ZAMKI, DWORY I PAŁACE MAZOWSZA

Autor Paweł Ponichtera

ZAMKI, PAŁACE I DWORY NA MAZOWSZU:1. ZAMEK W CIECHANOWIE2. ZAMEK W CZERSKU3. ZAMEK W PUŁTUSKU4. ZAMEK W IŁŻY5. PAŁAC W STERDYNI6. PAŁAC W WILANOWIE7. DWÓR W ŻELAZOWEJ WOLI8. PAŁAC W TERESINIE9. PAŁAC W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH10. DWÓR W SUCHEJ 11. JAWOROWY DWÓR W TRĘBKACH NOWYCH

ZAMEK W CIECHANOWIEZamek w Ciechanowie leży 90 km na północ od Warszawy. Forma zamku – prostokąt o wymiarach 48 x 57 m – z jednym budynkiem przy bramie południowej (dla załogi), dwóch wieżach od strony wjazdu i olbrzymim, pustym dziedzińcem przypominała wczesnośredniowieczne zamki z Bliskiego Wschodu – zamki bizantyjskie. Zamek służył do schronienia ludności miasta, wraz z najcenniejszym dobytkiem w okresie zagrożenia przez wroga. Jedyną drogą do zamku, od strony miasta, przez bagniste rozlewiska rzeki Łydyni był drewniany most, o długości prawie 300 m., łatwy do demontażu.

ZAMEK W CZERSKU

Czersk, obecnie urokliwa, otoczona sadami wieś na wysokiej wiślanej skarpie, niegdyś był stolicą Ziemi Czerskiej i siedzibą książąt mazowieckich, potem własnością królów polskich. Do dziś trzy wyniosłe zamkowe wieże górujące nad okolicą świadczą o wspaniałej historii Mazowsza. Ludzie osiedlali się w tej okolicy już przed dwoma tysiącami lat. Średniowieczny, gotycki zamek w Czersku wybudowany został przez księcia Janusza I Starszego na przełomie XIV i XV wieku na miejscu wcześniejszego grodu. Chociaż w ciągu wieków został mocno zniszczony, to jego gotyckie baszty i mury nadal przyciągają miłośników historii. Wspaniałe widoki na pradolinę Wisły, przestrzeń i cisza zachęcają do odpoczynku.

ZAMEK W PUŁTUSKUZamek uległ poważnym zniszczeniom podczas potopu w połowie XVII wieku, gdy trwały walki o niego pomiędzy wojskami Stefana Czarneckiego i Szwedami. Kolejne zniszczenia przyniosła druga wojna północna, podczas której w 1703 roku zamek zajęły wojska szwedzkie. Zamek odbudowano w stylu barokowym, budując także w tym stylu kaplicę zamkową.  W czasie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne nadbudowały o jedno piętro skrzydło wschodnie. Podczas walk w zimie 1945 roku zamek spłonął. W1989, po trwającej 15 lat odbudowie w trakcie której wybudowano na zamku wieżę, przeznaczony został na "Dom Polonii".

ZAMEK W IŁŻY

Zniszczony przez wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie Jerzego Rakoczego w czasach Potopu. Odbudowany w XVII wieku i po pożarze opuszczony pod koniec wieku XVIII. Najstarszą budowlą powstałą na zamku jest okrągła wieża (stołp) powstała najpóźniej w 1 poł. XIV wieku oraz budynek od północy, który w drugim etapie budowy uzupełniono o ciąg murów obronnych wraz z bramą od zachodu. Współcześnie zamek jest w stanie zabezpieczonej, udostępnionej do zwiedzania ruiny. Na terenie zamku regularnie odbywają się imprezy historyczne jak np. turnieje rycerskie. Na wieży umieszczono ochronny dach w kształcie przeźroczystego parasola, który zabezpiecza budowlę przed opadami atmosferycznymi, pomimo swojej wątpliwej wartości estetycznej. Nocą wieża jest oświetlona reflektorami umieszczonymi u jej podnóża.

PAŁAC W STERDYNI

Pałac usytuowany jest w urokliwej miejscowości Sterdyń ok. 100 km od Warszawy i Białegostoku, w czystej ekologicznie okolicy w sąsiedztwie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i malowniczego Starorzecza Bugu. Na kompleks otoczony 12 hektarowym parkiem w stylu angielskim składa się Pałac, dwie stylowe oficyny oraz staropolski Spichlerz

PAŁAC W WILANOWIE

Pałac wraz z otaczającym parkiem oraz zabudowaniami zachował niezmienioną formę architektoniczną, walory historyczne i artystyczne mimo zaborów, wojen i okupacji. Zespół pałacowo-parkowy w Wilanowie jest również miejscem wydarzeń kulturalnych, koncertów i spotkań. Do najbardziej znanych imprez należą: Letnie Koncerty Królewskie w Ogrodzie Różanym oraz Międzynarodowa Letnia Akademia Muzyki Dawnej. Pałac w Wilanowie został zbudowany podobnie jak pałac w Wersalu w pobliżu Paryżu

DWÓR W ŻELAZOWEJ WOLIDom Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli koło Sochaczewa – obecnie muzeum biograficzne, w skład którego wchodzi dworek oraz 7-hektarowy park krajobrazowy nad rzeką Utratą. Dwór wraz z parkiem jest oddziałem Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie zarządzanego przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1579 z akt grodzkich, gdzie jako właścicieli Żelazowej Woli wymieniono Mikołaja i Piotra Żelazów. Dzisiejszy dworek w Żelazowej Woli zbudowany został około 1800 jako lewa oficyna dworu Kacpra i Ludwiki Skarbków. Oficyna ta, zamieszkana przez Chopinów po ślubie w1806, była niedużym budynkiem murowanym, o wysokim i stromym dachu, z dużymi oknami, dwiema facjatkami w dachu, bez ganków.

PAŁAC W TERESINIE

Pałac w Teresinie jest położony w rozległym zabytkowym parku i należy do najciekawszych i najpiękniejszych rezydencji ziemiańskich w Polsce. W 1993 r. właścicielem pałacu i otaczającego go parku został Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Teresin położony jest na ziemiach, które do XVI wieku należały do książąt mazowieckich. Po śmierci ostatniego z nich zostały włączone w skład Korony Polskiej. Rozkwit gospodarczy tego regionu nastąpił w pierwszej połowie XIX wieku, kiedy to w Szymanowie założono cukrownię. Pałac  jest budynkiem założonym na rzucie wydłużonego prostokąta, o bardzo zróżnicowanej bryle. Rolę optycznej dominanty pełnią dwie trójkondygnacyjne wieże, wtopione w elewację boczną i nakryte barokowymi hełmami.

PAŁAC W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICHPoczątki dzisiejszego Pałacu na Wyspie sięgają końca XVII w. Na polecenie księcia Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, jednego z największych polityków, pisarzy i filozofów tych czasów, wybudowana została Łaźnia.

W 1764 roku Stanisław August, szukając miejsca na swą letnią królewską rezydencję, zakupił Łaźnię wraz z Ujazdowem. Za sprawą architektów - pochodzącego z Włoch Domenico Merliniego i urodzonego w Dreźnie Jana Chrystiana Kamsetzera - król przekształcił barokowy pawilon Łaźni w klasycystyczny Pałac na Wyspie. Wzorowany na włoskich rozwiązaniach, jak Villa Borghese. Pałac na Wyspie miał symbolizować marzenie króla o państwie idealnym, nowoczesnym i suwerennym.

DWÓR W SUCHEJ

Modrzewiowy dwór w Suchej został wzniesiony w 1743 r. Inicjatorem jego budowy był Ignacy Cieszkowski. Powstał wówczas barokowy budynek parterowy z narożnymi alkierzami i wysokim dachem. Wewnętrzny podział dworu uległ zmianom w XIX i XX wieku. Podczas prac remontowych w bocznych gabinetach odkryto na drewnianych stropach bogatą ornamentykę.Modrzewiowy dwór w Suchej w 1787 r. odwiedził król Stanisław August Poniatowski. 27 lat później we dworze urodził się hrabia August Cieszkowski – filozof, ekonomista, działacz społeczny i polityczny, główny przedstawiciel tzw. filozofii narodowej. Przyjaźnił się m.in. z Zygmuntem Krasińskim, na którego wywarł silny wpływ swymi poglądami.

JAWOROWY DWÓR W TRĘBKACH NOWYCH

Dwór został zbudowany w pierwszej połowie XVIII wieku w klasycystycznym stylu szlacheckich dworków polskich przez rodzinę Jaworskich pieczętujących się herbem Oksza, gdzie na czerwonej tarczy widnieje biały topór.W okresie XIX-wiecznych powstań narodowych rodzina Jaworskich, jak większość patriotycznych rodów szlacheckich, brała w nich czynny udział. Kilku członków rodu poległo w walkach o niepodległość. Niektórzy z nich – w celu uniknięcia prześladowań ze strony zaborcy rosyjskiego – wyemigrowali.