiertła do wiercenia w stali, w mosiądzu, w gumie twardej w tworzywachsztucznych.Sposób wykonania ćwiczeniaAby wykonać ćwiczenie powinieneś:1) dokonać podziału pilników,2) naszkicować ich przekroje poprzeczne,

3) rozpoznać i porównać budowę wierteł otrzymanych z budową wierteł w literaturze,4) nazwać poszczególne wiertła,5) przypisać je do poszczególnych materiałów w otrzymanym wykazie.Wyposażenie stanowiska pracy:− materiały do pisania,− zestaw pilników,− zestaw wierteł,− wykaz materiałów.Ćwiczenie 2Naszkicuj wiertarkę stołową o napędzie elektrycznym, wymień wszystkie jej elementy,następnie w oparciu o instrukcję obsługi zaplanuj kolejno po sobie następujące czynnościmające na celu bezpieczne uruchomienie i użytkowanie oraz wykonywanie operacji wierceniaprzy pomocy tej wiertarki. Przedstaw w punktach czynności związane z konserwacjąwiertarki.Sposób wykonania ćwiczeniaAby wykonać ćwiczenie powinieneś:1) na podstawie załączonej dokumentacji zapoznać się gruntownie z budową wiertarekstołowych o napędzie elektrycznym i ich zasadach działania oraz bezpiecznegoużytkowania zgodnie z załączonymi instrukcjami obsługi,2) naszkicować wiertarkę stołową,3) zaznaczyć i opisać jaj elementy składowe,4) zaplanować kolejność czynności związanych z mocowaniem przedmiotu przeznaczonegodo wiercenia,5) zaplanować sposób sprawdzenia sprawności tej wiertarki,6) zaplanować sposób mocowania wiertła,7) zaplanować i opisać sposób ustawienia wrzeciona wiertarki i przedmiotu wierconegowzględem siebie,8) wypisać czynności związane z uruchomieniem napędu wrzeciona wiertarki,9) przedstawić sposób wprowadzania wiertła w materiał,10) przedstawić sposób wiercenia,11) przedstawić sposób wyprowadzania wiertła z materiału,12) wypisać kolejność czynności związanych z wyłączeniem wiertarki,13) wypisać kolejność czynności związanych z usunięciem obrabianego przedmiotu ze stołuwiertarki,14) opisać sposób oczyszczenia stanowiska,15) przedstawić sposób konserwacji i zabezpieczenia wiertarki.Wyposażenie stanowiska pracy:− wiertarka stołowa o napędzie elektrycznym,− instrukcja obsługi,

− dokumentacja wiertarki,− świadectwo aktualnych badań wiertarki o jej prawidłowych parametrach pracy, orazzasilania pod kątem bezpieczeństwa oraz uziemienia,− materiały do pisania.Ćwiczenie 3Stosując zależności jak w poniższym tabulogramie wymień, jakie operacje wchodząw zakres ręcznych obróbek ślusarskich skrawaniem, jakich narzędzi będziesz używał podczasich wykonywania, oraz jakie przyrządy o napędzie elektrycznym, hydraulicznymi pneumatycznym zastosujesz wykonując wymienione, w pierwszej kolumnie czynności(operacje).CZYNNOŚCI NARZĘDIA PRZYRZĄDY ZASTOSOWANIESposób wykonania ćwiczeniaAby wykonać ćwiczenie powinieneś:1) zapoznać się z narzędziami do obróbek ślusarskich,2) zapoznać się z poprawnym ich nazewnictwem,3) przydzielić narzędzia do poszczególnych czynności,4) zapoznać się z przyrządami stosowanymi do wykonywania poszczególnych operacji,5) zapoznać się z ich zastosowaniem,6) przydzielić przyrządy o napędzie elektrycznym, hydraulicznym, pneumatycznym doposzczególnych operacji zgodnie z ich przeznaczeniem,7) wypełnić tabulogram w oparciu o powyższe wiadomości.Wyposażenie stanowiska pracy:− materiały do pisania,− arkusz tabulogramu.Ćwiczenie 4Otrzymałeś narzędzia i przyrządy używane przez ślusarza do wykonywania operacjiobróbki ręcznej. Narzędzia i przyrządy zostały przedstawione w kolejności przypadkowej.Nazwij je, podziel w zależności od przeznaczenia i przypisz do poszczególnych czynności/operacji ślusarskich/.Sposób wykonania ćwiczeniaAby wykonać ćwiczenie powinieneś:1) wypisać wszystkie operacje ślusarskie,2) dokonać rozpoznania narzędzi,3) dokonać rozpoznania przyrządów,4) przypisać je do poszczególnych operacji ślusarskich,5) uporządkować w zależności od przeznaczenia,6) ułożyć narzędzia w poszczególnych szafkach do tego przeznaczonych,7) ułożyć przyrządy w poszczególnych pudełkach do tego przeznaczonych.Wyposażenie stanowiska pracy:− materiały do pisania,

− zestawy narzędzi ślusarskich,