ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ

dr inż. Marian Molasy

konsultacje: B4, 4.23wtorek 13-15czwartek 13-15

Zaliczenie: kolokwium pisemne: 5 pytań otwartych (pytanie – odpowiedź)

Terminy: na ostatnich zajęciach

Literatura:1. I. Duplik „Inżynieria zarządzania. Strategia i projektowanie systemów produkcyjnych” cz. I2. D. Waters „Zarządzanie operacyjne. Towary i usługi”3. M. Brzeziński „Organizacja i sterowanie produkcją. Projektowanie systemów produkcyjnych i

procesów sterowania produkcją”4. Muhlemann, Oakland, Lockeyr „Zarządzanie, produkcja i usługi”

CECHY ORGANIZACJI:1. są celowo wyodrębnione,2. składają się z części,3. części te są ze sobą powiązane,4. jedną z tych części jest człowiek,5. wszystkie te części współprzyczyniają się do realizacji celu, zadań.

Organizacja produkcyjna – z punktu widzenia organizacji jest to system produkcyjny.Definicja: organizacja produkcyjna - celowo wyodrębniony zbiór elementów wraz z powiązaniami między nimi. Nie każdy system jest organizacją.

Układ produkcyjny – mniej skomplikowany, bardziej prosty system:1. poziom struktury organizacyjnej, na której występuje element,2. jedność czasu, miejsca, akcji.

Znaczenie:- atrybutowe,- czynnościowe,- rzeczowe (strukturalne, infrastrukturalne).

ZASADY WSPÓŁDZIAŁANIA ORGANIZACJI Z OTOCZENIEM:I. Zasada maksymalnego efektu

Zasoby tak należy wykorzystywać, by osiągnąć maksymalny efekt i wykorzystanie.II. Zasada minimalnych nakładów

Należy tak organizować pracę, wykorzystywać zasoby i organizować produkcję, by minimalnie zużywać zasoby.Główną zasadą jest zasada minimalnych nakładów, pod warunkiem, że minima częściowe nie powodują negatywnych efektów na poziomie całej organizacji.Zasada maksymalnych efektów jest stosowana tylko na niektórych poziomach organizacji.Zasad tych nie można łączyć. Można je łączyć tylko, jeśli zasoby rozpatrujemy dynamicznie.

Mówimy o celach i zadaniach w organizacji.Różnicą między celem a zadaniem: cel jest zdefiniowany samodzielnie, natomiast gdy cel jest narzucony staje się zadaniem.

W KAŻDEJ ORGANIZACJI PRODUKCYJNEJ MOŻNA WYRÓŻNIĆ PRZYNAJMNIEJ 3 OBSZARY:

1. Obszar działalności podstawowej – zbiór komórek organizacyjnych, które są bezpośrednio związane z realizacją procesu produkcyjnego podstawowegoZarządzanie produkcją: komórki przygotowania produkcji, komórki produkcyjne, komórki związane z systemem jakości.Komórka przygotowania produkcji (KPP):- przygotowanie techniczne (przygotowanie technologiczne, przygotowanie konstrukcyjne),- przygotowanie organizacyjneKomórki produkcyjne (KP)- systemy produkcyjne stopnia 0, 1, 2 (stanowiska pracy).Komórki systemów jakości (KSJ)

2. Obszar obsługi działalności podstawowej – zbiór tych wszystkich komórek organizacyjnych, które wspomagają swoimi działaniami obszar działalności podstawowej, są niezbędne do tego, by obszar działalności podstawowej funkcjonował bez zakłóceń. W ramach tego obszaru realizowane są procesy:- produkcyjne pomocnicze,- usługowe,- czasem uboczne.Procesy należące do tego obszaru: narzędziowe, transportowe, magazynowe, energetyczne.

Charakter decyzji zarządzania produkcją jest zróżnicowany w zależności od zakresu funkcjonalnego (planowanie, organizacja, kierowanie i kontrolowanie), poziomu zarządzania (strategiczny i operacyjny) oraz rodzaju decyzji (ilości i jakość). Decyzje zarządzania produkcją, podejmowane w trakcie realizacji 4 podstawowych funkcji zarządzania, pozostają w komplementarnym stosunku do pierwotnych (rzeczowych) funkcji przedsiębiorstwa: zaopatrzenia, produkcji i zbytu.

MODEL SYSTEMU PRODUKCYJNEGO W GOSPODARCE RYNKOWEJ

ISTOTA I FUNKCJE ZARZĄDZANIA PRODUKCJĄProdukcja, oprócz marketingu i finansów jest jedną z trzech podstawowych dziedzin zarządzania przedsiębiorstwem. W swej istocie stanowi proces, w którym zasoby kapitałowe, rzeczowe i osobowe (nakłady) są łączone w procesie transformacji lub konwersji dla wytwarzania produktów (efekty), obejmujących wyrobi i/lub usługi.Zarządzanie produkcją – proces podejmowania decyzji w zakresie nabywania i efektywnego wykorzystania zasobów produkcyjnych, celem wytworzenia pożądanych produktów.CELE ZARZĄDZANIA PRODUKCJI- muszą wynikać z celu funkcjonowania całego przedsiębiorstwa.Cele przedsiębiorstwa:I. Wymiar ekonomiczny:

1) Osiągnąć i utrzymać dobrą kondycję finansową w kategorii zysk netto zwrot nakładów płynność płatnicza

2) Zwiększyć zysk zwiększając sprzedaż3) Zwiększyć zysk zwiększając rentowność

II. Wymiar rzeczowy:1) Dostosować odbierane produkty

właściwe (rodzaj, ilość, jakość) we właściwym czasie po akceptowalnej cenie

2) Zwiększyć udział w rynku.3) Poprawić poziom obsługi klienta.4) Poprawić produktywność.

3. Obszar zarządzania (system zarządzania) – zbiór komórek, stanowisk, osób, które realizują funkcje zarządzania.

Proces produkcyjny podstawowy – proces, który uzasadnia istnienie organizacji, dla niego organizacja została powołana. Przynosi on równocześnie główny ekwiwalent przychodów tej organizacji.Proces produkcyjny pomocniczy – nie są podstawowe, ale są niezbędne, by proces produkcyjny podstawowy przebiegał prawidłowo, bez zakłóceń.Procesy produkcyjne usług – ich wyniki działań są niezbędne do procesu produkcji podstawowej.Procesy uboczne – związane pod względem techniczno-ekonomicznym z procesem podstawowym, stanowią efekt działalności dodatkowej organizacji.

Obszary: pierwszy i drugi, mogą na siebie zachodzić.Obszar zarządzania – elementy tego obszaru funkcjonują w tych dwóch pierwszych obszarach, nakładają się na nie.Obszar działalności podstawowej determinuje działanie całej organizacji.

Wejście X

- kapitał- informacje- personel

ZARZĄDZANIEPlanowanie Organizacja Sterowanie i motywowanie Kontrola

Wejście Y

- kapitał- informacje- personel

Procesy przetwarzania

BiR- przygotowanie wytwarzania- zakupy- szkolenie

Procesy wytwarzania- operacje wytwarzania wyrobów- operacje montażu- wytwarzanie usług

Dystrybucja- sprzedaż- serwis

zasilanie materiałów, energii i informacji

decyzje personelu zarządzającego

sprzężenia zwrotne informacyjne

MARKETING

Podstawowymi miernikami działalności produkcyjnej jest jej rentowność (warunek tworzenia wartości dodanej i zysku) pozostająca w bezpośredniej relacji z produktywnością systemu wytwarzania.Produktywność=wartość_efektów/wartość_nakładów

„PĘTLA” ZARZĄDZANIA PRODUKCJĄ

Planowanie – ustalenie celów oraz zadań i sposobów ich efektywnego realizowaniaOrganizowanie – łączenie zasobów kapitałowych, rzeczowych, osobowych dla potrzeb realizacji planowanych zadań.Kierowanie – przekształcanie planów w rzeczywistość (przydzielanie zadań, ich koordynacja i motywowanie)Kontrola – ocena wykonania zadań i (w miarę potrzeby) podejmowanie działań kontrolnych

W2

WYKRES PRZEBIEGU PROCESU WG NORMY IDEFO

Podstawowe typy procesów w biznesie- procesy podstawowe- procesy pomocnicze- procesy zarządzania

Kierowanie

OrganizowanieKontrola

Planowanie

ORIENTACJA EFEKTYWNOŚCIOWA

CELE ZARZĄDZANIA PRODUKCJĄ

MAKSYMALIZACJA POZIOMU OBSŁUGI

MINIMALIZACJA KOSZTÓW

- jakość produktów,- niezawodność dostaw,- szybka realizacja zamówień,- elastyczność,- różnorodność,

- cena produktu

- maksymalizacja wykorzystania zdolności produkcyjnej,- minimalizacja związania kapitału obrotowego.

ORIENTACJA RYNKOWAsprzeczność celów

Mechanizmy kontroli

Inne mechanizmy

NakładyMateriałyInformacjeitd.

ProcesRezultatyLudzieProduktInformacjeitd.

LudzieSystemyPojazdyitd.

Procesy te występują we wzajemnym związku:

Graficzny obraz organizacji ma zwykle kształt trójkąta – większość pracowników pracuje u podstawy z hierarchią organizacyjną pnącą się w stronę wierzchołka reprezentującego głównego dyrektora firmy. W istocie organizacja składa się z wielu mniejszych organizacji uporządkowanych w zespoły specjalistów, zwanych też funkcjami, z których każda ma swoją hierarchię zarządzającą.System tradycyjny zarządzania koncentruje się na hierarchii zorientowanej funkcjonalnie:

TRP (technika realizacji procesu) kładzie nacisk na proces, który przebiega wzdłuż hierarchii zorientowanej funkcjonalnie, aby ostatecznie dotrzeć do klienta.

Struktura funkcji struktura procesowa

Proces produkcyjny – uporządkowany ciąg działań, w wyniku którego konsument (użytkownik) otrzymuje produkty, którymi są wyroby lub usługi.Proces technologiczny –część procesu produkcyjnego podstawowego, w ramach którego następuje zmiana kształtów, właściwości fizjochemicznych, wyglądu zewnętrznego przetworzonego materiału lub trwała zmiana wzajemnego położenia poszczególnych części wchodzących w skład produkowanego wyrobu, czyli montaż podzespołów i wyrobów.

Proces technologiczny nie obejmuje operacji początkowych, operacji magazynowania w czasie procesu ani transportu.

wymagania klienta

procesy pomocnicze

satysfakcjonowanie klienta

procesy zarządzania

procesy podstawowe

Dział BiR

Produkcja Sprzedaż

Dział BiR

Produkcja Sprzedaż

Klient

Proces produkcyjny

Proces technologiczny

Operacje technologiczne

Zabieg technologiczny

Czynności technologiczne

Czynności technologiczne

Czynności technologiczne

Ruchy robocze

Ruchy elementarne

procesy, operacje, czynności pomocnicze (manipulacyjne)

Operacja technologiczna – zespół czynności, czyli część określonego procesu produkcyjnego, realizowana na jednym stanowisku przez jednego wykonawcę indywidualnego lub grupowego, przy jednym przedmiocie lub zespole przedmiotów wykonywanych jednocześnie bez przerw na jakąkolwiek inna pracę.Operacja jest podstawową, elementarną jednostką procesu produkcyjnego. W większości gałęzi przemysłu operacje nie ulegają dalszemu podziałowi. Natomiast z punktu widzenia analizy procesu pracy, operacja może być podzielona na zabiegi, czynności, ruchy robocze.Rodzaje procesów produkcyjnych:

1) wg obiektu odniesienia: proces produkcyjny wyrobu, proces produkcyjny komórki produkcyjnej,

2) wg złożoności: proces produkcyjny prosty (przebiega sekwencyjny – jedna po drugiej operacja), proces produkcyjny złożony,

3) wg udziały pracy: proces pracy. procesy naturalne (nie wymagają zaangażowania środków pracy),

4) wg udziału w produkcji towarowej: proces produkcyjny podstawowy, proces produkcyjny pomocniczy,

5) jako związek procesów (operacji):operacja technologiczna

operacja transportu

operacja kontroli

operacja konserwacji

operacja magazynowania

proces technologiczny

proces transportu

proces kontroli

proces konserwacji

proces magazynowania

6) struktura procesu: wg faz technologicznych, wg części i zespołów.

Symbole do zapisywania procesów:

ZASADY ORGANIZACJI PRZEBIEGU PROCESU1. Zasada proporcjonalnościZdolności produkcyjne poszczególnych ogniw powinny być mniej więcej równe.2. Zasada liniowościPrzebieg procesu materialnego przez stanowiska robocze powinien być w miarę możliwości jednokierunkowy.Miarą zasady liniowości jest wskaźnik liniowości:

proporcja między drogą rzeczywistą a drogą minimalną

3. Zasada specjalizacjiPoszczególne ogniwa procesu powinny być wyspecjalizowane w wykonywaniu czynności, które realizują. 4. Zasada równoległości procesów cząstkowychWszędzie tam, gdzie to jest możliwe procesy należy realizować jako złożone, a nie proste. Skraca to proces produkcji.5. Zasada koncentracji i zróżnicowania procesu.Zasada koncentracji odnosi się do koncentracji metod na danym stanowisku roboczym, natomiast zasada zróżnicowania procesu odnosi się do przydzielania różnych operacji technologicznych na danym stanowisku roboczym.

operacje technologiczne

operacje kontroli

operacje transportu

operacje konserwacji

operacje magazynowania

6. Zasada ciągłościPrzepływ strumienia materiału przez system produkcyjny powinien odbywać się w sposób ciągły, bez przerw na oczekiwanie czy procesy pomocnicze manipulacyjne.7. Zasada rytmiczności i równomiernościPrzebieg procesu w poszczególnych fazach powinien być rytmiczny (ilość produkowanych produktów w jednostce czasu) równomiernie (takt produkcji – odcinek czasu, jaki upływa między zejściem z procesu wytwórczego dwóch sąsiadujących po sobie przedmiotów).

Struktura- statyczna – jak zorganizowana, zbudowana jest organizacja (jak zorganizowana jest część podstawowa systemu wytwórczego),- dynamiczna – przebieg procesów materiałów i informacji w strukturze statycznej,- przestrzenna – przestrzenne rozmieszczenie elementów struktury statycznej, utożsamiana jest z planem zagospodarowania przestrzennego.

Zasada substytucji wg GutenbergaCelem tej zasady jest ustalenie optymalnych szczegółowych i ogólnych uregulowań sytuacji w zakładzie. Zasada to wzywa do zastępowania uregulowań szczegółowych prze4z ogólne, dopóki nie zostanie osiągnięte równowaga między zmiennością sytuacji a stopniem uregulowań ogólnych. Im więcej zmiennych sytuacji można spotkać w zakładzie, tym mniej uregulowań szczegółowych można zastąpić ogólnymi. Z przeorganizowaniem mamy do czynienia, gdy zmienne sytuacje są regulowane ogólnie. Z niedoorganizowaniem, gdy sytuacje powtarzające się nie są ogólnie uregulowane.

Dualny problem kształtowania organizacjiJest to umiejętność pogodzenia dwóch różnych trendów:

1. Zróżnicowania organizacji i2. Integracji organizacji.

Zróżnicowanie organizacji, to dostosowanie jej do zmienności.Integracja organizacji – połączenie wszystkich elementów organizacji w spójną całość:- techniczne – techniczna możliwość wytworzenia zmiennego asortymentu przez maszyny i urządzenia,- funkcjonalna – odnosi się do połączenia różnych funkcji w jeden element.System należy integrować najpierw funkcjonalnie, a potem technicznie.Te dwie zasady definiują funkcjonowanie systemu.

Struktura produkcyjna ogólnie zależy od 2 grup czynników:- wewnętrznych: co produkujemy, ile, w jakiej technologii, jak,- zewnętrznych: zależą od wyrobu, strategii, klientów, marketingu.Między tymi grupami czynników zachodzi sprzeczność.

Zasada budowy systemu produkcyjnego:0) Co produkujemy, ile i w jakiej technologii.1) Dokonać rozwinięcia technologicznego wyrobu.2) W zbiorze wszystkich operacji poszukać operacji do siebie podobnych.3) Podzbiory operacji podobnych przydzielamy do wykonania do odpowiedniej maszyny odpowiedniego

pracownika.4) Wg pewnych zasad, kryteriów grupujemy stanowiska takie same lub podobne w system produkcyjny

wyższego rzędu.5) Powstały w ten sposób system produkcyjny obudowujemy funkcjami zarządzania, czyli komórkami

organizacyjnymi, które będą realizować funkcje zarządzania.

Koszty produkcjiPytanie: Czy każe zużycie zasobów oznacza zaistnienie kosztów?Zaangażowanie zasobów wiążę się z poniesieniem kosztów:

Zużycie planowane Zużycie rzeczywiste Różnicarobocizna (godz.) 80 89 9materiał (l) 160 171 11

wynika z normy technologicznej - koszt

wydatek (nie koszt)

Koszt – uzasadnione, celowe, niezbędne zużycie zasobów, uwzględnia normę – wydatkowanieKoszty są pierwotne wobec przychodów – najpierw musimy ponieść koszt, aby osiągnąć przychody.

Relacja między przychodem a kosztem

Produktywność systemu produkcyjnego: lub

Przychody netto – przychody pomniejszone o koszty związane z utylizacją, ochroną środowiska, kosztów reklamacji i braków.

Kryteria oceny procesu produkcyjnego:1) produktywność2) nowoczesność – zgodność z poziomem i standardami światowymi produkcji. Udział nowych

nowoczesnych wyrobów w produkcji ogółem (w Polsce wynosi 16% w sprzedaży).3) Jakość produktu

i. jakość rynkowa – stopień, w jakim produkt zaspokaja potrzeby nabywcy,ii. jakość zgodności – stopień zgodności wyrobu z modelem, wzorcem, wymaganiami,

iii. jakość preferencji – stopień, w jakim wyrób znajduje u konsumenta pierwszeństwo przed innym wyrobem

iv. charakterystyka jakości – zbiór cech charakteryzujących wyrób.

Jakość typu – zgodność projektu z wymaganiami klienta. Jakość tą określa się w fazie przedprodukcyjnej.Jakość wykonania – stopień zgodności konkretnego wytwarzanego wyrobu ze wzorcem albo projektem. Jakość określana w sferze produkcji.Jakość eksploatacji – zgodność obsługi wyrobu z wymaganiami projektu (sfera poprodukcyjna).

Proces produkcyjny

Wejście do systemu produkcyjnego

X (zasoby)

Koszty

produktywnośćnowoczesność

i jakość produktu

Zysk = Przychody - Koszty

Wyjście z systemu produkcyjnego

Y(gotowe wyroby i usługi)

Przychody netto ze sprzedaży produktów

JAKOŚĆ WYROBU

JAKOŚĆ WYKONANIA JAKOŚĆ EKSPLOATACJIJAKOŚĆ TYPU

Koszty produkcji tworzą:- materiał,- robocizna,- praca maszyn i urządzeń produkcyjnych (amortyzacja),- administracja na szczeblu wydziałów i całego przedsiębiorstwa,- utrzymanie pomieszczeń i obiektów umożliwiających funkcjonowanie przedsiębiorstwa (transport, remont, magazyn, narzędziownia),- przygotowanie i uruchomienie nowej produkcji (działalność innowacyjna – projektowanie nowych wyrobów, uruchamianie i wdrażanie nowej produkcji),- reklama, dystrybucja i sprzedaż.

Koszty produkcji w aspekcie:- przedsiębiorstwa,- wydziału,- linii produkcyjnej,- stanowiska,- wyrobu.

Czynniki wpływające na wielkość kosztów:1) wielkość produkcji

2) struktura asortymentowa – zróżnicowanie struktury powoduje, że produkty są o różnej jakości, innowacyjności – różne koszty,

3) rozwiązania konstrukcyjne – wpływają na materiały, pracochłonność,4) technologia wytwarzania – decyduje o doborze procesu produkcyjnego, maszyn i urządzeń, kwalifikacji

pracowników,5) organizacja produkcji – dobra organizacja eliminuje nieuzasadnione przerwy,6) stopień wykorzystania parku maszynowego – niewykorzystanie go w pełni powoduje ponoszenie

kosztów,7) ilość braków,8) wielkość i lokalizacja przedsiębiorstwa – odległość od rynku materiałów, rynku zbytu, od dostawców,

możliwości komunikacyjne.

Kryteria podziału kosztów:1) rodzajowe – rodzaj zużytych czynników produkcyjnych2) kalkulacyjne,3) ze względu na funkcję,4) ze względu na typ działalności,5) ze względu na wielkość produkcji.

Koszty rodzajowe:- amortyzacja,- koszty zużycia materiałów,- koszty zużycia paliw i energii,- wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia,- koszty usług obcych (np. transport, usługi bankowe, pocztowe, remonty),- podatki, czynsze, opłaty, dzierżawy,- inne koszty (nieterminowe realizowanie dostaw, koszty braków – wadliwej produkcji).

wielkość produkcji

kmin

Funkcja jednostkowych kosztów własnych o kształcielitery L i litery U

wielkość produkcji

kmin

Oopt

Koszty kalkulacyjne:1) koszty bezpośrednie – można bezpośrednio odnieść do wyrobu (nie do produkcji):

a. materiały bezpośrednie,b. paliwo i energia technologiczna,c. koszty specjalne:

i. koszty zużycia narzędzi i przyrządów specjalistycznych,ii. koszty przygotowania nowej produkcji,

iii. koszty wynagrodzenia za nowe projekty wynalazcze,2) Koszty pośrednie – nie można odnieść do wyrobów – koszty eksploatacji

a. koszty wydziałowei. koszty ruchu,

ii. koszty ogólnowydziałowe,b. koszty ogólnozakładowe:

i. utrzymanie zarządu,ii. utrzymanie obiektów (księgowość, transport),

c. koszty zakupu,d. koszty sprzedaży

Układ kosztów kalkulacyjnych – podstawa ustalania kosztów na jednostkę1. Materiały bezpośrednie2. Paliwo i energia technologiczna3. Koszty zakupu4. Płace bezpośrednie5. Narzuty na płace bezpośrednie6. Inne koszty bezpośrednie7. Koszty wydziałoweRazem 1-7: Techniczny koszt wytworzenia:8. Koszty ogólnozakładowe9. Straty na brakachRazem 1-9: Fabryczny koszt wytworzenia:10. Koszty sprzedażyRazem 1-10: Całkowity koszt wytworzenia:

Koszty ze względu na funkcję1. koszty zaopatrzenia (zakupu) – np. zamówienie, zlecenie, transport, załadowanie, wyładunek,2. koszty wytwarzania – koszty przetworzenia zasobów w wyroby gotowe,3. koszty sprzedaży – koszty opakowania, promocji, dystrybucji.

Koszty ze względu na typ działalności:- koszty produkcji podstawowej – związane z wytwarzaniem produktu na sprzedaż, bezpośrednie- koszty produkcji pomocniczej – koszty umożliwiające realizację produkcji podstawowej (koszty związane z oprzyrządowaniem, koszty sprzedaży, promocji)

Koszty ze względu na wielkość produkcji:- koszty stałe (bezwzględnie stałe, względnie stałe) – nie zależą od wielkości produkcji- koszty zmienne: proporcjonalnie, progresywnie, degresywnie

Czy możliwe jest kwalifikowanie kosztów do stałych i zmiennych dla dowolnej wielkości produkcji?Nie jest to możliwe, ponieważ konieczne jest przyjęcie określonego przedziału produkcji w jakim koszty stałe są stałe.

Koszty zmienne

produkcja

koszty

Koszty bezwzględnie stałe (amortyzacja, administracja).

produkcja

koszty

Koszty względnie stałe (zmiana zdolności produkcyjnej – zakup maszyny, wprowadzenie drugiej zmiany).

produkcja

koszty

Koszty względnie stałe aproksymowane jako koszty stałe (zwiększenie powierzchni magazynowej).

produkcja

koszty

Koszty względnie stałe aproksymowane jako koszty zmienne (zatrudnienie pracownika do każdej kolejnej wyprodukowanej jednostki produkcji przy produkcji jakichś specjalistycznych wyrobów, dużych elementów)

Koszty zmienne proporcjonalne- jednakowym przyrostom produkcji odpowiada taki sam przyrost kosztów

produkcja

koszty

produkcja

koszty

Koszty zmienne progresywne- jednakowym przyrostom produkcji odpowiadają coraz większe przyrosty kosztów

Koszty zmienne degresywne- jednakowym przyrostom produkcji odpowiadają coraz mniejsze koszty

Koszty zmienne w długim okresie- jednakowym przyrostom produkcji odpowiada różne koszty

produkcja

koszty

produkcja

koszty

ZDOLNOŚĆ PRODUKCYJNA – planowanie i projektowanie zdolności produkcyjnej

Poziomy możliwości produkcyjnej:1) przepustowość – możliwości osiągnięte w ubiegłym okresie, przeszłość,2) zdolność produkcyjna - możliwości realne w bieżącym okresie,3) moc produkcyjna – możliwości realne w przyszłym okresie,4) perspektywiczna moc produkcyjna – możliwości perspektywiczne, przewidywane orientacyjnie.

Zdolność produkcyjna – maksymalna ilość produktów, jaka może zostać wytworzona w określonym czasie w określonej komórce.

Czynniki określające zdolność produkcyjną: - maszyny, urządzenia – ilość maszyn, rodzaj, wydajność, stopień zużycia, stopień wykorzystania maszyn,- technologia – dobór maszyn, operacji, określenie kwalifikacji i doświadczenie pracowników- materiały i surowce – jakość,- powierzchnia – przy produkcji i montażu dużych elementów,- asortyment produkcji (cechy wyrobu) – jakość, pracochłonność, złożoność,- organizacja produkcji – dobra organizacja eliminuje przerwy wywołane brakiem materiału, pracowników,- czynnik ludzki – kwalifikacje, doświadczenie, wiedza.

Jednostki zdolności produkcyjnej:- naturalne (szt., kg, m.) – do produkcji jednorodnej lub zbliżonej do jednorodnej,- roboczogodziny (robgodz.) – do produkcji różnorodnej i złożonej,- wartościowe – w pieniądzu (bardzo rzadko używana).

Fundusz czasu pracy maszyn:Kalendarzowy fundusz czasu Fk – ilość dni lub godzin w roku.

Kd – ilość dni roboczychNominalny fundusz czasu Fnj:

N – ilość niedziel, Sw – ilość dni świątecznych, Swol – ilość sobót wolnychEfektywny fundusz czasu Fem:

– wskaźnik remontów.

Fundusz czasu pracy pracownika:Nominalny fundusz czasu pracy:

N – ilość niedziel, Sw – ilość dni świątecznych, Swol – ilość sobót wolnychEfektywny fundusz czasu pracy:

Rb – bieżące rezerwy produkcyjneRp – przyszłe rezerwy produkcyjneRpp – perspektywiczne rezerwy produkcyjne

1

2

3

4

P Z M Mp

Rb

Rp

Rpp

- nominalny pomniejszony o planowaną nieobecność pracowników (urlopy, przestoje).– współczynnik planowanej nieobecności pracownika.

Relacje zdolności produkcyjnej i popytu:

Zmiana popytu i zdolności produkcyjne w czasie:

Trzy strategie dostosowania zdolności produkcyjnych do popytu:

sytuacja najbardziej pożądana

czas

PZP

P=ZP

czas

PZP P>ZP

czas

PZP P<ZP

nadwyżka popytu nadwyżka zdolności produkcyjnych

popytzdolność produkcyjna

Zdolność zmienia się skokowoNp. modernizacja wydziału np. zakup maszyny

czas

popyt

czas

popyt

czas

popyt

czas

popyt

czas

popyt

występują okresy nadmiaru i niedoboru zdolności

czas

jedn

ostk

i

czas

jedn

ostk

i

zdolność ≥ popyt niezadowolenie producenta: działania marketingowe

zdolność ≤ popyt niedobór zdolności, popyt nie jest zaspokojony, niezadowolenie klientów, decyzje produkcyjne ze zwiększeniem zdolności

czas

jedn

ostk

i

Ogniwo – wydział, komórka produkcyjna, stanowiska, urządzenia, dla których wyznacza się zdolność produkcyjną.Rodzaje ogniw:

1) wiodącea. stanowisko wykonuje najbardziej złożone operacje,b. unikalne maszyny, urządzenia,c. najbardziej kosztowne maszyny.

2) wąskie – jego zdolności są najniższe spośród wszystkich stanowisk3) szerokie – zdolności wyższe od ogniwa wiodącego.

PRZYGOTOWANIE PRODUKCJI – sfera badawczo – rozwojowa, nowe rozwiązania.

Struktura procesu produkcyjnego i wytwórczego:

Zadania realizowane w sferze badań i rozwoju:1. Projektowanie produktu – określanie cech, funkcji.2. Projektowanie procesu wytwarzania – rodzaj procesu, dobór maszyn, urządzeń, kolejności operacji,

kwalifikacji pracowników bezpośrednich.3. Projektowanie zdolności produkcyjnej.4. Projektowanie lokalizacji – na szczeblu zakładu, wydziału, komórki 1-szego stopnia.5. Zapewnienie czynników produkcyjnych i szkolenie personelu – zaopatrzenie w urządzenia, pozyskanie

pracowników.6. Formułowanie strategii rozwoju:

a. ofensywa – rola lidera,b. defensywa – za liderem dywersyfikacji.

7. Pozyskanie kapitału i finansowanie przedsięwzięcia:i. zewnętrzne, np. kredyty,

ii. wewnętrzne.

Sfera B+R:- szkoły wyższe: 82%,- PAN: 7%,- jednostki badawczo – rozwojowe: 11%.

Prace realizowane w sferze BiR:- prace podstawowe: naukowe, teoretyczne; cel: rozszerzanie dotychczasowej wiedzy,- badania stosowane: prace badawcze, praktyczne poszukiwanie możliwości zastosowania prac podstawowych,- prace rozwojowe: weryfikacja badań stosowanych, konkretne prace – eksperymentalne wykonanie prototypu.- prace wdrożeniowe: uruchomienie nowej produkcji na skalę przemysłową.

W sferze B+R badania te realizowane są w technicznym przygotowaniu produkcji: Cel: Zapewnienie innowacyjności produkcji poprzez:

doskonalenie istniejących wyrobów i technologii, wprowadzenie nowych wyrobów i technologii.

Efekty: oszczędnościowe – zmniejszenie strat, jakościowe – poprawa cech, jakości,

Proces produkcyjny

Proces badań i rozwoju

Proces wytwórczy

Proces dystrybucji i obsługi klienta

Proces wytwórczy podstawowy

Proces wytwórczy pomocniczy

Proces obsługi wytwarzania

sfera przedprodukcyjnasfera produkcyjna

sfera poprodukcyjna- promocje

marketing

produkcyjne – zwiększenie ilości wytwarzania dotychczasowych wyrobów. Zakres zadań technicznego przygotowania produkcji.

Techniczne przygotowanie produkcjiPrzygotowanie wyprzedzające (perspektywicz

ne)

Przygotowanie właściwe – konkretne rozwiązania, badania wdrożeniowe i rozwojowe

konstrukcyjne (co wytwarzać?) technologiczne (jak?) organizacyjne

1. Badania podstawowe

2. Badania stosowane

1. Studia wstępne nad konstrukcją wyrobu: analiza rynku.

2. Opracowanie założeń konstrukcyjnych: analiza wymagań rynku i ograniczeń producenta.

3. Opracowanie projektu wstępnego: określenie wartości cech produktu, analiza ekonomiczna, analiza obliczeniowa.

4. Opracowanie projektu technicznego, uszczegółowienie projektu wstępnego, podstawa wykonania prototypu.

5. Wykonanie i badania prototypu.6. Opracowanie wykonawczego

projektu konstrukcji: zawiera wykonanie elementów, części i rysunków tworzących nowy produkt, podstawa uruchomienia produkcji.

1. Opracowanie koncepcji planu technologicznego.

2. Określenie operacji technologicznych i ustalenie kolejności ich wykonania.

3. Wyznaczenie maszyn i urządzeń produkcyjnych.

4. Wyznaczenie pomocy warsztatowych: narzędzia, matryce, formy.

5. Opracowanie konstrukcji specjalnych pomocy warsztatowych.

6. Określenie kwalifikacji pracowników.

7. Ustalenie norm (ilości) materiałów i norm czasu pracy (operacji).

8. Wybór metod kontroli jakości.

1. Produkcyjne przygotowanie produkcji: projektowanie struktur produkcyjnych, zadań produkcyjnych, lokalizacji.

2. Zaopatrzeniowe przygotowanie produkcji.

3. Kadrowe przygotowanie produkcji – szkolenia.

4. Rynkowe przygotowanie produkcji: promocja i sprzedaż.

Efektem tych prac jest opracowanie dokumentacji, która jest podstawą uruchomienia nowej produkcji.

Normatywy przebiegu produkcji: - niezbędne w zarządzaniu produkcją:1. Cykl produkcyjny2. Partia produkcyjna – seria.3. Zapasy produkcyjne.

CYKL PRODUKCYJNY – kalendarzowy czas realizacji procesu produkcyjnego, od momentu rozpoczęcia procesu do przekazania do magazynu.

Struktura cyklu produkcyjnego:Okres roboczy Okres przerw

operacje technologiczne operacje pozatechnologiczne przerwy regulaminowe przerwy nieregulaminowe- cięcie,- szlifowanie,- toczenie.

- transport,- kontrola,- magazynowanie,- konserwacja.

- święta,- dni wolne,- remonty,- śniadania.

- awarie,- absencje, - oczekiwania na:

materiał, narzędzia, dokumentacje.

Czynniki wpływające na cykl produkcyjny:- czas operacji technologicznych,- czas operacji pozatechnologicznych,- czasy przerw,- wielkość serii produkcyjnych: tj – czas na jednostkę produkcji, n – wielkość serii.- sposób przekazywania wyrobu z operacji na operację,- kolejność obrabianych wyrobów.

SPOSOBY PRZEKAZYWANIA WYROBU Z OPERACJI NA OPERACJĘ szeregowy – sposób przekazywania materiału odbywa się całą serią, tzn. operacja kolejna może rozpocząć

się po zakończeniu poprzedniej na całej serii. Zachowana ciągłość pracy na stanowisku, równoległy – przekazywanie materiałów odbywa się partiami produkcyjnymi; następna operacja może się

rozpocząć po zakończeniu poprzedniej na pakiecie; nie musi być zachowana ciągłość pracy na stanowisku, szeregowo-równoległy – musi być zachowana ciągłość pracy na stanowisku, sposób przekazywania

pakietami.

1) ti > tj – moment zakończenia operacji dłuższej (poprzedniej) jest momentem rozpoczęcia ostatniego pakietu operacji krótszej

2) ti < tj – przejście z operacji krótszej na dłuższą następuje po pierwszym pakiecie operacji krótszej

3) ti = tj obojętnie, którą zasadę wybierzemy

Charakterystyka przebiegów:szeregowy szeregowo-równoległy równoległy

sposób przekazywania seria pakiet pakietciągłość na stanowisku TAK TAK NIE

cykl produkcyjny najdłuższy najkrótszy pośredni

Normatywy przebiegu produkcji:- typ produkcji,- cykl produkcyjny,- wielkość serii produkcyjnej,- wielkość zapasów produkcyjnych w toku.

TYP PRODUKCJI – odpowiada za stanowiska w organizacji pracy i sposób organizacji w pracy na stanowiskach roboczych.f – wskaźnik przezbrojeń

do jednego stanowiska roboczego, czyli:

W zależności od parametru f wyróżniamy:- gdy f=1lub f=2 masowy typ produkcji,- gdy f>30 jednostkowy typ produkcji,- gdy 2<f<30 seryjny typ produkcji: 2<f<10 – wielkoseryjny, 10<f<20 – średnioseryjny, 20<f<30 - małoseryjny.

t

itp itp itp

jtp jtpjtpi

j

t

itp itp itp

jtp jtpjtpi

j

Pozostałe kryteria:- czas zajętości maszyny danej detalooperacji: tij

- współczynnik obciążenia maszyn i urządzeń daną detalooperacją: ηij

- liczba detali wykonywanych na danym stanowisku: Lij

Struktura produkcyjna:Kryteria:

1. technologiczne – takie same lub podobne maszyny, wykonujące taką samą lub podobną operację na takich samych lub podobnych wyrobach; f –wysoki, struktura technologiczna – jednostkowe.

2. przedmiotowe – tworzymy komórki organizacyjne do produkcji danego wyrobu lub przedmiotu, różne maszyny wykonujące kolejna operacje technologiczne na takich samych lub podobnych wyrobach; technologia masowa – wielkoseryjna, małoseryjna.

3. mieszane – przedmiotowe + technologiczne, lub na odwrót; mają tendencję do dążenia do struktur przedmiotowych.

4. grupa kryteriów wynikająca z zasad technologii grupowej – prowadzi do struktur przedmiotowych, podobne detale umieszczamy w jednej komórce organizacyjnej.

jednostkowa seryjna masowa

asortyment wyrobów różnorodny, nieustalony, niepowtarzalny

mało stabilny, powtarzalny periodycznie stały

obciążenie stanowisk roboczych zmienne operacje powtarzające się

okresowostanowisko wykonuje

stale 1-2 operacjerodzaje maszyn i urządzeń uniwersalne niektóre maszyny

specjalizowanewszystkie maszyny

specjalizowanesposób przebiegu materiału szeregowy szeregowo-równoległy równoległy

zakres prac przygotowujących produkcję

małym ograniczony

WIELKOŚĆ SERII PRODUKCYJNEJSeria: – zadysponowana do produkcji liczba wyrobów określonego wzoru- - prototypu konstrukcyjnego wykonywana na tej samej dokumentacji, – liczba wyrobów, która jest jednorazowa uruchomiona w systemie produkcyjnym, wykonywana bez przerwy na realizację innych produkcji przy jednoczesnym nakładzie czasu przygotowawczo – zakończeniowego,

Grupy optymalizacji serii:

1) metod organizacyjnych na podstawie doświadczeń - wskaźnik udziału czasu , n- liczba serii;

27<q<157 (27 – produkcja seryjna i masowa), 157- produkcja jednostkowa).

2) metody kosztowe – metoda wynikająca z przepływu strumieni informacji organizacji – minimalizacja jednostkowych kosztów wytwarzania (koszty tsałem przygotowania produkcji, zamrożenia kapitału).

1. krok: wyliczenie optymalnej wielkości serii dla przyjętego kryterium,

n

koszty

ks

nopt

kzkkpp

2. krok: sprawdzamy czy wyliczona wielkość serii jest dogodna organizacji. Określamy tzw. przedział zmienności serii świadomie powiększamy jednostkowe koszty zmienne, ale za to mamy serię dogodną organizacyjnie.

a. Zapasy – struktura zapasów – części wyrobów podzespołów – podzespołów różnym stadium procesu produkcyjnego konieczny dla zapewnienia ciągłości i równomierności procesu produkcyjnego.

Zapasy kosztują. Im niższy stopień zapasów, tym wyższy poziom zorganizowania danego systemu.

Podsumowanie normatyw:Typ

produkcjiForma organizacji w produkcji

Nieustabilizowana Ustabilizowana

Jednostkowy

Struktura technologiczna – prymitywna Obszary niedostępne,

nieopłacalne

Seryjny Obszary niedostępne, nieopłacalne

Struktury przedmiotowe

Masowy Linia produkcyjna, najbardziej rozwinięte

Brak synchronizacji