23n r 5 4 / 2 0 1 4 w w w . a s y s t e n t - t r e n e r a . p l

12

6

3

4

7

8

5

1

3

35

4

4

56

6

1

2

9

3

4

6

7

5

8

1

3

35

4

4

56

6

Marek Dragosz

Trener piłki nożnej UEFA A. Specjalista treningu bramkarskiego. Posiadacz certyfikatów

Holenderskiego i Angielskiego Związku Piłki Nożnej. Ukończył program KNVB World Coaches. Uczestnik

UEFA Study Group Scheme w Gandawie (Belgia). Prelegent wielu szkoleń i kursów w Polsce i za

granicą. Swoją wiedzą dzielił się między innymi w Indonezji, Malezji, Tajlandii, Singapurze, Kenii,

Nigerii, Kamerunie, Burkina Faso, Ugandzie, Rwandzie, Mali, Gambii, Sierra Leone, RPA oraz na Słowacji i Dominikanie. Autor projektu „Worldwide

Goalkeeping Academy”. Odbył staże szkoleniowe m.in. w takich klubach, jak

AIK Sztokholm, FC Porto , FC Swindon, FC Honka, Panathinaikos Ateny, Chievo Verona

i Red Bull Salzburg. Koordynator sieci szkół bramkarskich „Goalkeepers

Academy” w Polsce. Trener reprezentacji Polski AMP Futbol (osób po amputacjach).

Zintegrowany trening bramkarza.

Część I

Fot.

Gab

riela

Sze

wcz

yk

24 w w w . a s y s t e n t - t r e n e r a . p l n r 5 4 / 2 0 1 4

Długo walczyłem z terminem bramkarza „stojącego na bramce”… Bramkarz nie stoi w bramce – on w niej gra. Równie długo pytałem trenerów, dlaczego w na-zewnictwie systemów gry zawsze brakowało jedyn-ki… A przecież gramy w ustawieniu 1−4−4−2… Albo 1−4−2−3−1 czy 1−4−3−3… Bramkarz jest nieodłącz-ną częścią zespołu i taktyki jego gry. Izolowanie go od wiedzy na temat pomysłu i strategii jest wielkim błę-dem. I nie zniwelują go krótkie hasła w czasie przedme-czowych odpraw w stylu „graj swoje” bądź „wychodź wysoko”. Dzięki bramkarzowi mamy możliwość utrzy-mywania się przy piłce, budowania akcji, przenoszenia ciężaru gry, dystrybuowania długich podań i mnóstwa innych, które nie różnią się niczym szczególnym od za-dań graczy z pola. Tymczasem w wielu klubach trening golkipera jest – delikatnie ujmując – zaniedbywany, marginalizowany albo prowadzony w nieprawidłowy sposób. Nierzadko ogranicza się do kilku strzałów na bramkę i to w taki sposób, że z punktu widzenia efek-tywności treningu jest to zupełnie bezsensowne. Jeśli więc taka sytuacja zachodzi z ćwiczeniem techniki, to tym bardziej dziwić nie może, że niemal zupełnie nie przywiązuje się wagi do specjalistycznej dla tej pozy-cji rozgrzewki, do treningu taktycznego bramkarza czy pracy mentalnej. Ileż to razy bramkarz słyszy: „pano-wie, zagrzejcie się, a potem do bramki” albo „macie 20 minut dla siebie”. W większości klubów, zwłasz-cza niższych klas rozgrywkowych, bramkarze trenują wraz z graczami z pola, a namiastką specjalistycznych form treningowych są interwencje w czasie treningów strzeleckich bądź wyłapywanie dośrodkowań przy ćwiczeniu stałych fragmentów gry albo – o zgrozo – jedynie próby obron rzutów karnych kończących za-jęcia. W ten sposób świadomie przyczyniamy się do

tworzenia luk w organizacji swojego zespołu, które przecież nie mogą przejść niezauważone – prędzej czy później ujawnią się w grze.

Nie usprawiedliwiajmy się zatem brakiem czasu, sprzętu, trenera bramkarzy w klubie czy własnej wie-dzy. Ktoś mądry powiedział kiedyś, że obowiązkiem każdego trenera piłki nożnej jest formalnie wykształ-cenie w szkoleniu i rozwoju bramkarzy. Uzbrojony w te wiadomości szkoleniowiec może pracować z bramka-rzem nie tylko w konfiguracji trener – bramkarze, ale także w sferze integracji innych graczy z grupą zawod-ników lub całym zespołem.

Znając zatem realia, szczególnie klubów niższych klas rozgrywkowych, chciałbym nieco pomóc w przygoto-waniu jednostek treningowych, które nie będą wyma-gały specjalistycznego sprzętu, dziesiątek trenażerów ani dodatkowego czasu. Pozwolą one na integrowanie bramkarza w treść sesji treningowej i działanie zespołu, a jednocześnie jemu samemu umożliwią uzyskanie sku-tecznych doświadczeń szkoleniowych. Mam nadzieję, że dzięki temu poprawimy współpracę wszystkich ogniw zespołu i jego wydajność, a także – co równie istotne – przyczynimy się do zwiększania „chemii” naszego teamu.

Oczywiście nie jest możliwe przekazanie gotowej re-cepty na trening. Jednak korzystając z zaproszenia gościnnych łamów „Asystenta Trenera”, chcę dawać Wam sukcesywnie w kolejnych numerach pomysły, które możecie wkomponować w swoje własne idee – a to dotyczące fragmentów sytuacji meczowych, a to gier czy wreszcie elementów form zabawowych. Po-zostaję do Waszej dyspozycji!

T rening bramkarza… Dylemat wielu szkoleniowców pracujących samodzielnie z zespołem. Nie każdy klub ma szczęście posiadania osoby odpowiedzialnej za formę sportową bramkarzy. Nie każdy też ma okazję pracować z trenerem wykształconym i doświadczonym w szkoleniu i rozwoju zawodników grających

w bramce. „Szkolenie i rozwój” nie są określeniami przypadkowymi. Na dobrą sprawę praktycznie każdy może „trenować” bramkarza. Jednak jeśli ta osoba nie ma zdolności do zidentyfikowania obszarów, w których należy wprowadzić poprawę, i dopasowania do nich treści treningowych, może wykonać nie więcej niż serię ćwiczeń, które mogą jedynie utrwalić złe nawyki. Wielokrotnie spotykałem się ze stwierdzeniami trenerów, że nie „czują” specyfiki treningu bramkarza i jestem w stanie to zaakceptować. Słyszałem też, iż „brak mi czasu na golkiperów, bo mam na głowie dwudziestu zawodników z pola”. Na to nigdy nie wyrażę aprobaty. Chcemy przecież, jako trenerzy, mieć świetnych strażników bramki, chcemy mieć między słupkami kogoś, kto „wybroni nam mecz”. Zadbajmy więc o to, by ten ktoś był w najlepszej dyspozycji, dajmy mu możliwość wartościowego treningu.

25n r 5 4 / 2 0 1 4 w w w . a s y s t e n t - t r e n e r a . p l

Propozycje środków do jednostek treningowych

Ćwiczenia wprowadzające W proponowanych ćwiczeniach wprowadzających bramkarz ściśle współpracuje z zawodnikami z pola, wykonując zagranie w określonej sytuacji meczowej, zarówno wtedy gdy ani bramkarz, ani partnerzy nie znajdują się pod presją rywala, jak i wtedy, gdy ten ry-wal utrudnia rozegranie akcji. Jednocześnie bramkarz kształtuje umiejętności taktyczne i czysto techniczne, a także wykonuje pracę fizyczną, pracując nad poprawą swojej specyficznej dla tej pozycji kondycji piłkarskiej.

Kolejne 2 ćwiczenia to progresja poprzednich zadań. Bramkarz znajduje się w określonych sytuacjach me-czowych w czasie gry 4 × 3, a później 4 × 4. Podobnie jak wcześniej kształtuje wszystkie cechy potrzebne w treningu – techniczne, taktyczne oraz motoryczne. W dalszym ciągu treningu pole gry zostaje powięk-szone do rozmiaru 2/3 boiska. Najpierw gra przebiega 8 × 7, a w końcowej fazie 8 × 8.

FragmenTy syTuacji meczowych Faza 1 2 zespoły zajmujące miejsca po przeciwnych stronach bramki.

Ćwiczenie rozpoczyna bramkarz, zagrywając ręką pił-kę po ziemi w kierunku pierwszego zawodnika z ze-społu czerwonych. To jednocześnie sygnał do sprintu dla zawodnika z drugiego zespołu – białych, którego zadaniem jest uniemożliwienie czerwonemu prowa-dzenia piłki i uderzenia na drugą z bramek. Czerwony po opanowaniu piłki powinien jak najszybciej prze-mieszczać się w kierunku drugiej z bramek, aby w jak najkrótszym czasie oddać strzał na bramkę. Nadmier-na liczba kontaktów z piłką zwiększa szanse białego na odbiór piłki bądź zablokowanie strzału.

1

2

3

4

5

1

23

4

5

1

23

4

5

Legenda: strzał na bramkę bieg bez piłki prowadzenie piłkipodanie piłki

26 w w w . a s y s t e n t - t r e n e r a . p l n r 5 4 / 2 0 1 4

Rola bramkarza: jak najszybciej wyjść z bramki i skró-cić kąt, zająć jak najbardziej korzystne miejsce i posta-wę, aby móc szybko zareagować na strzał lub próbę dryblingu rywala, komunikować się szybko z obrońcą (białym) – „moja”, „atakuj”, „spokojnie” itp.

Jeżeli bramkarz skutecznie interweniuje i znajdzie się w po-siadaniu piłki, zawodnik biały natychmiast musi zająć od-powiednią pozycję do otrzymania podania od bramkarza i po zagraniu od niego atakować bramkę, z której zaczy-nano ćwiczenie. Czerwony staje się obrońcą. Jeśli biały nie zajmie dobrej pozycji do szybkiego ataku, bramkarz podaje mu piłkę „do nogi”, a ten poprzez drybling sam musi wy-tworzyć sobie dogodne miejsce i czas do oddania strzału.

Obowiązuje przepis o spalonym! Boisko podzielone jest na 2 części. Linię środka boiska wyznacza linia pola karnego. Do szybkiego ataku biały może wyjść tylko z własnej połowy!

Faza 2 2 zespoły zajmują teraz miejsca po tej samej stronie bramki.

Podobnie jak w poprzednim przypadku, ćwiczenie rozpoczyna bramkarz, zagrywając ręką piłkę po ziemi w kierunku pierwszego zawodnika z zespołu czerwo-nych. Jego zadanie, podobnie jak broniącego, w tej fazie jest dokładnie takie samo jak w poprzednim ćwiczeniu, jednak działa pod większą i szybciej następującą pre-sją. Musi zatem, wykorzystując swoją siłę, utrzymać jak najdłużej swoje ciało pomiędzy piłką a obrońcą.

Rola bramkarza: tym razem powinien ustawić się bli-żej środka bramki, oceniać i podejmować decyzje – czy i w którym momencie wyjść z bramki i skrócić kąt. Nie-zbędna jest stała komunikacja z obrońcą (białym).

Po udanej interwencji bramkarza – podobnie jak w po-przednim ćwiczeniu – następuje zmiana ról pomiędzy czerwonym a białym, z tą tylko różnicą, że nie obo-wiązuje przepis o spalonym, a podanie od bramkarza powinno być tak precyzyjne, aby biały po zajęciu do-godnej pozycji do szybkiego ataku mógł oddać strzał na przeciwną bramkę bez przyjmowania piłki.

Faza 3 obrońcy znajdują się teraz bliżej bronionej przez siebie bramki i z boku atakującego.

Podobnie jak w poprzednim przypadku, ćwiczenie rozpoczyna bramkarz, zagrywając ręką piłkę po ziemi w kierunku pierwszego zawodnika z zespołu czerwo-nych. Jego zadanie, podobnie jak broniącego, w tej fazie jest dokładnie takie samo jak w poprzednim ćwicze-niu. Tym razem atakujący ma ograniczone możliwości dryblingu i zmiany kierunku biegu, ustawienie obrońcy wymusza szybsze działania. Trener powinien zachę-cić atakujących do przejęcia inicjatywy i wykonywania wszystkich czynności z maksymalną prędkością.

Rola bramkarza: tym razem powinien ustawić się twarzą w kierunku wyjściowej pozycji atakującego i w zależności od jego decyzji zmieniać swoje ustawienie i reagować – czy i w którym momencie wyjść z bramki i skrócić kąt. Komuni-kacja z obrońcą (białym) i dyrygowanie jego poczynaniami jest niezbędne do skutecznego zneutralizowania ataku.

Po udanej interwencji bramkarza – podobnie jak w po-przednim ćwiczeniu – następuje zmiana ról pomiędzy czerwonym a białym. Sposób rozegrania szybkiego ataku jest dowolny. Jeśli obrońca odbierze piłkę, może rozpocząć kontratak natychmiast samodzielnie.

Legenda: strzał na bramkę bieg bez piłki prowadzenie piłkipodanie piłki

27n r 5 4 / 2 0 1 4 w w w . a s y s t e n t - t r e n e r a . p l

Faza 4 drużyny ustawione jak na grafice.

Ćwiczenie jak w poprzednich przypadkach, rozpoczy-na bramkarz, zagrywając ręką piłkę po ziemi w kie-runku pierwszego zawodnika z zespołu czerwonych. Jego zadanie, podobnie jak broniącego, w tej fazie jest dokładanie takie samo jak w poprzednim ćwiczeniu. Atakujący decyduje się na walkę z obrońcą bądź jak najszybciej zmierza w kierunku bramki. Obrońca musi podjąć decyzję, jak daleko od bramki wywierać pre-sję na rywala, w którym miejscu podejmować próbę odbioru piłki, pamiętając o przestrzeni pomiędzy nim a bramkarzem i bramką.

Rola bramkarza: w trakcie ćwiczenia musi zmieniać swoje położenie. Musi również zachować nieustanną komunikację z obrońcą. Decyduje o skracaniu lub wy-dłużaniu dystansu pomiędzy nim a obrońcą, mając cały czas pod kontrolą tę przestrzeń i uwagę na poczynania atakującego. Zdolność gry nogą i interwencji poza po-lem karnym będą miały tu wielkie znaczenie.

Po udanej interwencji bramkarza – podobnie jak w po-przednich ćwiczeniach – następuje zmiana ról pomię-dzy czerwonym a białym. Sposób rozegrania szybkie-go ataku jest dowolny. Jeśli obrońca odbierze piłkę, może rozpocząć kontratak natychmiast samodzielnie.

gry Plac gry wyznaczony jak na grafice. Zawodnicy linii de-fensywnej (biali), w ścisłej współpracy z bramkarzem, rozgrywają piłkę, a ich zadaniem jest doprowadzenie jej do jednego z partnerów w bocznym sektorze bo-iska. Ich rywale (czerwoni) próbują odebrać piłkę i od-dać strzał na bramkę w sytuacji 4 × 4. Jeśli natomiast obrońcy wypełnią swoje zadanie – wtedy obaj boczni wraz z 2 wspierającymi obrońcami kontynuują akcję w sytuacji 4 × 2 przeciw 2 czerwonym ustawionym wcześniej jak na grafice.

Plac gry wyznaczony jak na grafice. Zawodnicy linii de-fensywnej (biali) w ścisłej współpracy z bramkarzem rozgrywają piłkę, a ich zadaniem jest doprowadzenie jej do jednego z partnerów znajdujących się na przeciwnej połowie boiska. Ich rywale (czerwoni) próbują odebrać piłkę i oddać strzał na bramkę w sytuacji 4 × 4. Jeśli na-tomiast obrońcy wypełnią swoje zadanie – wtedy obaj biali kontynuują akcję w sytuacji 2 × 2 przeciw 2 czer-wonym ustawionym wcześniej jak na grafice.

Zawodnicy linii defensywnej (czerwoni) w ścisłej współ-pracy z bramkarzem rozgrywają piłkę, a ich zadaniem jest wykończenie akcji do jednej z 3 bramek ustawionych jak na grafice. Kluczowym punktem gry jest zachowanie bocz-nych obrońców i ich współpraca z bramkarzem przy bu-dowaniu akcji poprzez ich wejście w boczny sektor boiska.

1

2

5

4

5

5

5

5

3

Legenda: strzał na bramkę bieg bez piłki prowadzenie piłkipodanie piłki

1

2

4

3

1

2

3

4

4

44

5

28 w w w . a s y s t e n t - t r e n e r a . p l n r 5 4 / 2 0 1 4

Kontynuacja i progres poprzedniej gry. Jak poprzednio, zawodnicy linii defensywnej (czerwoni), w ścisłej współ-pracy z bramkarzem, rozgrywają piłkę, a ich zadaniem jest wykończenie akcji do jednej z 3 bramek ustawionych jak na grafice. Kluczowym punktem gry jest zachowanie bocznych obrońców i ich współpraca z bramkarzem przy budowaniu akcji poprzez ich wejście w boczny sektor bo-iska. Tam kontynuują akcję we współpracy z partnerami ustawionymi wcześniej przy bocznych liniach w sytuacji 2 × 1 przeciw obrońcy ustawionemu jak na grafice albo wspomagani przez obu bocznych pomocników (ewentu-alnie środkowych obrońców) przeciw 2 białym obrońcom (2 × 2) bądź też wsparci zarówno przez pomocników, jak i obrońców w sytuacji 4 × 2. Odmiany, modyfikacje, zada-nia i rodzaj sytuacji meczowej zależą jedynie od inwencji i potrzeb szkoleniowych trenera.

Formy zabawowe Odmiana gry 4 × 2. 4 zawodników na zewnątrz. 2 bramka-rze w środku trzymają końce tyczki (lub koszulki), tworząc ruchomą bramkę. Zadaniem zawodników na zewnątrz jest wymiana określonej liczby podań między sobą, tak

aby środkowi nie zdołali dotknąć piłki. Jeżeli uda się za-wodnikom zewnętrznym podać piłkę pomiędzy bramka-rzami w środku, wówczas podanie liczymy za 5. Bramkarz po przechwycie zajmuje miejsce kolegi, który stracił piłkę.

Odmiana gry 4 × 2. Zadaniem zawodników na zewnątrz jest wymiana określonej liczby podań między sobą, tak aby środkowi nie zdołali dotknąć piłki. Środkowy po przechwycie, najszybciej jak to możliwe, oddaje strzał na bramkę bądź też gra 1 × 1 z bramkarzem.

Gra będąca kopalnią zabawy i śmiechu. 3 bramkarze w dowolny, ustalony między sobą sposób, zgodnie z przepisami gry, bronią dostępu do bramki przeciw wszystkim swoim kolegom z zespołu. Zawodnicy z pola grają tylko w powietrzu i tylko na 1 kontakt, a ich zadaniem jest oczywiście zdobycie bramki.

1

2

3

4

4

44

5

1

2

4

3

1

2

3

4

4

44

5

5

2x1

4x2 2x2

2x2

Legenda: strzał na bramkę bieg bez piłki prowadzenie piłkipodanie piłki