ZobowiązaniaZobowiązaniawykład III

Zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu)

I. 3.27: zobowiązania podobne I. 3.27: zobowiązania podobne do umownych (do umownych (quasi ex contractuquasi ex contractu) )

zobowiązanie z tytułu omyłkowej zapłaty długu

prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio)

zobowiązanie z tytułu sprawowania opiekizobowiązania z powstałej bez umowy

wspólności majątkowejzobowiązanie spadkobiercy względem

zapisobiercy

Bezpodstawne wzbogacenie

w późnej republice CONDICTIOw późnej republice CONDICTIO

nikt nie powinien stawać się bogatszy na skutek pokrzywdzenia innej osoby

należy zwrócić korzyść majątkową, uzyskaną z niesłusznej przyczyny

Jako źródło tych zasad juryści wskazywali:„naturę” (D. 12, 6,14); ius gentium (D. 25, 2,25), ius naturale (D. 50,17,206)

Prawnicy okresu klasycznego uznawali obowiązek zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w odniesieniu do konkretnych stanów faktycznych

Gaius tłumaczy istotę zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na przykładzie zapłaty nieistniejącego długu w błędnym przekonaniu, że istniał (G. 3,91)

Ulpian:świadczenie od chwili spełnienia było

bezpodstawne (ab initio sine causa)świadczenie początkowo było uzasadnione,

ale później odpadła jego przyczyna (causa finita)

tzw. figury tzw. figury condictiones condictiones -- oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów

Condictio causa data causa non secuta - dochodzenie tego, co przekazano w celu osiągnięcia określonego rezultatu, gdy ten jednak nie został osiągnięty.

Condictio ob turpem vel iniustam causam – sytuacje, w których cel dającego lub otrzymującego przysporzenie majątkowe budził sprzeciw obyczajowy.

Condictio indebiti - różne postaci nienależnego świadczenia, czyli działania pod wpływem błędu (per errorem) dla wykonania nieistniejącego lub nieważnego zobowiązania.

tzw. figury tzw. figury condictiones condictiones -- oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów oznaczenia tytułów justyniańskich Digestów

Condictio sine causa - oparto na braku akceptowanej przez prawo podstawy (causa) dla zatrzymania uzyskanego przysporzenia.

Condictio furtiva - przysługiwała poszkodowanemu przeciwko złodziejowi - o zwrot skradzionej rzeczy.

Kształtowanie się instytucji bezpodstawnego wzbogaceniaKształtowanie się instytucji bezpodstawnego wzbogacenia

Bartolus de Saxoferato: condictio generalis i condictiones

specialesutrata znaczenia w ramach ius commune przez figury

condictio causa data causa non secuta oraz condictio ob turpem vel iniustam causam.

uogólnienie figur condictio indebiti lub condictio sine causa:

1) istota zobowiązania polega na obowiązku zwrotu tego, co uzyskało się w następstwie błędnego świadczenia innej osoby.

2) ze słuszności wynika prawne zobowiązanie do zwrotu każdej, uzyskanej w sposób nieuzasadniony korzyści majątkowej.

K. F. Savigny: dla wszystkich przypadków condictiones wspólne jest to, że powiększenie jednego majątku kosztem drugiego następuje bez podstawy prawnej lub to, że taka podstawa odpadła

art. 1376 CC: zobowiązanie zwrotu tego, co było świadczone w wyniku błędu (=condictio indebiti)

§ 812 ust. 1 BGB: klauzula generalna dająca roszczenie o zwrot tego, co w wyniku świadczenia lub w inny sposób trafiło do majątku wzbogaconego bez podstawy prawnej lub gdy podstawa ta odpadła później (= condictio sine causa)

art. 405 i 410 KC: podobna klauzula generalna§ 817 BGB i art. 412 KC: przypadek tzw. świadczenia

niegodziwego, odpowiadający funkcjonalnie rzymskiej (=condictio ob turpem vel iniustam causam).

francuskie orzecznictwo dopuszcza uzupełnienie Code civil o skargę, służącą zwrotowi bezpodstawnego wzbogacenia - nazwano ją w nawiązaniu do tradycji romanistycznej actio de in rem verso.

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenianegotiorum gestio – negotia gestadominus negotii - actio negotiorum gestorum directagestor - actio negotiorum gestorum contraria

Zakres altruistycznych zachowań prowadzących Zakres altruistycznych zachowań prowadzących do powstania zobowiązania z tytułu do powstania zobowiązania z tytułu negotiorum gestionegotiorum gestio

Kontrowersja:do powstania obligatio prowadziło użytecznie podjęte

działanie- wyłączano tylko podjęte jedynie dla zadowolenia działającego

podjęcie czynności koniecznych dla ochrony interesów innej osoby

1)art. 1372 CC: zobowiązanie powstaje po prostu w wyniku dobrowolnego podjęcia się prowadzenia cudzych spraw

2)§ 677 BGB: zobowiązanie powstaje wskutek podjęcia czynności zgodnej z interesem innej osoby przy uwzględnieniu jej rzeczywistej lub domniemanej woli

podobnie art. 752 KC

staranność gestorastaranność gestora

funkcjonalne podobieństwo do mandatum w obu oczekiwano, że podjęte działanie zostanie starannie doprowadzone do

końca

w kazuistyce prawników rzymskich rozbieżności: gdy działanie zostało podjęte, aby ratować majątek nieobecnego, dopuszczano

ograniczenie odpowiedzialności gestora tylko do szkód wyrządzonych w sposób zamierzony (D. 3,5,3,9)

jeśli gestor zaczął dokonywać czynności takiego rodzaju, jakich nieobecny dominus negotii nie podejmował uznano, że odpowiedzialność działającego może wynikać także ze szkody powstałej w następstwie przypadku (D. 3,5,10)

Ulpian: obaj za dolus i culpa lata

1) art. 1374 CC pozwala na stosowne do okoliczności modyfikacje odpowiedzialności za niedołożenie staranności dobrego ojca rodziny

2) § 680 BGB ogranicza odpowiedzialność gestora do winy umyślnej i rażącego niedbalstwa, jeśli podjęcie przez niego działań służyło usunięciu groźby dla interesów zastępowanego

podobnie art. 757 KC