„Zły dotyk” – molestowanie seksualne

mgr Justyna Kordowiecka – psycholog szkolny

Co to jest „zły dotyk”?• Wykorzystywanie seksualne dzieci to aktywność seksualna z

udziałem dziecka (do 15 roku życia), podjęta przez dorosłego, nastolatka lub dziecko. Sprawca ma przewagę wiekową, fizyczną lub intelektualną nad swoją ofiarą.

• Wykorzystywanie seksualne ma miejsce wtedy, gdy następuje bezpośredni kontakt fizyczny o charakterze seksualnym (dotykanie dziecka lub nakłanianie go do dotyku dorosłego, bądź do masturbacji), ale także, kiedy nie ma takiego kontaktu (np. obnażanie, pokazywanie pornografii, prowadzenie z dzieckiem rozmów o tematyce erotycznej wykraczających poza edukację seksualną).

• 25 % kobiet i 8 % mężczyzn doświadcza wykorzystania seksualnego w dzieciństwie (WHO, 2001)

• Największe ryzyko wykorzystywania seksualnego dotyczy dzieci w wieku 8 – 12 lat, poprzedzającym okres dojrzewania.

Podejmowanie przez osobę dorosłą zachowań seksualnych w stosunku do dziecka, czyli wykorzystywanie seksualne dziecka, jest

przestępstwem na gruncie prawa polskiego, za co grozi kara pozbawienia wolności w wymiarze

od 2 do 12 lat (art.200 kodeksu karnego).

Objawy wykorzystywania seksualnego

• Dziecko unika któregoś członka rodziny bądź kontaktu z innym dorosłym• Próbuje powiedzieć o zdarzeniu niebezpośrednio (np. wspomina, że ktoś

chciał, żeby dochowało tajemnicy)• Opisuje zachowania osoby dorosłej wskazujące na to, że ta osoba

próbowała je uwieść• Dziecko jest przygnębione i wycofane, ma problemy ze snem• Skarży się na dolegliwości fizyczne, które nie mają medycznego

potwierdzenia• Przejawia dolegliwości mogące wskazywać na wykorzystywanie, np. ból w

okolicach genitaliów czy odbytu• Nagle zaczyna mieć problemy związane ze szkołą – nie chce do niej

chodzić, ma problemy z koncentracją uwagi czy z nauką• Zaczyna zachowywać się agresywnie• Przejawia nietypowe zachowania seksualne (np. publiczna masturbacja

czy wypowiadanie się o seksie w dziwny sposób, inaczej niż do tej pory, wykazuje wiedzę seksualną nieadekwatną do wieku)

Efektem wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie jest około:• 6% diagnozowanych przypadków depresji,• 6% przypadków uzależnienia od alkoholu i/lub narkotyków,• 8% prób samobójczych,• 10% przypadków stanów lękowych,• 27% przypadków stresu posttraumatycznego (WHO 2006)

Sprawcy• Sprawcami wykorzystywania seksualnego mogą być dorośli, ale

także inne dzieci bądź nastolatki.• Sprawcami są najczęściej osoby z otoczenia dziecka – w 80% przypadków dziecko zna swojego sprawcę• Wykorzystywanie seksualne dzieci może być skutkiem pedofilii, ale nie musi. Sprawca może wykazywać seksualne zainteresowanie i współżyć z osobami

dorosłymi, a także podejmować zachowania seksualne z dzieckiem, zachowania te mogą być wynikiem jego frustracji związanych z niskim poczuciem własnej wartości czy defektami fizycznymi.

Etapy rozwoju seksualnego dziecka

Seksualność jest nieodłączną częścią życia każdego człowieka, także dziecka. Poniżej przedstawiamy przykłady normalnych zachowań seksualnych dzieci:•0 – 3 lat: Powszechne: Dziecko uczy się wyodrębniać siebie i własne ciało. Dotyka swojego ciała i sprawdza jak jest zbudowane.•3 – 6 lat: Powszechne: Pytania dotyczące ciąży, roli matki i ojca w powstawaniu i urodzeniu dziecka oraz anatomii płciowej, a zwłaszcza różnic anatomicznych pomiędzy chłopcami i dziewczynkami, dzieckiem i dorosłym.Pierwsze miłości dziecięce.Eksponowanie swojej nagości, brak poczucia wstydu w tym zakresie. Wzajemne oglądanie i dotykanie przez dzieci intymnych części ciała (np. zabawy w doktora, tatę i mamę itd.). Zdarza się: Masturbacja w domu i w miejscach publicznych.

Etapy rozwoju seksualnego dziecka

• 7 – 11 lat: Powszechne: Dziecko silnie identyfikuje się z własną płcią. Przyswaja sobie zachowania charakterystyczne dla własnej płci. Zdarza się: Zabawy seksualne w ramach jednej płci.

• 12 – 16 lat:Powszechne: Pytania dotyczące obyczajów seksualnych, podejmowania decyzji dotyczących związków. Masturbacja w miejscach prywatnych. Eksperymentowanie z rówieśnikami – między innymi pocałunki z otwartymi ustami, pieszczoty i dotykanie intymnych części ciała. Także podglądactwo. Częste zakochania.

Jak możesz chronić swoje dziecko?• W większości przypadków ofiary wykorzystywania seksualnego

znały wcześniej sprawców. Dlatego bardzo ważne jest, żeby mieć pełne zaufanie do dorosłych, z którymi zostawiasz swoje dziecko.

Zwróć także szczególną uwagę na osoby, które:- zasypują dziecko prezentami, upominkami- zapraszają dziecko na wyjazdy, wakacje- poszukują okazji do tego, aby być z nim sam na sam.

• Nie zapomnij o zapobieganiu wykorzystywaniu seksualnemu przez Internet. Za wszystkie czynności, jakie dziecko wykonuje w sieci, odpowiada rodzic. To on powinien kontrolować, jakie treści ogląda dziecko i w jakie aktywności się angażuje. Kluczową rolę odgrywa edukacja dziecka na temat zasad bezpiecznego korzystania z Internetu oraz zagrożeń z niego płynących.

Jak możesz chronić swoje dziecko?• Istotny jest dobry kontakt rodzica z dzieckiem, aby czuło ono

wsparcie z jego strony i nie obawiało się rozmawiać na ważne i trudne dla siebie tematy. Ważne jest, aby od najmłodszych lat budować otwartą i pełną zaufania relację z dzieckiem. Nie należy nigdy lekceważyć jego lęków czy obaw.

• Bardzo ważnym elementem zapobiegania wykorzystywaniu jest rozmowa z dzieckiem. To od Ciebie (rodzica, opiekuna) dziecko powinno zdobyć wiedzę o swojej seksualności i o intymnych częściach ciała. Taka rozmowa może być trudna, ale odgrywa bardzo ważną rolę w profilaktyce nadużyć.

Jak możesz chronić swoje dziecko?• Powiedz swojemu dziecku, że ma prawo odmówić, jeśli inna osoba

proponuje mu zrobienie czegoś, czego nie chce. Podkreśl, że gdy nastąpi sytuacja, która wzbudzi jakiekolwiek jego obawy, może (a nawet powinno) natychmiast zwrócić się do Ciebie lub do innej zaufanej osoby dorosłej.

• Wyjaśnij dziecku, że nie zawsze zachowanie tajemnicy jest czymś koniecznym i dobrym.

Gdy dziecko jest ofiarą molestowania seksualnego.

• Dziecko powinno wiedzieć, że nie ponosi winy za to, co się wydarzyło.

• Zapewnij je, że nie wątpisz w prawdziwość jego słów. Pamiętaj, że dzieci

bardzo rzadko kłamią czy zmyślają w takich sprawach. • Pozwól dziecku mówić o tym, co się stało, ale nie zmuszaj go do

mówienia. • Zapewnij dziecko, że dobrze zrobiło, opowiadając Ci o tym, co je

spotkało. • Nie obwiniaj go, jeśli do wykorzystywania doszło dlatego, że dziecko

nie posłuchało Twoich poleceń — na przykład wyszło z domu bez pozwolenia. Nie zadawaj pytań w rodzaju: „Dlaczego od razu nie uciekłaś?”, „Dlaczego mi o tym wcześniej nie powiedziałaś?” — sugerują one, że dziecko nie zachowało się tak, jak powinno i że ponosi część winy.

Gdy dziecko jest ofiarą molestowania seksualnego.

• Nie dramatyzuj, ale też nie udawaj, że nic się nie stało i że dziecko musi jak najszybciej o wszystkim zapomnieć. Nie okazuj zniecierpliwienia, ale nie twórz też atmosfery wielkiego nieszczęścia i cierpienia.

• Przekonaj dziecko, że nie jest samo, bo Ty z nim jesteś i będziesz je ochraniać oraz zrobisz wszystko, aby to się nie powtórzyło.

• Warto też, by dziecko dowiedziało się, że to, co zrobił sprawca, było niezgodne z prawem i że cała wina leży po jego stronie, niezależnie od tego, czy dziecko próbowało odmówić, uciec

czy też nie.

Bibliografia:

• Jak chronić dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym? – broszura wydana przez fdn (2010)

• Sajkowska M., Wykorzystywanie seksualne dzieci, w: dziecko krzywdzone.