1

KONSPEKT

ZASADY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

CECHY WYRÓŻNIAJĄCE ZASADY PRAWA NA TLE INNYCH NORM

A. Są to przepisy wyjęte przed nawias procedury administracyjnej oznacza to, że są wspólne

dla całego postępowania administracyjnego.

B. Obowiązują we wszystkich stadiach postępowania.

C. Stanowią wiążące wytyczne dla stosowania przepisów KPA.

D. Nie wprowadzają one żadnych nowych, samoistnych instytucji procesowych, są normami

realizowanymi przez istniejące instytucje

E. Przepisy szczegółowe KPA muszą być interpretowane zgodnie z treścią zasad KPA

F. Służą one wypełnianiu luk w obrębie KPA

G. Wszystkie one są normami prawnymi więc ich naruszenie będzie powodować naruszenie

prawa.

FUNKCJE ZASAD POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

o Ujednolicanie praktyki stosowania prawa administracyjnego,

o Sterowanie działaniami podejmowanymi w ramach uznania administracyjnego,

o Zapewnienie niezbędnej elastyczności dla działań administracji publicznej,

o Wypełnianie luk w prawie administracyjnym,

o Wyznaczają kierunki prac legislacyjnych.

PODZIAŁ ZASAD POSTĘPOWNIA

A. Naczelne

B. Ogólne

KLASYFIKACJA ZASAD NACZELNYCH POSTĘPOWANIA

(POZAKODEKSOWE ZASADY OGÓLNE POSTĘPOWANIA

ADMINISTRACYJNEGO)

a. Zasada demokratycznego państwa prawnego: prawo do procesu, prawo do sądu, ochrona

praw nabytych.

b. Zasada praworządności,

c. Zasada proporcjonalności,

d. Zasada równości wobec prawa,

e. Prawo do jawnego, sprawiedliwego i szybkiego postępowania,

2

f. Prawo do wnoszenia petycji, skarg i wniosków,

g. Zasada dwuinstancyjności.

KLASYFIKACJA ZASAD OGÓLNYCH POSTĘPOWANIA

ADMINISTRACYJNEGO

Zasady idei stosowania prawa:

1. pierwotne:

• praworządności działania organu administracji publicznej i dbałości o praworządne

działanie stron i uczestników postępowania

• prawdy obiektywnej

• uwzględniania w postępowaniu i załatwianiu spraw interesu społecznego i słusznego

interesu jednostki

• czynnego udziału stron w postępowaniu

2. pochodne:

• zaufania uczestników postępowania do organów państwa

• dwuinstancyjności postępowania

• trwałości decyzji administracyjnej

Zasady kultury administrowania oraz techniczno-procesowe:

1. kultury administrowania:

• przekonywania

• udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom oraz niezbędnej informacji prawnej

stronom i uczestnikom postępowania

• ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron

2. techniczno-procesowe:

• szybkości i prostoty postępowania

• pisemności

MOC WIĄŻĄCA ZASAD OGÓLNYCH KPA

WYŁĄCZENIE ZASAD PRZYJĘTYCH W PRAWIE CYWILNYM

Art. 5 KC wytycza granice, w jakich osoba uprawniona może czynić użytek z przysługującego jej

prawa; ze względu jednak na swą przynależność do systemu prawa cywilnego klauzula zgodności

z zasadami współżycia społecznego nie może być stosowana w ocenie uprawnień lub

obowiązków powstających w obszarze normowanymi przepisami prawa administracyjnego bądź

finansowego, w których nie występuje jej odpowiednik. Zasady współżycia społecznego» mogą być w

postępowaniu administracyjnym uwzględnione wówczas, gdy odsyłają do nich szczególne przepisy prawa.

Podstawą zaskarżenia decyzji administracyjnych, czyli podstawą skargi sądowej, nie może być zarzut

naruszenia zasad współżycia społecznego. Art. 6 i art. 7 KPA wykluczają stosowanie zasad współżycia

3

społecznego w postępowaniu administracyjnym, tym bardziej że zasady współżycia społecznego nie mogą

stanowić podstawy prawnej decyzji administracyjnej i skargi sądowej, nie mogą modernizować i

modyfikować przepisów’ materialnego prawa administracyjnego oraz nie mogą stanowić dyrektywy

wykładni przepisów prawa materialnego stosowanych w trybie postępowania administracyjnego.

ZASADA RÓWNOŚCI WOBEC PRAWA

Obywatele, których prawna i faktyczna sytuacja wobec organów administracji jest zbliżona, mogą

oczekiwać, iż zostaną wobec nich podjęte decyzje o podobnej, jeżeli nie tożsamej, treści. Organ

administracji może na podstawie decyzji zróżnicować sytuację obywateli w zakresie pewnej

określonej grupy stosunków tylko na podstawie konkretnie sformułowanych przesłanek,

wynikających z niewątpliwie różnej sytuacji faktycznej, wyraźnego nakazu prawa lub ze względu

na interes publiczny, przemawiający za odmiennym potraktewaniem poszczególnych obywateli.

Nie można skutecznie powoływać się na naruszenie konstytucyjnej zasady równości obywateli

wówczas, gdy uprawnienia obywateli w wyniku faktu bądź prawa są w istocie rzeczy nierówne.

Kryteria ustanowienia przez prawo lub praktykę zróżnicowania obywateli w demokratycznym

państwie prawa podlegają jednak kontroli niezawisłych sądów

ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI (art. 6)

Art. 6. [Zasada praworządności]

Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa.

Jest ona nie tylko zasadą ogólną postępowania administracyjnego, została ona również

umieszczona w art. 7 Konstytucji RP, który stanowi, że organy władzy publicznej działają na

podstawie i w granicach prawa. Z zasady tej wynika, że organy państwa mają uprawnienie do

podejmowania takich działań, do których zostały upoważnione na podstawie przepisów prawa.

Podejmują one tylko działania w formie i trybie przewidzianym w prawie.

W toku postępowania administracyjnego organy administracji publiczne stoją na straży

praworządności – oznacza to, że dbają o to żeby same działały w granicach prawa, ale również o

to ażeby uczestnicy postępowania we wszystkich jego stadiach działali zgodnie z prawem. Organ

administracji publicznej obowiązany jest działać na podstawie przepisów powszechnie

obowiązujących. Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest zamknięty i został

zawarty w art. 87 Konstytucji RP.

4

ORZECZNICTWO NSA

Organ administracji nie jest związany podaną przez stronę podstawą prawną żądania; mając

obowiązek dochodzenia prawdy obiektywnej i działania na podstawie przepisów prawa (art. 6 i

7 k.p.a.), organ musi rozpoznać sprawę co do istoty na podstawie obowiązującego prawa

mającego zastosowanie w konkretnym stanie faktycznym.

Samoistne uchwały Rady Ministrów stanowią tzw. akty prawotwórcze kierownictwa

wewnętrznego i - podobnie jak wszystkie inne akty prawotwórcze kierownictwa wewnętrznego -

mogą wiązać jedynie tych adresatów, którzy są organizacyjnie lub służbowo podporządkowani

organowi wydającemu dany akt (nie mogą stanowić podstawy wydania decyzji administracyjnej

wobec obywatela).

Nie może stanowić podstawy prawnej decyzji administracyjnej akt prawodawczy (zarządzenie)

wydany na podstawie przepisu mającego charakter ogólnej normy kompetencyjnej. Nie może

stanowić podstawy prawnej decyzji administracyjnej postanowienie wojewody.

Jest zasadą nadrzędna oznacza to, że w przypadku konfliktu z innymi zasadami ogólnymi

należy dać jej pierwszeństwo. Przestrzeganie zasady praworządności zapewniają dwa rodzaje

gwarancji: prewencyjne i represyjne.

Do gwarancji prewencyjnych należą: udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym. Do

gwarancji represyjnych należą: tryby nadzwyczajne weryfikacji orzeczeń administracyjnych.

Działanie na podstawie prawa obejmuje dwa zasadnicze elementy:

o ustalenie przez organ administracji publicznej zdolności prawnej do prowadzenia

postępowania,

o zastosowanie przepisów prawa materialnego i procesowego przy rozpoznawaniu sprawy.

ETAPY STOSOWANIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

I. Ustalenie obowiązywania i znaczenia normy prawnej – nie jest to zadanie proste ze

względu na złożoność i różnorodność źródeł prawa administracyjnego (prymat prawa

UE). Podstawą decyzji administracyjnej mogą być wyłącznie przepisy ustaw lub

rozporządzeń. Przepisy ustaw i aktów wykonawczych decydują o tym kiedy organ

administracji publicznej będzie mógł wydać decyzję administracyjną.

W procesie ustalania rozumienia normy prawnej mogą nastąpić dwie sytuacje:

a. Sytuacja izomorfii – występuje wówczas gdy istnieje pełna .odpowiedniość między

normą w bezpośrednim jej rozumieniu i sytuacją wymagającą rozstrzygnięcia.

5

b. Potrzeba zastosowania wykładni prawa – występuje wtedy, gdy powstają

wątpliwości co do rozumienia normy prawnej. Usunięcie tych wątpliwości wymaga

zastosowania dyrektyw interpretacyjnych.

Art. 153 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

II. Drugi etap stosowania prawa administracyjnego obejmuje dwa elementy:

o Uznanie za udowodniony określony fakt na podstawie zebranego materiału

dowodowego i przyjętej teorii dowodowej

o Ujęcie faktu w języku stosowanej normy. W tym etapie organ administracji

publicznej ustala czy udowodniony fakt jest objęty stosowaną normą prawną.

III. Trzeci etap stosowania prawa administracyjnego obejmuje subsumpcję faktu

uznanego za udowodniony pod stosowaną normę prawną. Chodzi tutaj o

stwierdzenie, że dany fakt mieści się w zakresie stosowania normy prawnej.

Organ administracji publicznej stosując prawo administracyjne ma obowiązek

stwierdzenia czy ustalony stan faktyczny w postępowaniu administracyjnym w wyniku

przeprowadzenia postępowania dowodowego pokrywa się z tzw. hipotetycznym stanem

faktycznym(abstrakcyjnym), który zawarty został w normie prawa materialnego.

IV. Czwarty etap obejmuje ustalenie następstw prawnych faktu uznanego za

udowodniony na podstawie zastosowanej normy prawnej.

Norma prawna może określać następstwa prawne w różny sposób:

a. Jednoznacznie

b. Z wykorzystaniem tzw. uznania administracyjnego.

Z art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego wyprowadzić można trzy

zasady:

a. Zasadę ogólną kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa,

b. Zasadę ogólną prawdy obiektywnej,

c. Zasadę ogólną uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu obywatela.

Art. 7.

W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu

lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu

faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes

obywateli.

6

ZASADĘ OGÓLNĄ KONTROLI I NADZORU NAD

PRZESTRZEGANIEM PRAWA (art. 7)

Z zasady tej można wyprowadzić dwa kluczowe obowiązki dla organu administracji publicznej:

a. Obowiązek organu do kontroli przestrzegania prawa przez podmioty i uczestników

postępowania,

b. Obowiązek organu do samokontroli przestrzegania prawa

Formy nadzoru w Kodeksie postępowania administracyjnego – system środków nadzoru w kpa

jest zamknięty. Oznacza to, że wobec decyzji i postanowień nie można stosować środków

nadzoru przewidzianych w ustawach samorządowych – zasada niekonkurencyjność form nadzoru

przewidzianego w kpa i ustawach samorządowych. Naruszenie tej zasady skutkuje rażącym

naruszeniem prawa. Takie samo rozwiązanie funkcjonuje w przypadku ustaw rządowych.

ZASADA OGÓLNA PRAWDY OBIEKTYWNEJ (art. 7)

Została ona określona w art. 7 k.p.a. a skonkretyzowana w art. 77 § 1 k.p.a.

Ma ona wpływ na ukształtowanie całego postępowania administracyjnego. Zasada prawdy

obiektywnej jest naczelną zasadą postępowania, ma bowiem kapitalny wpływ na ukształtowanie

całego postępowania, a zwłaszcza na rozłożenie ciężaru dowodu w postępowaniu

administracyjnym.

Z zasady tej wynika obowiązek organu administracji publicznej wyczerpującego zbadania

wszystkich okoliczności faktycznych związanych z określoną sprawą, aby w ten sposób stworzyć

jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisu prawa. Realizacja

zasady prawdy obiektywnej ma ścisły związek z realizacją zasady praworządności, prawidłowe

ustalenie stanu faktycznego sprawy jest niezbędnym elementem prawidłowego zastosowania

normy prawa materialnego. Takie ukształtowanie zasady ogólnej prawdy obiektywnej w pełni

odpowiadało funkcjom prawa procesowego administracyjnego, które nie są ograniczone

wyłącznie do ochrony praw jednostki przy załatwianiu spraw indywidualnych w formie decyzji

administracyjnej, ale też i ochrona interesu publicznego.

Określa ona rozkład ciężaru dowodu w tym postępowaniu. Określa ona obowiązek

organu administracji publicznej w postaci wyczerpującego zbadania wszystkich okoliczności

faktycznych związanych z daną sprawą. Organ administracji publicznej nie może ograniczyć

czynności ustalenia stanu faktycznego tylko i wyłącznie do wniosków strony postępowania.

7

W postępowaniu administracyjnym obowiązuje zasada oficjalności postępowania dowodowego.

Do obowiązków organu wynikających z zasady prawdy obiektywnej należy:

A. Ustalenie jakie okoliczności faktyczne mają znaczenie dla sprawy,

B. Ustalenie jakie dowody powinny zostać przeprowadzone w celu ustalenia stanu

faktycznego,

C. Przeprowadzić dowody, które uznał za niezbędne dla ustalenia stanu faktycznego,

D. Dokonać oceny przeprowadzony dowodów zgodnie z zasadą swobodnej oceny

dowodów,

E. Informowanie stron postępowania o przeprowadzonych czynnościach dowodowych.

Uprawnienia stron wynikające z zasady prawdy obiektywnej:

A. Prawo strony do czynnego udziału w postępowaniu dowodowym,

B. Prawo do wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów,

C. Prawo zgłaszania wniosków dowodowych.

Ciężar dowodu co do zasady spoczywa na organie administracji publicznej. Ciężą

dowodu może być modyfikowany przepisami szczególnymi. Przykładowo takie

rozwiązania przyjmuje ustawa o z dnia 24 stycznia 1991 roku – o kombatantach w art. 21

ust. 3.

Zasada prawdy obiektywnej łączy się z zasadą praworządności – organ administracji

publicznej ma obowiązek podejmować czynności zmierzające do ustalenia stanu faktycznego, ale

muszą być one zgodne z prawem.

Zasada ta realizowana jest nie tylko w pierwszej instancji, ale również w postepowaniu

odwoławczym. Organ odwoławczy nie może ograniczyć się do analizy akt sprawy, lecz powinien

dokonać samodzielnej oceny kompletności materiału dowodowego.

Gwarancją o charakterze represyjnym jest możliwość wznowienia postępowania.

8

ZASADA OGÓLNA PRAWDY OBIEKTYWNEJ W POSTĘPOWANIU

SĄDOWOADMINISTRACYJNYM

Orzeczenie sądu administracyjnego powinno odpowiadać rzeczywistemu stanowi rzeczy. W

postępowaniu sądowoadministracyjnym prawda materialna będzie miała inny wymiar niż w

postępowaniu administracyjnym. Sąd administracyjny ze względu na charakter swojej

kompetencji jedynie weryfikuje działanie organu administracji publicznej. Sąd bierze pod uwagę

regulację materialnoprawną leżącą u podstaw danego stosunku prawnego z ustalonym już

podłożem faktycznym. Sąd administracyjny nie konkretyzuje stosunku administracyjnoprawnego

lecz jedynie kontroluje tą konkretyzacje.

Art. 133 & 1 p.p.s.a (wyjątek 55 & 2 p.p.s.a), art. 106 & 3 p.p.s.a.

GRANICE ZWIĄZANIA ORGANU – WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

ADMINISTRACYJNEGO

W razie wszczęcia postępowania administracyjnego na wniosek, niezbędne jest dokładne

ustalenie treści żądania strony, które wyznacza rodzaj sprawy będącej przedmiotem

postępowania. Organ związany jest tym żądaniem, nie mogąc z urzędu dokonać zmiany jej

kwalifikacji, np. żądania zmiany nazwiska aa żądanie zmiany imienia: żądania wznowienia

postępowania na żądanie stwierdzenia nieważności. Treść żądania wyznaczają normy prawa

procesowego i materialnego. Organ zatem obowiązany jest z urzędu podjąć czynności wyjaśnienia

treści żądania strony.

ZASADA OGÓLNA UWZGLĘDNIENIA INTERESU SPOŁECZNEGO I

SŁUSZNEGO INTERESU OBYWATELA (art. 7)

POJĘCIE INTERESU SPOŁECZNEGO W KPA

Organ administracji publicznej w toku postępowania administracyjnego ma obowiązek

uwzględniać interes społeczny i słuszny interes obywateli. Zasada ta znajduje zastosowanie

przede wszystkim w przypadku podejmowania decyzji uznaniowych.

Pojęcie interesu społecznego i słusznego interesu obywateli nie zostało ustawowo

zdefiniowane. Są to klauzule generalne, których treść organ administracji publicznej będzie ustalał

każdorazowo w toku stosowania prawa administracyjnego.

9

Interes społeczny musi być zawsze uwzględniany w oparciu o stan faktyczny sprawy

administracyjnej. Jest to kategoria zmienna w czasie i poszczególnych obszarach prawa

administracyjnego. Interes społeczny może rozwarstwiać się na poszczególne kategorie np.:

o Interes ogólnonarodowy

o Interes powiatu, gminy

Przez pojęcie słusznego interesu obywateli należy rozumieć nie tylko interes jednostki będącej

stroną postępowania administracyjnego, lecz również podmioty legitymujące się interesem

faktycznym. Ochronie podlega tylko interes kwalifikowany (słuszny), który nie jest sprzeczny z

prawem, ani zasadami współżycia społecznego

Kodeks postępowania administracyjnego nie wprowadza hierarchii wymienionych

wartości. Organ administracji publicznej nie może z urzędu dawać pierwszeństwa interesowi

społecznemu ma on obowiązek w toku postępowania określić i uwzględnić oba wskazane

interesy.

Istnieją trzy możliwość wystąpienia zależności między interesem

społecznym i słusznym interesem obywateli:

a. Interesy te są sprzeczne nawzajem się znoszą,

b. Interesy te się pokrywają,

c. Interesy te są wzajemne indyferentne (obojętne).

Organ administracji publicznej musi uwzględniać interes jednostki, gdyż podlega on szczególnej

ochronie. Gdy w sprawie występuje sprzeczność wskazanych interesów organ obowiązany jest

wyważyć słuszny interes, nie dając przewagi interesowi społecznemu. Wyważenie słusznego

interesu w sprawie jest również niezbędne, gdy występuje wielość stron, których interesy są

sprzeczne np. w pozwoleniu na budowę. Zasada ta musi być realizowana w całym postępowaniu

administracyjnym od jego wszczęcia po wydanie decyzji administracyjnej.

ZASADA ZAUFANIA

Art. 8. [Zasada pogłębiania zaufania obywateli]

Organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie

jego uczestników do władzy publicznej.

Zasada ta stanowi zasadniczy element realizacji zasady demokratycznego państwa prawnego. Nie

może być ona postrzegana tylko jako pewien postulat, choć nie jest możliwe opracowanie

10

wyczerpującego katalogu zachowań, które służą budzeniu zaufania. Stanowi ona klamrę dla

wszystkich zasad postępowania, gdyż ma najszerszy zakres zastosowania.

Budzenie zaufania powinno być realizowane przede wszystkim po przez spełnienie

postulatu przewidywalności zachowań organu administracji publicznej i pewności prawa.

Instytucją gwarantującą tą zasadę jest wyłączenie ze sprawy. Doniosłą rolę w

kontekście tej zasady spełnia uzasadnienie decyzji administracyjnej, które nie może być

sformułowane ogólnie, jego celem jest podanie istotnych powodów rozstrzygnięcia, które

przekonają adresata aktu administracyjnego do dobrowolnego wykonania.

Można wymienić przykładowe reguły, które składać się będą na realizacje zasady

budzenia zaufania:

a. Równość wobec prawa uczestników postępowania,

b. Jednolitość poglądów wyrażonych w decyzji administracyjnej wydanej w odniesieniu

do tego samego podmiotu,

c. Ochrona podmiotów działających w przekonaniu, że podejmuje czynności

prawidłowo i zgodnie z prawem,

d. Zasadę rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony,

e. Poszanowanie reguł kultury administrowania (na kulturę administrowania składają się

zarówno środki materialne jak i moralne. Do środków materialnych zaliczamy

odpowiednie pomieszczenia dla przyjmowania interesantów. Szczególne znaczenie ma

stosunek pracowników do petenta. Urzędnik powinien starać się być jak najbardziej

pomocny i życzliwy).

Naruszenie tej zasady stanowić może podstawę do stwierdzenie nieważności decyzji (art. 156 § 2

pkt 2).

ZASADA OBOWIĄZKU ORGANÓW UDZIELANIA INFORMACJI

FAKTYCZNEJ I PRAWNEJ (art. 9)

Art. 9. [Zasada informowania stron]

Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego

informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ

na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania

administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w

postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają

im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

11

Organ administracji publicznej ma obowiązek czuwania nad tym, aby strony i uczestnicy

postępowania nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, w tym celu udzielają im

niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

W postępowaniu administracyjnym odrzucana jest fikcja powszechnej znajomości prawa.

Oznaczone zostały w niej dwa zakresy podmiotowe:

a. W odniesieniu do stron postępowania organ administracji publicznej obowiązany

jest do udzielenia pełnej informacji o okolicznościach faktycznych i prawnych.

b. W odniesieniu do uczestników postępowania ma obowiązek udzielania

niezbędnych wyjaśnień i wskazówek w takim zakresie żeby nie poniosły one

szkody z powodu nieznajomości prawa.

Zakres obowiązku informowania jest znacznie szerszy w stosunku do stron postępowania. W

obowiązku informowania mieści się nie tylko przekazywanie wiadomości o przepisach prawa

procesowego, ale również materialnego.

Obowiązek informowania powinien być rozumiany szeroko, dotyczy on wszystkich czynności

podejmowanych w postępowaniu.

Rolę gwarancji prewencyjnych pełnią instytucja pouczeń i uzasadnienia decyzji administracyjnej.

Naruszenie tej zasady stanowi samodzielną podstawę uchylenia decyzji administracyjnej.

Naruszenie tej zasady może przybrać dwie postacie:

a. Odmowa udzielenia informacji stronie,

b. Nienależyte udzielenie informacji np. w sposób niejasny lub błędny.

Obowiązuje ona w cały postępowaniu administracyjnym od momentu jego wszczęcia do wydania

decyzji administracyjnej.

ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY W POSTĘPOWANIU

(art. 10)

Art. 10. [Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu]

§ 1.Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w

każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie

się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. § 2.Organy

administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w § 1 tylko w przypadkach,

gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub

zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.

12

§ 3. Organ administracji publicznej obowiązany jest utrwalić w aktach sprawy, w drodze

adnotacji, przyczyny odstąpienia od zasady określonej w § 1.

Organ administracji publicznej obowiązany jest zapewnić stronom czynny udział w każdym

stadium postepowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do

zebranych dowodów oraz zgłoszonych żądań. Strona ma prawo, a nie obowiązek uczestnictwa w

postępowaniu. Rolą organu jest stworzenie odpowiednich warunków, które będą gwarantować

stronie czynny udział. Odmowa wzięcia czynnego udziału w postępowaniu przez stronę nie może

rodzić dla niej negatywnych skutków. Realizuję konstytucyjną zasadę prawa do procesu.

Powinna być ona realizowana w całym postepowaniu zarówno w pierwszej jak i w drugiej

instancji.

Udział strony w poszczególnych stadiach postępowania administracyjnego:

a. Wszczęcie postępowania – strona ma prawo zgłoszenia żądania wszczęcia

postępowania, zgoda na wszczęcie postępowania z urzędu,

b. Rozpoznanie sprawy – strona ma prawo składania wniosków dowodowych,

uczestnictwa w czynnościach dowodowych, prawo dostępu od akt sprawy,

c. Podjęcia decyzji – strona ma prawo wypowiedzenia się co do zebranych materiałów

dowodowych i żądań.

Wyjątek od tej zasady został zawarty w art. 10 § 2 k.p.a. Organ administracji publicznej może

odstąpić od zasady czynnego udziału strony w postępowaniu w przypadkach, gdy załatwienie

sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia albo ze względu na

grożącą niepowetowaną szkodę materialną. Organ administracji publicznej obowiązany jest

utrwalić w aktach sprawy, przyczyny odstąpienia. Użycie sformułowania „sprawa nie ciepiąca

zwłoki” oznacza konieczność natychmiastowego wydania decyzji, która może powstać przed

wszczęciem postępowania, jak i w jego trakcie. Niebezpieczeństwo dla zdrowi i życia może być

spowodowane rozmaitymi sytuacjami np.: fakt zawalenia budynku, choroba zakaźna itp.

Niepowetowana szkoda materialna to takie zniszczenie dobra materialnego, które spowoduje, że

nie będzie można go przywrócić do stanu pierwotnego np.: zniszczenie dzieła sztuki.

Gwarancją realizacji zasady czynnego udziału strony w postępowaniu jest możliwość

wznowienia postępowania administracyjnego.

13

ZASADA PRZEKONYWANIA (art. 11)

Art. 11. [Zasada przekonywania]

Organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek,

którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności

doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków

przymusu.

Organ administracji publicznej musi wyjaśnić stronom zasadność przesłanek, którymi kierował

się przy załatwieniu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do dobrowolnego wykonania

decyzji administracyjnej bez potrzeby stosowania środków przymusu (ma to szczególne znaczenie

w przypadku decyzji odmowych). Zasada ta nakłada na organ administracji publicznej obowiązek

staranności w uzasadnianiu swoich rozstrzygnięć. Ma to szczególne znaczenie w przypadku

podejmowania decyzji administracyjnej w ramach uznania administracyjnego. Nie tworzy ona

nowych instytucji procesowych. Reguła przekonywania powinna przenikać całokształt działań

administracji, w toku całego postępowania.

ZASADA SZYBKOŚCI I PROSTOTY POSTĘPOWANIA (art. 12)

Art. 12. [Zasada szybkości i prostoty postępowania]

§ 1.Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko,

posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. § 2.

Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być

załatwione niezwłocznie.

Dla zapewnienia ochrony praw jednostki niezbędne jest zapewnienie jej sprawnego postępowania

oraz zagwarantowanie prawnych środków zwalczania uchylania się organu od terminowego

załatwienia sprawy. Organ administracji publicznej powinien działać w sprawie wnikliwie i

szybko, posługując się możliwie jak najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia

sprawy. Organ administracji publicznej w sprawach w których nie trzeba przeprowadzać

postępowania dowodowego obowiązany jest załatwić ja bez zbędnej zwłoki. Pozostaje ona w

ścisłym związku z zasadą praworządności i budzenia zaufania do organów władzy publicznej.

Organ administracji publicznej realizując zasadę szybkości i prostoty postępowania nie może

naruszać zasady prawdy obiektywnej – szybkość nie może powodować sytuacje w której stan

faktyczny sprawy administracyjnej nie zostanie wyjaśniony.

14

Z zasady ogólnej szybkości postępowania wypływa dla organów administracji publicznej

obowiązek prowadzenia postępowania w taki sposób, iż nie można zarzucić im zbędnej zwłoki,

opieszałości w podejmowanych czynnościach procesowych. Realizacja zasady szybkości

postępowania nie może prowadzić do pomijania określonych form postępowania. Z tej zasady

nie wynikają żadne wyjątki od norm procesowych zawartych w Kodeksie postępowania

administracyjnego.

Do instytucji realizujących zasadę szybkości i prostoty postępowania należą:

o Termin załatwienia sprawy art. 35 k.p.a.,

o Środki obrony przed przewlekłością oraz bezczynnością art. 37 k.p.a.,

o Odpowiedzialność pracownika organu administracji publicznej,

o Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych.

ZASADA UGODOWEGO ZAŁATWIENIA SPRAWY (art. 13)

Art. 13. [Zasada ugodowego załatwiania spraw]

§ 1.Sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwiane w

drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej (ugoda

administracyjna).

§ 2.Organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie,

powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia

ugody.

Sprawa administracyjna w której uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwione

w drodze ugody zawartej przed organem administracji publicznej. Organ powinien na każdym

etapie postępowania podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody. Ugoda

administracyjna wywołuje skutki prawne analogiczne do decyzji administracyjnej pod warunkiem

zatwierdzenia jej przez organ administracji publicznej. Organ administracji publicznej zatwierdza

ugodę w formie postanowienia, które jest zaskarżalne zażaleniem. Ugoda jest prawną formą

działania administracji publicznej. Organ administracji publicznej nie może wymuszać na

stronach zawarcia ugody ani wpływać w sposób władczy na jej treść.

15

Ugoda administracyjna może dotyczyć dwóch wypadków:

a. Uzgodnienia między stronom a organem w pewnej sprawy,

b. Uzgodnienia między stronami postępowania, która jest rozstrzygana w trybie decyzji

administracyjnej.

Art. 13 wprowadza ograniczenie podmiotowe i przedmiotowe załatwienia sprawy w formie

ugody:

A. Ograniczenie podmiotowe polega na tym, że ta forma załatwienia sprawy

administracyjnej jest dopuszczalna tylko w przypadku, gdy w sprawie występuje

wielość stron

B. Ograniczenie przedmiotowe polega na tym, że ta forma załatwienia sprawy

administracyjnej jest dopuszczalna tylko w przypadku, gdy sprawa administracyjna ma

charakter sporny.

ZASADA PISEMNOŚCI (art. 14)

Art. 14. [Zasada pisemności]

§ 1.Sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego

w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności

podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2013 r. poz. 235), doręczanego

środkami komunikacji elektronicznej.

§ 2.Sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis

prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwienia

powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę

adnotacji.

Sprawę należy załatwić w formie pisemnej. Odnosi się to nie tylko do czynności kończących

postępowanie. Obejmuje ona cały ciąg czynności postępowania. Czynności procesowe

podejmowane w postępowaniu administracyjnym wymagają utrwalenia. Prawo procesowe zna

dwie podstawowe zasady dotyczące formy czynności procesowych – zasadę ustności i

pisemności. Pierwsza z tych zasad wynika gównie z ekonomiki procesowej, poprzez łatwość i

szybkość komunikowania się, natomiast zasada pisemności zapewnia większą precyzję utrwalenia

czynności procesowych. Sprawy załatwia się w formie pisemnej lub w formie dokumentu

elektronicznego. Forma pisemna i forma dokumentu elektronicznego są równorzędnymi formami

załatwienia sprawy administracyjnej.

16

Sprawy mogą być załatwione ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa

nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwienia sprawy powinny

być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.

Odstępstwa od zasady pisemności dopuszczalne są pod warunkiem spełnienia dwóch przesłanek:

a. Gdy przemawia interes strony,

b. Gdy przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie.

ZASADA DWUINSTACYJNOŚĆI (art. 15)

Art. 15. [Zasada dwuinstancyjności postępowania]

Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne.

Art. 78 Konstytucji RP stanowi, że strona każdego postępowania, w tym administracyjnego ma

prawo do zaskarżenia decyzji wydanych w pierwszej instancji, wyjątki od tej zasady określa

ustawa.

Dwie koncepcje zasady dwuinstancyjności:

- po pierwsze, koncepcję klasyczną opartą na dewolucji kompetencji ponownego rozpoznania i

rozstrzygnięcia sprawy na organ wyższego stopnia,

- pod drugie, koncepcję opartą na niedewolutywności dwukrotnego rozpoznania i rozstrzygnięcia

sprawy. Koncepcja klasyczna zasady dwuinstancyjności przyjmuje, że każda sprawa

administracyjna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I instancji podlega w wyniku

wniesienia odwołania, przez legitymowany podmiot, ponownemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu

przez organ II instancji. Sprawa administracyjna jest zatem dwukrotnie rozpoznana i

rozstrzygnięta, po raz pierwszy w I instancji, a następnie w II instancji.

Istota zasady dwuinstancyjności sprowadza się do dwukrotnego rozpoznania i rozstrzygnięcia

tożsamej pod względem przedmiotowym i podmiotowym sprawy administracyjnej. Granice

rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy w drugiej instancji wyznacza zatem rozstrzygnięcie decyzji I

instancji. Wykroczenie przez organ II instancji poza te granice narusza zasadę dwuinstancyjności.

Ustawodawca expressis verbis wprowadza rozróżnienie odwołania i wniosku o ponowne

rozpatrzenie sprawy. Według art. 16 § 1 odwołanie jest środkiem służącym w toku instancji.

Rozdzielenie regulacji odwołania i wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy przesądza, że ten

ostatni środek nie służy w toku instancji. Granice niedewolutywności zasady dwuinstancyjności

wyznacza art. 127 § 3. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub

samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona

niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne

17

rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące

odwołań od decyzji.

Pogwałcenie prawa do dwukrotnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej jest

rażącym naruszeniem prawa. Prawo odwołania strony od każdej decyzji nieostatecznej. Nie ma

podstaw do wykładni, iż stronie przysługuje odwołanie tylko od decyzji negatywnych, a więc

nieuwzględniających w całości lub w części żądania zawartego w podaniu. Strona w

postępowaniu administracyjnym broni swojego interesu prawnego i oceny, czy interes jej został w

pełni zrealizowany, może dokonać tylko strona. Zasada dwuinstancyjności stwarza stronie

szerokie możliwości obrony interesu prawnego. Dlatego też postępowanie odwoławcze ma

pierwszeństwo przed nadzwyczajnymi trybami postępowania administracyjnego.

Przez instancję należy rozumieć – każdy ze stopni rozczłonkowanego aparatu państwa.

Instancja jest to każdy organ wkomponowany w strukturę administracji publicznej. O toku

instancji można mówić wtedy, gdy prawo przewiduje działanie przynajmniej dwóch instancji.

Administracyjny tok instancji stanowi przejście sprawy administracyjnej z jednej instancji do

drugiej.

Z zasady dwuinstancyjności wynika dla organu administracji publicznej obowiązek w

pierwsze instancji – merytorycznego rozpoznania sprawy oraz obowiązek organu drugiej instancji

– w celu jej ponownego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia w celu skontrolowania, czy działanie

podejmowane przez organ pierwszej instancji było prawidłowe. Celem działania organu drugiej

instancji nie jest tylko kontrola prawidłowości merytorycznego rozstrzygnięcia, ale również w

razie potrzeby uzupełnienia materiału dowodowego.

Istota dwuinstancyjności sprowadza się do dwukrotnego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia

tożsamej sprawy administracyjnej pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Zmiana

któregokolwiek z tych elementów powoduje powstanie nowej sprawy, rozpatrzenie jej przez

organ drugiej instancji powodować będzie naruszenia prawa.

Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje możliwość wniesienia zwykłych

środków odwoławczych na zasadzie dyspozycyjności stron. Od decyzji nieostatecznych

przysługuje odwołanie, a od postanowień zażalenie.

Od zasady dwuinstancyjności przewidziane są liczne wyjątki w przepisach prawa:

Art. 127 § 3 k.p.a.,

Art. 37 ust. 3 ustawy o cudzoziemcach – decyzja o wydaniu wizy Schengen lub wizy

krajowej jest ostateczna,

Art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów – od decyzja Prezesa

UOKiK przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów

18

Art. 186 ustawy prawo wodne – decyzja o ustaleniu wysokości odszkodowania jest

niezaskarżalna.

Naruszenie zasady dwuinstancyjności stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji (art.

156 § 1 pkt 2).

ZASADA TRWAŁOŚCI DECYZJI OSTATECZNYCH (art. 16 § 1)

OCHRONA PRAW NABTYCH W POSTĘPOWANIU

ADMINISTRACYJNYM

Art. 16. [Zasada trwałości decyzji]

§ 1.Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub

wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich

decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić

tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub ustawach szczególnych.

Trwałość decyzji administracyjnej oznacza, że uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie

ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach w k.p.a. lub

w ustawach szczególnych. Zasada trwałości oznacza przyjęcie domniemania legalności i mocy

obowiązującej decyzji ostatecznych.

Do decyzji ostatecznych należą:

o Decyzje wydane przez organ pierwszej instancji, od których nie wniesiono w ustawowym

terminie odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy,

o Decyzje wydane przez organ odwoławczy lub organ rozpoznający wniosek o ponowne

rozpoznanie sprawy,

o Decyzje, które są ostateczne na mocy przepisów szczególnych.

Zasada trwałości decyzji ostatecznych nie jest bezwzględna. Naruszenie zasady stanowi podstawę

do stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156 § 1 pkt 2).

Od reguły ostateczności załatwienia sprawy administracyjnej istnieją następujące wyjątki:

a. Przez uchylenie (zmianę) decyzji w trybie postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany

decyzji prawidłowej lub dotkniętej wadami niekwalifikowanym,

b. Przez uchylenie decyzji w trybie wznowienia postępowania,

c. Przez stwierdzenie nieważności decyzji w trybie postępowania w sprawie stwierdzenia

nieważności decyzji,

19

d. Przez uchylenie (zmianę) decyzji na podstawie przepisów szczególnych.

Możliwość wzruszenia decyzji administracyjnej przewiduje również art. 162 Kodeksu

postępowania administracyjnego.

ZASADA SĄDOWEJ KONTROLI DECYZJI OSTATECZNYCH

(art. 16 § 2)

Art. 16. [Zasada sądowej kontroli]

§ 2.Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności

z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach.

Decyzje ostateczne mogą być zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich

niezgodności z prawem. Stanowi ona rozwinięcie zasady demokratycznego państwa prawnego.

Stanowi ona realizację art. 77 Konstytucji RP, który stanowi, że każdy ma prawo do skorzystania

z drogi sądowej dla dochodzenia naruszeń prawa i wolności. Art. 184 Konstytucji RP, który daje

prawo sądom administracyjnym kontrolowania działalności administracji publicznej.

Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego jest rozstrzygnięcie sporu o

legalność zaskarżonej formy prawnej działania administracji publicznej. Nie może ona opierać się

na innych kryteriach niż legalność. Sądownictwo administracyjne w Polsce zostało ukształtowane

na zasadzie dwuinstancyjności. W pierwszej instancji orzekają – wojewódzkie sądy

administracyjnej. W drugiej instancji – Naczelny Sąd Administracyjny. Zakres kognicji sądów

administracyjny określony został w art. 3 § 2 prawa o postępowaniu przed sądami

administracyjnymi.

STRONA POSTĘPOWANIA PODATKOWEGO

INTERPRETACJE PRAWA PODATKOWEGO

STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

INTERS PRAWNY

Pojęcie interesu prawnego nie zostało ustawowo zdefiniowane. Jest to interes oparty na prawie

lub chroniony przez prawo, oparty na konkretnej normie prawnej. Źródłem interesu prawnego są

normy prawa administracyjnego materialnego. Może to być również norma procesowa np. gdy

wskazuje prawo do weryfikacji w trybie postępowania administracyjnego rozstrzygnięć

20

przesądzających o istnieniu bądź nieistnieniu interesu materialnoprawnego. Obok interesu

prawnego mowa jest o obowiązku prawnym. W odróżnieniu od interesu prawnego źródłem

obowiązku może być wyłączenie prawo materialne.

Interes prawny można opisać za pomocą następujących cech:

a. Ma on charakter osobisty, własny i indywidualny.

b. Może on przysługiwać nie tylko indywidualnym osobom nie kiedy przysługuje on

również zrzeszeniom osób fizycznych i prawnych,

c. Jest to interes konkretny tzn. ściśle związany z daną sytuacją faktyczną określonego

podmiotu,

d. Nie może być to tylko i wyłącznie interesem hipotetycznym,

e. Musi być aktualny,

f. Oparty na wyodrębnionej i ustalonej normie prawnej,

g. Nie może wynikać z innych interesów (nie może być pochodny).

Legitymacja procesowa – jest związana z uprawnieniem określonego podmiotu do żądania

wszczęcia postępowania – legitymacja procesowa czynna – lub uczestnictwa w tym postępowaniu

jako strona – legitymacja procesowa bierna – ze względu na dysponowanie interesem lub

obowiązkiem prawnym.

Istnieją dwie podstawowe koncepcje legitymacji procesowej:

a. Subiektywna

b. Obiektywna

KONCEPCJE TEORETYCZNE POJĘCIA STRONY A KONCEPCJA

NORMATYWNA

W doktrynie wyróżnia się dwie koncepcje określenia pojęcia strony.

Koncepcja subiektywna stoi na stanowisku że stroną jest każdy, kto twierdzi, a zatem jest

subiektywnie przekonany, że postępowanie dotyczy jego interesu prawnego. Każdy podmiot

wnoszący żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego automatycznie staje się stroną

postępowania. O tym czy istnieje interes prawny organ może orzec dopiero po przeprowadzeniu

postępowania wyjaśniającego. Istnienie interesu jest badane dopiero w toku postepowania.

Stosunek procesowy między jednostką a organem może postawać niezależnie od treści przepisów

prawa materialnego.

21

Koncepcja obiektywna – charakteryzuje się tym, że ocena czy konkretny podmiot ma interes

prawny w postępowaniu administracyjnym powinna zostać dokonana przez organ administracji

publicznej przed wszczęciem postępowania administracyjnego. Podmiot, który składa żądanie

wszczęcia postępowania powinien wskazać istnienie interesu prawnego.

Art. 61a wprowadzają instytucje postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania wskazał

wyraźnie na koncepcję obiektywną stron. Wszczęcie postępowania administracyjnego jest

uzależnione od wcześniejszej oceny, czy podmiot występujący z żądaniem posiada legitymację

procesową do wystąpienia w charakterze strony.

STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Przepis art. 28 KPA składa się z dwóch odrębnych norm, które znajdują zastosowanie

niezależnie od siebie. Natomiast zastosowanie każdej z nich prowadzi do takiego samego celu

jakim jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej.

Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo

kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Pierwsza z norm daję podstawę do wezwania do udziału w postępowaniu, a w drugim przypadku

– w dacie wniesienia żądania przez stronę do organu następuje wszczęcie postępowania.

PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA NORMY I

A. Prawo materialne wskazuje, że określony organ jest właściwy w sprawie.

B. Sprawa, w której organ ten jest właściwy, może być załatwiona w drodze decyzji (z

dopuszczeniem ugody).

C. Istnieją podmioty mające w ocenie organu interes prawny.

PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA NORMY II

A. Istnieje podmiot uznający się za legitymowany do wystąpienia w postępowaniu

B. Jest to podmiot, który we własnej ocenie posiada interes prawny

C. Podmiot ten dokonuje czynności procesowej przez wniesienie do organu uznanego za

właściwy, żądania wszczęcia postępowania w jego indywidualnej sprawie.

WIELOPODMIOTOWOŚĆ W POSTĘPOWANIU

ADMINISTRACYJNYM

W postępowaniu administracyjnym możemy mieć do czynienia z sytuacją w której jest jeden

podmiot, ale nic nie stoi na przeszkodzie żeby uczestniczyło w nim kilka podmiotów. Z

22

wielopodmiotowoscią mamy do czynienia, gdy w postępowaniu administracyjnym uczestniczą nie

tylko dwie lub więcej stron, lecz również inne niż strony uczestnicy postępowania np. podmioty

na prawach strony, osoby mające interes faktyczny.

WSPÓŁUCZESTNICTWO W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Art. 62. [Współuczestnictwo]

W sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej

podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej, można wszcząć i

prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony.

Współuczestnictwo formalne – polega ono na uczestniczeniu w jednym postępowaniu dwóch

lub więcej stron, z których każda jest podmiotem osobnej, jednorodzajowej sprawy

administracyjnej, połączonych w jednym postępowaniu w celu wspólnego ich rozpoznania i

rozstrzygnięcia. Łączność między stronami ma charakter zewnętrzny. O prowadzeniu wspólnego

postępowania decydują zasady ekonomiki procesowej.

Współuczestnictwo materialne – występuje w sprawach, w których wieź między dwiema lub

więcej stronami wyprowadzana jest z istnienia tej samej podstawy prawnej i faktycznej. Pomiędzy

interesami prawnymi poszczególnych podmiotów istnieje materialny związek.

Współuczestnictwo materialne łączne – występuje w sprawach w których dwa lub więcej

podmiotów wspólnie stanowią stronę legitymowaną w postępowaniu. Rozstrzygnięcie sprawy

administracyjne wymaga wspólnego udziału w postępowaniu wszystkich stron postępowania oraz

dotyczy ich wszystkich wspólnie. Prawa i obowiązki tych podmiotów muszą być oceniane łącznie.

Np.: wywłaszczenie nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności.

Kodeks postępowania administracyjnego w art. 62 wskazuje jakie muszą zostać

spełnione przesłanki, które umożliwiają łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy w

jednym postępowaniu:

I. Prawa i obowiązki stron wynikają z takiego samego stanu faktycznego,

II. Podstawą nawiązania stosunku prawnego jest identyczna podstawa prawna,

III. We wszystkich sprawach właściwy jest ten sam organ administracji publiczne.

23

ZDOLNOŚĆ ADMINISTRACYJNOPRAWNA

Zdolność administracyjnoprawna oznacza zdolność do uczestniczenia w postępowaniu

administracyjnym w charakterze strony. Jest to zdolność do bycia podmiotem praw i

obowiązków, o których organ rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej.

Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych strony ustala się na podstawie

przepisów prawa cywilne, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 29 k.p.a. stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o

państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne – również

jednostki nieposiadające osobowości prawnej.

Posiadanie osobowości prawnej nie jest koniecznym warunkiem dla uzyskania przez jednostkę

organizacyjną statusu strony postępowania administracyjnego. Podmiotami, które mają zdolność

administracyjnoprawną, mimo nieposiadania osobowości prawnej na mocy przepisów

szczególnych są:

Spółki osobowe prawa handlowego,

Spółki kapitałowe w organizacji,

Wspólnoty mieszkaniowe.

ZDOLNOŚĆ ADMINISTRACYJNOPROCESOWA

Jest to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań własnym działaniem i we własnym

imieniu.

W przypadku osób fizycznych zdolność administracyjnoprocesowa jest stopniowalna na:

o Pełną zdolność do czynności prawnych,

o Ograniczoną zdolność do czynności prawnych,

o Brak zdolności do czynności prawnych.

Osoby fizyczne nieposiadające zdolności do czynności prawnych działają przez ustawowych

przedstawicieli. Strony niebędące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub

statutowych przedstawicieli.

Osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne jeżeli przysługuje im zdolność

administracyjnoprawna zawsze będą mieć zdolność procesową.

Dla ubezwłasnowolnionych całkowicie sąd ustanawia opiekuna, a dla ubezwłasnowolnionych

częściowo kuratora.

24

PODMIOTY NA PRAWACH STRONY

Podmioty na prawach strony nie są stronami w toczącym się postępowaniu, gdyż postępowanie

nie toczy się w ich własnej sprawie administracyjnej. Ich uczestnictwo nie jest oparte na kryterium

interesu prawnego lub obowiązku. Podmiotom tym przysługują prawa procesowe natomiast nie

przysługują prawa wynikające z norm prawa materialnego ani nie mogą one rozporządzać takimi

prawami.

ORGANIZACJA SPOŁECZNA

Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego po przez organizacje społeczną rozumieją

organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne.

Zdefiniowanie organizacji społecznej w przepisach k.p.a. ma charakter otwarty i

niepełny.

Można przyjąć, że organizacja społeczna jest zrzeczeniem osób fizycznych lub prawnych o

trwałym celu o charakterze politycznym, społecznym, gospodarczym, kulturalnym funkcjonującą

poza strukturą aparatu państwowego.

Organizacja społeczna w postępowaniu administracyjnym może:

1. Żądać wszczęcia postępowania,

2. Żądać wszczęcia postępowania oraz dopuszczenia do udziału w nim,

3. Żądać dopuszczenia do udziału w postępowaniu.

Organ administracji publicznej wszczynając postępowanie w sprawie dotyczące innej osoby,

zawiadamia o tym organizacje społeczną, jeżeli uzna, że może być ona zainteresowana

udziałem w postępowaniu ze względu na cele statutowe, gdy przemawia za tym interes

społeczny.

Jeżeli organ administracji publicznej uzna żądanie organizacji społecznej wydaje

postanowienie:

o wszczęciu postępowania i dopuszczenia jej do postępowania albo tylko

o o dopuszczeniu do udziału w postępowaniu.

Jeżeli żądanie organizacji społecznej nie jest uzasadnione, organ wydaje postanowienie

odmowne o:

o odmowie wszczęcia postępowania na żądanie organizacji społecznej,

25

o odmowie dopuszczenia organizacji do udziału w postępowaniu.

Na postanowienie służy zażalenie, a po jego wyczerpaniu skarga do wojewódzkiego sądu

administracyjnego. Zażalenie może być wniesione przez stronę postępowania,

organizacje społeczną i innych uczestników postępowania.

Uwzględniając żądanie organizacji społecznej, organ administracji publicznej wszczyna

postępowanie administracyjne z urzędu.

Uznanie żądania wszczęcia postępowania za uzasadnione wymaga łącznego wystąpienia

dwóch przesłanek:

o Żądanie jest uzasadnione celami statutowymi organizacji społecznej,

o Przemawia za tym interes społeczny.

Jeżeli organizacja społeczna nie uczestniczy w postepowaniu na prawach strony, może ona

przedstawić wyrażony w uchwale lub oświadczeniu pogląd przez organ statutowy.

PROKURATOR

Prokuratorowi przysługują następujące uprawnienia:

I. Prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej z żądaniem wszczęcia

postępowania w sprawie indywidualnej w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem,

II. Prawo udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i

rozstrzygniecie sprawy było zgodne z prawem,

III. Prawno wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej.

Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie indywidualnej, w której

postępowanie może zostać wszczęte z urzędu. Zwrócenie się prokuratora o wszczęcie

postępowania ma dla organu charakter wiążący. Postępowanie wszczęte na skutek wniosku

prokuratora jest postępowaniem, które tyczyć będzie się z urzędu. Prokurator może

uczestniczyć w postępowaniu zarówno w postępowaniu wszczętym na żądanie strony, jak i

wszczętym z urzędu. Może uczestniczyć w postępowaniu zarówno w trybie głównym jaki i

nadzwyczajnym.

Na organie administracji publicznej ciąży obowiązek zawiadomienia prokuratora o

wszczęciu postepowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy

uzna on udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny. Prokuratorowi przysługują

prawa procesowego.

26

SPRZECIW PROKURATORA

Prokurator może wnieść sprzeciw od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy k.p.a. lub przepisy

szczególne przewidują wznowienie postepowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo

jej uchylenie lub zmianę.

Prokurator wnosi sprzeciw do organu właściwego do wznowienie postepowania, stwierdzenie

nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę. Sprzeciw od decyzji wydanej przez ministra

może wnieść jedynie Prokurator Generalny.

Wniesienie sprzeciwu przez prokuratora nakłada na właściwy organ obowiązek wszczęcia

postępowania z urzędu. Odmowa wszczęcia postepowania jest rażącym naruszeniem prawa.

Kodeks postepowania administracyjnego wyznacza organowi administracji publicznej termin do

rozpatrzenia i załatwienia sprzeciwu. Termin ten wynosi trzydzieści dni i jest liczony od dnia

wniesienia sprzeciwu. Niezałatwienie sprzeciwu w terminie skutkuje powstaniem

obowiązku sygnalizacji. Organ, do którego wniesiono sprzeciw jest zobowiązany

zawiadomić prokuratora oraz strony postępowania o załatwieniu sprzeciwu, podając

przyczynę zwłoki oraz wskazują nowy termin załatwienia sprawy.

Prokurator może wnieść na decyzje ostateczną również skargę do sądu administracyjnego.

Prokurator, który wniósł skargę na decyzje organu nie może z tych samych powodów wnieść

sprzeciwu.

UCZESTNICY POSTEPOWANIA

Są to osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie nie mają

interesu chronionego przez prawo, lecz są zainteresowane daną sprawą z uwagi na ich

interes faktyczny lub ze względu na udział w niektórych czynnościach postepowania.

Osoby zainteresowane – są to podmioty, które mają interes faktyczny w postępowaniu.

Ochrona interesów faktycznych jest realizowana w postępowaniu skargowo –

wnioskowym.

Osoba zainteresowana może wystąpić bezpośrednio w postępowaniu administracyjnym tylko w

razie przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w formie rozprawy.

Podmiotami zainteresowanymi postępowaniem ze względu na udział w niektórych

czynnościach postepowania są:

o Świadkowie,

27

o Biegli,

o Osoby trzecie wezwane do przedstawiona przedmiotu oględzin.

Kodeks nie przyznaje tym podmiotom pełni praw procesowych, a jedynie określone uprawnienia.

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA PODATKOWEGO

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Art. 61. Wszczęcie postępowania administracyjnego.

§ 1.Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.

§ 2.Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu

postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest

uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć.

§ 3.Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji

publicznej.

§ 3a. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą

elektroniczną jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji

publicznej.

§ 4.O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy zawiadomić wszystkie osoby

będące stronami w sprawie.

Art. 61a. [Odmowa wszczęcia postępowania]

§ 1.Gdy żądanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn

postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie

wszczęcia postępowania.

§ 2.Na postanowienie służy zażalenie.

Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Takie

ukształtowanie sposób wszczęcia postępowania administracyjnego stanowi kompromis między

zasadą oficjalności a zasadą skargowości.

Czy postępowanie wszczyna się na wniosek czy z urzędu określają przepisy prawa materialnego,

natomiast jeżeli tego nie robią to przyjmuje się, że inicjatywa wszczęcia postępowania należy do

organu administracji publicznej, gdy celem postępowania jest nałożenie na stronę obowiązków,

ograniczenie lub cofnięcie uprawnień. Natomiast postępowania wszczyna się na wniosek strony,

gdy chodzi o ustalenie sytuacji prawnej jednostki w zakresie jej interesu prawnego (przyznanie

uprawnienia).

Wszczęcie postępowania administracyjnego skutkuje powstaniem stanu zawisłości w sprawie oraz

powstanie stosunku proceduralnoprawnego łączącego organ, strony i uczestników postępowania.

28

Od momentu wszczęcia postępowania administracyjnego rozpoczyna się bieg terminu

załatwienia sprawy. Można mówić o wszczęciu postępowania osobno w przypadku I i II instancji

i w trybach nadzwyczajnych dlatego, że każde z tych postępowań ma swój początek i koniec.

Postępowanie w I – instancji trwa od momentu wszczęcia postępowania do momentu doręczenia

lub ogłoszenia decyzji organu I – instancji. Postępowanie w II – instancji trwa od momentu

złożenia odwołania do momentu doręczenia lub ogłoszenia decyzji ostatecznej.

Przesłanki wszczęcia postępowania administracyjnego:

1. Sprawa musi mieć charakter administracyjny,

2. Żądanie musi być wniesione do właściwego organu,

3. Postępowanie w tej sprawie nie może być w toku,

4. Nie może być wydana już decyzja w tej sprawie,

5. Żądanie nie może być wniesione po upływie terminu materialnoprawnego.

Stadium wszczęcia postępowania obejmuje następujące czynności:

1. Wniesienie podania o wszczęcie postępowania lub podjęcie czynności przez organ z

urzędu,

2. Kontrola wniesionego podania,

3. Ewentualne wezwanie Autora do uzupełnienia braków w treści podania,

4. Ewentualne wezwanie Autora do uiszczenia należności z tytułu opłat i kosztów,

5. Ewentualne pozostawienie podania bez rozpoznania (art. 64 k.p.a.),

§ 1.Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie

posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania.

§ 2.Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać

wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków

spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

6. Ewentualny zwrot podania (art. 261 § 2 k.p.a.),

§ 1.Jeżeli strona nie wpłaciła należności tytułem opłat i kosztów postępowania, które zgodnie z przepisami

powinny być uiszczone z góry, organ administracji publicznej prowadzący postępowanie wyznaczy jej

termin do wniesienia tych należności. Termin ten nie może być krótszy niż siedem dni, a dłuższy niż

czternaście dni.

§ 2.Jeżeli w wyznaczonym terminie należności nie zostaną uiszczone, podanie podlega zwrotowi lub

czynność uzależniona od opłaty zostanie zaniechana.

§ 3.Na postanowienie w sprawie zwrotu podania służy zażalenie.

§ 4.Organ powinien jednak załatwić podanie mimo nieuiszczenia należności:

1) jeżeli za niezwłocznym załatwieniem przemawiają względy społeczne lub wzgląd na ważny interes strony;

2) jeżeli wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony termin zawity;

29

3) jeżeli podanie wniosła osoba zamieszkała za granicą.

7. Ewentualna odmowa wszczęcia postępowania,

8. Ocena przez organ własnej zdolności do prowadzenia postępowania,

9. Ewentualne przekazanie podania do właściwego organu i zawiadomienie o tym

wnoszącego,

10. Zawiadomienie osób będących stronami o wszczęciu postępowania (art. 61 § 4 k.p.a.),

11. Ewentualne zawiadomienie prokuratora o wszczęciu postępowania (art. 183 § 2 k.p.a.),

12. Ewentualne zawiadomienie organizacji społecznej (art. 31 § 4 k.p.a.).

Postępowania administracyjne może zostać skuteczne wszczęte na wniosek jeżeli składa go

podmiot mający interes prawny. Organ nie może wszczynać postępowania na wniosek

dowolnego podmiotu.

PROKURATOR / ORGANIZACJA SPOŁECZNA – mogą żądać wszczęcia postępowania

jedynie w takich sprawach, w których przepisy prawa materialnego przewidują wszczęcie

postępowania z urzędu.

RZECZNIK PRAW DZIECKA / RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH – mogą żądać

wszczęcia postępowania jedynie w takich sprawa w których postępowanie uruchamiane jest co do

zasady na wniosek.

Wszczęcie postępowania administracyjnego z urzędu następuje w następujących

sytuacjach:

I. Z własnej inicjatywy organu administracji publicznej,

II. Wskutek żądania wszczęcia postępowania wniesionego przez podmiot na prawach strony,

III. W wyniku skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią

IV. W wyniku wniosku podmiotu uprawnionego do inicjowania postępowania na podstawie

przepisów szczególnych.

Organ administracji publicznej ze względu na szczególnie ważny interes społeczny może wszcząć

postępowanie w przypadkach w których przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ

obowiązany jest uzyskać zgodę strony w toku postępowania, a w razie jej braku – postępowanie

umorzyć. Strona powinna wyrazić zgodę w sposób jednoznaczny, zrozumiały i wyraźny.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi

administracji publicznej.

30

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień

wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej.

Kodeks postępowania administracyjnego nie określa daty wszczęcia postępowania

administracyjnego z urzędu. W orzecznictwie sądowym przyjęło się, że jest to data podjęcia przez

organ pierwszej czynności w sprawie. Jest to zazwyczaj czynność urzędowa – doręczenia

zawiadomienia o wszczęciu postępowania.

O wszczęciu postępowania na żądanie jednostki lub z urzędu należy zawiadomić wszystkie

podmioty będące stronami w sprawie. Przedmiotem zawiadomienia o wszczęciu postępowania

jest informacja o wszczęciu postępowania ze wskazaniem jego przedmiotu, sposób i daty

wszczęcia.

Naruszenie obowiązku zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania może prowadzić nie

tylko do uchylenia decyzji w wyniku odwołania lub uchylenia przez sąd administracyjny ale

również może stanowić podstawę do wznowienia postępowania w oparciu o przesłankę z art. 145

§ 1 pkt 4 kpa.

Kodeks postępowania administracyjnego nie określa formy wszczęcia postępowania.

Organ administracji publicznej nie wydaje odrębnego aktu administracyjnego wszczęcia

postępowania przed organem pierwszej instancji oraz przed organem odwoławczym.

Istnieją jednak dwa wyjątki:

a. Zgodnie z art. 31 § 2 organ wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu,

uznając za uzasadnione żądanie wszczęcia postępowania zgłoszone przez organizację

społeczną.

b. Zgodnie z art. 149 § 1 wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia,

które jest zaskarżalne zażaleniem.

Organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia

postępowania, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

a. Żądanie wszczęcia postępowania zostało wniesione do organu administracji publicznej,

b. Żądanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną postępowania lub postępowanie

nie może być wszczęte z innych uzasadnionych przyczyn.

Konieczność wstępnego badania i orzekania w drodze postanowienia przez organ, czy osoba

wnosząca żądanie jest stroną postępowania stanowi element obiektywnej koncepcji legitymacji

procesowej.

31

KONTROLA PODANIA O WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

Kontrola podania obejmuje dwie zasadnicze kwestie:

a. Kontrolę spełnienia wymagań co do treści podania,

b. Kontrolę mającą na celu ustalenie, czy organ, do którego wniesiono podanie jest właściwy

do jego rozpoznania.

W podaniu mogą wystąpić dwa rodzaje braków:

a. Brak oznaczenia adresu

b. Brak innych wymagań formalnych podania

Braki w podaniu możemy podzielić na usuwalne i nieusuwalne. Z brakiem nieusuwalnym mamy

do czynienia wtedy, gdy w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możliwości

ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, wtedy podanie pozostawia się bez

rozpoznania.

W przypadku innych braków, gdy podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w

przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z

pouczeniem, że nieusunięcie braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

Organ administracji publicznej z urzędu zobligowany jest do przestrzegania swej

właściwości. Organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w

sprawie, niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego, zawiadamiając jednocześnie o tym

wnoszącego podanie. Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne

organy, organ do którego wniesiono podanie uczyni przedmiotem rozpoznania sprawy należące

do jego właściwości. Jednocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w innych sprawach

powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu.

PODANIE

Przy wnoszeniu podań obowiązuje zasada ograniczonego formalizmu – tzn., że strona ma

swobodę w wyborze formy wniesienia podania. Swobodę te zapewnia szeroki katalog

dopuszczalnych form wniesienia podania. Ograniczenie wynika zaś stąd, że dla osiągnięcia skutku

wniesienia podania ustawodawca nakazuje zachowanie jednej z form wskazanych w przepisie.

32

Wybór form wniesienia podania stanowi katalog szeroki, lecz zamknięty. Ograniczony formalizm

przejawia się również w wymogach co do treści podania.

SPOSÓB WNOSZENIA PODANIA

Podanie:

- żądania,

- wyjaśnienia,

- odwołania,

- zażalenie - mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie

do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez

elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej.

TREŚĆ PODANIA

Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i

żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych.

Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez

wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie wnosi

osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna

osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.

PODANIE W FORMIE ELEKTRONICZNEJ

Podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno:

1) być uwierzytelnione przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 albo 2 ustawy z

dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne;

2) zawierać dane w ustalonym formacie, zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych

przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru;

3) zawierać adres elektroniczny wnoszącego podanie.

POTWIERDZENIE WNIESIENIA PODANIA

Organ administracji publicznej jest obowiązany potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący

tego zażąda. W przypadku wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego organ jest

obowiązany potwierdzić wniesienie podania przez doręczenie urzędowego poświadczenia

odbioru na wskazany przez wnoszącego adres elektroniczny.

BRAKI FORMALNE PODANIA

Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na

podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania.

Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy

wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że

nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

ZŁOŻENIA PODANIA A WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU

Jeżeli organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w

sprawie, niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego, zawiadamiając jednocześnie

o tym wnoszącego podanie. Zawiadomienie o przekazaniu powinno zawierać

33

uzasadnienie. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego

terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ

administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, uczyni przedmiotem rozpoznania sprawy

należące do jego właściwości. Równocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w sprawach

innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu.

Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można

ustalić na podstawie danych podania, albo gdy z podania wynika, że właściwym w

sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, zwraca je

wnoszącemu. Zwrot podania następuje w drodze postanowienia, na które służy

zażalenie.

Organ nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd

powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy.

TERMINY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

DORĘCZENIA

ORZEKANIE W SPRAWACH INDYWIDUALNYCH

I. Zasady orzekania w sprawach indywidualnych

Zasad orzekania w sprawach indywidualnych zarówno w przypadku Ordynacji Podatkowej i

Kodeksu postępowania administracyjnego nie odnajdziemy zgrupowanych w jednym rozdziale są

one rozsiane po różnych miejscach tych aktów prawych. Podstawowe znaczenie mają tutaj zasady

ogólne oraz orzecznictwo sądów administracyjnych. Decyzja podejmowana przez organ

administracji publicznej jest aktem zewnętrznym, a podstawą prawną takiego aktu mogą być

wyłącznie ustawy i rozporządzenia tj. akty powszechnie obowiązujące. Organ administracji

publicznej nie jest związany granicami żądania wnoszonego przez stronę z następujących

względów:

Obowiązku przestrzegania zasady prawdy obiektywnej,

Obowiązku przestrzegania z urzędu swojej właściwości,

w związku z tym organ musi rozpoznać całą sprawę i rozstrzygnąć ją co do istoty. Za zakres,

kształt oraz rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej odpowiedzialny jest organ administracji

publicznej. Ponosi on odpowiedzialność również za prawidłowość czynności procesowych i

orzeczniczych.

II. Pojęcie decyzji administracyjnej

34

przez decyzję administracyjną należy rozumieć władcze, jednostronne oświadczenie woli

organu administracji publicznej (lub innego podmiotu sprawującego funkcję administracyjną z

mocy prawa lub w wyniku zlecenia) skierowaną do zewnętrznego adresata, rozstrzygająca

indywidualną sprawę administracyjną podjęta na podstawie i w celu konkretyzacji norm prawa

powszechnie obowiązującego. Decyzja administracyjna charakteryzuje się podwójną

konkretnością, dotyczy ona indywidulanie oznaczonych podmiotów oraz oznaczonych

okoliczności.

Nie zawsze decyzja administracyjna rozstrzyga o uprawnieniach i obowiązkach tzn. jest aktem

stosowania prawa administracyjnego materialnego. Takiego charakteru nie ma decyzja o

umorzeniu postępowania administracyjnego. Decyzja administracyjna jest aktem finalnym

postępowania służącym konkretyzacji prawa na podstawie ustaleń faktycznych i prawnych

poczynionych w wyniku czynności procesowych. O tym czy mamy do czynienia z decyzją

administracyjną przesądza jej treść a nie nazwa.

III. Decyzje częściowe

W postępowaniu administracyjnym można wydać decyzję administracyjną częściową wtedy, gdy

przedmiot sprawy administracyjnej jest podzielny w ten sposób, że niektóre elementy zarówno

stanu faktycznego jak i prawnego dają podstawę do indywidualnej konkretyzacji uprawnień lub

obowiązków przed zakończeniem wszystkich czynności procesowych. Decyzja częściowa może

również być wydana na podstawie przepisów prawa procesowego (decyzja o częściowym

umorzeniu postępowania administracyjnego).

IV. Decyzje ostateczne i nieostateczne

Decyzja jest wydawana po zakończeniu wszystkich czynności procesowych albo kończy

definitywnie sprawę – decyzja ostateczna – albo zamyka postępowanie w jednej instancji

administracyjnej, podlegać może weryfikacji w trybie wniesienia zwykłych środków zaskarżenia –

decyzja nieostateczna.

- decyzje konstytutywne i deklaratoryjne

- decyzje związane i swobodne

V. Decyzja ostateczna a decyzja prawomocna

Na gruncie Rozporządzenia Prezydenta RP o postępowaniu administracyjnym w oparciu o art. 73

można był rozróżnić decyzję ostateczną i prawomocną. Nie ma podstaw do takiego wyróżnienia

na gruncie przepisów obecnie obowiązującego Kodeksu postępowania administracyjnego.

35

Konstrukcja prawomocności stanowi atrybut utrwalający skonkretyzowane decyzją

administracyjną stosunki materialnoprawne i powoduje ich moc wiążącą w czasie. Prawomocność

decyzji administracyjnej może zrodzić dwojaki skutek:

a. Zewnętrzny – związane decyzją administracyjną nie tylko strony postępowania

administracyjnego i organu administracji publicznej prowadzącego postępowanie, ale

również innych organów państwa i innych podmiotów.

b. Wewnętrzny – powoduje brak możliwość zmiany bądź uchylenia decyzji administracyjnej

zwłaszcza po przez przeprowadzenie ponownego postępowania w sprawie

administracyjnej.

Prawomocność i ostateczność decyzji administracyjnej posiadają zarówno elementy je łączące jak

i cechy je różniące. Ostateczność i prawomocność powoduje moc wiążącą aktu administracyjnego

w czasie i obie mają charakter techniczo – prawny. Zarówno prawomocność i ostateczność nie

mają charakteru absolutnego tzn. nie zakładają bezwzględnej niezmienności aktu

administracyjnego. Nie wszystkim decyzjom administracyjnym na równi będzie przysługiwał

przymiot prawomocności i ostateczności, inne mogą być również drogi pozbawienia decyzji

administracyjnej przymiotu prawomocności i ostateczności. Prawomocne będą dopiero te

decyzje, które zostały zaskarżone do sądu administracyjnego i przez ten sąd utrzymane w mocy

jako zgodne z prawem w rezultacie wydania przez ten sąd wyroku oddalającego skargę. Skutek

prawomocności nadany przez sąd administracyjny w rezultacie wyroku oddalającego skargę do

sądu administracyjnego będzie miał charakter deklaratoryjny i działał ex nunc. Nie jest możliwe

stwierdzenie nieważności prawomocnej decyzji administracyjnej, gdyż sąd administracyjny

kontrolując zgodność decyzji administracyjnej z prawem powinien z urzędu brać pod uwagę, czy

nie zachodzą przesłanki opisane w art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Istnieje

jednak możliwość wznowienia postępowania administracyjnego, gdyż podstawy wznowienia

postępowania administracyjnego określone w art. 145 § 1 pkt 1,2,5,7,8 oraz 145a § 1, 145b § 1

Kodeksu postępowania administracyjnego mogą zostać ujawnione lub nastąpić dopiero po

rozpoznaniu skargi i wydaniu orzeczenia przez sąd administracyjny.

VI. Determinanty prawne decyzji administracyjnej

A. Normy prawne, które przewidują możliwość nakładania na adresatów tych norm określone

obowiązki. Do tej kategorii zaliczamy przede wszystkim normy prawa podatkowego

materialnego, kreujące obowiązki podatkowe oraz normy zawarte w ustawach: prawo

ochrony środowiska i prawo budowlane.

36

B. Normy prawne, wyłączające określone sfery działalności ludzkiej spod swobodnej

aktywności i zezwalające na wkroczenie w sferę tej działalności dopiero po uzyskaniu decyzji

administracyjnej. Np. zezwolenia, pozwolenia, licencje, zgoda. Przykładowo zezwolenie jest

typową decyzją administracyjna regulującą wykonywanie działalności gospodarczej, którą

państwo uważa za istotną np. z punktu widzenia ochrony życia, zdrowia etc. Koncesja

pozwala nadać szczególną pozycje podmiotowi ją posiadającemu, wyróżniająca się realizacją

zadań i jednocześnie obowiązków prowadzenia działalności stanowiącej realizacje zadań lub

uprawnień należących do państwa lub j.s.t.

C. Normy prawe, określające generalne zakazy – np. art. 39 ust. 1 ustawy o drogach publicznych

– zabrania dokonywania w pasie drogowym czynności, które mogłaby powodować jej

zniszczenie lub uszkodzenie.

D. Normy prawne, które nie formułują nakazów i zakazów, ale uprawnienia, które nadawane

będą w wyniku zainicjowania przez jednostkę postępowania administracyjnego.

VII. Elementy decyzji administracyjnej

Decyzja administracyjna musi spełniać rygorystyczne wymagania formalne, które składają

się na jej treść. Elementy decyzji administracyjnej zawarte zostały w art. 107 & 1 k.p.a. – przepis

ten nie wskazuje na katalog zamknięty, gdyż przepisy szczególne mogą wskazać dodatkowe

wymagania dla decyzji administracyjnej. Decyzja, która nie zawiera elementów wymienionych w art. 107 &

1 k.p.a. jest decyzją wadliwą. W orzecznictwie NSA wymienia się tzw. elementy konstytutywne,

których brak będzie powodował, że decyzja administracyjna nie będzie pierwiastkiem składowym

obrotu prawnego (decyzja nieistniejąca) – orzeczenie NSA z dnia 20 lipca 1981 roku SA

1163/81.

W ramach elementów decyzji administracyjnej możemy wyróżnić:

A. elementy obligatoryjne,

B. elementy fakultatywne (klauzule dodatkowe)

VIII. Elementy obligatoryjne decyzji administracyjnej

I. Decyzja administracyjna powinna zawierać datę wydania – dnia, miesiąca oraz roku. Przez

datę wydania rozumie się datę doręczenia decyzji na piśmie lub ogłoszenie jej ustnie. Data

wydania jest istotna, gdyż pozwala nam na ustalenie stanu prawnego i faktycznego

sprawy, który stanowił podstawę rozstrzygnięcia – jest to szczególnie ważne w przypadku

37

weryfikacji decyzji administracyjnej wydanej przez organ administracji publiczne w toku

instancji oraz w ramach procedury przed sądem administracyjnym.

II. Niezbędnym elementem decyzji administracyjnej jest również oznaczenie do kogo jest

ona kierowana (adresata). Oznaczenie strony będącej osobą fizyczną następuje po przez

wskazanie jest imienia oraz nazwiska i miejsca zamieszkanie (dopuszczalne jest

zamieszczenie dodatkowych danych np. numeru PESEL). W przypadku osób prawnych i

jednostek organizacyjnych określenie następuje po przez wskazanie jej nazwy oraz

siedziby.

Skutki brak właściwego oznaczenia strony:

a. brak jakiegokolwiek oznaczenia strony będzie oznaczać, że oświadczenie woli organu

nie ma charakteru decyzji administracyjnej (decyzja nieistniejąca),

b. mylne oznaczenie nazwiska – ulega sprostowaniu w trybie wskazanym w Kodeksie

postępowania administracyjnego,

c. skierowanie decyzji do podmiotu niebędącego stroną postępowania administracyjnego

– możliwość stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej na podstawie art. 156 & 1

pkt. 4 k.p.a.

III. Powołanie podstawy prawnej – powinno zawierać podanie wszystkich przepisów

powszechnie obowiązujących na podstawie, których wydana została decyzja

administracyjna (zarówno przepisów prawa materialnego, procesowego jaki i

ustrojowego).

Wadliwe podanie podstawy prawnej może spowodować różny skutek:

Należy odróżnić wydanie decyzji bez podania podstawy prawnej od wydania

decyzji bez zamieszczenia w niej podstawy prawnej, która faktycznie istnieje. Z

wydaniem decyzji bez podstawy prawnej będziemy mieli do czynienia w

przypadku, gdy w systemie obowiązującego prawa nie ma normy prawnej

powszechnie obowiązującej, która może zostać powołana, jako podstawa prawna

decyzji administracyjnej (przesłanka stwierdzenia nieważności decyzji

administracyjnej). Drugi przypadek wystąpi, gdy podstaw prawna wydanej decyzji

istnieje, jednakże nie została w ogóle lub częściowo powołana. Nie stanowi to

podstawy do stwierdzenia, że prawo zostało naruszone w stopniu istotnym.

IV. Osnowa decyzji administracyjnej – bez tego elementu decyzja administracyjna nie może

istnieć. Decyzja administracyjna jest aktem stosowania prawa, więc musi ona zawierać w

sobie wyraz konkretyzacji normy prawa materialnego w odniesieniu do konkretnej

38

sprawy. Osnowa (rozstrzygnięcie) zawsze zawiera określenie uprawnień lub obowiązków

adresatów decyzji administracyjnej.

V. Uzasadnienie decyzji - dzieli się ono na uzasadnienie faktyczne oraz prawne.

Uzasadnienie faktyczne – zawiera ono wskazanie faktów, które organ uznał za

udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu, których

innym dowodom odmówił mocy dowodowej.

Uzasadnienie prawne – wyjaśnienie podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów,

które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia.

Treść uzasadnienia faktycznego i prawnego powinny się wzajemnie przenikać. Uzasadnienie

polega na wytłumaczeniu konkretyzacji normy prawa materialnego i słuszności jej zastosowania.

Rozbieżność między zgromadzonym materiałem dowodowym a uzasadnieniem decyzji oznacza,

że jest ona wadliwa.

VI. Decyzja administracyjna powinna zawierać pouczenie, czy oraz w jakim trybie służy od

niej odwołanie oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. Brak

pouczenia w decyzji oznacza jej wadliwość. Może zostać ona usunięta w trybie

sprostowania lub uzupełnienia decyzji. Błędne pouczenie strony nie może szkodzić

stronie.

VII. Podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej

do wydania decyzji administracyjnej. Jeżeli decyzja została wydana w formie dokumentu

elektronicznego powinna być opatrzona podpisem elektronicznie weryfikowanym za

pomocą kwalifikowanego certyfikatu. Brak podpisu będzie powodował, że nie będziemy

mieć do czynienia z decyzją administracyjną. Osobą uprawnioną do podpisywania decyzji

jest osobą piastująca funkcję organu. Do podpisywania decyzji może zostać upoważniony

na piśmie pracownik urzędu. Podpis pod decyzją powinien być własnoręczny.

IX. Elementy fakultatywne decyzji administracyjnej

1. Termin – dodanie do decyzji administracyjnej terminu stanowi wskazanie jej ram

czasowych. Dodanie takiego postanowienia stanowi ograniczenie mocy wiążącej decyzji

administracyjnej. Ograniczenie to może przybrać dwie postacie:

a. Terminu początkowego – decyzja administracyjna zaczyna obowiązywać po upływie

określonego czasu;

39

b. Termin końcowy – decyzja administracyjna przestaje wiązać po upływie określonego

czasu;

Termin ten może być wskazany przez określonej ściśle daty lub określonej przestrzeni

czasowej np. w miesiącach lub latach. Terminem nie może zostać ograniczona decyzja

administracyjna, która zezwala na pojedynczą czynność lub szereg czynności

stanowiących jedną całość. Nie można łączyć z terminem sytuacji, w których przepisy

ustawy ograniczają mocy obowiązującą decyzji administracyjnej.

2. Warunek – jako warunek w prawie administracyjnym można traktować tylko takie

oświadczenie woli organu administracji publicznej dodane do decyzji administracyjnej,

pozostające z nią w ścisły związku na podstawie, którego moc wiążąca w czasie decyzji

zostaje uzależniona od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Każda decyzja również tak

zawierająca warunek - jako elementy dodatkowy – musi być umocowana w przepisach

prawa powszechnie obowiązującego. Z istoty i charakteru warunku wynika to, że może

on pojawić się tylko w ściśle określonych typach decyzji administracyjnych. Warunku nie

da się pogodzić z istotą decyzji deklaratoryjnej tzn. takiej w której potwierdzone zostają

uprawnienia lub obowiązki adresatów decyzji administracyjnej. Nie można ograniczać

również warunkiem decyzji administracyjnych, które określają status danej osoby w

sferze prawa publicznego np.: decyzji nadających obywatelstwo. Moc decyzji

administracyjnej może zostać ograniczona warunkiem zawieszającym lub rozwiązującym.

Warunek rozwiązujący powoduje, że nadejście określonego zdarzenia powoduje ustanie

skutków określonej decyzji administracyjnej. Warunek zawieszający, powoduje, że skutki

prawne powstają dopiero z chwilą ziszczenia się zdarzenia określonego w decyzji jako

warunek.

3. Zlecenie – celem zlecenia jako klauzuli dodatkowej decyzji administracyjnej jest

spowodowanie pewnego zdarzenia, wywołanie określonego skutku przez podmiot na

rzecz, którego decyzja została wydana. Zlecenie nie zawiesza skuteczności decyzji do

której zostało dodane, nie odracza możliwości jej wykonania, zmusza adresata do jej

wykonania zgodnie ze zleceniem.

X. Obowiązywanie decyzji administracyjnej

Odmienne skutki będzie rodzić wydanie decyzji i jej doręczenie lub ogłoszenie.

Wydanie decyzji administracyjnej rodzi następujące skutki prawne:

40

A. Określenie chwili w które będziemy oceniać legalność decyzji administracyjnej, powinna ona

odpowiadać stanowi prawnemu obowiązującemu w dniu jej wydania, a ustalony w toku

postępowania administracyjnego stan faktyczny sprawy administracyjnej powinien

odpowiadać stanowi rzeczywistemu z daty wydania decyzji administracyjnej.

B. Ocena czy organ administracji publicznej zachował termin jej załatwienia.

C. Ocena skutków wynikających z przepisów szczególnych np.: określenie momentu w którym

będą ocenianie przesłanki wznowienia postępowania administracyjnego.

Zgodnie z art. 110 Kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej,

który wydał decyzję administracyjną jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o

ile kodeks nie stanowi inaczej. Wyrażona w art. 110 Kodeksu postępowania administracyjnego

zasada związania organu administracji publicznej wydaną przez siebie decyzją oznacza, że decyzja

administracyjna, która została doręczona lub ogłoszona stronie, nie może być zmieniona lub

uchylona przez organ, który ją wydał, inaczej niż w sposób określony w Kodeksie postępowania

administracyjnego i z udziałem stron tego postępowania.

XI. Wykonanie decyzji administracyjnej

Wykonanie decyzji administracyjnej oznacza sprowadzenie w sposób dobrowolny lub

przymusowo takiego stanu rzeczywistości społecznej, który jest zgodny z jej treścią.

Decyzja nieostateczna podlega wykonaniu, jeżeli z mocy ustawy opatrzona jest rygorem

natychmiastowej wykonalności albo gdy taki rygor nada jej organ administracji publicznej, a poza

tym przed upływem terminu do wniesienia odwołania będzie wykonana decyzja zgodnie z

żądaniem wszystkich stron.

Decyzja ostateczna podlega wykonaniu chyba, że organ nadzoru wstrzyma jest w przypadkach

określonych w k.p.a.

XII. Zagadnienie decyzji nieistniejącej

Czynność prawna nieistniejąca jest zdarzeniem faktycznym, obiektywnie istniejącym,

stwarzającym pozory czynności prawnej.

Można wyróżnić dwie sytuacje:

A. Nieistnieje postępowanie administracyjne. Decyzja wydana w nieistniejącym

postępowaniu administracyjnym jest zawsze decyzją nieistniejącą;

B. Decyzja nieistniejąca wydana w postępowaniu administracyjnym.

41

Dla zaistnienia postępowania administracyjnego musi wystąpić element podmiotowy tego

postępowania. Z nieistniejącym postępowaniem będziemy mieli do czynienia jeżeli brak jest

organu administracji publicznej posiadającego kompetencje ogólną do prowadzenia

postępowania.

Z nieistniejącym postępowaniem będziemy mieli do czynienia również w przypadku braku strony.

Brak strony nie będzie wynikał z braku błędnego ustalenia interesu prawnego przez organ

administracji publicznej. Brak strony następuje wtedy, gdy prowadzi się postępowanie wobec

strony nieistniejącej. Np. prowadzenie postępowania wobec osoby fikcyjnej, prowadzenie

postępowania wobec strony, która nie ma zdolności prawnej w chwili jego wszczęcia.

W drugim przypadku będziemy mieli decyzje nieistniejące w dwóch sytuacjach:

A. Decyzje niezawierające wymaganych cech zewnętrznych. (brak elementów koniecznych

decyzji)

B. Decyzje niedoręczone (ogłoszone) stronie

XIII. Postanowienia

Postanowienia stanowią niejednolitą grupę aktów. Uregulowania odnoszące się wprost to

postanowień są bardzo skromne. Jak wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny podstawowe

znaczenie dla ustalenie tego z jakim rodzajem aktu mamy do czynienia ma jego treść, a

nie nazwa. Postanowienia od decyzji odróżnia: nazwa, elementy, podstawa prawna

(postanowienia głównie będą wydawane na podstawie przepisów procesowych) oraz krąg

adresatów – decyzja kierowana jest tylko do stron postępowania natomiast postanowienia mogą

być kierowane do stron, uczestników postępowania oraz podmiotów na prawach strony. Decyzją

rozstrzygamy o prawach i obowiązkach podmiotu zewnętrznego wobec administracji publicznej

natomiast postanowienie generalnie odnoszą się do kwestii procesowych.

Ze względu na przedmiot postanowienia wyróżniamy:

A. Postanowienia procesowe sensu scricto – np. postanowienie o dopuszczeniu organizacji

społecznej do postępowania,

B. Postanowienia mające wpływ na dalszy bieg postępowania – np. postanowienie o

przywróceniu terminu do wniesienia odwołania, zawieszeniu postępowania,

C. Postanowienia dotyczące istoty sprawy – postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia

ugody, wywołujące skutek materialno – prawny: postanowienie o zajęciu stanowiska

przez inny organ,

42

D. Postanowienia wydawane poza ogólny postępowaniem administracyjnym – np.

postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia.

Ze względu na moment wydania postanowienia wyróżniamy:

A. Postanowienia wydane w toku postępowania,

B. Postanowienia wydane poza tokiem postępowania.

Do postanowień wydanych w toku postepowania zaliczamy:

Postanowienia wydane w stadium wstępnym – postanowienie o wyłączeniu pracownika,

Postanowienia wydane w stadium wyjaśniającym – postanowienie w kwestii wyznaczenia

rozprawy,

Postanowienia wydane w stadium decyzyjnym – postanowienie o nadanie rygoru

natychmiastowej wykonalności.

Postanowienia kończące postępowanie:

a. Postanowienie o stwierdzeniu niedopuszczalności odwołania,

b. Postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania,

c. Postanowienie o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania.

Elementy postanowienia – art. 124 Kodeksu postępowania administracyjnego

XIV. Skuteczność i wykonalność postanowień

W chwili doręczenia postanowienie staje się wiążące prawnie. Podstawową

konsekwencją prawną doręczenie lub ogłoszenia postanowienia, jeśli Kodeks nie stanowi

inaczej, jest związanie nim organu administracji publicznej, który je wydał. Postanowienie

jest skuteczne w taki zakresie i w taki sposób jak wynika z jego treści. W związku z tym każde postanowienie

ma swoją indywidualną skuteczność. Od skuteczności postanowienia należy odróżnić jego wykonanie.

Wykonanie postanowienia oznacza spowodowanie w sposób dobrowolny lub

przymusowy takiego stanu rzeczywistości społecznej, który jest zgodny z jego treścią.

Przedmiotem wykonania postanowienia jest każde zachowanie podmiotu uprawnionego

lub zobowiązanego do jego wykonania.

XV. Ugoda administracyjna

43

Ugoda administracyjna jako forma załatwienia sprawy administracyjnej została wprowadzona do

Kodeksu postępowania administracyjnego w wyniku jego nowelizacji w styczniu 1980 roku, co

miało służyć wzmocnieniu pozycji strony postępowania administracyjnego wobec organu

administracji publicznej. Ugoda oznacza układ pomiędzy stronami postępowania

administracyjnego, zawierany przed organem prowadzącym postępowanie i

zatwierdzana przez ten organ, zastępując decyzję administracyjną.

Wyróżniamy dwa rodzaje ograniczeń zawarcia ugody administracyjnej:

a. O charakterze podmiotowym – w sprawie występuje wielość stron

b. O charakterze przedmiotowym – sprawa ma charakter sporny.

Sensem ugody jest czynienie sobie wzajemnych ustępstw w zakresie uprawnień i obowiązków

będących przedmiotem postepowania.

Ugoda może być zawarta w dwóch układach:

A. Między organem a stroną postępowania

B. Między stronami postępowania

Art. 114 KPA

Przesłanki zawarcia ugody administracyjnej:

A. Sprawa musi być zawisła przed organem administracji publicznej, gdyż ugoda może być

zawarta tylko i wyłącznie w trakcie trwającego postępowania,

B. W sprawie biorą udział co najmniej dwie strony, charakter sprawy jest sporny

C. Ugoda służy realizacji zasady szybkości i prostoty postępowania. Przesłanka ta nie ma

charakteru samoistnego, musi być brana pod uwagę łącznie z innymi przesłankami. Jest

to przesłanka niedookreślona. Jej spełnienie pozostaje w ocenie organu administracji

publicznej.

D. Zawarcie ugody nie będzie stanowić obejścia szczególnych wymagań stawianych

rozstrzygnięciu sprawy z racji obowiązku współdziałania organów administracji

publicznej,

E. Ugoda nie jest wyłączona z mocy przepisów prawa,

F. Treść ugody nie narusza wymagań interesu społecznego i słusznego interesu stron.

Ograniczenie czasowe zawarcia ugody:

Ugoda może być zawarta przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się

postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze do czasu wydania przez

organ decyzji w sprawie (art. 115 KPA).

XVI. Procedura zawierania i zatwierdzenia ugody administracyjnej

44

Z inicjatywą zawarcia ugody administracyjnej ma obowiązek wystąpić organ administracji

publicznej z taką inicjatywą mogą również wystąpić strony postępowania. Organ administracji

publicznej jest obowiązany uwzględnić wniosek stron o zawarcie ugody.

Art. 116 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego – organ odracza wydanie decyzji i

wyznacza stronom termin do zawarcia ugody, jeżeli złożą one zgodne oświadczenie o zamiarze

jej zawarcia. Po upłynięciu terminu do zawarcia ugody organ administracji publicznej rozstrzyga

sprawę administracyjną decyzją.

Ugodę można zawrzeć pisemnie lub ustnie do protokołu.

Strony w każdej chwili mogą odstąpić od zamiaru zawarcia ugody, powinny o tym zawiadomić

organ i nie muszą uzasadniać swojego stanowiska.

Możliwość zawarcia ugody jest przejawem zasady dyspozycyjności.

XVII. Forma i elementy ugody

Ugodę sporządza się w formie pisemnej.

Elementy ugody – art. 117 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego

Przedmiotem ugody jest sprawa indywidualna z zakresu administracji publicznej należąca do

właściwości organu. Treścią ugody jest zgodne oświadczenie woli stron kształtujące ich

uprawnienia i obowiązki. Treść ugody nie może być narzucona przez organ. Strony mogą składać

zastrzeżenia co do treści ugody. Pracownik organu jest obowiązany do odczytania treści ugody

przed jej przyjęciem przez strony. Ugoda musi być podpisana przez strony ją zawierające i

pracownika organu administracji publicznej.

XVIII. Zatwierdzenie ugody

Ugoda jest zatwierdzana przez organ, przed którym została zawarta w formie postanowienia.

Postanowienie powinno być wydane w ciągu siedmiu dni od dnia zawarcia ugody. Postanowienie

o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody jest zaskarżalne zażaleniem. Zatwierdzona

ugoda wywiera takie same skutki prawne jak decyzja wydana.

45

PRZERWANIE CIĄGU CZYNNOŚCI POSTĘPOWANIA

ADMINISTRACYJNEGO

ISTOTA ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Zawieszenie postępowania oznacza wstrzymanie toku postępowania, chwilową przerwę, podczas

której postępowanie spoczywa bez biegu, choć trwa nadal stan zawisłości sprawy. Postępowanie

ulega zawieszeniu, gdy z powodu okoliczności, jaka miała miejsce w jego toku, jest ono dotknięte

brakiem, który uniemożliwia jego prawidłową kontynuację.

Instytucja zawieszenia postępowania administracyjnego ma charakter wyjątkowy i może być

stosowana tylko wówczas, gdy zaistnieje jedna z enumeratywnie wymienionych w przepisach

k.p.a. przesłanek, a nadto tylko na czas niezbędny do usunięcia przeszkody procesowej i

zakończenia postępowania przez wydanie rozstrzygnięcia. Skoro zawieszenie postępowania ma

charakter wyjątkowy, to przesłanki stosowania tej instytucji powinny być interpretowane

ścieśniająco.

W czasie zawieszenia postępowania organ administracyjny może podejmować wyłącznie

czynności zmierzające do usunięcia przyczyn zawieszenia postępowania oraz czynności określone

w art. 102, to jest niezbędne w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia

ludzkiego albo poważnym szkodom dla interesu społecznego

Okresu zawieszenia postępowania nie wlicza się do terminu załatwienia sprawy, zatem okres

zawieszenia postępowania nie może oznaczać bezczynności organu czy też przewlekłego

prowadzenia postępowania.

Zawieszenie postępowania, odmowa jego zawieszenia, podjęcie postępowania i odmowa jego

podjęcia następują w formie postanowienia

ZAWIESZENIE OBLIGATORYJNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Organ administracyjny ma obowiązek z urzędu badać w trakcie postępowania, czy nie zachodzi

sytuacja wymagająca zawieszenia postępowania, zgodnie z art. 97 § 1, i jeśli stwierdzi jej

46

zaistnienie - zawiesić postępowanie. Wszystkie podstawy zawieszenia postępowania niezależne od

woli strony (stron) mają charakter obligatoryjny, a zatem wystąpienie którejkolwiek z nich

nakłada na organ obowiązek zawieszenia postępowania z urzędu.

PRZESŁANKI PRZEDMIOTOWE OBLIGATORYJNEGO ZAWIESZENIA

POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Można wyróżnić dwie grupy przesłanek obligatoryjnych zawieszenie postępowania

administracyjnego:

• Podmiotowe

• Przedmiotowe

PRZESŁANKI PODMIOTOWE OBLIGATORYJNEGO ZAWIESZENIA

POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Podstawą obligatoryjnego zawieszenia postępowania z przyczyn o charakterze podmiotowym j

est:

1. śmierć strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do

udziału w postępowaniu nie jest możliwe i nie zachodzą okoliczności, o których mowa w

art. 30 § 5, a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe;

2. śmierć przedstawiciela ustawowego strony;

3. utrata przez stronę lub jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych.

Śmierć strony będącej osobą fizyczną stanowi przeszkodę w normalnym toku postępowania, gdyż

oznacza brak jednego z podmiotowych elementów konstytutywnych sprawy administracyjnej.

Skutek procesowy śmierci strony nie jest jednolity. Podstawowym kryterium decydującym o nim

jest dziedziczny lub niedziedziczny charakter praw i obowiązków, których dotyczy sprawa

administracyjna. Postępowanie administracyjne ulega zawieszeniu wyłącznie w sytuacji, gdy prawa

lub obowiązki, których dotyczy sprawa administracyjna, mają charakter dziedziczny. W

przeciwnym wypadku postępowanie ulega umorzeniu jako bezprzedmiotowe.

47

PRZESŁANKI PRZEDMITOWE OBLIGATORYJNEGO ZAWIESZENIA

POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Tryb wyjątkowy rozstrzygania kwestii wstępnej stosuje się w dwóch odmiennych przypadkach:

• bez zawieszenia postępowania - co następuje z dwóch przyczyn:

a. zawieszenie postepowania może stworzyć stan zagrożenia życia, zdrowia ludzkiego

lub poważną szkodę dla interesu społecznego,

b. gdy zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla

strony

• w trakcie zawieszonego postępowania - gdy strona pomimo wezwania przez organ

nie złoży wniosku do właściwego organu i w wyznaczonym dla niej terminie nie

dokonała tej czynności.

W przypadku rozstrzygania kwestii wstępnej organ administracji publicznej wykracza poza zakres

jego właściwości rzeczowej. Naruszenie podziału kompetencji między organami administracji

publicznej musi stanowić sytuacje wyjątkową. Konsekwencją odmiennego rozstrzygnięcia

kwestii wstępnej stanowi podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego.

Zagadnieniem wstępnym w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 może być wyłącznie kwestia

prawna, która:

1. wyłoniła się w toku postępowania (zarówno w trybie zwykłym, jak i nadzwyczajnym);

2. jej rozstrzygnięcie nie mieści się w kompetencji organu prowadzącego postępowanie,

lecz należy do kompetencji innego organu lub sądu;

3. ma charakter otwarty, to znaczy nie została wcześniej rozstrzygnięta ostateczną decyzją

organu lub prawomocnym orzeczeniem sądu;

4. ma charakter samoistny, to znaczy może stanowić przedmiot odrębnego postępowania

administracyjnego lub sądowego;

5. dotyczy istotnej dla sprawy przesłanki decyzji.

Musi zatem istnieć związek przyczynowy między rozstrzygnięciem zagadnienia wstępnego a

rozpatrzeniem sprawy administracyjnej i wydaniem decyzji. O takiej zależności przesądza treść

przepisów prawa materialnego, stanowiących podstawę prawną decyzji administracyjnej.

Powyższa zależność musi być bezpośrednia. Gdy w sprawie wyłania się zagadnienie, które

48

wykazuje jedynie pośredni związek z rozpatrzeniem sprawy i wydaniem decyzji, nie ma ono

charakteru zagadnienia wstępnego.

Zagadnieniem wstępnym nie może być wyjaśnienie okoliczności faktycznych sprawy, gdyż należy

to wyłącznie do obowiązków organu prowadzącego postępowanie w danej sprawie.

FAKULTATYWNE ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Oparte jest na zasadzie dyspozycyjności.

Zgodnie z tym przepisem organ administracji publicznej może zawiesić postępowanie, jeżeli

wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu

inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu.

Aby fakultatywne zawieszenie postępowania było możliwe, konieczne jest łączne spełnienie

czterech przesłanek:

1. postępowanie w danej sprawie jest w toku,

2. postępowanie zostało wszczęte na wniosek tej strony, która występuje z żądaniem jego

zawieszenia,

3. jeśli w postępowaniu występuje więcej niż jedna strona, pozostałe strony nic mogą się

sprzeciwiać zawieszeniu postępowania,

4. zawieszenie postępowania nie zagraża interesowi społecznemu.

Możliwość fakultatywnego zawieszenia postępowania jest uzależniona od tego, w jakim trybie

konkretna sprawa administracyjna została wszczęta. Nie jest możliwe fakultatywne zawieszenie

postępowania, które zostało wszczęte z urzędu, nawet w sytuacji, gdy przepis prawa materialnego

przewiduje w danej sprawie administracyjnej również tryb wszczęcia postępowania na wniosek

strony

Organ administracyjny we własnym zakresie ocenia spełnienie przesłanek z art. 98 § 1 i od tej

oceny zależy zawieszenie lub odmowa zawieszenia postępowania. Powyższa ocena nie może

jednak być dowolna, gdyż jej ramy wyznacza treść powyższego przepisu.

49

CZYNNOŚCI ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W TRAKCIE

ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Zawieszenie postępowania administracyjnego nie oznacza bezczynności organu administracji

publicznej w sprawie, a jedynie ograniczenie jego działania do kontroli stanu sprawy.

Od wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania administracyjnego organ

administracji publicznej ma następujące obowiązki:

a. podjęcie czynności zmierzających do usunięcia przeszkody w prowadzeniu postępowania,

b. podjęcie niezbędnych czynności w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia,

zdrowia ludzkiego czy poważnej szkodzie dla interesu społecznego,

c. zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygnięcia kwestii wstępnej, gdy strona nie

podejmuje starań o usunięcie przeszkody,

d. podjęcie z urzędu czynności po ustaniu przeszkody w jego prowadzeniu,

e. respektowanie tego, że w okresie zawieszonego postępowania jest wstrzymany bieg

terminów kodeksowych.

UMORZENIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Decyzja administracyjna kończy postępowanie jurysdykcyjne w danej instancji, w wyniku czego

ustaje stosunek procesowy zawiązany między prowadzącym je organem a stroną. Decyzja o

umorzeniu postępowania, jako nieodnosząca się do praw i obowiązków materialnych, nie tworzy

stanu rei iudicatae; nie unicestwia też stosunku materialnego, jeżeli ten - wbrew ocenie organu

przyjętej za podstawę rozstrzygnięcia - obiektywnie istniał. Decyzja ta nie stanowi zatem

przeszkody, nawet gdy pozostaje w obrocie prawnym, do podjęcia czynności procesowych „w tej

samej sprawie” na nowo, ilekroć okaże się, że kompetencja jurysdykcyjna organu administracji

jednak była i jest aktualna albo - co jeszcze bardziej oczywiste - że na skutek jakichś modyfikacji

stanu prawnego lub faktycznego stała się aktualna później.

OBLIGATORYJNE UMORZENIE POSTĘPOWANIA Z URZĘDU

Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości łub w

części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania

odpowiednio w całości lub w części (art. 105 § 1).

50

Najogólniej rzecz ujmując, z bezprzedmiotowością postępowania mamy do czynienia w sytuacji

braku sprawy administracyjnej, innymi słowy, w obliczu braku możliwości konkretyzacji -

pozytywnej lub negatywnej - wzajemnych uprawnień i obowiązków stron stosunku

administracyjnoprawnego.

Bezprzedmiotowość może mieć dwojaki charakter:

Pierwotny - jeżeli sprawa administracyjna od początku nie istniała,

Wtórny - jeżeli, któryś z elementów konstytutywnych sprawy odpadł w toku czynności

jurysdykcyjnych.

I jedna, i druga obliguje organ do wydania decyzji przewidzianej w art. 105 § 1, aczkolwiek w

przypadku bezprzedmiotowości o charakterze pierwotnym rozstrzygnięcie to w obecnym stanie

prawnym jawić się może jako próba naprawienia błędu popełnionego przy wszczęciu

postępowania.

Okolicznościami mogącymi skutkować następczą bezprzedmiotowością postępowania są w

szczególności: śmierć osoby fizycznej lub utrata przez nią zdolności do nabycia uprawnień o

charakterze osobistym, ustanie bytu prawnego osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej,

zmiana tytułu własności rzeczy lub jej zniszczenie, zniesienie danej kategorii uprawnień lub

obowiązków, uchylenie podstaw prawnych do działania organu administracji w formie decyzji na

określonym obszarze.

FAKULTATYWNE UMORZENIE POSTĘPOWANIA NA WNIOSEK STRONY

Dopuszczalność umorzenia postępowania na podstawie art. 105 § 2 uzależniona jest od

łącznego spełnienia następujących przesłanek:

1. wniosek o umorzenie postępowania musi pochodzić od strony, na której żądanie

postępowanie zostało wszczęte,

2. inne strony postępowania nie mogą sprzeciwiać się jego umorzeniu,

3. umorzenie postępowania nie może być sprzeczne z interesem społeczne

PODZIAŁ ŚRODKÓW ZASKARŻENIA

Środki zaskarżenia są to instytucje procesowe, za pomocą których uprawnione podmioty mogą

żądać weryfikacji rozstrzygnięć. Cel może mieć postać reformacyjną lub kasacji. Są one oparte na

konstrukcji prawnej skargowości.

51

Kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia w toku

instancji:

A. Bezwzględnie dewolutywne – to są takie, które zawsze przesuwają sprawę do wyższej

instancji

B. Względnie dewolutywne – które powodują przesunięcie do wyższej instancji w razie ich

nieuwzględnienia przez I instancję

C. Niedewolutywne – które rozpatrywane są przez organ wydający zaskarżoną decyzje.

Kryterium mocy prawnej wniesionego środka:

Bezwzględnie suspensywne – takie, które z mocy prawa wstrzymują wykonanie

zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Względnie suspensywne – takie, których wstrzymania wykonania zaskarżonego

rozstrzygnięcia pozostawia się ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia.

Kryterium możliwości wniesienia danego środka:

I. Samoistne

II. Niesamoistne – można je wnieść wraz z innymi środkami prawnymi.

ODWOŁALNOŚĆ DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

Jest to prawna możliwość kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który decyzję

wydał. Cechami charakterystycznymi instytucji odwołalności są: jej oparcie na zasadzie

oficjalności oraz cel, którym jest eliminacja decyzji z obrotu.

Możemy wyróżnić w ramach środków weryfikacji:

Konstrukcje procesowe czyste –

o Odwołanie

o Zażalenie

o Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

Konstrukcje procesowe mieszane – znajdują się w nich elementy środków zaskarżenia i nadzoru

do nich zaliczamy:

o Wznowienie postępowanie

o Stwierdzenie nieważności

52

o Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na podstawie 154 i 155 k.p.a.

o Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na podstawie 161 k.p.a.

o Wygaśnięcie decyzji administracyjnej.

ODWOŁANIE

I. Cechy odwołania jako środka zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym

Stanowi podstawowy i zwyczajny środek zaskarżenia w toku instancji w postępowaniu

administracyjnym. Konstrukcja prawna odwołania opiera się na zasadzie skargowości, co

oznacza, że postępowanie odwoławcze uruchamiane jest na podstawie czynności

procesowej legitymowanego podmiotu. Postępowanie odwoławcze nie może być

uruchomione z urzędu. Wniesienie odwołania powoduje ponowne rozpatrzenie tej samej

sprawy administracyjnej i rozstrzygnięcie jej decyzją administracyjną przez organ drugiej instancji.

Prawo do wniesienie odwołania przez realizuje zasadę dwuinstancyjności wyrażoną w

Konstytucji RP. Odwołanie przysługuje od decyzji nieostatecznej. Wyłączenie prawa do

wniesienie odwołania może nastąpić tylko na podstawie przepisy ustawy. Odwołanie

przysługuje od decyzji rozstrzygających sprawę do istoty, jak i od decyzji kończących

sprawę w inny sposób. Odwołanie jest środkiem prawnym renowacyjnym. Organem

właściwym do rozpoznania i rozstrzygnięcia odwołania jest organ wyższego stopnia, chyba że

ustawa stanowi inaczej. Odwołanie jest środkiem względnie dewolutywnym. Jest środkiem

o charakterze suspensywnym. Wniesienie odwołania w terminie powoduje wstrzymanie

wykonania decyzji administracyjnej z mocy prawa.

II. Legitymacja do wniesienia odwołania

Do wniesienia odwołania będą uprawnione dwie kategorie podmiotów:

o Strona postępowania administracyjnego

o Podmioty na prawach strony

Uprawnionym do wniesienia odwołania jest jednostka, która wniosła odwołanie oraz twierdzi, że

zaskarżona decyzja dotyczy jej interesu prawnego lub obowiązku, organ odwoławczy ma

obowiązek je rozpoznać w formie decyzji. Ocena czy strona ma interes prawny w

zaskarżeniu decyzji administracyjnej należy do niej. Prawo wniesienia odwołanie ma nie

tylko strona, która brała udział w postępowaniu zakończonym decyzją, lecz także osoba,

która wprawdzie nie brała w nim udziału, ale jest stroną w rozumieniu art. 28 k.p.a.

53

Uprawnionym do wniesienia odwołania jest również prokurator. Legitymacja prokuratora do

wniesienia odwołania jest uzależniona od jego udziału w postępowaniu administracyjnym w

pierwszej instancji. To samo dotyczy Rzecznika Praw Dziecka oraz Rzecznika Praw

Obywatelskich.

III. Wymogi formalne odwołania

Odwołanie powinno spełniać wymogi stawiane podaniu w rozumieniu art. 63 § 1 k.p.a., a zatem

powinno zawierać co najmniej elementy wymienione w art. 63 § 2 i 3 k.p.a. Zgodnie z zasadą

ograniczonego formalizmu podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której

pochodzi, wskazanie jej adresu, żądania, podpisu wnoszącego, a w razie ustnego wniesienia do

protokołu także podpis pracownika, który go sporządził.

Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia, a zatem nie musi wskazywać ani zarzutów

przeciwko decyzji organu pierwszej instancji, ani jakiego rozstrzygnięcia strona oczekuje od

organu odwoławczego. Wystarczające jest ograniczenie się do wyrażenia niezadowolenia z decyzji

organu pierwszej instancji.

IV. Tryb wnoszenia odwołania

W art. 129 § 1 k.p.a. została przewidziana zasada pośredniego trybu wnoszenia odwołania.

Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu administracji publicznej, który wydał decyzje w

pierwszej instancji, umożliwia to temu organowi dokonanie ponownej oceny wydanego przez nie

rozstrzygnięcia w ramach autokontroli. Naruszenie zasady pośredniego trybu wnoszenia

odwołania skutkuje obowiązkiem organu odwoławczego przekazania odwołania organowi

pierwszej instancji.

V. Termin do wniesienia odwołania

Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została

ogłoszona ustni – 14 dni od dnia jej ogłoszenia stronie. Przepisy szczególne mogą przewidywać

inne terminy do wniesienia odwołania.

VI. Autokontrola organu administracji publicznej

Pośredni tryb wniesienia odwołania umożliwia organowi pierwszej instancji skorzystanie z

uprawnienia autokontrolnego o którym mowa w art. 132 k.p.a. Jest to kompetencja organu

54

administracji publicznej do weryfikacji własnej decyzji. Polega ona na samodzielnym ponownym

rozpoznaniu i rozstrzygnięciu sprawy. Autokontrola umożliwia organowi administracji publicznej

możliwość skorygowania błędnej decyzji bez potrzeby uruchamiania postępowania

odwoławczego.

Dla powstania obowiązku organu pierwszej instancji do zastosowania instytucji autokontroli

konieczne jest spełnienie łącznie dwóch przesłanej: o charakterze formalnym i materialnym.

Przesłanka formalna – wymóg wniesienia odwołania przez wszystkie strony lub wniesienie

odwołania przez jedną ze stron, przy zgodzie pozostałych na uchylenie lub zmianę decyzji

zgodnie z żądaniem odwołania.

Przesłanka materialna – uznanie przez organ pierwszej instancji, że odwołanie zasługuje w

całości na uwzględnienie.

VII. Postępowanie odwoławcze przed organem I – instancji

Czynności w ramach samokontroli dzielimy na dwie fazy:

I. Faza wstępna: obejmuje przeprowadzenie kontroli własnego postępowania, polega na

ponownym rozpoznaniu i rozpatrzeniu sprawy oraz stwierdzeniu czy zajęte stanowisko w

danej sprawie jest prawidłowe.

II. Faza właściwa: polega na skonfrontowaniu stanowiska organu z żądaniami strony

postępowania.

W grę wchodzą trzy sytuacje:

A. Organ ustala, że żądania strony są uzasadnione w całości w związku z tym jest

kompetentny do zmiany lub uchylenia swojej decyzji

B. Organ ustala, że żądanie strony że żądania są uzasadnione w części wówczas nie posiada

on kompetencji do wzruszenia swojej decyzji

C. Organ ustala, że odwołanie, jego zdaniem, nie jest uzasadnione.

VIII. Postępowanie odwoławcze przed organem II – instancji

Dzielmy je na trzy etapy:

1. Postępowanie występne

2. Postępowanie rozpoznawcze

3. Stadium podjęcia decyzji

Postępowanie wstępne – organ odwoławczy podejmuje czynności mające na celu ustalić czy

odwołanie jest dopuszczalne i zostało wniesione z zachowaniem terminu.

55

Postępowanie rozpoznawcze – jego przedmiotem jest ponowne rozpatrzenie sprawy

indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organu I instancji.

Organ II instancji badając materiał dowodowy zebrany przez organ I instancji może ustalić że:

A. Organ I – instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego: organ odwoławczy

kasuje decyzje I – instancji i przekazuje do ponownego rozpoznania.

B. Organ I – instancji przeprowadził postępowanie dowodowe, ale wymaga ono

uzupełnienia, gdyż nie zostały ustalone wszystkie okoliczności faktyczne: organ

odwoławczy może przeprowadzić postępowanie dowodowe uzupełniające bądź uchylić

zaskarżoną decyzje w całości i przekazać sprawę organowi I instancji do ponownego

rozpoznania.

Stadium podjęcia decyzji -

Organ odwoławczy może podjąć następującego rodzaju rozstrzygnięcia:

I. Zgodne z rozstrzygnięciem organu I – instancji. Wynik rozpatrzenia i rozpoznania sprawy

przez organ odwoławczy pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I – instancji.

II. Niezgodne z rozstrzygnięciem organu I – instancji. Będzie miało to miejsce wówczas, gdy

rozstrzygnięcie organu odwoławczego nie pokrywa się z rozstrzygnięcie organu I –

instancji.

IX. Niedopuszczalność odwołania w postępowaniu administracyjnym

Niedopuszczalność przedmiotowa – zachodzi wówczas, gdy brak jest przedmiotu zaskarżenia

albo możliwości zaskarżenia decyzji w formie odwołania. Do przypadków niedopuszczalności z

przyczyn przedmiotowych zaliczamy:

a. czynność organu nie jest decyzją, lecz czynnością materialno – techniczną,

b. decyzja nie weszła do obrotu prawnego,

c. odwołanie wniesiono od decyzji organu drugiej instancji,

d. ustawa wyłącza możliwość wniesienia odwołania od decyzji.

Do przyczyn podmiotowych zaliczamy –

a. oczywisty brak legitymacji odwoławczej

b. niezdolność odwołujące do czynności prawnych.

X. Granice prawne odwołania w postępowaniu administracyjnym

Zakres rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ odwoławczy odbywa się w granicach

sprawy wcześniej rozpoznanej i rozstrzygniętej przez organ pierwszej instancji. Organ

56

odwoławczy, podejmując rozstrzygnięcie, powinien uwzględnić stan faktyczny i prawny istniejący

w chwili orzekania, a zatem musi brać pod uwagę zdarzenia faktyczne i prawne lub zmiany

przepisów, które miały miejsce na etapie przejścia sprawy z jednej instancji do drugiej. Organ

odwoławczy (ze względu na obowiązującą zasadę dwuinstancyjności) nie ma obowiązku

przeprowadzania całego postępowania dowodowego od nowa. W przepisach jest mowa jedynie o

dodatkowym postępowaniu dowodowym. Istnieją dwa sposoby przeprowadzania dowodów w

postępowaniu odwoławczym:

a. organ odwoławczy może przeprowadzić je we własnym zakresie

b. zlecić przeprowadzenie dowodów organowi pierwszej instancji.

Dodatkowe postępowanie dowodowe nie może naruszyć tożsamości sprawy administracyjnej.

Jeżeli organ odwoławczy stwierdzi, że materiał zebrany w postępowaniu przed organem

pierwszej instancji jest niewystarczający do prawidłowego załatwienia sprawy i jednocześnie nie

ma podstaw do wydania decyzji kasacyjnej to może, wówczas przeprowadzić uzupełniające

postępowanie dowodowe.

XI. Cofnięcie odwołania w postępowaniu administracyjnym

Strona postępowania odwoławczego może cofnąć odwołanie. Może to zrobić składając

oświadczenie na piśmie lub ustnie do protokołu. Oświadczenie powinno być jednoznaczne i

bezwarunkowe. Cofnięcie odwołania podlega kontroli organu odwoławczego. Ocenia on

zaskarżoną decyzje w kontekście jej zgodności z prawem i interesem społecznym. Organ

prowadzący postępowanie odwoławcze może uznać cofnięcie odwołania za niedopuszczalne

jeżeli doprowadziłoby ono do utrzymania w obrocie prawnym decyzje naruszającą prawo albo

interes społeczny. W takiej sytuacji organ wydaje postanowienie o odmowie uwzględnienia

cofnięcia odwołania, na które służy zażalenie.

XII. Decyzje organu odwoławczego w postępowaniu administracyjnym

Katalog decyzji organu odwoławczego ma charakter zamknięty i przewiduje wydanie

następujących decyzji:

A. o utrzymaniu w mocy zaskarżone decyzji,

B. o uchyleniu zaskarżonej decyzji w całości lub części i orzeczenie w tym zakresie co do istoty

sprawy,

C. o uchyleniu zaskarżonej decyzji i umorzeniu postępowania w I – instancji

57

D. umorzeniu postępowania odwoławczego,

E. o uchyleniu zaskarżone decyzji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ

pierwszej instancji,

F. o uchyleniu zaskarżonej decyzji wydanej na blankiecie urzędowym i zobowiązaniu organu

pierwszej instancji do wydania decyzji o określonej treści.

ZAKAZ REFOMATIONIS IN PEIUS

Organ odwoławczy nie może pogarszać sytuacji prawnej strony odwołującej się. Jest to gwarancja

procesowa polegająca na tym, że organ nie zmieni zaskarżonego orzeczenia na niekorzyść

wnoszącego odwołanie. Jeżeli odwołanie złożą wszystkie strony, a ich żądanie jest zbieżne, to

zakaz ten będzie dotyczył wszystkich stron. Nie ma on charakteru bezwzględnego. Organ

odwoławczy może pogorszyć sytuacje strony odwołującej się, jeżeli zaskarżona decyzja rażąco

narusza prawo lub interes społeczny. Rażące naruszenie prawa należy rozumieć jako

kwalifikowane wypadki naruszenia prawa wymienione w k.p.a. i uzasadniające wznowienie

postępowania lub stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej. Pojęcie rażącego naruszenia

interesu społecznego jest pojęciem niedookreślonym. Organ administracji publicznej, który

powołuje się na tą przesłankę powinien skonkretyzować na czym ów naruszenie polega oraz je

uzasadnić.

WNIOSEK O PONOWNE ROZPATRZENIE SPRAWY

Uregulowany został w art. 127 § 3 k.p.a. Stanowi zwyczajny środek zaskarżenia. Decyzja wydana

przez samorządowe kolegium odwoławcze i ministra w pierwszej instancji nie jest ostateczna. Nie

powoduje on dewolucji kompetencji – nie przesuwa kompetencji do rozpoznania i

rozstrzygnięcia sprawy na organ wyższego stopnia. Organem właściwym do rozpoznania wniosku

jest ten sam organ, który wydał decyzje.

ZAŻALENIE

I. Cechy charakterystyczne zażalenia

Zażalenie jest środkiem prawym przysługującym od postanowienia. Ustawodawca przewidział

możliwość wniesienia zażalenia odnośnie do ściśle określonej grupy postanowień. Pozostałe

winny być skarżone odwołaniem od decyzji. Zażalenie występuje w dwóch postępowaniach

uregulowanych w k.p.a.: w postępowaniu administracyjnym ogólnym i postępowaniu w sprawach

wydania zaświadczeń. Zażalenie przysługuje od rozstrzygnięć nieostatecznych. Jest zwykłym

58

środkiem zaskarżenia. Wniesienie zażalenia nakłada na organ obowiązek całościowego

rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Zażalenie jest środkiem względnie dewolutywnym.

Zażalenie wnosi się za pośrednictwem organu pierwszej instancji, który ma prawo autokontroli.

Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania postanowienia, jedynie organ,

który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie, ma możliwość wstrzymać wykonalność postanowienia.

Na postanowienie na które nie służy zażalenie strona może zaskarżyć łącznie z odwołaniem od

decyzji.

II. Przedmiot zażalenia

Zaskarżeniu podlegają postanowienia:

a. wydane w toku postępowania

b. postanowienia wydane poza tokiem postępowania np.: postanowienia o odmowie wszczęcia

postępowania

c. gdy k.p.a. tak stanowi.

Przykładowo zażalenie przysługuje zgodnie z przepisami k.p.a. na:

o Postanowienie o odmowie dopuszczenia organizacji społecznej do postępowania,

o Postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania,

o Postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody,

o Postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia,

o Postanowienie w sprawie sprostowania błędów pisarskich i inne.

Zażalenie nie przysługuje na postanowienia ostateczne, do których należą postanowienia:

o Wydane przez organ drugiej instancji w wyniku rozpatrzenia sprawy,

o Wydane w pierwszej instancji, co do których termin wniesienia zażalenia upłynął i nie

został przywrócony,

o Które zostały określone w przepisach szczególnych jako ostateczne.

III. Postępowanie zażaleniowe

Postępowanie zażaleniowe może być tylko i wyłącznie uruchomione na wniosek. Nie

może toczyć się z urzędu.

Do podmiotów uprawnionych do wniesienia zażalenia zaliczamy:

a. strony postępowania,

b. podmioty na prawach stron,

59

c. uczestnicy postępowania, jeżeli są adresatami postanowienia,

d. osoby uczestniczące w określonych czynnościach procesowych,

e. podmioty podejmujące czynności procesowe ze względu na swoje zadania statutowe lub

ustawowe.

Zażalenie powinno spełniać wymogi podania. Termin wniesienia zażalenia wynosi siedem dni od

dnia doręczania postanowienia.

Postępowanie zażaleniowe dzieli się na dwa etapy:

I. przed organem I – instancji,

II. przed organem II – instancji.

Organ pierwszej instancji w ramach postępowania zażaleniowego podejmuje następujące

czynności:

A. zawiadamia inne podmioty legitymowane do wniesienia zażalenia,

B. podjęcie postanowienia w sprawie wstrzymania wykonania postanowienia,

C. autokontrola postanowienia,

D. przesłanie zażalenia wraz z aktami sprawy organowi zażaleniowemu.

W drugiej instancji organ bada dopuszczalność zażalenia, a gdy stwierdzi, że jest ono

dopuszczalne może dokonać następujących rozstrzygnięć:

A. postanowienie o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia,

B. postanowienie uchylające zaskarżone postanowienie w całości lub części i orzekanie co do

istoty sprawy,

C. postanowienie uchylające zaskarżone postanowienie i zobowiązujące organ pierwszej instancji

do wydania postanowienie o określonej treści,

D. postanowienie kasacyjne uchylające zaskarżone postanowienie i umarzające postępowanie,

E. postanowienie kasacyjne uchylające zaskarżone postanowienie w całości lub części i

przekazujące kwestię do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji.

F. postanowienie umarzające postępowanie zażaleniowe.

WADLIWOŚĆ DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

TRYBY NADZWYCZAJNE POSTĘPOWANIA

ADMINISTRACYJNEGO