Kukurydza (Kukurydza (Zea Zea L.)L.)

Plemię: kukurydzowate Plemię: kukurydzowate — — Maydeae Maydeae

Rodzaj: Kukurydza — Rodzaj: Kukurydza — Zea.Zea.

Gatunek: kukurydza Gatunek: kukurydza uprawna — uprawna — Zea mays Zea mays L.L.

Podstawą podziału gatunku Podstawą podziału gatunku Zea mays Zea mays na na podgatunki są cechy budowy wewnętrznej podgatunki są cechy budowy wewnętrznej ziarniaka. ziarniaka.

Na tej podstawie wyodrębnia się 8 podgatunków Na tej podstawie wyodrębnia się 8 podgatunków obejmujących różne formy, które poza budową obejmujących różne formy, które poza budową anatomiczną i kształtem ziarniaków mogą różnić anatomiczną i kształtem ziarniaków mogą różnić się innymi cechami morfologicznymi.się innymi cechami morfologicznymi.

ssp. ssp. indentata indentata Sturt. - pastewnaSturt. - pastewna ssp. ssp. indurata indurata Sturt. - zwykłaSturt. - zwykła ssp. ssp. saccharata saccharata Kórn - cukrowaKórn - cukrowa ssp. ssp. everta everta SturtSturt - pękająca - pękająca ssp. ssp. amylacea amylacea SturtSturt - skrobiowa - skrobiowa ssp. ssp. ceratina ceratina Kul - woskowaKul - woskowa ssp. ssp. tunicata tunicata SturtSturt - oplewiona - oplewiona ssp. ssp. amylo-saccharata amylo-saccharata Sturt - skrobiowo-Sturt - skrobiowo-

cukrowacukrowa

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. indentata indentata SturtSturt. — kukurydza . — kukurydza pastewna, zwana końskim zębem lub kukurydzą pastewna, zwana końskim zębem lub kukurydzą zębokształtną. zębokształtną.

Podgatunek ten odznacza się bardzo intensywnym Podgatunek ten odznacza się bardzo intensywnym wzrostem masy nadziemnej roślin o wysokiej i silnie wzrostem masy nadziemnej roślin o wysokiej i silnie ulistnionej łodydze i dużych kolbach. ulistnionej łodydze i dużych kolbach.

Duże ziarniaki są wydłużone i spłaszczone, z Duże ziarniaki są wydłużone i spłaszczone, z wgłębieniem w części wierzchołkowej. Warstwa wgłębieniem w części wierzchołkowej. Warstwa rogowa bielma występuje po bokach ziarniaka, a rogowa bielma występuje po bokach ziarniaka, a warstwa mączysta sięga aż do wierzchołka. warstwa mączysta sięga aż do wierzchołka. Wgłębienie na szczycie ziarniaka powstaje na skutek Wgłębienie na szczycie ziarniaka powstaje na skutek szybszego wysychania i kurczenia się mączystej szybszego wysychania i kurczenia się mączystej części bielma, co powoduje zapadnięcie okrywy części bielma, co powoduje zapadnięcie okrywy owocowo-nasiennej. Barwa ziarniaków jest różna, od owocowo-nasiennej. Barwa ziarniaków jest różna, od białej i żółtej do fioletowej lub czerwonej. Ze względu białej i żółtej do fioletowej lub czerwonej. Ze względu na duże kolby i bujną masę wegetatywną koński ząb na duże kolby i bujną masę wegetatywną koński ząb daje wyższe plony niż inne podgatunki kukurydzy.daje wyższe plony niż inne podgatunki kukurydzy.

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. indurata indurata Sturt.Sturt. — — kukurydza zwykła, zwana szklistą lubkukurydza zwykła, zwana szklistą lubtwardątwardą

Od końskiego zebu różni się krótszym Od końskiego zebu różni się krótszym okresem wegetacyjnym, niższym wzrostem i okresem wegetacyjnym, niższym wzrostem i mniejszą masą nadziemną. Ziarniaki mniejszą masą nadziemną. Ziarniaki kukurydzy zwykłej są zaokrąglone, gładkie i kukurydzy zwykłej są zaokrąglone, gładkie i przeważnie błyszczące. przeważnie błyszczące.

Mączysta warstwa bielma, z wyjątkiem części Mączysta warstwa bielma, z wyjątkiem części nasadowej, przy zarodku jest otoczona nasadowej, przy zarodku jest otoczona szklistą warstwą rogową. Barwa ziarniaków szklistą warstwą rogową. Barwa ziarniaków może być biała, żółta, pomarańczowa, może być biała, żółta, pomarańczowa, fioletowa, czerwona a nawet prawie czarna.fioletowa, czerwona a nawet prawie czarna.

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. saccharata saccharata — kukurydza — kukurydza cukrowa. cukrowa.

Ma ziarniaki pomarszczone, szkliste, o dużym Ma ziarniaki pomarszczone, szkliste, o dużym zarodku i przeważnie białe lub żółte. Dojrzały zarodku i przeważnie białe lub żółte. Dojrzały ziarniak jest wypełniony amylodekstrynami, które ziarniak jest wypełniony amylodekstrynami, które nadają mu szklistość oraz słodki smak. nadają mu szklistość oraz słodki smak.

Kukurydza cukrowa odznacza się niskim wzrostem, Kukurydza cukrowa odznacza się niskim wzrostem, intensywnym krzewieniem oraz krótkim okresem intensywnym krzewieniem oraz krótkim okresem wegetacji, wynoszącym 60 - 120 dni. Uprawiana wegetacji, wynoszącym 60 - 120 dni. Uprawiana jest jako roślina warzywna. Kolby są spożywane w jest jako roślina warzywna. Kolby są spożywane w dojrzałości mlecznowoskowej.dojrzałości mlecznowoskowej.

A – kukurydza pękająca, B – kukurydza zwyczajna, C – kukurydza pastewna (koński ząb)

1 – bielmo miękkie, 2 – bielmo twarde, 3 - zarodek

AB

C

1 – okrywa owocowo nasienna

2 – warstwa komórek aleuronowych

3 – bielmo mączyste (miękkie)

4 – bielmo rogowe (twarde)

5 – koleoptyle

6 – wierzchołek wzrostu łodygi z zawiązkami liści

7 – korzeń zarodkowy

8 – pierwotne korzenie przybyszowe

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. everta everta Sturt.Sturt. — kukurydza — kukurydza pękającapękająca

Posiada ziarniaki drobne, szkliste i twarde o Posiada ziarniaki drobne, szkliste i twarde o zabarwieniu najczęściej białym lub żółtym. Formy zabarwieniu najczęściej białym lub żółtym. Formy perłowe mają ziarniaki okrągłe, a formy ryżowe — perłowe mają ziarniaki okrągłe, a formy ryżowe — wydłużone i ostrowydłużone i ostrozakończone. zakończone.

Bielmo rogowe szeroką warstwą otacza bielmo Bielmo rogowe szeroką warstwą otacza bielmo mączyste, które zawiera dużo wody. W czasie mączyste, które zawiera dużo wody. W czasie prażenia ziarna woda ta powoduje jego gwałtowne prażenia ziarna woda ta powoduje jego gwałtowne pękanie i wydostawanie się na zewnątrz bielma w pękanie i wydostawanie się na zewnątrz bielma w postaci białej mączki o gąbczastej konsystencji.postaci białej mączki o gąbczastej konsystencji.

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. amylacea amylacea Sturt. Sturt. — — kukurydza skrobiowa lub miękkakukurydza skrobiowa lub miękka

Ma ziarniaki gładkie, zaokrąglone, o Ma ziarniaki gładkie, zaokrąglone, o śnieżnobiałym bielmie, pozbawionym śnieżnobiałym bielmie, pozbawionym zupełnie bielma twardego. zupełnie bielma twardego.

Ze względu na łatwe wymywanie skrobi Ze względu na łatwe wymywanie skrobi nadaje się do celów przemysłowych. nadaje się do celów przemysłowych. Dojrzewa późno i jest mało Dojrzewa późno i jest mało rozpowszechniona w uprawie. rozpowszechniona w uprawie.

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. ceratina ceratina Kul. — Kul. — kukurydza woskowa. kukurydza woskowa.

Odznacza się twardym, gładkim i Odznacza się twardym, gładkim i mączystym ziarnem zawierającym w mączystym ziarnem zawierającym w miejscu skrobi wysokocząsteczkowe miejscu skrobi wysokocząsteczkowe dekstryny o twardej konsystencji. dekstryny o twardej konsystencji. Takie bielmo nosi nazwę woskowatego. Takie bielmo nosi nazwę woskowatego.

Liście na łodydze rozmieszczone są w Liście na łodydze rozmieszczone są w jednym rzędzie. Jest to podgatunek jednym rzędzie. Jest to podgatunek endemiczny Azji Wschodniej. endemiczny Azji Wschodniej.

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. tunicata tunicata Sturt. —Sturt. — kukurydza kukurydza oplewiona oplewiona

Ziarniaki otoczone są dobrze wykształconymi Ziarniaki otoczone są dobrze wykształconymi ościstymi lub bezostnymi plewkami. ościstymi lub bezostnymi plewkami. Podgatunek ten uprawiany jest tylko Podgatunek ten uprawiany jest tylko sporadycznie w krajach afrykańskich. Nie ma sporadycznie w krajach afrykańskich. Nie ma większego znaczenia gospodarczego.większego znaczenia gospodarczego.

Zea mays Zea mays L. ssp. L. ssp. amylo-saccharata amylo-saccharata Sturt. —Sturt. — kukurydza skrobiowo-cukrowa.kukurydza skrobiowo-cukrowa.

Pod względem budowy bielma stanowi formę Pod względem budowy bielma stanowi formę pośrednią między kukurydzą skrobiową i pośrednią między kukurydzą skrobiową i cukrową. Dolna część bielma jest mączysta, a cukrową. Dolna część bielma jest mączysta, a zewnętrzna szklista i cukrowa. W skali zewnętrzna szklista i cukrowa. W skali światowej bez większego znaczenia światowej bez większego znaczenia gospodarczego.gospodarczego.

System korzeniowySystem korzeniowy

najsilniej rozwinięty ze wszystkich najsilniej rozwinięty ze wszystkich zbóż. zbóż.

składa się z jednego korzenia składa się z jednego korzenia zarodkowego, zwanego korzeniem zarodkowego, zwanego korzeniem głównym oraz z korzeni głównym oraz z korzeni przybyszowych, które wyrastają ze przybyszowych, które wyrastają ze wszystkich węzłów podziemnej części wszystkich węzłów podziemnej części łodygi. łodygi.

Niekiedy korzenie przybyszowe mogą Niekiedy korzenie przybyszowe mogą wyrastać również z dolnych węzłów wyrastać również z dolnych węzłów nadziemnych, tworząc tzw. nadziemnych, tworząc tzw. korzenie korzenie podporowe lub powietrzne.podporowe lub powietrzne.

Korzenie przybyszowe pojawiają się już w Korzenie przybyszowe pojawiają się już w bardzo wczesnym okresie rozwoju rośliny i bardzo wczesnym okresie rozwoju rośliny i osiągają znacznie większe rozmiary niż osiągają znacznie większe rozmiary niż korzeń zarodkowy. korzeń zarodkowy.

Pierwsze korzenie przybyszowe pojawiają się Pierwsze korzenie przybyszowe pojawiają się już w zarodku i podczas kiełkowania tworzą już w zarodku i podczas kiełkowania tworzą pierwotne korzenie przybyszowe.pierwotne korzenie przybyszowe.

Dalsze korzenie przybyszowe wyrastają tuż Dalsze korzenie przybyszowe wyrastają tuż nad węzłami, u podstawy merystemów nad węzłami, u podstawy merystemów interkalarnych kolejnych międzywęźli. interkalarnych kolejnych międzywęźli.

Ponieważ międzywęźla u dołu łodygi są Ponieważ międzywęźla u dołu łodygi są bardzo krótkie, okółki korzeni umieszczone są bardzo krótkie, okółki korzeni umieszczone są gęsto jeden nad drugim.gęsto jeden nad drugim.

Łodyga nie jest typowym źdźbłem traw węzły i Łodyga nie jest typowym źdźbłem traw węzły i międzywęźla są wypełnione tkanką miękiszową, międzywęźla są wypełnione tkanką miękiszową, źdźbło jest grubsze i znacznie wyższeźdźbło jest grubsze i znacznie wyższe

Wysokość źdźbła w zależności od odmiany Wysokość źdźbła w zależności od odmiany waha się od 30 cm u odmian karłowych do 3 - 4 waha się od 30 cm u odmian karłowych do 3 - 4 m u odmian późnych. Składa się z m u odmian późnych. Składa się z węzłów i węzłów i międzywęźlimiędzywęźli,, przeciętnie 8- 11, u odmian b. przeciętnie 8- 11, u odmian b. późnych nawet 20. późnych nawet 20.

Z najniżej położonych węzłów podziemnych Z najniżej położonych węzłów podziemnych mogą wyrastać pędy boczne zwane pasierbami. mogą wyrastać pędy boczne zwane pasierbami. Krzewienie kukurydzy nie jest jednak cechą Krzewienie kukurydzy nie jest jednak cechą pożądaną, gdyż osłabia pęd główny i powoduje pożądaną, gdyż osłabia pęd główny i powoduje nierównomierne dojrzewanie kolbnierównomierne dojrzewanie kolb

Liście Liście wyrastają z węzłów nadziemnych, na wyrastają z węzłów nadziemnych, na łodydze ustawione naprzemianlegle. U łodydze ustawione naprzemianlegle. U różnych odmian różna liczba liści, przeciętnie różnych odmian różna liczba liści, przeciętnie 8 - 18 8 - 18

U nasady blaszki liściowej znajduje się U nasady blaszki liściowej znajduje się języczekjęzyczek, którego długość dochodzi do 10 mm. , którego długość dochodzi do 10 mm. Środkiem języczka biegnie nerw, który Środkiem języczka biegnie nerw, który rozdziela go na dwie części. Brzegi języczka są rozdziela go na dwie części. Brzegi języczka są włoskowate i postrzępione. włoskowate i postrzępione.

Blaszka liściowa odstaje od łodygi, przyjmując Blaszka liściowa odstaje od łodygi, przyjmując położenie prawie poziome. położenie prawie poziome.

Unerwienie blaszki jest równoległe, a nerwy Unerwienie blaszki jest równoległe, a nerwy zewnętrzne są między sobą połączone zewnętrzne są między sobą połączone cieńszymi nerwami bocznymi, co uodparnia cieńszymi nerwami bocznymi, co uodparnia liść na rozerwanie.liść na rozerwanie.

Blaszka po dolnej Blaszka po dolnej stronie jest zupełnie stronie jest zupełnie gładka, a po stronie gładka, a po stronie górnej owłosiona i górnej owłosiona i szorstka, zwłaszcza szorstka, zwłaszcza bliżej nasadybliżej nasady

Budowa morfologiczna liścia kukurydzy. 1 blaszka liściowa, 2 — języczek, 3 — pochwa liściowa

Kwiatostanem męskimKwiatostanem męskim jest duża wiecha jest duża wiecha wyrastająca na szczycie łodygi. Na gałązkach wyrastająca na szczycie łodygi. Na gałązkach wiech umieszczone są parami dwukwiatowe wiech umieszczone są parami dwukwiatowe kłoski, z których jeden jest szypułkowy, a drugi kłoski, z których jeden jest szypułkowy, a drugi siedzący. Kwiatek ma 3 wiotkie i nitkowate siedzący. Kwiatek ma 3 wiotkie i nitkowate pręciki oraz silnie zredukowany słupek.pręciki oraz silnie zredukowany słupek.

Budowa kwiatostanu męskiego kukurydzy: Budowa kwiatostanu męskiego kukurydzy: A — schemat budowy kłoska, B — kłosek w czasie A — schemat budowy kłoska, B — kłosek w czasie kwitnieniakwitnienia

Kwiatostanem Kwiatostanem żeńskimżeńskim jest jest kolba osadzona kolba osadzona w kącie liścia, na w kącie liścia, na skróconym skróconym pędzie, zwanym pędzie, zwanym osadką kolbową.osadką kolbową.

Z zagęszczonych Z zagęszczonych węzłów osadki węzłów osadki kolbowej wyrastają kolbowej wyrastają okrywające kolbę okrywające kolbę liście okrywowe, liście okrywowe, zwane koszulkami, zwane koszulkami, które mają dobrze które mają dobrze rozwinięte pochwy i rozwinięte pochwy i prawie całkowicie prawie całkowicie zredukowane blaszki zredukowane blaszki liściowe. liściowe.

Na grubej osi, Na grubej osi, zwanej zwanej rdzeniem lub rdzeniem lub kaczanemkaczanem, w , w rzędach głęboko rzędach głęboko osadzone są kłoski osadzone są kłoski żeńskie - żeńskie - dwukwiatowe dwukwiatowe (płodny jest tylko (płodny jest tylko kwiatek górny). kwiatek górny).

Kłoski zawiązują się Kłoski zawiązują się parami ze parami ze wspólnego stożka, wspólnego stożka, stąd po wytworzeniu stąd po wytworzeniu ziarniaków (po ziarniaków (po jednym w każdym jednym w każdym kłosku) na kolbie kłosku) na kolbie charakterystyczna charakterystyczna jest dwurzędowość jest dwurzędowość ułożenia ziarniaków. ułożenia ziarniaków.

Kwiatek płodny Kwiatek płodny posiada silnie posiada silnie rozwinięty słupek oraz rozwinięty słupek oraz zredukowane pręciki zredukowane pręciki widoczne tylko w widoczne tylko w początkowych początkowych okresach wegetacji. okresach wegetacji.

Słupek posiada silnie Słupek posiada silnie rozwiniętą, nitkowatą i rozwiniętą, nitkowatą i długą, pokrytą długą, pokrytą włoskami szyjkę, która włoskami szyjkę, która na wierzchołku na wierzchołku wykształca rozdwojone wykształca rozdwojone znamię. W zależności znamię. W zależności od długości kolby od długości kolby długość szyjki słupka długość szyjki słupka wynosi od 20 do 60 wynosi od 20 do 60 cm.cm.

Budowa kwiatostanu żeńskiego kukurydzy:Budowa kwiatostanu żeńskiego kukurydzy: A — przekrój podłużny A — przekrój podłużny kolby i fragmentu łodygi w miejscu jej osadzenia, B — budowa kolby i fragmentu łodygi w miejscu jej osadzenia, B — budowa morfologiczna dojrzałej kolby, C — osadka kol bowa, 1 — węzeł morfologiczna dojrzałej kolby, C — osadka kol bowa, 1 — węzeł łodygi, 2 — międzywęźle, 3 — międzywęźle osadki, 4 — węzły, z łodygi, 2 — międzywęźle, 3 — międzywęźle osadki, 4 — węzły, z których wyrastają koszulki, 5 — kłoski, 6 — rdzeń, 7 — liść, z kąta których wyrastają koszulki, 5 — kłoski, 6 — rdzeń, 7 — liść, z kąta którego wyrasta kolba, 8 — ko szulki, 9 — szyjki słupków, 10 — którego wyrasta kolba, 8 — ko szulki, 9 — szyjki słupków, 10 — osadka kolbowa. osadka kolbowa.

W czasie kwitnienia W czasie kwitnienia szyjki wysuwają się szyjki wysuwają się z okrywających z okrywających kolbę koszulek kolbę koszulek tworząc tworząc charakterystyczną, charakterystyczną, jedwabistą jedwabistą miotełkę. Szyjki miotełkę. Szyjki zdolne są do zdolne są do przyjęcia pyłku na przyjęcia pyłku na całej swej długości.całej swej długości.

OwocemOwocem kukurydzy kukurydzy są ziarniaki. W są ziarniaki. W większości większości podgatunków podgatunków ziarniaki są ziarniaki są nieoplewione, a nieoplewione, a plewki obu kwiatów plewki obu kwiatów zredukowane do zredukowane do cienkich błonek, cienkich błonek, zwijających się u zwijających się u podstawy ziarniaków. podstawy ziarniaków. Rdzeń kolby w miarę Rdzeń kolby w miarę dojrzewania silnie się dojrzewania silnie się powiększa, dzięki powiększa, dzięki czemu ziarniaki mają czemu ziarniaki mają przestrzeń przestrzeń odpowiednią do odpowiednią do normalnego normalnego wykształcania się. wykształcania się.

Długość dojrzałej Długość dojrzałej kolby wynosi od 8 kolby wynosi od 8 do 42 cm. do 42 cm.

Liczba rzędów Liczba rzędów ziarniaków jest ziarniaków jest zawsze parzysta i zawsze parzysta i wynosi najmniej 4, wynosi najmniej 4, a najwięcej 48.a najwięcej 48.

Uprawiane u nas Uprawiane u nas odmiany posiadają odmiany posiadają kolby o 8 do 24 kolby o 8 do 24 rzędów ziarniaków rzędów ziarniaków

Masa 1000 ziaren odmian uprawianych w Masa 1000 ziaren odmian uprawianych w Polsce waha się od Polsce waha się od 250 do 350 g250 do 350 g. .

Ziarniaki mogą mieć kształt kulisty, Ziarniaki mogą mieć kształt kulisty, owalny, klinowaty lub kanciasty, o gładkiej owalny, klinowaty lub kanciasty, o gładkiej lub pomarszczonej powierzchni i barwie lub pomarszczonej powierzchni i barwie białej, żółtej, czerwonej względnie białej, żółtej, czerwonej względnie brunatnej. brunatnej.

Od zewnątrz ziarniak okryty jest okrywą Od zewnątrz ziarniak okryty jest okrywą owocowonasienną, pod którą znajduje się owocowonasienną, pod którą znajduje się warstwa komórek aleuronowych otaczających warstwa komórek aleuronowych otaczających bielmo oraz skośnie ułożony u podstawy bielmo oraz skośnie ułożony u podstawy ziarniaka zarodek. Miejsce, w którym znajduje ziarniaka zarodek. Miejsce, w którym znajduje się zarodek widoczne jest z zewnątrz dzięki się zarodek widoczne jest z zewnątrz dzięki białemu zabarwieniu okrywy, spowodowanemu białemu zabarwieniu okrywy, spowodowanemu przestworami powietrznymi dookoła zarodka. przestworami powietrznymi dookoła zarodka.

Budowa anatomiczna Budowa anatomiczna ziarniaka kukurydzy: ziarniaka kukurydzy: 1 — okrywa owocowo-1 — okrywa owocowo-nasienna, nasienna, 2 — bielmo, 2 — bielmo, 3 — tarczka, 3 — tarczka, 4 — pączek, 4 — pączek, 5 — pochwa liściowa, 5 — pochwa liściowa, 6 — pierwszy węzeł, 6 — pierwszy węzeł, 7 — korzeń, 7 — korzeń, 8 — pochwa korzeniowa8 — pochwa korzeniowa

W bielmie kukurydzy wyróżnia się dwie jego warstwy W bielmie kukurydzy wyróżnia się dwie jego warstwy — — rogową i mączystą.rogową i mączystą.

Rozmieszczenie bielma rogowego jest różne u Rozmieszczenie bielma rogowego jest różne u poszczególnych podgatunków. W bielmie rogowym, poszczególnych podgatunków. W bielmie rogowym, zwanym też bielmem twardym, komórki są szczelnie zwanym też bielmem twardym, komórki są szczelnie wypełnione kanciastymi ziarnami skrobi, a wśród nich wypełnione kanciastymi ziarnami skrobi, a wśród nich znajduje się dużo ciał białkowych wpływających na znajduje się dużo ciał białkowych wpływających na jego spoistość i nadających mu wygląd jego spoistość i nadających mu wygląd półprzeźroczysty. półprzeźroczysty.

Bielmo mączyste, zwane też miękkim, zbudowane Bielmo mączyste, zwane też miękkim, zbudowane jest z większych komórek zawierających liczne, jest z większych komórek zawierających liczne, okrągłe ziarna skrobi. Przestrzeń między nimi okrągłe ziarna skrobi. Przestrzeń między nimi wypełnia powietrze, które nadaje tej części bielma wypełnia powietrze, które nadaje tej części bielma wygląd biały, mączysty.wygląd biały, mączysty.

Zarodek kukurydzyZarodek kukurydzy jest duży. Masa stanowi jest duży. Masa stanowi natomiast tylko 11,5 do 13,8% masy całego owocu. natomiast tylko 11,5 do 13,8% masy całego owocu. Zarodek zawiera 64 do 74% tłuszczuZarodek zawiera 64 do 74% tłuszczu

W Polsce, jak i w większości krajów, W Polsce, jak i w większości krajów, uprawiane są obecnie wyłącznie odmiany uprawiane są obecnie wyłącznie odmiany mieszańcowe (mieszańce pojedyncze, mieszańcowe (mieszańce pojedyncze, podwójne i trójliniowe), powstałe ze podwójne i trójliniowe), powstałe ze skrzyżowania odpowiednio dobranych linii skrzyżowania odpowiednio dobranych linii wsobnych wyprowadzonych z wsobnych wyprowadzonych z kukurydzy kukurydzy zwyczajnej i końskiego zebu.zwyczajnej i końskiego zebu. Odznaczają się Odznaczają się one cechami fizjologicznymi, one cechami fizjologicznymi, morfologicznymi i anatomicznymi, morfologicznymi i anatomicznymi, pośrednimi pomiędzy tymi podgatunkami pośrednimi pomiędzy tymi podgatunkami (semident lub semiflint), bądź w typie (semident lub semiflint), bądź w typie kukurydzy zwyczajnej (flint) lub końskiego kukurydzy zwyczajnej (flint) lub końskiego zebu (dent). zebu (dent).

Ważną cechą określającą wartość gospodarczą Ważną cechą określającą wartość gospodarczą mieszańców kukurydzy i wyznaczającą kierunki ich mieszańców kukurydzy i wyznaczającą kierunki ich użytkowania w Polsce jest użytkowania w Polsce jest wczesność dojrzewania.wczesność dojrzewania.

Określa się ją obecnie wg oznaczeń liczbowych Określa się ją obecnie wg oznaczeń liczbowych przyjętych przez FAO. przyjętych przez FAO.

O klasie wczesności odmian informują trzycyfrowe O klasie wczesności odmian informują trzycyfrowe liczby towarzyszące ich symbolom lub nazwom, na liczby towarzyszące ich symbolom lub nazwom, na przykład Kb-270, Blizzard G 188. przykład Kb-270, Blizzard G 188.

Kolejne cyfry oznaczają: pierwsza — klasę Kolejne cyfry oznaczają: pierwsza — klasę wczesności, druga — stopień wczesności w danej wczesności, druga — stopień wczesności w danej klasie, trzecia — barwę ziarna. Zero i cyfry parzyste klasie, trzecia — barwę ziarna. Zero i cyfry parzyste oznaczają barwę żółtą, a nieparzyste — białą.oznaczają barwę żółtą, a nieparzyste — białą.

Im liczba FAO określająca klasę wczesności jest Im liczba FAO określająca klasę wczesności jest niższa oraz im niższa jest liczba określająca stopień niższa oraz im niższa jest liczba określająca stopień wczesności w danej klasie, tym dana odmiana jest wczesności w danej klasie, tym dana odmiana jest wcześniejsza. wcześniejsza.

W Polsce obowiązuje następujący W Polsce obowiązuje następujący podział na klasy wczesności wg podział na klasy wczesności wg klasyfikacji FAO:klasyfikacji FAO:

Wczesne do Wczesne do 190190

Średniowczesne — Średniowczesne — 200-240200-240

Średniopóźne — Średniopóźne — 250-290250-290

Późne — Późne — 300-350300-350

Mieszańce wczesne i średnio wczesne w Mieszańce wczesne i średnio wczesne w Polsce, w wyznaczonych rejonach Polsce, w wyznaczonych rejonach geograficznych mogą być uprawiane na geograficznych mogą być uprawiane na ziarno, kolby (CCM) i susz z całych roślin. ziarno, kolby (CCM) i susz z całych roślin.

Na kiszonkę najodpowiedniejszymi są Na kiszonkę najodpowiedniejszymi są mieszańce średnio wczesne na terenie mieszańce średnio wczesne na terenie całego kraju i średnio późne w południowej i całego kraju i średnio późne w południowej i zachodniej Polsce. zachodniej Polsce.

Mieszańce późne w zasadzie nie nadają się Mieszańce późne w zasadzie nie nadają się do uprawy w Polsce, gdyż z reguły nie do uprawy w Polsce, gdyż z reguły nie wykształcają odpowiednio kolb i dają wykształcają odpowiednio kolb i dają kiszonkę o małej wartości pastewnej.kiszonkę o małej wartości pastewnej.

Liczba roślin kukurydzy na 1mLiczba roślin kukurydzy na 1m22 w zależności od w zależności od wczesności odmian i kierunków użytkowaniawczesności odmian i kierunków użytkowania

OdmianyOdmianyKierunki użytkowaniaKierunki użytkowania

Ziarno i Ziarno i CCMCCM

KiszonkaKiszonka

Wczesne (FAO do 200)Wczesne (FAO do 200)

Średniowczesne (FAO 200 – Średniowczesne (FAO 200 – 240)240)

Średnopóźne (FAO 250 – 290)Średnopóźne (FAO 250 – 290)

Późne (FAO >290)Późne (FAO >290)

10 -1210 -12

9 -119 -11

8 -108 -10

7-97-9

11 – 1311 – 13

10 -1210 -12

9 -119 -11

8 -108 -10

Termin siewu - fenologiczny wskaźnik; kwitnienie czeremchy, czereśni, porzeczki czerwonej, mniszka lekarskiego

Temperatura gleby na głębokości 6-8 cm powinna wahać się od 6 -8 oC

Trzecia dekada kwietnia w rejonie I

25 kwietnia a 5 maja w pozostałych rejonach

WyszczególnienWyszczególnienieie

BiałkoBiałko TłuszczTłuszcz WłóknoWłókno Bezazotowe Bezazotowe wyciągowwyciągow

ee

PopiółPopiół

ZiarnoZiarnoStomaStoma

8-14 8-14 6,8-7,56,8-7,5

4-7 4-7 1,6-1,81,6-1,8

1,6-2,81,6-2,832-3432-34

68-75 68-75 45-5045-50

1,2-1,41,2-1,4 7,5-7,5-

8,58,5

Skład chemiczny ziarna i słomy kukurydzy w % suchej masy

Głębokość siewu zależy od rodzaju gleby i terminu siewu;

Gleby zwięzłe, wilgotne, zimne oraz przy wcześniejszych siewach 4 – 5 cm

Gleby lżejsze, siewy opóźnione - głębiej do 8 cm

Szerokość międzyrzędzi 70 d0 80 cm

Fazy rozwojowe roślinFazy rozwojowe roślin Sucha Sucha masamasa

Białko Białko ogólneogólne

Włókno Włókno surowesurowe

Tłuszcz Tłuszcz surowysurowy

Popiół Popiół surowysurowy

Bezazotowe Bezazotowe związki związki

wyciągowewyciągowe

Zawartość w 1 kg suchej masyZawartość w 1 kg suchej masy

Jednostek Jednostek owsianychowsianych

Ogólnego Ogólnego białkabiałka

strawnego (gstrawnego (g

Kwitnienie wiech Kwitnienie wiech Dojrzałość mleczna Dojrzałość mleczna Dojrzałość mleczno-woskowaDojrzałość mleczno-woskowaDojrzałość woskowaDojrzałość woskowaDojrzałość pełnaDojrzałość pełna

13,9 13,9 17,0 17,0 20,820,824,0 24,0 34,534,5

13,7 13,7 12,7 12,7 10,010,09,19,17,87,8

32,0 32,0 30,5 30,5 24,024,020,820,818,218,2

1,8 1,8 2,12,1 2,52,53,33,33,33,3

8,18,16,36,35,05,05,1 5,1 4,54,5

44,444,4 48,448,458,558,561,7 61,7 65,265,2

0,830,83 0,81 0,81 0,830,830,91 0,91 0,910,91

9,329,32 8,13 8,13 6,106,105,55 5,55 5,305,30

Zawartość składników pokarmowych w suchej masie kukurydzy (%) oraz wartość pastewna 1 kg suchej masy w

różnych fazach rozwoju roślin (Krzywicki, Preś i Andraszek)

Kierunki wykorzystania kukurydzyKierunki wykorzystania kukurydzy

PrzemysłowyPrzemysłowy SpożywczySpożywczy PastewnyPastewny

spirytusspirytus warzywowarzywo ziarnoziarno

piwopiwo krochmalkrochmal kiszonkakiszonka

papierpapier kaszakasza CCMCCM

płyty izolacyjnepłyty izolacyjne płatkipłatki suszsusz

alkohol butylowyalkohol butylowy gominigomini zielonkazielonka

farbyfarby mąkamąka słomasłoma

kauczukkauczuk olejolej

skrobiaskrobia syropsyrop

Proso zwyczajne Proso zwyczajne ((Panicum miliaceum Panicum miliaceum L.)L.)

Należy do najstarszych roślin uprawnych Należy do najstarszych roślin uprawnych pochodzących z Azji Środkowej lub Chin.pochodzących z Azji Środkowej lub Chin.

Jest gatunkiem jednorocznym, wyłącznie jarym. Jest gatunkiem jednorocznym, wyłącznie jarym.

Ziarniak podczas kiełkowania tworzy tylko jeden Ziarniak podczas kiełkowania tworzy tylko jeden korzeń zarodkowy. korzeń zarodkowy.

Wiązkowy system korzeniowy jest silnie rozgałęziony Wiązkowy system korzeniowy jest silnie rozgałęziony i rozwija się tylko w warstwie ornej gleby. i rozwija się tylko w warstwie ornej gleby.

Proso krzewi się silnie i wytwarza źdźbła grube, Proso krzewi się silnie i wytwarza źdźbła grube, odporne na wyleganie, osiągające wysokość do 1,5 odporne na wyleganie, osiągające wysokość do 1,5 m. m.

Cała roślina jest owłosiona. Cała roślina jest owłosiona.

Kwiatostanem prosa jest wiecha, która może być Kwiatostanem prosa jest wiecha, która może być mniej lub bardziej rozpierzchła, stojąca lub zwisająca.mniej lub bardziej rozpierzchła, stojąca lub zwisająca.

Na podstawie budowy i pokroju wiechy proso zwyczajne Na podstawie budowy i pokroju wiechy proso zwyczajne ((Panicum miliaceum) Panicum miliaceum) dzieli się na 4 podgatunkidzieli się na 4 podgatunki

ssp. ssp. effusumeffusum —— proso zwykłe rozpierzchłe. Posiada wiechę proso zwykłe rozpierzchłe. Posiada wiechę rozpierzchłą o gałązkach długich, zwisających na wszystkie rozpierzchłą o gałązkach długich, zwisających na wszystkie strony. Gałązki I rzędu wyrastają z osi głównej wiech w dużych strony. Gałązki I rzędu wyrastają z osi głównej wiech w dużych odstępach, co powoduje, że wiecha jest luźna. Z jednego odstępach, co powoduje, że wiecha jest luźna. Z jednego miejsca osi głównej wyrasta zwykle tylko jedna gałązka. Liczba miejsca osi głównej wyrasta zwykle tylko jedna gałązka. Liczba gałązek I rzędu w kwiatostanie prosa rozpierzchłego może gałązek I rzędu w kwiatostanie prosa rozpierzchłego może dochodzićdo 15.dochodzićdo 15.

ssp. ssp. contractumcontractum — proso zwyczajne zwisle. Posiada wiechy — proso zwyczajne zwisle. Posiada wiechy bardziej skupione, zwisające w jedną stronę.bardziej skupione, zwisające w jedną stronę.

ssp. ssp. compactuncompactun — proso zwyczajne skupione. Charakteryzuje — proso zwyczajne skupione. Charakteryzuje się krótką wiechą, silnie skupioną i sztywną. Gałązki wiechy są się krótką wiechą, silnie skupioną i sztywną. Gałązki wiechy są ustawione pod ostrymustawione pod ostrymkątem ku górze.kątem ku górze.

ssp. ssp. erectumerectum — proso zwyczajne wyprostowane, posiadające — proso zwyczajne wyprostowane, posiadające wiechę również krótką, skupioną, niemal pionowo wzniesioną wiechę również krótką, skupioną, niemal pionowo wzniesioną ku górze.ku górze.

Typy wiech czterech podgatunków prosa: a— ssp. Typy wiech czterech podgatunków prosa: a— ssp. effusum effusum (rozpierzchłe), b — ssp. (rozpierzchłe), b — ssp. erectum erectum (wyprostowane), c — ssp. (wyprostowane), c — ssp. compactum compactum (skupione), d — ssp. (skupione), d — ssp. contractum contractum (zwisłe)(zwisłe)

Korzenie proso Korzenie proso posiada wiązkowe, posiada wiązkowe, sięgające w glebie sięgające w glebie przeważnie do przeważnie do poziomu ok. 50 cm, poziomu ok. 50 cm, ale pojedyncze ale pojedyncze mogą dorastać do mogą dorastać do 1,0 m głębokości. 1,0 m głębokości. Pomimo Pomimo stosunkowo słabego stosunkowo słabego systemu systemu korzeniowego proso korzeniowego proso charakteryzuje się charakteryzuje się bardzo dużymi bardzo dużymi zdolnościami zdolnościami oszczędnego oszczędnego gospodarowania gospodarowania wodą.wodą.

Dość grube Dość grube źdźbło prosa, źdźbło prosa, dorastające do dorastające do 0,8 - 1,5 m, 0,8 - 1,5 m, przeważnie jest przeważnie jest owłosione - owłosione - analogicznie jak analogicznie jak pozostałe części pozostałe części rośliny. rośliny.

Odmiany Odmiany hodowlane hodowlane charakteryzują charakteryzują się niższą się niższą krzewistością od krzewistością od pozostałych - pozostałych - ogólnie mogą one ogólnie mogą one wytworzyć od 1 wytworzyć od 1 do 5 źdźbeł.do 5 źdźbeł.

Liście Liście lancetowate, dość często lancetowate, dość często pofałdowane, przeważnie zielone bądź pofałdowane, przeważnie zielone bądź czerwonawe (antocyjan).czerwonawe (antocyjan).

Wiecha Wiecha jest zbudowana z kłosków osadzonych jest zbudowana z kłosków osadzonych parami na długich rozgałęzieniach I, II lub niekiedy parami na długich rozgałęzieniach I, II lub niekiedy dalszych rzędów. dalszych rzędów.

Z pary kłosków płodny jest tylko jeden, Z pary kłosków płodny jest tylko jeden, umieszczony wyżej. Kłosek ten jest umieszczony wyżej. Kłosek ten jest jednokwiatowy, spłaszczony, zaokrąglający się w jednokwiatowy, spłaszczony, zaokrąglający się w miarę dojrzewania ziarniaka. miarę dojrzewania ziarniaka.

Kłosek drugi, niepłodny zredukowany jest do Kłosek drugi, niepłodny zredukowany jest do jednej plewki, którą z racji podobieństwa nazywa jednej plewki, którą z racji podobieństwa nazywa się najczęściej plewą - wytworzony w płodnym się najczęściej plewą - wytworzony w płodnym kłosku ziarniak otaczają dwie plewki oraz trzy kłosku ziarniak otaczają dwie plewki oraz trzy plewy.plewy.

Plewy Plewy są silnie unerwione, nie owłosione i ostro są silnie unerwione, nie owłosione i ostro zakończone. Dolna plewa, będąca pozostałością zakończone. Dolna plewa, będąca pozostałością po zredukowanym kłosku dolnym, osiąga po zredukowanym kłosku dolnym, osiąga połowę długości pozostałych plew, nie połowę długości pozostałych plew, nie różniących się między sobą. różniących się między sobą.

Plewki Plewki są błyszczące, twarde, kruche i gładkie, są błyszczące, twarde, kruche i gładkie, silnie przylegające do ziarniaka. Przy omłocie silnie przylegające do ziarniaka. Przy omłocie ziarniak nie wypada z plewek. ziarniak nie wypada z plewek.

Plewki stanowią około 17% masy całego Plewki stanowią około 17% masy całego ziarniaka. ziarniaka.

Barwa plewek jest różna — biała, żółta, Barwa plewek jest różna — biała, żółta, czerwona, szarozielona, czarna i stanowi ważną czerwona, szarozielona, czarna i stanowi ważną cechę odmianową.cechę odmianową.

Budowa kłoska, kwiatka i ziarniaka prosa zwyczajnego: 1 — Budowa kłoska, kwiatka i ziarniaka prosa zwyczajnego: 1 — plewy, 2 — plewka zewnętrzna, 3 — plewka wewnętrzna, 4 — plewy, 2 — plewka zewnętrzna, 3 — plewka wewnętrzna, 4 — zalążnia, 5 — znamię słupka, 6 — pręciki, 7 — łuszczka, 8 — zalążnia, 5 — znamię słupka, 6 — pręciki, 7 — łuszczka, 8 — ziarniak oplewiony, 9 — ziarniak oplewiony od strony ziarniak oplewiony, 9 — ziarniak oplewiony od strony grzbietowej, 10 — ziarniak oplewiony od strony brzusznej grzbietowej, 10 — ziarniak oplewiony od strony brzusznej

Zawartość (%) składników w suchej Zawartość (%) składników w suchej masiemasie

WyszczególnienieWyszczególnienieBiałkoBiałko BezazotoweBezazotowe TłuszczTłuszcz PopiółPopiół WłóknoWłókno

Ziarniak Ziarniak Kasza jaglana Kasza jaglana

polerowanapolerowana

13,5 13,5 1,51,5

72,5 72,5 83,683,6

4,2 4,2 2,52,5

3,4 3,4 1,21,2

5,4 5,4 0,60,6

Ziarniak Ziarniak okryty jest plewkami, które do okryty jest plewkami, które do niego szczelnie przylegają, pomimo iż nie niego szczelnie przylegają, pomimo iż nie są z nim zrośnięte,są z nim zrośnięte, są one gładkie, twarde są one gładkie, twarde oraz kruche.oraz kruche.

Plewki stanowią od 15 do 30 % wagi ziarniaka, Plewki stanowią od 15 do 30 % wagi ziarniaka, skorelowane jest to m.in. z barwą plewki. skorelowane jest to m.in. z barwą plewki.

białe ziarniaki zawierają ok. 16%, białe ziarniaki zawierają ok. 16%,

żółte 20%, żółte 20%,

czarne 21% czarne 21%

szare 25% plewkiszare 25% plewki

Skład chemiczny ziarna prosa:Skład chemiczny ziarna prosa: węglowodany ok. 59 %, węglowodany ok. 59 %, białko od 10 do 18 % białko od 10 do 18 % tłuszcz od 3,6 do 4,8 %. tłuszcz od 3,6 do 4,8 %.

W porównaniu z podstawowymi zbożami, posiada W porównaniu z podstawowymi zbożami, posiada więcej tłuszczu i soli mineralnych oraz zbliżoną więcej tłuszczu i soli mineralnych oraz zbliżoną zawartość białka i nieco mniejszą zawartość białka i nieco mniejszą węglowodanów.węglowodanów.

Z właściwości paszowych należy wymienić dużą Z właściwości paszowych należy wymienić dużą przydatność ziarna prosa w żywieniu drobiu. przydatność ziarna prosa w żywieniu drobiu. Słoma i plewy natomiast, pod względem wartości Słoma i plewy natomiast, pod względem wartości odżywczej, dorównują gorszej jakości siana, a odżywczej, dorównują gorszej jakości siana, a znacznie przewyższają wartość słomy z innych znacznie przewyższają wartość słomy z innych zbóż. Proso można również skarmiać jako zbóż. Proso można również skarmiać jako zielonkę lub kiszonkę - siejąc je jako poplon.zielonkę lub kiszonkę - siejąc je jako poplon.

Proso zaliczane jest do roślin światłolubnych, Proso zaliczane jest do roślin światłolubnych, krótkiego dnia, ciepłolubnych i odpornych na krótkiego dnia, ciepłolubnych i odpornych na suszę. suszę.

W warunkach długiego dnia proso później W warunkach długiego dnia proso później dojrzewa przedłuża się jego okres wegetacji. dojrzewa przedłuża się jego okres wegetacji.

Minimalna temperatura kiełkowania wynosi 8-Minimalna temperatura kiełkowania wynosi 8-10 stopni C, zaś optymalna 20-30 stopni C. 10 stopni C, zaś optymalna 20-30 stopni C. Siewki prosa wypadają już przy nawet bardzo Siewki prosa wypadają już przy nawet bardzo małych przymrozkach, natomiast przy 2-3 małych przymrozkach, natomiast przy 2-3 stopniach C następuje zahamowanie ich stopniach C następuje zahamowanie ich wzrostu.wzrostu.

Siew – III dekada majaSiew – III dekada maja

Ilość wysiewu – 15 - 25 kg/haIlość wysiewu – 15 - 25 kg/ha

Rozstawa rzędów – 25 – 30 cm gorsze Rozstawa rzędów – 25 – 30 cm gorsze warunki glebowe, 30 – 40 cm gleby warunki glebowe, 30 – 40 cm gleby żyźniejsze żyźniejsze

Głębokość siewu; 1-2 cm gleby Głębokość siewu; 1-2 cm gleby ciężkie, do 4 cm gleby lekkie ciężkie, do 4 cm gleby lekkie

Gryka siewna Gryka siewna [Fagopyrum esculentum [Fagopyrum esculentum Mach)Mach)

Gryka siewna (hreczka), należy Gryka siewna (hreczka), należy do roślin dwuliściennych, do roślin dwuliściennych, rodziny – rdestowate rodziny – rdestowate (Polygonaceae). (Polygonaceae).

Pochodzi z Azji Środkowej i Pochodzi z Azji Środkowej i Wschodniej. Wschodniej.

Jest rośliną jednoroczną, jarą, o Jest rośliną jednoroczną, jarą, o łodygach wyrastających na łodygach wyrastających na wysokość ok. 60 cm. wysokość ok. 60 cm.

Łodygi są silnie rozgałęzione, z Łodygi są silnie rozgałęzione, z charakterystycznym czerwonym charakterystycznym czerwonym zabarwieniem. zabarwieniem.

Fagopymm esculentum Fagopymm esculentum (gryka siewna): A — fragment (gryka siewna): A — fragment rośliny z kwiatostanem, B — kwiat podczas kwitnienia, C — rośliny z kwiatostanem, B — kwiat podczas kwitnienia, C — dymorfizm kwiatów, D — kształt przeszków gryki i tatarki, dymorfizm kwiatów, D — kształt przeszków gryki i tatarki, 1 — kwiaty krótkosłupkowe, 2 — kwia ty długosłupkowe, a 1 — kwiaty krótkosłupkowe, 2 — kwia ty długosłupkowe, a — orzeszek gryki, b — orzeszek tatarki— orzeszek gryki, b — orzeszek tatarki

Korzeń – palowy Korzeń – palowy sięga do 1 m w głąb sięga do 1 m w głąb glebygleby

LiścieLiście ogonkowe, kształtu sercowato-ogonkowe, kształtu sercowato-strzałkowego o odcieniu czerwonym, strzałkowego o odcieniu czerwonym, osadzone są na łodydze naprzemianlegle, osadzone są na łodydze naprzemianlegle, dolne ogonkowe, górne siedzące. dolne ogonkowe, górne siedzące. Baldachokształtne wielokwiatowe grona Baldachokształtne wielokwiatowe grona

wyrastają w kątach liści.wyrastają w kątach liści.

baldachgrono

KwiatyKwiaty są dwupostaciowe, koloru są dwupostaciowe, koloru różowobiałego o jednym słupku i różowobiałego o jednym słupku i ośmiu pręcikach.ośmiu pręcikach.

Część kwiatów posiada długie słupki i Część kwiatów posiada długie słupki i krótkie pręciki, a pozostałe odwrotnie — krótkie pręciki, a pozostałe odwrotnie — krótkie słupki i długie pręciki. Dzięki takiej krótkie słupki i długie pręciki. Dzięki takiej heterostylnej heterostylnej budowie kwiatów gryka jest budowie kwiatów gryka jest rośliną rośliną

obco- i owadopylną.obco- i owadopylną.

Dymorfizm kwiatów gryki: Dymorfizm kwiatów gryki: a - kwiat dlugopręcikowy i słupek, a - kwiat dlugopręcikowy i słupek, b - kwiat krótkopręcikowy i słupekb - kwiat krótkopręcikowy i słupek

U podstawy każdego U podstawy każdego pręcika znajdują się pręcika znajdują się gruczołowate miodniki, gruczołowate miodniki, sprawiające, że w czasie sprawiające, że w czasie kwitnienia gryka jest kwitnienia gryka jest chętnie odwiedzana przez chętnie odwiedzana przez pszczoły - cenna roślina pszczoły - cenna roślina miododajna. miododajna.

Kwitnienie rozpoczyna się Kwitnienie rozpoczyna się od kwiatostanów górnych, od kwiatostanów górnych, po czym stopniowo po czym stopniowo zakwitają kwiatostany zakwitają kwiatostany boczne. Kwiaty boczne. Kwiaty wierzchołkowe z reguły wierzchołkowe z reguły posiadają niedorozwinięty posiadają niedorozwinięty słupek, dzięki czemu nie słupek, dzięki czemu nie zawiązują nasion.zawiązują nasion.

Owocem Owocem jest trójgraniasty orzeszek, zwany jest trójgraniasty orzeszek, zwany nasieniem. W części górnej jest on ostro nasieniem. W części górnej jest on ostro zakończony, ma gładką powierzchnię, proste zakończony, ma gładką powierzchnię, proste brzegi i zabarwienie brunatne lub brzegi i zabarwienie brunatne lub marmurkowate. Wewnątrz orzeszka znajduje marmurkowate. Wewnątrz orzeszka znajduje się nasienie o silnie rozwiniętym zarodku, się nasienie o silnie rozwiniętym zarodku, drobnych zwiniętych liścieniach i dużym, drobnych zwiniętych liścieniach i dużym, mączystym bielmie.mączystym bielmie.

Poprzeczny Poprzeczny przekrój owocu gryki: owoc przekrój owocu gryki: owoc bez skrzydełekbez skrzydełek,1 - ,1 - zarodek, zarodek, 2 2 — — endosperm, endosperm, 3 3 — okrywa owocowa' — okrywa owocowa'

Masa 1000 orzeszków Masa 1000 orzeszków 18 -32 g18 -32 g..

Siew - druga połowa majaSiew - druga połowa maja

Obsada roślin: optymalna – Obsada roślin: optymalna – 2,5-3,5 2,5-3,5 mln/hamln/ha

Ilość wysiewu – Ilość wysiewu – 60-125 kg/ha60-125 kg/ha

Rozstawa rzędów - Rozstawa rzędów - 40 cm40 cm –korzystniejsza –korzystniejsza niż 13-15 cmniż 13-15 cm

Skład chemiczny nasion gryki:Skład chemiczny nasion gryki:

60% - skrobia i cukry rozpuszczalne60% - skrobia i cukry rozpuszczalne

10-15% - białko10-15% - białko

1,8 – 2,7% – tłuszcz1,8 – 2,7% – tłuszcz

13% - włókno13% - włókno

2,1% - popiół 2,1% - popiół

Do gryki bardzo podobna jest Do gryki bardzo podobna jest tatarka tatarka — — Fagopyrum Fagopyrum tataricumtataricum Gaertn., Gaertn., występująca jako chwast w występująca jako chwast w uprawach gryki. uprawach gryki.

Od gryki różni się zielonąOd gryki różni się zieloną barwą łodygi, czysto barwą łodygi, czysto

zielonymi liśćmi oraz zielonymi liśćmi oraz drobniejszymi orzeszkami o drobniejszymi orzeszkami o chropowatej powierzchni i chropowatej powierzchni i tępych, pofałdowanych tępych, pofałdowanych brzegach. Łodyga jest brzegach. Łodyga jest okrągła, w odróżnieniu od okrągła, w odróżnieniu od żeberkowatej łodygi gryki. żeberkowatej łodygi gryki. Kwiaty są drobne, Kwiaty są drobne, zielonkawożółte, bez zapachu, zielonkawożółte, bez zapachu, tworzą luźne grono, podczas tworzą luźne grono, podczas gdy gryka ma kwiaty gdy gryka ma kwiaty stosunkowo duże, pachnące o stosunkowo duże, pachnące o barwie białej do czerwonej.barwie białej do czerwonej.

Dzięki zawartości w zielu fagopiryny i rutyny Dzięki zawartości w zielu fagopiryny i rutyny napar stosowany jest w leczeniu krwawień napar stosowany jest w leczeniu krwawień żylakówżylaków, , hemoroidówhemoroidów lub siatkówki oka. lub siatkówki oka.

W medycynie ludowej stosowano napary z ziela W medycynie ludowej stosowano napary z ziela gryki w gryki w reumatyzmiereumatyzmie, , łuszczycyłuszczycy, w celu , w celu oczyszczenia organizmu i obniżenia ciśnienia oczyszczenia organizmu i obniżenia ciśnienia krwi. W leki homeopatyczne z ziela gryki stosuje krwi. W leki homeopatyczne z ziela gryki stosuje się w leczeniu stanów zapalnych skóry. się w leczeniu stanów zapalnych skóry.

Kasza gryczanKasza gryczana zawiera związki mineralne a zawiera związki mineralne wapnia, żelaza, fosforu, potasu i miedzi oraz wapnia, żelaza, fosforu, potasu i miedzi oraz witaminy B1witaminy B1 i PJP. W medycynie ludowej i PJP. W medycynie ludowej stosowano kaszę jako pokarm rozgrzewający i stosowano kaszę jako pokarm rozgrzewający i ograniczający nadmierne miesiączkowanie. ograniczający nadmierne miesiączkowanie. Odwar z kaszy był stosowany przy biegunkach.Odwar z kaszy był stosowany przy biegunkach.