1

Suchedniów, dnia 18.01.2016r. Jerzy Materek Ul. Emilii Peck 31a 26-130 Suchedniów tel. 607 577 851 e-mail: jerzymaterek@brunpolserwis.pl

Zbigniew Ziobro

Szanowny Panie Pośle, Przygotowywany od kilku lat projekt art. 45a ustawy Prawo energetyczne (z dnia 08.10.2012 - opublikowany na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki), w zakresie rozliczania kosztów ciepła w budynkach wielolokalowych (art. 192; 193; 201; 226 – wersja 1.24 z dnia 08.10.2012r., oraz art. 42, projektu ustawy – Przepisy wprowadzające…, z dnia 09.10.2012r., wersja: 0.11), miał poprawić zapisy dotyczące obowiązku indywidualnego opomiarowania centralnego ogrzewania oraz zasad prowadzenia indywidualnych rozliczeń kosztów energii cieplnej zużywanej dla potrzeb centralnego ogrzewania i podgrzania ciepłej wody. Ww. projekt nie zawierał kluczowych zapisów implementujących postanowienia Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej 2012/27/UE, do prawa krajowego. Przyjęte przez Sejm nowelizacje Prawa energetycznego, nie wprowadziły dotychczas żadnych zmian, w zakresie powszechnego obowiązku opomiarowania zużycia ciepła oraz zasad prowadzenia indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła dla potrzeb ogrzewania i ciepłej wody. Zaproponowane w opublikowanym projekcie ustawy Prawo energetyczne (art. 45a) zapisy powodują pominięcie znacznej części budynków wielolokalowych, co jest w sprzeczności z postanowieniami ww. Dyrektywy. Opublikowany projekt ustawy nie zawiera żadnych zapisów dotyczących jednej z najważniejszej kwestii związanej z dokładnością pomiarów indywidualnego zużycia wykonywanych przez podzielniki kosztów centralnego ogrzewania. Projekt nie wprowadzał także regulacji w zakresie przejrzystych zasad podziału kosztów zużycia energii cieplnej i ciepłej wody, o których jest mowa w ww. Dyrektywie. Projekt zawiera natomiast regulację dotyczącą uwzględnienia w rozliczaniu kosztów ogrzewania, przenikania ciepła przez przegrody budowlane oraz temperatury w lokalu, tym samym wprowadza szereg wątpliwych i dotychczas nie zweryfikowanych sposobów określenia zużycia ciepła w lokalu. Ujęta w projekcie metoda rozliczeń (uwzględniająca wyliczanie ilości ciepła przenikającego przez ściany, a także pomiar temperatur w lokalu), jest z punktu technicznego niemożliwa do zastosowania, a jakiekolwiek matematyczne wyliczenia spowodują brak przejrzystości i dokładności rozliczeń przy indywidualnym rozliczaniu kosztów centralnego ogrzewania. Każda metoda wykonywania rozliczeń z uwzględnieniem komputerowych obliczeń przenikania ciepło przez ściany, czy ilości ciepła oddanego przez piony c.o., lub uwzględniająca temperatury w lokalu (inne jak mierzone przez podzielnik), będzie sprzeczna z zapisami Dyrektywy 2012/27/UE, która precyzuje aby do pomiaru zużycia

2

stosować ciepłomierze, wodomierze i podzielniki kosztów centralnego ogrzewania, a informacje o rozliczeniach były dokładne oraz oparte na rzeczywistym zużyciu. Dlatego konieczna jest pilna weryfikacja projektu ustawy Prawo energetyczne (art. 45a) – pod kątem zgodności z Dyrektywą 2012/27/UE, lub opracowanie nowego projektu, który będzie dostosowany do wymagań określonych w Dyrektywie. Zapisy ujęte w ustawie, będą dotyczyć zasad prowadzenia indywidualnych rozliczeń kosztów ogrzewania i ciepła zużytego dla potrzeb ciepłej wody użytkowej dla ponad 8 mln końcowych odbiorców ciepła tj. ok. połowy mieszkańców Polski.

Kluczową rolę będą stanowiły jednoznaczne zapisy, które dadzą gwarancję stosowania w lokalach (w których nie ma możliwości lub opłacalności zastosowania ciepłomierzy) tylko tych podzielników, które rzetelnie dokonują pomiarów zużycia ciepła oddanego przez grzejnik. Opracowanie jednoznacznych i przejrzystych uregulowań prawnych, warunkuje uzyskanie społecznej akceptacji dla wdrażanych systemów indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła, które w warunkach polskich, dotyczą około połowy mieszkańców Polski, użytkujących lokale mieszkalne w budownictwie wielorodzinnym oraz bardzo dużej grupy końcowych odbiorców ciepła korzystających z lokali użytkowych. W załączeniu przedkładam dwie wersje projektu art. 45a Ustawy Prawo energetyczne -projekt z dnia 18.01.2016, wersja 2.3. (trzyskładnikowe rozliczanie kosztów ciepła) oraz projekt z dnia 18.01.2016 wersja 2.2. (dwuskładnikowe rozliczanie kosztów ciepła) wraz z uzasadnieniem szczegółowym, które opracowałem na bazie ponad dwudziestoletnich doświadczeń związanych z opomiarowaniem i rozliczaniem kosztów ciepła. Zaproponowane zapisy art. 45a ustawy Prawo energetyczne, wprowadzają obowiązek pełnego opomiarowania zużycia ciepła w budownictwie wielolokalowym, a także określają przejrzyste zasady wykonywania indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła zużywanego na potrzeby ogrzewania i ciepłej wody. Jednocześnie podnoszą minimalne wymagania stawiane podzielnikom kosztów ogrzewania (w zakresie dokładności dokonywanych pomiarów zużycia ciepła przez grzejnik), a także eliminują szereg błędów, które powszechnie występują przy indywidualnym rozliczaniu kosztów ciepła centralnego ogrzewania i zużytego dla potrzeb ciepłej wody.

Przedłożony projekt art. 45a implementuje postanowienia zawarte w Dyrektywie 2012/27/UE. Mam nadzieję, że moje propozycje będą pomocne w wypracowaniu ostatecznego kształtu zapisów Prawa energetycznego w zakresie indywidualnego opomiarowania zużycia ciepła i rozliczania kosztów ciepła. Pozostaję do dyspozycji i deklaruję gotowość udzielenia dalszych wyjaśnień. Jerzy Materek Załączniki: 1. Projekt z dnia 18.01.2016 Wersja 2.3 (trzyskładnikowy podział kosztów ciepła).

2. Projekt z dnia 18.01.2016 Wersja 2.2 (dwuskładnikowy podział kosztów ciepła).

3

3. Uzasadnienie.

4. Wyciąg z Dyrektywy 2012/27/UE (Wybrane postanowienia dot. indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła c.o. i c.w.u.).

5. Kopia strony tytułowej PN-EN 834.

6. Kopia strony tytułowej PN-EN 835.

7. Wyciąg z projektu art. 45a ustawy Prawo energetyczne (wersja 1.24 – z dnia 08.10.2012r. opublikowana na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki).

8. Referat: „Indywidualne rozliczanie kosztów ciepła c.o. i c.w.u. w budownictwie wielolokalowym” wygłoszony (przez Jerzego Materka) na VII Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej (Krynica Zdrój, 24-26 maja 2006r.).

9. Referat: „Zaostrzenie norm dla podzielników kosztów c.o. gwarancją dokładnych pomiarów zużycia ciepła z grzejnika i rzetelnego rozliczania zmiennych kosztów c.o.” wygłoszony (przez Jerzego Materka) na VII Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej (Krynica Zdrój, 24-26 maja 2006r).

9. Referat: „Dwuskładnikowe rozliczanie kosztów ciepła c.w.u. w świetle jedenastoletnich doświadczeń SM „LOKATOR” we Włoszczowie” wygłoszony (przez Jerzego Materka) na VIII Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej (Krynica Zdrój, 23-25 maja 2007r.).

Otrzymują:

1. Posłowie Na Sejm RP – woj. świętokrzyskie 2. Kluby Parlamentarne Sejmu RP:

Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska Klub Poselski Kukiz’15 Klub Poselski Nowoczesna Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego

4

Projekt z dnia 18.01.2016 Wersja 2.3 (trzyskładnikowy podział kosztów ciepła) Autor: Jerzy Materek

PROJEKT USTAWY PRAWO ENERGETYCZNE (przepisy dotyczące rozliczania kosztów ciepła w budynkach wielolokalowych)

Art. 45a, Ust. 1-5 bez zmian.

6. W przypadku, gdy wyłącznym odbiorcą paliw gazowych i energii elektrycznej dostarczonej do budynku jest właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego, jest on odpowiedzialny za rozliczanie na odbiorców końcowych całkowitych kosztów zakupu paliw gazowych i energii elektrycznej.

7. W budynkach wielolokalowych z własnym źródłem centralnego ogrzewania lub zaopatrywanych z sieci ciepłowniczej lub z centralnego źródła obsługującego większą liczbę budynków właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego, jest odpowiedzialny za rozliczanie na odbiorców końcowych całkowitych kosztów zakupu energii cieplnej lub kosztów wytworzenia i dostarczenia ciepła do poszczególnych lokali.

8. Jeżeli miejsce zainstalowania układu pomiarowo-rozliczeniowego służącego do rozliczenia kosztów dostarczenia ciepła jest wspólne dla dwóch lub więcej budynków wielolokalowych, właściciele tych budynków są obowiązani zamontować - na wymienniku lub granicy dostawy każdego budynku, licznik energii cieplnej mierzący ilość ciepła dostarczonego dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej.

9. Właściciel węzła cieplnego lub kotłowni centralnej obsługującej jeden budynek wielolokalowy, dokonuje pomiarów parametrów i ilości ciepła w sposób umożliwiający rozdział ilości oraz kosztu ciepła zużytego odpowiednio dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej.

10. W budynkach wielolokalowych z własnym źródłem centralnego ogrzewania lub zaopatrywanych z sieci ciepłowniczej lub z centralnego źródła obsługującego większą liczbę budynków zostaną zamontowane – tam gdzie jest to technicznie wykonalne i opłacalne: – liczniki zużycia indywidualnego do pomiaru zużycia energii cieplnej i ciepłej wody dostarczanej do każdego lokalu.

W przypadku gdy zastosowanie indywidualnych liczników zużycia energii cieplnej (dla potrzeb centralnego ogrzewania) nie jest technicznie wykonalne lub nie jest opłacalne - do pomiarów zużycia energii cieplnej na każdym grzejniku stosowane są indywidualne podzielniki kosztów ciepła.

11. Podzielniki kosztów ciepła - stosowane do rejestrowania zużycia ciepła przez grzejniki, muszą być zgodne z wymaganiami norm:

PN-EN 834 - „Podzielniki kosztów ogrzewania do rejestrowania zużycia ciepła przez grzejniki, Przyrządy zasilane energią elektryczną”,

PN-EN 835 - „Podzielniki kosztów ogrzewania do rejestrowania zużycia ciepła przez grzejniki, przyrządy bez zasilania energią elektryczną, działające na zasadzie parowania dyfuzyjnego”, oraz spełniać poniższe kryteria zapisu zużycia i wymagania:

1) posiadać rozwiązania techniczne umożliwiające dokładną rejestrację zużycia ciepła przez grzejnik tj.:

a) dokonywać rejestracji wszystkich charakterystycznych temperatur (grzejnika i pomieszczenia) miarodajnych dla oddawania ciepła przez powierzchnię grzejnika,

b) zużycie rejestrować tylko wówczas, jeśli ciepło pochodzi z systemu ogrzewania, 2) umożliwiać podanie informacji o rzeczywistym czasie korzystania z energii (dot.

5

podzielników elektronicznych produkowanych zgodnie z normą PN-EN 834), 3) dokonywać rejestracji zużycia ciepła - w wartościach zużycia. 12. Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów dostarczenia ciepła do budynku, na końcowych odbiorców ciepła w tym budynku, tak aby wybrana metoda:

1) stymulowała energooszczędne zachowania; 2) uwzględniała współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na grzewanie, wynikające

z położenia lokalu w bryle budynku; 3) zapewniała ustalanie opłat, o których mowa w ust. 7 w sposób odpowiadający zużyciu

ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. 4) uwzględniała trzyskładnikowe indywidualne rozliczenie kosztów ciepła, w części

dotyczącej: a) ogrzewania lokali, stosując dla lokali mieszkalnych i użytkowych metody

wykorzystujące:

(i) dla części kosztów stałych (niezależnych od zużycia indywidualnego – wynikających z opłat stałych np. z tytułu naliczonych przez dostawcę ciepła opłat za moc zamówioną): kubaturę lub powierzchnię tych lokali;

(ii) dla części kosztów wspólnych (niezależnych od zużycia indywidualnego - spowodowanych stratami energii cieplnej w instalacji w budynku, zużyciem energii cieplnej do celów ogrzewania powierzchni wspólnych, emisją ciepła z nieopomiarowanych rur centralnego ogrzewania, itp.): kubaturę lub powierzchnię tych lokali;

(iii) dla części kosztów zużycia (zależnej od zużycia indywidualnego): wskazania ciepłomierzy lub podzielników kosztów centralnego ogrzewania,

b) przygotowania ciepłej wody dostarczanej centralnie przez instalację w budynku wielolokalowym (lub grupie budynków), stosując metody wykorzystujące:

(i) dla części kosztów stałych (niezależnych od zużycia indywidualnego – wynikających z opłat stałych np. z tytułu naliczonych przez dostawcę ciepła opłat za moc zamówioną): powierzchnię lokali lub ilość użytkowników lokali;

(ii) dla części kosztów wspólnych (niezależnych od zużycia indywidualnego - spowodowanych stratami energii cieplnej w instalacji w budynku): powierzchnię lokali lub ilość użytkowników lokali;

(iii) dla części kosztów zużycia (zależnej od zużycia indywidualnego): wskazania lokalowych wodomierzy ciepłej wody lub liczbę użytkowników lokalu,

5) uwzględniała przy indywidualnym rozliczaniu kosztów centralnego ogrzewania, udział kosztów wspólnych (w kosztach zmiennych budynku – wynikających z ilości zużytego ciepła lub paliwa) w wysokości od 30 do 50% kosztów zmiennych,

6) uwzględniała przy indywidualnym rozliczaniu kosztów podgrzania ciepłej wody udział kosztów wspólnych (w kosztach zmiennych budynku – wynikających z ilości zużytego ciepła lub paliwa) w wysokości od 20 do 40 % kosztów zmiennych,

13. Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego wprowadza wybraną metodę, o której mowa w ust. 12, w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń kosztów dostarczenia ciepła, zwanego dalej "regulaminem rozliczeń"; regulamin rozliczeń podaje się do wiadomości końcowym odbiorcom, w terminie 14 dni od dnia jego wprowadzenia do stosowania.

14. W przypadku gdy właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego wprowadził metodę, o której mowa w ust. 12, wykorzystującą ciepłomierze, inne przyrządy pomiarowe, końcowy odbiorca jest obowiązany udostępnić swoje pomieszczenia w celu zainstalowania lub wymiany tych urządzeń lub przyrządów oraz umożliwić dokonywanie ich kontroli i odczytu w celu rozliczania kosztów dostarczenia ciepła do lokalu.

15. W przypadku stosowania w budynku wielolokalowym metody, o której mowa w ust. 12, wykorzystującej wskazania przyrządów pomiarowych, regulamin rozliczeń określa także

6

zamienne rozliczanie opłat za ciepło zużyte w lokalach końcowych odbiorców, na podstawie ich kubatury lub powierzchni oraz warunki stosowania zamiennego rozliczenia.

16. Jeżeli końcowy odbiorca ciepła nie udostępni ciepłomierzy lub innych przyrządów i urządzeń pomiarowych (wodomierzy, podzielników kosztów c.o.) w celu dokonania ich odczytu lub dokona ingerencji w ten przyrząd lub urządzenie w celu zafałszowania jego pomiarów, lub wskazań, odbiorca ten w okresie rozliczeniowym może zostać obciążony (w części zależnej od zużycia) szacunkowym zużyciem – nie większym jak dwukrotność maksymalnego zużycia:

1) GJ/m2 lub GJ/m3 - na podstawie ilości ciepła (zużytego dla potrzeb ogrzewania lub ogrzewania i ciepłej wody) w innym lokalu opomiarowanym w budynku - wynikającego ze zużycia określonego na podstawie wskazań ciepłomierza,

2) m3/lokal lub m3/osobę - na podstawie ilości ciepła zawartego w ciepłej wodzie, zużytego w innym lokalu opomiarowanym w budynku - wynikającego ze zużycia określonego na podstawie wskazań wodomierza,

3) Jednostki zużycia/m2 lub jednostki zużycia/m3 - na podstawie pomiaru ilości zużycia ciepła przez grzejniki w innym lokalu opomiarowanym w budynku – wynikającego ze zużycia określonego na podstawie wskazań podzielników kosztów centralnego ogrzewania.

17. Właściciel budynku, który wbrew przepisowi art. 45a ust. 10 narusza obowiązek wyposażenia budynków i grup lokali w ciepłomierze, wodomierze lub podzielniki kosztów c.o., w celu rozliczenia kosztów ciepła na poszczególne lokale - podlega karze grzywny, nie mniejszej niż 300,00 zł / za każdy nieopomiarowany lokal w budynku, którą należy naliczać za każdy sezon grzewczy.

18. Zarządca budynku, który wbrew przepisowi art. 45a ust. 10 narusza obowiązek wyposażenia lokali w ciepłomierze, wodomierze lub podzielniki kosztów c.o., w celu rozliczenia kosztów ciepła na poszczególne lokale - podlega karze grzywny, nie mniejszej niż 300,00 zł / za każdy lokal niedostosowany do obowiązujących przepisów, którą należy naliczać za każdy sezon grzewczy.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ustawa – Przepisy wprowadzające (…),

1. W terminie do 31 grudnia 2016r, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego jest zobowiązany zainstalować urządzenia określone w ust. 10 i 11 oraz wprowadzić metody rozliczeń, o których mowa w ust. 12.

2. W okresie 3 lat od dnia wejścia w życie Prawa energetycznego, właściciel węzła cieplnego jest obowiązany zainstalować odpowiednie przyrządy pomiarowe w celu dokonywania pomiarów, o których mowa w ust. 8 i 9.

3. Kary, o których mowa w ust. 17 i 18 będą naliczane za każdy sezon grzewczy niedostosowania budynków i lokali do obowiązujących przepisów - począwszy od czwartego roku od daty wejścia w życie Prawa energetycznego.

7

Projekt z dnia 18.01.2016 Wersja 2.2 (dwuskładnikowy podział kosztów ciepła) Autor: Jerzy Materek

PROJEKT USTAWY PRAWO ENERGETYCZNE (przepisy dotyczące rozliczania kosztów ciepła w budynkach wielolokalowych)

Art. 45a, Ust. 1-5 bez zmian.

6. W przypadku gdy wyłącznym odbiorcą paliw gazowych i energii elektrycznej dostarczonej do budynku jest właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego, jest on odpowiedzialny za rozliczanie na odbiorców końcowych całkowitych kosztów zakupu paliw gazowych i energii elektrycznej.

7. W budynkach wielolokalowych z własnym źródłem centralnego ogrzewania lub zaopatrywanych z sieci ciepłowniczej lub z centralnego źródła obsługującego większą liczbę budynków właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego, jest odpowiedzialny za rozliczanie na odbiorców końcowych całkowitych kosztów zakupu energii cieplnej lub kosztów wytworzenia i dostarczenia ciepła do poszczególnych lokali.

8. Jeżeli miejsce zainstalowania układu pomiarowo-rozliczeniowego służącego do rozliczenia kosztów dostarczenia ciepła jest wspólne dla dwóch lub więcej budynków wielolokalowych, właściciele tych budynków są obowiązani zamontować - na wymienniku lub granicy dostawy każdego budynku, licznik energii cieplnej mierzący ilość ciepła dostarczonego dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej.

9. Właściciel węzła cieplnego lub kotłowni centralnej obsługującej jeden budynek wielolokalowy, dokonuje pomiarów parametrów i ilości ciepła w sposób umożliwiający rozdział ilości oraz kosztu ciepła zużytego odpowiednio dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej.

10. W budynkach wielolokalowych z własnym źródłem centralnego ogrzewania lub zaopatrywanych z sieci ciepłowniczej lub z centralnego źródła obsługującego większą liczbę budynków zostaną zamontowane – tam gdzie jest to technicznie wykonalne i opłacalne:

– liczniki zużycia indywidualnego do pomiaru zużycia energii cieplnej i ciepłej wody dostarczanej do każdego lokalu.

W przypadku, gdy zastosowanie indywidualnych liczników zużycia energii cieplnej (dla potrzeb centralnego ogrzewania) nie jest technicznie wykonalne lub nie jest opłacalne - do pomiarów zużycia energii cieplnej na każdym grzejniku stosowane są indywidualne podzielniki kosztów ogrzewania.

11. Podzielniki kosztów ogrzewania stosowane do rejestrowania zużycia ciepła przez grzejniki muszą być zgodne z wymaganiami norm:

PN-EN 834 - „Podzielniki kosztów ogrzewania do rejestrowania zużycia ciepła przez grzejniki, Przyrządy zasilane energią elektryczną”,

PN-EN 835 - „Podzielniki kosztów ogrzewania do rejestrowania zużycia ciepła przez grzejniki, przyrządy bez zasilania energią elektryczną, działające na zasadzie parowania dyfuzyjnego”,

oraz spełniać poniższe kryteria zapisu zużycia i wymagania: 1) posiadać rozwiązania techniczne umożliwiające dokładną rejestrację zużycia ciepła przez grzejnik tj.:

a) dokonywać rejestracji wszystkich charakterystycznych temperatur (grzejnika i pomieszczenia) miarodajnych dla oddawania ciepła przez powierzchnię grzejnika,

b) zużycie rejestrować tylko wówczas, jeśli ciepło pochodzi z systemu ogrzewania,

8

2) umożliwiać podanie informacji o rzeczywistym czasie korzystania z energii (dot. podzielników elektronicznych produkowanych zgodnie z normą PN-EN 834), 3) dokonywać rejestracji zużycia ciepła - w wartościach zużycia, 12. Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów dostarczenia ciepła do budynku, na końcowych odbiorców ciepła w tym budynku, tak aby wybrana metoda:

1) stymulowała energooszczędne zachowania; 2) zapewniała ustalanie opłat, o których mowa w ust. 7 w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. 3) uwzględniała dwuskładnikowe indywidualne rozliczenie kosztów ciepła, w części

dotyczącej:

a) ogrzewania lokali, stosując dla lokali mieszkalnych i użytkowych metody wykorzystujące:

(i) dla części kosztów wspólnych (niezależnych od zużycia indywidualnego): kubaturę lub powierzchnię tych lokali, (ii) dla części kosztów zużycia (zależnych od zużycia indywidualnego): wskazania

ciepłomierzy lub podzielników kosztów centralnego ogrzewania,

b) przygotowania ciepłej wody dostarczanej centralnie przez instalację w budynku wielolokalowym (lub grupie budynków), stosując metody wykorzystujące:

(i) dla części kosztów wspólnych (niezależnych od zużycia indywidualnego): powierzchnię lokali lub ilość użytkowników lokali; (ii) dla części kosztów zużycia (zależnych od zużycia indywidualnego): wskazania lokalowych wodomierzy ciepłej wody lub liczbę użytkowników lokalu,

4) uwzględniała przy indywidualnym rozliczaniu kosztów centralnego ogrzewania, podział kosztów całkowitych na:

- koszty wspólne - 60% - koszty zużycia - 40 %.

5) uwzględniała przy indywidualnym rozliczaniu kosztów podgrzania ciepłej wody podział kosztów całkowitych na:

- koszty wspólne - 40% - koszty zużycia - 60 %.

13. Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego wprowadza wybraną metodę, o której mowa w ust. 12, w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń kosztów dostarczenia ciepła, zwanego dalej "regulaminem rozliczeń"; regulamin rozliczeń podaje się do wiadomości końcowym odbiorcom, w terminie 14 dni od dnia jego wprowadzenia do stosowania.

14. W przypadku gdy właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego wprowadził metodę, o której mowa w ust. 12, wykorzystującą ciepłomierze, inne przyrządy pomiarowe, końcowy odbiorca jest obowiązany udostępnić swoje pomieszczenia w celu zainstalowania lub wymiany tych urządzeń lub przyrządów oraz umożliwić dokonywanie ich kontroli i odczytu w celu rozliczania kosztów dostarczenia ciepła.

15. W przypadku stosowania w budynku wielolokalowym metody, o której mowa w ust. 12, wykorzystującej wskazania przyrządów pomiarowych, regulamin rozliczeń określa także zamienne rozliczanie opłat za ciepło zużyte w lokalach końcowych odbiorców, na podstawie ich kubatury lub powierzchni oraz warunki stosowania zamiennego rozliczenia.

16. Jeżeli końcowy odbiorca nie udostępni ciepłomierzy lub innych przyrządów i urządzeń pomiarowych (wodomierzy, podzielników kosztów c.o.) w celu dokonania ich odczytu lub dokona ingerencji w ten przyrząd lub urządzenie w celu zafałszowania jego pomiarów, lub wskazań, użytkownik ten w okresie rozliczeniowym może zostać obciążony (w części zależnej od zużycia) szacunkowym zużyciem – nie większym jak dwukrotność maksymalnego zużycia:

9

1) GJ/m2 lub GJ/m3 - na podstawie ilości ciepła (zużytego dla potrzeb ogrzewania lub ogrzewania i ciepłej wody) w innym lokalu opomiarowanym w budynku - wynikającego ze zużycia określonego na podstawie wskazań ciepłomierza,

2) m3/lokal lub m3/osobę - na podstawie ilości ciepła zawartego w ciepłej wodzie, zużytego w innym lokalu opomiarowanym w budynku - wynikającego ze zużycia określonego na podstawie wskazań wodomierza,

3) Jednostki zużycia/m2 lub jednostki zużycia/m3 - na podstawie pomiaru ilości zużycia ciepła przez grzejniki w innym lokalu opomiarowanym w budynku – wynikającego ze zużycia określonego na podstawie wskazań podzielników kosztów centralnego ogrzewania.

17. Właściciel budynku, który wbrew przepisowi art. 45a ust. 10 narusza obowiązek wyposażenia grup lokali w ciepłomierze, wodomierze lub podzielniki kosztów c.o., w celu rozliczenia kosztów ciepła na poszczególne budynki i lokale - podlega karze grzywny, nie mniejszej niż 300,00 zł / za każdy nieopomiarowany lokal w budynku.

18. Zarządca budynku, który wbrew przepisowi art. 45a ust. 10 narusza obowiązek wyposażenia lokali w ciepłomierze, wodomierze lub podzielniki kosztów c.o., w celu rozliczenia kosztów ciepła na poszczególne lokale - podlega karze grzywny, nie mniejszej niż 30,00 zł / za każdy lokal niedostosowany do obowiązujących przepisów, które należy naliczać za każdy sezon grzewczy.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ustawa – Przepisy wprowadzające (…),

1. W terminie do 31 grudnia 2016r, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego jest zobowiązany zainstalować urządzenia określone w ust. 10 i 11 oraz wprowadzić metody rozliczeń, o których mowa w ust. 12.

2. W okresie 3 lat od dnia wejścia w życie Prawa energetycznego, właściciel węzła cieplnego jest obowiązany zainstalować odpowiednie przyrządy pomiarowe w celu dokonywania pomiarów, o których mowa w ust. 8 i 9.

3. Kary, o których mowa w ust. 17 i 18 będą naliczane za każdy sezon grzewczy niedostosowania budynków i lokali do obowiązujących przepisów - począwszy od czwartego roku od daty wejścia w życie Prawa energetycznego.

10

UZASADNIENIE Istniejące niejednoznaczne uregulowania zawarte w art. 45a ustawy Prawo energetyczne (z dnia 10 kwietnia 1997r.), skutkują wstrzymywaniem się właścicieli budynków wielorodzinnych i wielolokalowych, z podjęciem decyzji o montażu podzielników w około 3,5 mln nieopomiarowanych lokali mieszkalnych i w wielu tysiącach lokali użytkowych. Montaż liczników indywidualnego zużycia do pomiaru energii cieplnej i ciepłej wody, a przypadku braku technicznych możliwości lub nie opłacalności montażu ciepłomierzy – obowiązek montażu podzielników kosztów centralnego ogrzewania, wynika z Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (2012/27/UE), której termin transpozycji do prawa krajowego upłynął 5 czerwca 2014r. Dlatego konieczne są pilne zmiany uregulowań zawartych w art. 45a ustawy Prawo energetyczne, które będą miały kluczowe znaczenie dla wprowadzenia powszechnego opomiarowania zużycia ciepła centralnego ogrzewania w nieopomiarowanych lokalach, a także dla zasad wykonywania indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła zużytego dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej w ponad 8,0 mln lokali mieszkalnych i użytkowych, znajdujących się w budownictwie wielolokalowym. Bezspornym faktem jest korzystny wpływ indywidualnego opomiarowania zużycia na zmianę zachowań końcowych odbiorców. Bezsporność powyższego znalazło odzwierciedlenie w Dyrektywie 2012/27/UE, a także w Prawie budowlanym (obowiązującym od 1994r.) oraz Prawie energetycznym (obowiązującym od 1997r.). Mając na uwadze fakt, że polskie budownictwo wielolokalowe sprzed 1994r., cechuje tzw. pionowe rozprowadzenie czynnika grzewczego (brak możliwości zastosowania ciepłomierzy mierzących ilość ciepła zużytego przez lokal), to zastosowanie podzielników kosztów ogrzewania (o których mowa w Dyrektywie 2012/27/UE i projekcie Ustawy Prawo energetyczne - art. 45a) jest jedyną metodą indywidualnego opomiarowania zużycia oraz rozliczania kosztów ciepła w około 8 mln lokali mieszkalnych i użytkowych w Polsce. Jak wynika ze stuletnich duńskich doświadczeń (pierwsze podzielniki kosztów ciepła zamontowano w Danii w 1917r.), montaż podzielników i uzależnienie części kosztów ogrzewania od indywidualnego zużycia, pozwala uzyskać zmniejszenie zużycia ciepła w budynku - od 20 do 30%. Zbieżne opinie były także znane i potwierdzone w Polsce. W budynkach Poczty Polskiej w Gdańsku, podzielniki kosztów ogrzewania (dwuczujnikowe-termoelektryczne) zamontowano już w 1928r. Osiemdziesiąt lat temu, H. Makowski wygłosił referat (I Zjazd Ogrzewników Polskich, Warszawa 1936r – zagadnienia ujęte w referacie opublikowano w miesięczniku „Instal” nr 5/2008r), w którym stwierdził, że „stosowanie indywidualnego opomiarowania powoduje zmniejszenie rozchodu opału od 20 do 30 %”. Pozytywne skutki montażu podzielników zostały potwierdzone także przez Właścicieli i Zarządców budynków wielorodzinnych w krajach europy zachodniej (w których podzielniki kosztów ogrzewania, są stosowane od początku lat pięćdziesiątych). Doświadczenia zdobyte w Polsce w okresie powojennym, także potwierdzają fakt korzystnego wpływu podzielników na zmniejszenie zużycia i kosztów ciepła w opomiarowanych budynkach. Pierwsze podzielniki kosztów ogrzewania zamontowano w 1989r. (w Spółdzielni Mieszkaniowej im. Juliusza Słowackiego w Piotrkowie Trybunalskim), a przed przyjęciem Dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (w 2012r.) opomiarowano podzielnikami kosztów ogrzewania około 3,5 mln lokali.

11

Drugą ważną kwestią, jest sposób podziału ogólnych kosztów ciepła dla budynku, na poszczególne lokale, gdyż przyjęte zasady indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła, będą obowiązywały we wszystkich budynkach wielolokalowych, a więc wybudowanych przed jak i po 1994r. Mając na uwadze fakt, że w budownictwie wielorodzinnym mieszka ponad połowa mieszkańców Polski, to można stwierdzić, że zasady indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła, będą dotyczyły około 50% mieszkańców Polski oraz setek tysięcy innych końcowych odbiorców ciepła, ogrzewających lokale użytkowe. Dlatego konieczne i zaproponowane zmiany w art. 45a Ustawy Prawo energetyczne, będą miały kluczowe znaczenie dla społecznej akceptacji podzielnikowego systemu rozliczeń oraz wprowadzenia sprawiedliwych zasad indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła zużytego dla potrzeb ogrzewania i ciepłej wody. Przyjęcie zaproponowanej nowelizacji art. 45a Prawa energetycznego, będzie skutkowało zmniejszeniem zużycia ciepła, co ma bezpośredni wpływ na ilość wydobycia lub importu paliw kopalnych oraz na ograniczenie emisji szkodliwych gazów, a także na zmniejszenie zużycia i kosztu ciepła przez końcowych odbiorców ciepła. Zaoszczędzone środki finansowe będą mogły być przeznaczone na inne cele.

UZASADNIENIE SZCZEGÓŁOWE Art. 45a, Ust. 1-5 bez zmian. Ust. 6. Zapis określa odpowiedzialność właściciela i zarządcy za rozliczanie całkowitych kosztów zakupu paliw gazowych i energii elektrycznej dla budynku na końcowych odbiorców. Obowiązek jest ograniczony tylko dla tych budynków, których wyłącznym odbiorcą paliw gazowych i energii elektrycznej jest właściciel lub zarządca budynku.

Ust. 7. Określa grupę budynków, w których należy wprowadzić rozliczanie kosztów zakupu energii cieplnej lub kosztów wytworzenia i dostarczenia do poszczególnych lokali. Implementuje postanowienia Artykułu 9 (Opomiarowanie) pkt. 3 - Dyrektywy 2012/27/UE, oraz określa odpowiedzialność właściciela lub zarządcy za rozliczanie kosztów ciepła na poszczególne lokale.

Ust. 8. Przenosi postanowienia Artykułu 9 (Opomiarowanie) pkt. 3 - Dyrektywy 2012/27/UE dotyczące obowiązku zamontowania na każdym budynku, licznika mierzącego ilość ciepła dostarczonego dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. Powyższe jest uwarunkowane potrzebą dokładnego obliczenia kosztów ciepła dla każdego budynku, które stanowią podstawę do wykonania indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła na końcowych odbiorców ciepła.

Ust. 9. Wprowadza obowiązek pomiaru i rozdziału ilości ciepła zużywanego w budynku - odpowiednio dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. Opomiarowanie zużycia ciepła dla potrzeb ogrzewania lub ciepłej wody umożliwi prawidłowe wyliczenie ogólnych kosztów ciepła, odpowiednio na koszty ciepła zużywanego dla potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody

12

użytkowej. Wyodrębnione koszty ciepła zużytego dla potrzeb ogrzewania i ciepłej wody, w systemie indywidualnych rozliczeń kosztów, stanowią podstawę do dalszego podziału kosztów na końcowych odbiorców ciepła.

Ust. 10. Przenosi postanowienia Artykułu 9 (Opomiarowanie) pkt. 3 - Dyrektywy 2012/27/UE dotyczące obowiązku zamontowania w każdym budynku (posiadającym własne źródło ciepła lub zasilanym z sieci ciepłowniczej) liczników zużycia indywidualnego do pomiaru zużycia energii cieplnej i ciepłej wody. Zapis precyzuje, że w przypadku braku technicznej możliwości lub opłacalności stosowania liczników do pomiaru zużycia energii cieplnej (ciepłomierzy), do pomiaru zużycia energii cieplnej na każdym grzejniku stosowane są podzielniki kosztów ogrzewania. Ust. 11. Zapis wskazuje obowiązujące Normy dotyczące podzielników kosztów ogrzewania, podając ich pełną nazwę. Precyzyjne określenie przeznaczenia podzielników kosztów ogrzewania przyczyni się do wyeliminowania dowolnego i zróżnicowanego podejścia (producentów podzielników i zarządców nieruchomości) co do zasadności montażu podzielników na wszystkich grzejnikach (powszechnie rezygnuje się z rejestracji zużycia ciepła przez grzejniki znajdujące się w łazienkach, znane są także przypadki rezygnacji z rejestracji zużycia ciepła przez grzejniki zamontowane w kuchniach). Wyeliminuje także niezgodne z PN-EN 835 lub 835, zróżnicowane podejście do wartości rejestrowanych przez podzielniki kosztów ogrzewania np.: - odejmowanie części jednostek zarejestrowanych przez podzielniki cieczowe bez naddatku cieczy na cały okres rozliczeniowy tj. 365 dni (korekta zużycia niezgodna z PN-EN 835), - w przypadku bardzo małego zużycia ciepła – dodawanie jednostek, a przypadku dużego zużycia ciepła - odejmowanie jednostek zarejestrowanych przez podzielniki kosztów ciepła (niezgodne z PN-EN 834 i 835), - traktowanie zarejestrowanych temperatur podzielnika elektronicznego (przez czujnik

zamontowany od strony pomieszczenia) - jako miarodajnych do określenia komfortu cieplnego panującego w pomieszczeniu i rozliczanie części kosztów ciepła jako koszt wynikający z komfortu ciepła w pomieszczeniu (podzielnik kosztów ogrzewania – produkowany zgodnie z PN-EN 834, nie jest urządzeniem służącym do pomiaru komfortu cieplnego w pomieszczeniu).

Określa także niektóre kryteria rejestracji temperatur i zapisu zużycia, a także najważniejsze wymagania, które są związane z przejrzystością rejestrowanych i odczytywanych z podzielnika wartości. Polskie Normy (przyjęte w 1999r., które są oficjalnymi tłumaczeniami norm europejskich EN 834:1994 i EN 835:1994) określają tylko minimalne warunki (dotyczące konstrukcji, materiału, wykonania, montażu, działania oraz oceny wartości wskazywanych przez podzielniki), a tym samym umożliwiają stosowanie podzielników, które spełniają minimalne, a nie wszystkie warunki, niezbędne do dokładnego rejestrowania zużycia ciepła przez grzejnik. Jak wynika z polskich doświadczeń, podzielniki kosztów ogrzewania spełniające minimalne warunki wg PN-EN 834 i PN-EN 835, nie gwarantują dokładnego pomiaru zużycia ciepła przez grzejnik i nie spełniają oczekiwań końcowych odbiorców ciepła w Polsce (niezadowolenie z rozliczeń wg podzielników, brak zgody na montaż podzielników w 3,5 mln mieszkań).

Wprowadzenie kryteriów dot. rejestracji temperatur i zapisu oraz wymagań dot. czasu

korzystania z energii, wynika z Art. 9 (Opomiarowanie) pkt. 1 Dyrektywy 2012/27/UE, który

13

wskazuje aby odbiorcy końcowi energii mieli możliwość nabycia indywidualnych liczników

(lub indywidualnych podzielników kosztów ciepła), które:

- dokładnie oddają zużycie energii przez odbiorcę końcowego,

- umożliwiają uzyskanie informacji o rzeczywistym czasie korzystania z energii.

1. a) Kryterium „rejestracji przez podzielniki wszystkich charakterystycznych temperatur

miarodajnych dla oddawania ciepła przez powierzchnię grzejnika”, ograniczy możliwość

stosowania podzielników dokonujących tylko częściowej rejestracji temperatur.

Zgodnie z PN-EN 834 pkt. 3 (Zasada działania i metody pomiarowe): podzielniki kosztów

ogrzewania zasilane energią elektryczną, zależnie od metody pomiaru, „rejestrują wszystkie

lub tylko część charakterystycznych temperatur miarodajnych dla oddawania ciepła

przez powierzchnię grzejnika”. Większość podzielników posiada uwarunkowanie

rozpoczęcia naliczania zużycia od przekroczenia temperatury początku zliczania oraz od

przekroczenia różnicy temperatur pomiędzy temperaturą grzejnika i temperaturą

pomieszczenia (np. Δtm > 4K). Uwarunkowanie początku rejestracji od temperatur grzejnika

lub różnicy temperatur grzejnika i pomieszczenia (np. Δtm > 4K) skutkuje tym, że

zamontowane podzielniki rejestrują tylko część temperatur, a w związku z tym naliczanie

zużycia ograniczone jest tylko dla tej części temperatur, które przekraczają wartości progowe.

W takim przypadku zużycie zarejestrowane przez podzielnik, nie odzwierciedla rzeczywistego

zużycia ciepła przez grzejnik.

Podwyższanie standardów ochrony cieplnej budynków, powoduje powszechne docieplenie

budynków, które skutkuje bardzo dużym ograniczeniem ciepła pobieranego z grzejników

centralnego ogrzewania. Przewymiarowanie grzejników (które występuje praktycznie

w każdym docieplonym budynku) oraz zmniejszone zapotrzebowanie na ciepło, skutkuje dużym

ograniczaniem przepływu czynnika grzewczego (przez grzejnik), które spowodowane jest

pracą zaworów termostatycznych. Jeśli na grzejniku jest zamontowany podzielnik

z zaprogramowanymi wartościami progowymi, to rejestruje on tylko niewielką część

temperatur miarodajnych do określenia ilości ciepła oddanego przez grzejnik.

1. b) Kryterium rejestrowania zużycia tylko wówczas, jeśli ciepło pochodzi z systemu

grzewczego, spowodowane jest koniecznością ograniczenia możliwości stosowania

podzielników, których rejestracja zużycia, może być zafałszowana ciepłem pochodzącym

z innych źródeł ciepła (np. ciepło słoneczne, ciepło z kuchenek i urządzeń elektrycznych

znajdujących się w mieszkaniu).

2. Wymóg dotyczący stosowania podzielników umożliwiających podanie informacji o czasie

korzystania z energii, pozwoli dokładnie określić czas, w którym każdy grzejnik oddawał

ciepło, co ma bardzo duże znaczenie w weryfikacji zarejestrowanych przez podzielniki

wartości zużycia i w budowaniu wiarygodności odbiorców ciepła do rzetelności pomiarów

dokonywanych za pomocą podzielników kosztów ogrzewania.

Zgodnie z PN-EN 834 pkt. 3 (Zasada działania i metody pomiarowe): podzielniki kosztów

ogrzewania są rejestrującymi przyrządami pomiarowymi mierzącymi temperaturę

całkowitą względem czasu. Tak więc pomiar czasu oddawania ciepła przez grzejnik, jest

jedną z głównych składowych służących do poprawnego wyliczenia wartości zużycia przez

podzielnik.

14

3) Wymóg rejestracji w jednostkach zużycia, ograniczy możliwość stosowania podzielników

kosztów ogrzewania, rejestrujących zużycie w wartościach wskazywanych, które po

odczytaniu są przeliczane w systemie komputerowym (firmy rozliczeniowej) współczynnikiem

KQ (mocy grzejnika) i współczynnikiem Kc (sprzężenia tj. kontaktu podzielnik-grzejnik).

Przeliczanie odczytanych wartości z podzielnika niezrozumiałym dla odbiorcy

współczynnikiem mocy i sprzężenia, powoduje brak przejrzystości rejestracji zużycia oraz

wątpliwości i obawy odbiorców ciepła co do poprawności wykonanych przeliczeń.

Zgodnie z PN-EN 834 pkt. 3 (Zasada działania i metody pomiarowe) - podzielniki

dokonują rejestracji w wartościach wskazywanych lub wartościach zużycia.

Wprowadzenie wymogów dot. rejestracji zużycia w wartościach zużycia, wynika z zasadności rejestracji wartości zużycia, które odzwierciedlają rzeczywiste zużycie ciepła przez grzejnik i są podane (odczytane z podzielnika) w formacie łatwo zrozumiałym umożliwiającym porównanie podobnych transakcji. Powyższe wynika z Art. 10 (Informacje o rozliczeniach) pkt. 1 oraz pkt. 3e Dyrektywy 2012/27/UE.

Ust. 12.

Deleguje na Właściciela i Zarządcę budynku wybór metody rozliczania całkowitych kosztów

dostarczenia ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku, gdyż tylko

oni znają specyficzne uwarunkowania budynku i mogą dostosować do niech odpowiednie

i szczegółowe zapisy regulaminu.

1) Przyjęte w projekcie ustawy metody indywidualnego opomiarowania zużycia ciepła oraz rozliczeń całkowitych kosztów dla budynku, na końcowych odbiorców ciepła, są stymulującymi ich energooszczędne zachowania. Końcowy odbiorca ciepła, ma świadomość, że jeśli ma opomiarowany pobór ciepła, to mniejsze zużycie będzie skutkować mniejszymi kosztami ciepła, co motywuje go do racjonalnego gospodarowania ciepłem. Racjonalizacja zużycia ciepła przez końcowych odbiorców, powoduje zmniejszenie zużycia ciepła w budynku od 20 do 30%. 2) Określa obowiązek stosowania współczynników wyrównawczych zużycia ciepła na ogrzewanie, które koryguje zwiększone zużycie ciepła, spowodowane niekorzystnym usytuowaniem lokalu w bryle budynku. Usytuowanie lokali w bryle budynku jest zróżnicowane i ma duży wpływ na zróżnicowane zużycie ciepła w poszczególnych lokalach - aby ogrzać lokal do tej samej temperatury np. 20°C. Lokale mające bardziej korzystną lokalizację np. środkowa klatka i pierwsze piętro (z czterech stron sąsiadujące z lokalami ogrzewanymi), mają mniejsze straty ciepła, jak lokal usytuowany na parterze i przy ścianie szczytowej (sąsiadujący z dwoma lokalami ogrzewanymi). Tym samym lokal lepiej usytuowany ma mniej przegród zewnętrznych i ma mniejsze straty ciepła, gdyż w części korzysta także z ciepła sąsiedniego lokalu ogrzewanego. Zjawisko przenikania ciepła między lokalami ma miejsce niezależnie od sposobu opomiarowania ciepła zużywanego na potrzeby centralnego ogrzewania. Dlatego zapis obejmuje wszystkie budynki z pionowym lub poziomym rozprowadzeniem rur doprowadzających czynnik grzewczy do grzejników. Stosowanie współczynników wyrównawczych jest także niezależne od rodzaju zastosowanych urządzeń do indywidualnego opomiarowania zużycia (ciepłomierze lub podzielniki kosztów ogrzewania). 3) Obowiązek stosowania urządzeń wyszczególnionych w ust. 9 umożliwi ustalanie opłat odpowiadających zużyciu na ogrzewanie i przygotowanie wody użytkowej, ale z ograniczeniem do części zużycia, która jest zależna od zużycia ciepła przez końcowego odbiorcę.

15

Urządzenia wyszczególnione w ust. 12 pkt. 3 (ciepłomierze, podzielniki kosztów

ogrzewania i wodomierze) są jedynymi urządzeniami, które umożliwiają pomiar zużycia

i pozwalają rejestrować zużycie energii cieplnej przez odbiorcę końcowego, o czym jest

mowa w Art. 9 (Opomiarowanie) pkt. 1 Dyrektywy 2012/27/UE.

3), 4), 5) - dotyczy zasad podziału kosztów zużycia energii cieplnej lub ciepłej wody o czym mowa w Art. 9 (Opomiarowanie) pkt. 3 Dyrektywy 2012/27/UE. Należy zauważyć, że postanowienia ww. Dyrektywy nie zawierają żadnych zapisów dot. tzw. kosztów stałych, wynikających z taryf i cen dostawcy ciepła (comiesięcznie naliczanych i fakturowanych na podstawie mocy zamówionej), które wprawdzie można zaliczyć do kosztów wspólnych (rozliczanych niezależnie od wskazań indywidualnych urządzeń służących do pomiaru zużycia ciepła) lecz ze względu na bardzo duże zróżnicowanie wysokości tych kosztów należy je wyodrębnić i rozliczyć jako osobną pozycję na rozliczeniu. W zależności od sposobu zaopatrzenia budynku w ciepło, a także rodzaju spalanego we własnej kotłowni paliwa wysokość kosztów stałych oraz ich procentowy udział w kosztach całkowitych (może wynosić od 0 do 40% kosztów całkowitych zakupu lub wytworzenia ciepła w budynku), co uzasadnia wyodrębnienie oraz uwzględnienie tej pozycji kosztowej w każdym budynku i dokładne obliczanie jej wartości. W przypadku zakupu ciepła dla potrzeb ciepłej wody, stanowią najczęściej od 20 do 30%. Natomiast w przypadku wytwarzania ciepła we własnej kotłowni gazowej, koszty stałe wynikające z faktur za gaz stanowią od 8 do 35% całkowitych kosztów zakupu gazu, a w kotłowni opalanej olejem opałowym lub innym paliwem – nie występują, gdyż dostawca paliwa (np. oleju) nie nalicza żadnych kosztów stałych.

Struktura kosztów zakupu ciepła lub paliwa na potrzeby ogrzewania budynku

Zakup ciepła od dostawcy ciepła

Zakup gazu do własnej kotłowni

Zakup oleju opałowego do własnej kotłowni lub

innych paliw

Koszty stałe do 40%

wówczas

Koszty zmienne 60%

Koszty stałe min. 8%

wówczas

Koszty zmienne 92%

Koszty stałe 0%

wówczas

Koszty zmienne 100%

Trzyskładnikowa metoda rozliczeń całkowitych kosztów ciepła na końcowych odbiorców, pozwala dokładnie wyodrębnić i obliczyć (na podstawie faktur) koszty stałe (np. wynikające z mocy zamówionej) i koszty zmienne (wynikające z ilości ciepła zużytego przez budynek lub ilości zużytego paliwa). Ze względu na fakt, że za pomocą urządzeń, o których mowa w Ust. 10 może być zmierzona tylko część ciepła dostarczona do budynku (lub wyprodukowanego we własnej kotłowni), w systemie indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła, z kosztów zmiennych (wynikających ze wskazań układu pomiarowo-rozliczeniowego zamontowanego na wejściu do budynku lub

do 40% koszty stałe

6 0 % k o s z t y zmienne

minimum 8%

koszty stałe

9 2 % k o s z t y zmienne

0% koszty stałe

1 0 0 % k o s z t y zmienne

16

z ilości paliwa zużytego do wyprodukowania ciepła we własnej kotłowni) należy wyodrębnić dwie grupy kosztów: - koszty wspólne, - koszty zużycia. Bez względu na rodzaj zamontowanych urządzeń służących do indywidualnego pomiaru zużycia ciepła, urządzenia wyszczególnione w Ust. 10 - pełnią funkcję podzielników kosztów ciepła, których wskazania są podstawą do podziału części kosztów ciepła w budynku wielolokalowego tj. kosztów zużycia. Właściciel lub zarządca budynku, znając uwarunkowania danego budynku, mające wpływ na wysokość kosztów wspólnych, będzie określał (stosownym zapisem w regulaminie indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła) ostateczną procentową wartość kosztów wspólnych i kosztów zużycia, które należy wyodrębnić z kosztów zmiennych (wynikających z faktur za ciepło lub paliwo). Koszty wspólne w wysokości 30% kosztów zmiennych, będą zasadne w przypadku wykonywania indywidualnych rozliczeń wg wskazań ciepłomierzy lokalowych (zamontowanych w budynku z wewnętrzną instalacją centralnego ogrzewania z poziomym rozprowadzeniem czynnika grzewczego), gdzie są najmniejsze straty ciepła, a także brak jest dogrzewania mieszkań pionowymi rurami wew. instalacji c.o. (budynki wybudowane po 1995r.). Natomiast w innym budynku, bardziej zasadnym będzie zastosowanie kosztów wspólnych w wysokości 50% kosztów zmiennych. Taka wartość jest uzasadniona w przypadku, budynku z pionowym rozprowadzeniem czynnika grzewczego, gdzie rury grzewcze poprowadzone są przy ścianach i są niezaizolowane (rury pionowe i poziome są nieopomiarowanymi elementami grzejnymi, które oddają ciepło do wszystkich mieszkań). Ilość nieopomiarowanego i dostarczonego ciepła do lokalu stanowi w takim przypadku znaczny udział, co powinno mieć odzwierciedlenie w wysokości kosztów wspólnych, które z oczywistych względów powinny być wyższe jak w przypadku powyżej opisanego przykładu budynku - z poziomym rozprowadzeniem czynnika grzewczego.

Struktura zużycia ciepła (c.o.) w budynku wielolokalowym

Budynek nowy z poziomym rozprowadzeniem

czynnika grzewczego

Nieocieplony budynek kilkudziesięcioletni

z pionowym rozprowadzeniem czynnika grzewczego

Ocieplony budynek kilkudziesięcioletni

z pionowym rozprowadzeniem czynnika

grzewczego

Ciepło wspólne ok. 30%

wówczas

Ciepło dostarczone do lokalu, opomiarowane - 70%

Ciepło wspólne ok. 40%

wówczas

Ciepło dostarczone do lokalu, opomiarowane - 60%

Ciepło wspólne ok. 50%

wówczas

Ciepło dostarczone do lokalu, opomiarowane - 50%

ok. 30% ciepł

o ws…

o k . 7 0 % c i ep ło opo…

ok. 40% ciepł

o ws…

o k . 6 0 % ciep ło o p…

ok. 50% ciepł

o ws…

o k . 5 0 % ciepło o p…

17

Zróżnicowane uwarunkowania występują także w przypadku rozliczeń kosztów ciepła zużytego do podgrzania ciepłej wody użytkowej. Jednak wysokość strat ciepła na cyrkulacji i ilość innych uwarunkowań, jest mniejsza jak w przypadku centralnego ogrzewania. Stąd też w projekcie uwzględniono mniejszą, procentową wartość kosztów wspólnych (od 20 do 40% kosztów zmiennych). Schemat przedstawiający podział kosztów całkowitych na trzy składniki kosztów.

Koszty całkowite

(suma faktur od dostawcy ciepła

lub koszty wytworzenia

ciepła we własnej kotłowni)

100%

Koszty stałe (wynikające z mocy zamówionej)

Koszty zmienne

(wynikające ze wskazań

ciepłomierza lub ilości zużytego

paliwa)

Koszty wspólne np. 50% kosztów zmiennych

Koszty zużycia

np. 50% kosztów zmiennych

Trzyskładnikowy podział kosztów całkowitych, umożliwia dostosowanie wysokości poszczególnych składników kosztów do uwarunkowań danego budynku. Trzyskładnikowa metoda indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła, odpowiada strukturze kosztów w budynku oraz umożliwia wprowadzenie ujednoliconej metody rozliczeń - niezależnie od rodzaju zastosowanych indywidualnych liczników zużycia ciepła. Zaproponowany sposób rozliczeń kosztów ciepła jest stosowany w np. Spółdzielni Mieszkaniowej „Lokator” we Włoszczowie (od 1997r), w której uwzględniono trzyskładnikową strukturę kosztów centralnego ogrzewania oraz ciepła zużytego do podgrzania ciepłej wody. W systemie indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła, zarządca budynku lub specjalistyczna

firma rozliczeniowa, oblicza wartości jednostkowe kosztów: stałych, wspólnych, zużycia

i rozlicza je na końcowych odbiorców ciepła wg zasad określonych w regulaminie

indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła.

Sposób obliczania cen jednostkowych: Koszty stałe – wynikające z mocy zamówionej (u dostawcy ciepła) lub z sumy kosztów stałych własnej kotłowni (jeśli takie występują) zasilającej w ciepło budynek wielolokalowy.

Koszty stałe [zł]

: Łączna powierzchnia

lub kubatura lokali [m2 lub m3]

= Jednostkowy koszt

stały [zł/m2 lub zł/m3 ]

Koszty wspólne – wynikające ze strat ciepła z wew. instalacji centralnego ogrzewania (powstałych np. w kotłowni lub wymiennikowi, węźle pomiarowym, w rozdzielaczach i z rur znajdujących się w piwnicy budynku) oraz powstałych na cyrkulacji ciepłej wody użytkowej. W przypadku kosztów centralnego ogrzewania, do kosztów wspólnych należy zaliczyć także np.: koszty ogrzewania części wspólnych np. klatki schodowe, pralnie, suszarnie, koszty ciepła wyemitowanego do lokali przez nieopomiarowane piony c.o. (przechodzące przez każdy lokal – dot. budynków z pionowym rozprowadzeniem czynnika grzewczego), a także koszt ciepła

18

przenikającego przez przegrody (ściany) międzylokalowe.

Koszty wspólne [zł]

: Łączna powierzchnia

lub kubatura lokali [m2 lub m3]

= Jednostkowy koszt

wspólny [zł/m2 lub zł/m3 ]

Koszty zużycia - wynikające z ilości ciepła dostarczonego do lokalu, którego ilość może być określona na podstawie wskazań: ciepłomierzy, wodomierzy lub podzielników kosztów ogrzewania.

Koszty zużycia

[zł] :

Suma zużycia w budynku [GJ, jednostki zużycia, m3]

= Koszt jednostki zużycia

[zł/GJ, zł/jednostkę, zł/m3]

Uwaga: do obliczenia jednostkowego kosztu zużycia GJ, lub jednostki (wg podzielników kosztów ogrzewania) przyjmuje się sumę zużycia zarejestrowanego i oszacowanego (w przypadku braku możliwości odczytania rzeczywistego zużycia w lokalu) w budynku, po uwzględnieniu współczynników korygujących zróżnicowane zużycie - ze względu na niekorzystne usytuowanie lokalu w bryle budynku. Obliczenie kosztów ciepła dla poszczególnych lokali. Po obliczeniu kosztów jednostkowych części stałej, wspólnej oraz zużycia, będą sumowane trzy składniki kosztów dla poszczególnych lokali. Kosztem stałym jest iloczyn kosztu jednostkowego i powierzchni lub kubatury lokalu, kosztem wspólnym jest iloczyn kosztu jednostkowego i powierzchni lub kubatury lokalu, a kosztem zużycia iloczyn kosztu jednostkowego kosztu zużycia i ilości jednostek zużytych w danym lokalu (GJ, jednostki zużycia, m3). W przypadku rozliczeń kosztów ogrzewania – przyjęta do obliczeń ilość jednostek zużytych w lokalu – jest skorygowana współczynnikiem redukcyjnym wynikającym z niekorzystnego usytuowania lokalu w bryle budynku.

Jednostkowy koszt stały [zł/m2 lub zł/m3]

* Pow. lub kubatura lokalu [m2 lub m3]

= Koszty stałe [zł/lokal]

Jednostkowy koszt wspólny

[zł/m2 lub zł/m3] *

Pow. lokalu [m2 lub m3]

= Koszty wspólne [zł/lokal]

Jednostkowy koszt zużycia [zł/GJ, zł/jednostkę,

zł/m3] *

Zużycie w lokalu [GJ, jednostki zużycia,

m3] = Koszty zużycia [zł/lokal]

Kosztem ciepła dla lokalu jest suma kosztów stałych, wspólnych i zużycia.

Obliczenie wartości bilansowej dla lokalu:

Naliczona zaliczka dla lokalu

─ Suma kosztów stałych, wspólnych i zużycia dla

lokalu + koszty rozliczeń = Bilans [zł]

Trzyskładnikowe rozliczanie kosztów ciepła zawarte jest w wersji 2.3. przedłożonego projektu art. 45a Ustawy Prawo energetyczne. Bardziej uproszczoną metodą jest dwuskładnikowe rozliczanie kosztów całkowitych, które uwzględnia wersja 2.2. przedłożonego projektu art. 45a Ustawy Prawo energetyczne. Jednak metoda ta, przyjęta wg sztywnych zasad podziału kosztów

19

ogólnych, np. na koszty stałe i wspólne (60%) oraz koszty zużycia (40%) będzie obarczona dużym błędem wynikającym z faktu, że nie wszyscy odbiorcy ciepła ponoszą opłaty z tytułu mocy zamówionej (które stanowią od 30 do 40% kosztów ciepła w budynku). Wówczas właściciele budynków z własną kotłownią, w części zależnej od zużycia, rozliczaliby tylko 40% kosztów ogólnych, zamiast 60% jak wynikałoby z analizy uwarunkowań danego budynku (np. brak opłat stałych za moc zamówioną, poziome rozprowadzenie czynnika grzewczego - brak rur pionowych wew. instalacji c.o., które dogrzewają lokale). W takim przypadku 20% kosztów zużycia zostałoby przeniesiona do rozliczenia w części wspólnej, która jest rozliczana niezależnie od zużycia. Przy dwuskładnikowym rozliczaniu kosztów ciepła, można określić zakres procentowej wysokości kosztów stałych i wspólnych np. od 40 do 70% (wówczas koszty zużycia stanowiłyby od 60 do 30%) i decyzję o ostatecznej wartości kosztów uzależnić od decyzji właściciela lub zarządcy budynku. Jednak jak wskazuje praktyka, właściciele budynku nie zawsze obiektywnie i prawidłowo określają wysokość kosztów stałych i wspólnych. W minionych kilkunastu latach, powszechnie w całej Polsce, zawyżano wysokość kosztów zużycia (rozliczanych wg indywidualnych liczników zużycia), tym samym przenoszono koszty stałe i koszty wspólne (niezależnie od indywidualnego zużycia) do rozliczeń wg wskazań: ciepłomierzy, wodomierzy i podzielników kosztów ogrzewania. Wg wskazań ww. urządzeń nadal rozlicza się zbyt dużą wartość kosztów, co nie znajduje odzwierciedlenia w trzyskładnikowej strukturze kosztów ogólnych. Tak więc przyjęcie dwuskładnikowego sposobu indywidualnych rozliczeń kosztów może powodować znaczące błędy w prawidłowym określeniu wysokości kosztów zużycia (zależnych od zużycia) i kosztów wspólnych (niezależnych od zużycia). Ust. 13. Występowanie bardzo zróżnicowanych uwarunkowań techniczno-ekonomicznych dotyczących powstawania i rozliczania kosztów ciepła w budynkach wielolokalowych uzasadnia delegowanie na właściciela lub zarządcę budynku, uprawnień do opracowania i zatwierdzania regulaminu rozliczeń. Właściciel i zarządca znając ww. uwarunkowania powinien opracować regulamin, który szczegółowo określa wszelkie uwarunkowania związane z rozliczaniem całkowitych kosztów ciepła dla budynku (zakupionego u dostawcy zewnętrznego lub wytworzonego we własnym źródle ciepła) na poszczególnych użytkowników lokali. Ust. 14. Zobowiązuje końcowych odbiorców ciepła do udostępnienia lokali w celu zamontowania, odczytu lub kontroli urządzeń określonych w ust. 12. Wprowadzony obowiązek umożliwi określenie indywidualnego zużycia, które będzie podstawą do obciążenia końcowych odbiorców kosztami ciepła, które wynikają z ilości zużytego ciepła w lokalu. Ust. 15. Zdarzają się przypadki braku możliwości uzyskania dostępu do lokalu (np. kilkuletnie przebywanie właściciela lokalu za granicą) lub braku zgody użytkownika lokalu na zamontowanie podzielników. Wówczas nie ma możliwości wykonania rozliczenia kosztów ciepła w oparciu o wskazania urządzeń. W takim przypadku jedyną możliwą metodą rozliczenia kosztów ciepła jest zastosowanie zamiennej metody rozliczenia kosztów – w oparciu o kubaturę, powierzchnię lub ilość osób (użytkowników lokali). Ust. 16. W przypadku zaistnienia konieczności zastosowania zamiennego rozliczania (dla lokalu nieopomiarowanego lub z nieodczytanymi urządzeniami, o których mowa w Ust. 5),

20

koniecznym jest określenie maksymalnej wysokości obciążenia lokalu szacunkowym zużyciem, które należy odnieść do pomiarów zużycia wykonanych w innych lokalach opomiarowanych, w tym samym budynku. Jakakolwiek inna metoda rozliczenia tych lokali (np. stawka ryczałtowa wynikająca z dwukrotności średniego kosztu ciepła dla budynku) niejednokrotnie będzie skutkowała naliczaniem użytkownikowi lokalu nieopomiarowanego, niższego kosztu ciepła, jak koszt ciepła w lokalach opomiarowanych o dużym zużyciu. Aby zapobiec takim sytuacjom, a także aby zapobiec pokusie nieuzasadnionego przenoszenia kosztów ciepła na użytkowników lokali nieopomiarowanych, obciążenie lokali nieopomiarowanych należy odnosić do zużycia w lokalu opomiarowanym i określić jego maksymalną wartość. Regulacja jest zgodna z Art. 10 pkt. 1 (Informacje o rozliczeniach) Dyrektywy 2012/UE/27, która określa aby rozliczenia były oparte o szacunkowe zużycie lub na stawce ryczałtowej. Ust. 17. Zapis nakłada na właściciela budynku sankcje wynikające z art. 13 (Sankcje) Dyrektywy 2012/UE/27 - nakładane w przypadku nieprzestrzegania przepisów krajowych przyjętych na podstawie art. 9–11 ww. Dyrektywy. Odniesienie kar do lokalu uzasadnione jest tym, że ilość lokali i ogrzewana powierzchnia budynków jest bardzo zróżnicowana. Kara wynosząca 300,- zł/lokal została określona na podstawie średniego rocznego kosztu ciepła w nieopomiarowanym lokalu mieszkalnym o pow. 40m2, wynoszącym średnio 1.680,-zł i stanowi około 18% kosztów ciepła lokalu nieopomiarowanego. Brak indywidualnego opomiarowania ciepła zużytego do ogrzania lokalu – skutkuje nadmiernym zużyciem i kosztem ciepła (ponoszonym przez końcowych odbiorców ciepła w budynku), który wynosi rocznie od 336 do 504,- zł/ lokal. Naliczanie kar za każdy sezon grzewczy ma na celu uniknięcie prób pogodzenia się właściciela z jednorazowym zapłaceniem kary i pozostawienia budynku bez urządzeń służących do opomiarowania indywidualnego zużycia. Jak wiadomo, wstrzymywanie się z montażem urządzeń (podzielników kosztów ogrzewania) dotyczy 3,5 mln lokali w Polsce. Ust. 18. Nakłada na zarządcę budynku sankcje wynikające z art. 13 (Sankcje) Dyrektywy 2012/UE/27 - nakładane w przypadku nieprzestrzegania przepisów krajowych przyjętych na podstawie art. 9–11 ww. Dyrektywy. Zarządca budynku ma dużo mniejsze możliwości samodzielnego decydowania o montażu urządzeń służących do pomiaru i rejestracji indywidualnego zużycia ciepła. Dlatego też odpowiedzialność zarządcy powinna być znacząco ograniczona. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ustawa – Przepisy wprowadzające (…), Pkt. 1 Proponuje się aby termin obowiązku montażu urządzeń, o których mowa w Ust. 10 i 11 oraz metod rozliczeń o których mowa w Ust. 12., był zgodny z terminem określonym w Dyrektywie o efektywności energetycznej, gdyż określenie innego (późniejszego) terminu może narazić Polskę na sankcje za nie dostosowanie krajowych przepisów do wymogów prawa unijnego. Pkt. 2 i 3. Zbyt krótki okres jaki pozostał do daty wprowadzenia powszechnego obowiązku indywidualnego opomiarowania i rozliczania kosztów ciepła, uniemożliwia zastosowanie się wszystkich właścicieli i zarządców do wymogu spełnienia obowiązku w terminie do 31 grudnia 2016r. Trzyletni okres, umożliwi każdemu właścicielowi zamontowanie urządzeń i wprowadzenie zasad indywidualnych rozliczeń kosztów ciepła określonych w ustawie. Dlatego zasadnym jest, aby ewentualne sankcje były odroczone o trzy lata od daty wejścia w życie Prawa energetycznego.