Zrównoważony rozwój rolnictwa w aspekcie nowych wyzwań dla przemysłu nawozowego w Polsce

Janusz Igras

Instytut Nawozów Sztucznych, Puławy

• Strategia rozwoju UE

• Uwarunkowania WPR

• Środowiskowe aspekty nawożenia roślin

• Perspektywy dla przemysłu nawozowego

„Rolnictwo określane mianem zrównoważonego czy trwałego, ukierunkowane jest na takie wykorzystanie zasobów ziemi, które nie niszczy ich naturalnych źródeł, lecz pozwala na zaspokajanie podstawowych potrzeb kolejnych generacji producentów i konsumentów.”

Nowa strategia gospodarcza UE (Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu) obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: • rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; • rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej

korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;

• rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.

Strategia zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa, MRiRW, 2010

Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w perspektywie do 2020 roku zapisany jest w dokumencie opracowanym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Celem Strategii zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa jest określenie pożądanej wizji obszarów wiejskich oraz wskazanie działań, które pozwolą tę wizję przybliżyć

Wspólna Polityka Rolna po 2013 r. w zrównoważonym rolnictwie

Cele Strategii zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa są spójne z nowymi celami polityki gospodarczej UE 2020, zreformowanej Wspólnej Polityki Rolnej oraz obowiązującymi dokumentami strategicznymi dotyczącymi rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich.

Polska – kraj rolniczy

Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa, 2010

99%

100%

101%

102%

103%

104%

105%

106%

107%

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011F 2012F

Stopa wzrostu PKB

Populacja 38,2 mln

Powierzchnia

całkowita 31,3 M ha

Użytki rolne

16,1 mln ha

51%

powierzchni

kraju

Grunty orne

12,1 mln ha

75 % użytków

rolnych

Konsumpcja

nawozów

1,89 mln t N

118 kg

NPK/ha 0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

2000 2002 2005 2007 2008 2009

28,8 28,8

36,8

44,1 47,1 47,5

mld

PL

N

Towarowa produkcja rolnicza (netto)

Polskie rolnictwo-szanse i zagrożenia

• Rozdrobnienie gospodarstw rolnych– w 2010 r. średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie wynosi 9,5 ha (więcej niż w 2002 r. – 8,44 ha). Przeciętne stado świń w Polsce liczy 15 sztuk, podczas gdy w Niemczech 300-400, a w Danii 800 (GUS 2011)

• W naszej strefie klimatycznej z punktu widzenia efektywności optymalna wielkość gospodarstwa rolnego to 300 ha. Im większa powierzchnia upraw, tym niższe jednostkowe koszty produkcji (IERiGŻ 2010)

• Polska posiada ok. 1 mln nieużytków rolnych, co może stanowić ogromny potencjał

• Konsolidacja działalności rolniczej oraz monitoring wykorzystania dopłat bezpośrednich

• Inwestycje w nowe technologie doprowadzą do wzrostu wydajności. Obecnie jedynie ok. 50 000 z 1,5 mln wszystkich gospodarstw charakteryzuje się wysokim poziomem rozwoju technologicznego

• Zużycie nawozów niższe o ok. 30% w porównaniu z UE-15.

• Sektor rolniczy w Polsce ma szansę stać się jednym z głównych dostawców żywności na rynek Europy

• Polska może dostarczyć żywność powstającą bez silnej interwencji człowieka w przeciwieństwie do GMO. W UE dopuszczone do uprawy są dwie rośliny GM: kukurydza z genem Bt oraz ziemniak Amflora.

• Światowe elity społeczne zwracają się w kierunku SLOW FOOD a nie FAST FOOD.

• Strategicznymi kierunkami rozwoju dla polskiego rolnictwa powinny być: produkcja zbóż, produkcja roślin oleistych i motylkowych, buraków cukrowych oraz owoców i warzyw.

Polskie rolnictwo - Perspektywy

Odczyn i zapotrzebowanie na nawozy wapniowe w Polsce (Fotyma i Igras 2009)

Koszt takiego zabiegu wynosiłby od ok. 2 do 3,2 mld zł

Zapotrzebowanie na środki wapnujące dla gleb o pH poniżej 5,0 wynosi około 12,5 mln ton CaO, w tym dla gleb gruntów ornych około 9,6 mln ton CaO

i gleb użytków zielonych około 3 mln ton CaO

Odczyn gleby

% próbek zaliczonych do klas

zawartości potasu ogółem

dla gleb b. niska niska średnia wysoka b. wysoka

Bardzo kwaśny 26,2 38,3 23,8 7,0 3,6 18,8

Kwaśny 16,2 28,6 31,2 12,7 9,6 29,7

Lekko kwaśny 12,9 23,0 33,4 15,2 15,2 28,5

Obojętny 13,2 22,4 29,6 15,1 19,7 15,6

Zasadowy 14,1 21,4 28,6 15,3 20,5 7,3

Średnio dla gleb 16,7 27,6 30,2 13,0 12,5 100,0

Implikacje kwaśnego odczynu gleb

Wg prognoz UNESCO, przed 2030 rokiem blisko połowa ludności Ziemi cierpieć będzie na niedostatek wody pitnej. Według Światowego Raportu o Gospodarce Wodnej (World Water Development Report) - w ciągu najbliższych 20 lat, przeciętna ilość wody przypadająca na jednego mieszkańca globu zmniejszy się o jedna trzecią.

Zasoby wody pitnej na świecie

Polska pod względem zasobów wodnych bywa porównywana do krajów typowo pustynnych.

Źródło: Gleik, P. H., 1996: Water resources. W: Encyclopedia of Climate and Weather,

Źródło: Gleik, P. H., 1996: Water resources. W: Encyclopedia of Climate and Weather, ed. S.H. Schneider

Choć 70 %

naszej planety pokrywają morza i oceany, woda jest towarem coraz bardziej deficytowym, ponieważ tylko niecały

1 % jej

zasobów nadaje się do picia

Przyrost populacji ludności 7 mld – 8 mld w 2014 roku Ziemia jest zasobem ograniczonym Wzrost produkcji rolnej musi wynikać z poprawy wydajności

Zużycie nawozów w Polsce

w ’000 t czystego składnika

.

•Rosnące ceny gazu ziemnego (stanowiące ok. 60% całkowitych kosztów produkcji) są przyczyną spadku konkurencyjności polskich producentów nawozów. •Dodatkowe koszty związane z wdrożeniem ETS III będą poważnym zagrożeniem dla polskiego sektora chemicznego

Zużycie nawozów w Polsce - przewaga zużycia azotowych nad potasowymi i fosforowymi

63,6

24,7

29,9

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 05/06 06/07 07/08 08/09 09/10

kg

/ha

N P2O5 K2O

Źródło: GUS i IERiGŻ

Prognoza globalnej konsumpcji nawozów

źródło: IFA

W perspektywie średnioterminowej globalny popyt wzrośnie o ok. 3,5% rocznie i w 2014 r. osiągnie poziom 187,3 mln t (w przeliczeniu na czysty składnik).

Ocena udziału Polski w wielkości zrzutów składników biogenicznych na przykładzie azotu

Specyfika zlewni Bałtyku

Antropopresja ze strony rolnictwa

Zawartość

N min. w

glebach

jesienią

(Fotyma 2007)

Bezpośredni sposób aplikacji nawozów płynnych

Wykorzystanie elastycznych zbiorników – flexitanków przed aplikacją nawozów płynnych

Dziękuję za uwagę Janusz Igras