W  204 roku p.n.e. sytuacja Kartaginy w W  204 roku p.n.e. sytuacja Kartaginy w II wojnie punickiejII wojnie punickiej była była już bardzo ciężka. Utracono Hiszpanię, a Masynissa przeszedł na już bardzo ciężka. Utracono Hiszpanię, a Masynissa przeszedł na stronę Rzymian po tym jak Kartagińczycy zdradzili go, popierając stronę Rzymian po tym jak Kartagińczycy zdradzili go, popierając jego rywala Syfaksa, którego uczynili władcą Numidii. Hannibal jego rywala Syfaksa, którego uczynili władcą Numidii. Hannibal przebywał ciągle w Italii, ale już nie jako triumfujący zdobywca. przebywał ciągle w Italii, ale już nie jako triumfujący zdobywca. Rzymianie zaś dalej unikali bezpośredniego starcia z nim, prowadząc Rzymianie zaś dalej unikali bezpośredniego starcia z nim, prowadząc działania na innych frontach. W tym roku podjęli niezwykle śmiały działania na innych frontach. W tym roku podjęli niezwykle śmiały krok, bowiem senat przystał na plan krok, bowiem senat przystał na plan Publiusza Korneliusza Publiusza Korneliusza ScypionaScypiona, który chciał uderzyć na sama Kartaginę. Wkrótce na , który chciał uderzyć na sama Kartaginę. Wkrótce na czele dużej armii rzymski wódz wylądował na afrykańskim wybrzeżu. czele dużej armii rzymski wódz wylądował na afrykańskim wybrzeżu.

Na wieść o obecności armii rzymskiej w Kartaginie, Hannibal Na wieść o obecności armii rzymskiej w Kartaginie, Hannibal wylądował w Leptis Minor (obecnie Lemta nad Małą Syrtą) daleko od wylądował w Leptis Minor (obecnie Lemta nad Małą Syrtą) daleko od Scypiona i stolicy państwa punickiego. W celu zgromadzenia nowego Scypiona i stolicy państwa punickiego. W celu zgromadzenia nowego wojska zaciągał najemników oraz szukał sprzymierzeńców. Senat wojska zaciągał najemników oraz szukał sprzymierzeńców. Senat rzymski zdając sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji Kartaginy, rzymski zdając sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji Kartaginy, postawił twarde warunki pokoju, które Kartagińczycy odrzucili. postawił twarde warunki pokoju, które Kartagińczycy odrzucili. Scypion na wieść o odmowie Kartaginy poprowadził armię ze swego Scypion na wieść o odmowie Kartaginy poprowadził armię ze swego obozu obozu Castra CorneliaCastra Cornelia (na wybrzeżu) w urodzajną dolinę rzeki (na wybrzeżu) w urodzajną dolinę rzeki Bagrades, bezlitośnie łupiąc punickie ziemie. W ten sposób pragnął Bagrades, bezlitośnie łupiąc punickie ziemie. W ten sposób pragnął jak najszybciej skłonić Punijczyków do walnej bitwy. Hannibal jak najszybciej skłonić Punijczyków do walnej bitwy. Hannibal namawiany przez władze Kartaginy ruszył z wojskiem z Adrymes namawiany przez władze Kartaginy ruszył z wojskiem z Adrymes (obecnie Sousse) i rozbił obóz pod Zamą. (obecnie Sousse) i rozbił obóz pod Zamą.

Armia rzymskaArmia rzymska wraz ze wszelkimi posiłkami liczyła 29.000 piechurów oraz wraz ze wszelkimi posiłkami liczyła 29.000 piechurów oraz 6100 konnych żołnierzy. Sam Scypion na początku miał pod komendą 23.000 6100 konnych żołnierzy. Sam Scypion na początku miał pod komendą 23.000

znakomitej piechoty oraz 1500 jazdy rzymskiej i italskiej. Masynissa znakomitej piechoty oraz 1500 jazdy rzymskiej i italskiej. Masynissa przyprowadził ze sobą 6.000 piechurów oraz 4.000 jazdy. Swoje posiłki przyprowadził ze sobą 6.000 piechurów oraz 4.000 jazdy. Swoje posiłki

przyprowadził także numidyjski "kaida" Dakamas. przyprowadził także numidyjski "kaida" Dakamas.

Armia kartagińskaArmia kartagińska składała się praktycznie z trzech różnych armii, składała się praktycznie z trzech różnych armii, nieznających się nawzajem i niepotrafiących dobrze współdziałać. Pierwsza nieznających się nawzajem i niepotrafiących dobrze współdziałać. Pierwsza

armia to Celtowie i Ligurowie Magona, druga - wojsko afrykańskie, czyli armia to Celtowie i Ligurowie Magona, druga - wojsko afrykańskie, czyli Libijczycy i obywatele Kartaginy, trzecia - weterani Barkidy z Italii. Tak więc Libijczycy i obywatele Kartaginy, trzecia - weterani Barkidy z Italii. Tak więc Hannibal zgromadził 36.000 piechurów oraz 4.000 jazdy, która w połowie Hannibal zgromadził 36.000 piechurów oraz 4.000 jazdy, która w połowie

uzupełniona została przez numidyjskiego dynastę, Tychajosa. Armię Hannibala uzupełniona została przez numidyjskiego dynastę, Tychajosa. Armię Hannibala

uzupełniały nie wyćwiczone i płochliwe słonie bojowe w liczbie 80.uzupełniały nie wyćwiczone i płochliwe słonie bojowe w liczbie 80.

SCYPIONSCYPION

HANNIBALHANNIBAL

Ustawienie wojsk Ustawienie wojsk Scypion uformował swe wojska w trzech tradycyjnych szykach: Scypion uformował swe wojska w trzech tradycyjnych szykach:

nazywane kolejno hastati, principes i triarii. Oddziały ustawione nazywane kolejno hastati, principes i triarii. Oddziały ustawione były w formie prostokątów z odstępami między nimi, tak aby były w formie prostokątów z odstępami między nimi, tak aby umożliwić ruch poszczególnych formacji, a także z myślą o umożliwić ruch poszczególnych formacji, a także z myślą o słoniach bojowych, które Hannibal zamierzał użyć w starciu. słoniach bojowych, które Hannibal zamierzał użyć w starciu.

Scypion na lewym skrzydle ustawił swoją jazdę,Scypion na lewym skrzydle ustawił swoją jazdę, prawe skrzydło zajęła jazda numidyjska pod wodzą Masynissy. prawe skrzydło zajęła jazda numidyjska pod wodzą Masynissy. Cała armia z lotu ptaka wyglądała jak szachownica. Cała armia z lotu ptaka wyglądała jak szachownica. Hannibal również ustawił żołnierzy w trzech liniach.Hannibal również ustawił żołnierzy w trzech liniach. Pierwszą tworzyli najemnicy z różnych stron świata.Pierwszą tworzyli najemnicy z różnych stron świata. Drugą tworzyły autochtoniczne Drugą tworzyły autochtoniczne oddziały kartagińskie i afrykańskie, oddziały kartagińskie i afrykańskie, niedoświadczone w boju.niedoświadczone w boju. Na tyłach ustawił zaufanych weteranów Na tyłach ustawił zaufanych weteranów z kampanii w Italii.z kampanii w Italii. Na przedzie natomiast miejsce zajęły Na przedzie natomiast miejsce zajęły słonie bojowe, skrzydła obsadziła konnica.słonie bojowe, skrzydła obsadziła konnica.

Szarża słoni Szarża słoni Po wstępnych potyczkach między konnymi właściwa bitwa rozpoczęła Po wstępnych potyczkach między konnymi właściwa bitwa rozpoczęła

się szarżą słoni kartagińskich. Miały one za zadanie wystraszyć wroga się szarżą słoni kartagińskich. Miały one za zadanie wystraszyć wroga (szczególnie jazdę). Scypion rozkazał swym wojskom hałasować, co (szczególnie jazdę). Scypion rozkazał swym wojskom hałasować, co miało na celu spłoszyć atakujące zwierzęta. Sposób okazał się miało na celu spłoszyć atakujące zwierzęta. Sposób okazał się skuteczny - część słoni nie wyrządziła większej krzywdy Rzymianom, skuteczny - część słoni nie wyrządziła większej krzywdy Rzymianom, przebiegając, zgodnie z przewidywaniami Scypiona, przez przerwy przebiegając, zgodnie z przewidywaniami Scypiona, przez przerwy między ich szykami. Niektóre ze spłoszonych zwierząt ruszyły w między ich szykami. Niektóre ze spłoszonych zwierząt ruszyły w kierunku własnych wojsk.kierunku własnych wojsk.

Starcie armiiStarcie armii Bezpośrednio po nieudanym ataku słoni Hannibala, Scypion wysłał do Bezpośrednio po nieudanym ataku słoni Hannibala, Scypion wysłał do

przodu swą konnicę, która pokonała konnicę kartagińską. Tymczasem przodu swą konnicę, która pokonała konnicę kartagińską. Tymczasem starła się piechota obu armii. Po załamaniu się pierwszej linii starła się piechota obu armii. Po załamaniu się pierwszej linii kartagińskiej wśród wojsk Hannibala zapanował zamęt. Wycofująca kartagińskiej wśród wojsk Hannibala zapanował zamęt. Wycofująca się pierwsza linia próbowała się przedrzeć przez ustawionych w się pierwsza linia próbowała się przedrzeć przez ustawionych w ścisłym, gotowym do walki szyku żołnierzom z linii drugiej. Doszło do ścisłym, gotowym do walki szyku żołnierzom z linii drugiej. Doszło do tego, że pierwsza linia dla ratowania życia zaczęła walczyć z drugą. tego, że pierwsza linia dla ratowania życia zaczęła walczyć z drugą. Hannibalowi pozostawała jeszcze doświadczona piechota, dzięki Hannibalowi pozostawała jeszcze doświadczona piechota, dzięki której nieco uspokoił sytuację.której nieco uspokoił sytuację.

Kiedy impet natarcia Rzymian osłabł Scypion zmienił szyk, druga i Kiedy impet natarcia Rzymian osłabł Scypion zmienił szyk, druga i trzecia linia przeszły na skrzydła w celu oskrzydlenia Kartagińczyków. trzecia linia przeszły na skrzydła w celu oskrzydlenia Kartagińczyków. Jednocześnie po uporaniu się z wrogą jazdą, konnica rzymska i Jednocześnie po uporaniu się z wrogą jazdą, konnica rzymska i numidyjska uderzyła na tyły wojsk Hannibala, biorąc je z dwóch stron. numidyjska uderzyła na tyły wojsk Hannibala, biorąc je z dwóch stron. Starcie dla Kartaginy było przegrane a Hannibal uciekł z pola bitwy. Starcie dla Kartaginy było przegrane a Hannibal uciekł z pola bitwy.

Atak słoni Hannibala Atak słoni Hannibala

Kartagina po przegranej bitwie nie była już w stanie dłużej prowadzić Kartagina po przegranej bitwie nie była już w stanie dłużej prowadzić wojny. W 201 roku p.n.e. podpisano pokój, na mocy którego Kartagińczycy wojny. W 201 roku p.n.e. podpisano pokój, na mocy którego Kartagińczycy mogli zatrzymać tylko swoje posiadłości w Afryce. Nie mogli prowadzić mogli zatrzymać tylko swoje posiadłości w Afryce. Nie mogli prowadzić wojen bez zgody Rzymu, a ponadto zmuszeni zostali do zapłacenia wojen bez zgody Rzymu, a ponadto zmuszeni zostali do zapłacenia gigantycznej kontrybucji 10 tysięcy talentów srebra w ciągu 50 lat oraz gigantycznej kontrybucji 10 tysięcy talentów srebra w ciągu 50 lat oraz musieli wydać Rzymowi cała swoją flotę z wyjątkiem 10 okrętów musieli wydać Rzymowi cała swoją flotę z wyjątkiem 10 okrętów strażniczych i dać zakładników jako rękojmię wypełnienia wynikających z strażniczych i dać zakładników jako rękojmię wypełnienia wynikających z traktatu warunków. Poczynań Kartaginy w Afryce miał pilnować Masynissa traktatu warunków. Poczynań Kartaginy w Afryce miał pilnować Masynissa król Numidii, który wspomagał Scypiona w bitwie pod Zamą. król Numidii, który wspomagał Scypiona w bitwie pod Zamą.

Przegrana pod Zamą oznaczała koniec silnego państwa kartagińskiego. Przegrana pod Zamą oznaczała koniec silnego państwa kartagińskiego. Dzięki zreformowaniu armii rzymskiej przez Scypiona stała się ona od Dzięki zreformowaniu armii rzymskiej przez Scypiona stała się ona od tamtego momentu niemal nie do pokonania. Rzym stał się największą tamtego momentu niemal nie do pokonania. Rzym stał się największą potęgą basenu Morza Śródziemnego, a nie mając godnych konkurentów potęgą basenu Morza Śródziemnego, a nie mając godnych konkurentów rozpoczął ekspansję, by stać się w przyszłości wielkim Imperium rozpoczął ekspansję, by stać się w przyszłości wielkim Imperium Rzymskim. Rzymskim.