WOJNA POLSKO-BOLSZEWIC

KA I BITWA

WARSZAWSKA

W DNIACH 13-15 SIERPNIA 1920 R. NA PRZEDPOLACH WARSZAWY ROZEGRAŁA SIĘ

DECYDUJĄCA BITWA WOJNY POLSKO-BOLSZEWICKIEJ, OKREŚLANA

MIANEM "CUDU NAD WISŁĄ" I UZNAWANA ZA 18. PRZEŁOMOWĄ BITWĘ W

HISTORII ŚWIATA. ZDECYDOWAŁA O ZACHOWANIU PRZEZ POLSKĘ

NIEPODLEGŁOŚCI I URATOWANIU EUROPY PRZED BOLSZEWIZMEM.

Geneza i początek wojny polsko-bolszewickiej

Wojna polsko-bolszewicka rozpoczęła się krótko po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Będąca początkiem wojny Operacja "Wisła"

rozpoczęta została z rozkazu Lenina już 18 listopada 1918 roku.Pokonanie Polski było dla Lenina celem taktycznym - głównym było

udzielenie pomocy komunistom, którzy w tym samym okresie próbowali rozpocząć rewolucję w Niemczech i w krajach powstałych z rozpadu

Austro-Węgier.

PRZYCZYNY WOJNY

1. Rosja zamierzała podbić całą ówczesną Europę i przekształcić państwa europejskie w swoje republiki, narzucając im swoją doktrynę.2. Według Lenina przyczyną wybuchu tej wojny była niechęć pomiędzy

Polakami a Rosjanami.3. Rosja zarzucała Polsce wywyższanie się oraz zdradę słowiańszczyzny.

4. Polacy uważali Rosję za naród barbarzyński, pozbawiony humanitaryzmu i opanowany przez zabobon i ciemnotę.

5. Główną przyczyną wybuchu wojny był jednak narastający spór o właściwy przebieg granicy Polsko-Radzieckiej

Granica wschodnia została ukształtowana przede wszystkim w wyniku działań militarnych. Zmagania o jej przebieg były nie tylko sporem o przynależność terytorialną niektórych obszarów, ale były również walką o „być albo nie być” państwa polskiego. II RP stanowiła dla

bolszewików zaporę w szerzeniu ogólnoświatowej rewolucji proletariackiej. Gdyby Polska przegrała z Rosją Radziecką,

najprawdopodobniej zostałaby przez nią wchłonięta i stałaby się jedną z republik.

Walka o wschodnią granicę II Rzeczypospolitej

PRZEBIEG WOJEN O GRANICĘ WSCHODNIĄ W SKRÓCIE :

1.Koncepcje granicy wschodniej

2.Konflikt polsko-ukraiński

3.Wyprawa kijowska

4.Ofensywa bolszewików

5.Bitwa warszawska

6.Pokój ryski

Koncepcja inkorporacyjna, której twórcą był Roman

Dmowski zakładała na wschodzie wcielenie do

Polski obszarów aż po rzekę Berezynę. Ludność

białoruska i ukraińska miała zostać poddana

przymusowej polonizacji. Ta koncepcja zakładała

stworzenie jednolitego pod względem

narodowościowym państwa polskiego.

Koncepcja federacyjna, której twórcą był Józef

Piłsudski zakładała połączenie Polski (w ramach

federacji – państwa składającego się z odrębnych części

posiadających dużą autonomię) z Ukrainą,

Białorusią, Litwą i Łotwą. Te państwa miały stworzyć

blok graniczący z Rosją, tak, by zabezpieczyć się przed jej

imperialistycznymi zapędami.

Wojna polsko-ukraińska 1918-1919 Konflikt rozpoczął się we Lwowie w nocy z 31 października na 1 listopada 1918 roku. W ciągu

kilku dni oddziały ukraińskie opanowały miasto.Strona ukraińska traktowała Lwów jako punkt wyjścia do zajęcia całej zachodniej Galicji, a w

szerszym planie miał to być początek niepodległego bytu ukraińskiego, proklamowanego zresztą w połowie października pod nazwą Zachodnioukraińska Republika Ludowa.

Walki o Lwów trwały trzy tygodnie. Zaskoczona strona polska znajdowała się w odwrocie. Świeżo rekonstruowana państwowość polska nie miała w zasadzie żadnych oddziałów, ani

władzy w tym rejonie. Polacy zamieszkujący Lwów zaczęli spontanicznie się mobilizować. Wiele młodzieży postanowiło, że będzie bronić swojego miasta. W ciągu tygodnia pod polskie

sztandary zgłosiło się około tysiąca uczniów szkół średnich, których udział w walkach przeszedł do legendy narodowej. Nazwano ich Orlętami Lwowskimi. Udało im się odbić część

Lwowa z rąk ukraińskich.

„Orlęta lwowskie”, Wojciech Kossak

Zwycięski pochód gen. Hallera

Po krótkim rozejmie, wymuszonym mediacją państw ententy, działania wojenne zostały wznowione na wiosnę 1919 roku.

Za sprawą powrotu z Francji Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera wyraźną przewagę osiągnęła strona polska.

Decydująca ofensywa polska rozpoczęła się 15 maja 1919 roku. Po przełamaniu frontu pod Jazłowcem oddziały

ukraińskie zostały zmuszone do wycofania się za Zbrucz, na teren Ukraińskiej Republiki Ludowej.

W listopadzie 1919 roku państwa ententy przyznały Polsce mandat nad Galicją Wschodnią na okres 25 lat, który kilka lat

później zamieniono na pełnoprawną obecność na tym terenie. Wojna w Galicji trwała 8 miesięcy i kosztowała stronę

ukraińską 15 tysięcy zabitych. Poległo 10 tysięcy Polaków.

Wyprawa KijowskaWiosną 1919 r. wojska polskie ruszyły na wschód, by zająć

tereny opuszczane przez oddziały niemieckie. Józef Piłsudski zawarł sojusz z przywódcą Ukraińskiej

Republiki Ludowej, atamanem Symonem Petlurą, w którym URL uznała prawa Polski do Galicji Wschodniej. W zamian

Polska uznała niepodległość na pozostałych ziemiach ukraińskich.

Wojska polskie i ukraińskie przystąpiły do ofensywy przeciwko wojskom bolszewickim i w maju 1920 r.

zajęły Kijów

Plan operacji kijowskiej na polecenie Naczelnika Państwa Piłsudskiego przygotowali Julian Stachiewicz, Bolesław Wieniawa-Długoszowski i Stanisław Radziwiłł (adiutant

Piłsudskiego).W ataku brało udział 60 tys. żołnierzy WP i 4 tys. żołnierzy

Armii Czynnej URL.

J.Piłsudski i S.Petlura w oknach pociągu stojącego Winnicy podczas wyprawy kijowskiej wojsk

polskich i ukraińskich

Wyprawa kijowska(1920)

Ofensywa bolszewików latem 1920 roku

W lipcu 1920 roku na etniczne ziemie polskie uderzyły dwie armie bolszewickie. Z kierunku Ukrainy atakowała Armia Konna pod

dowództwem Siemiona Budionnego, a z Białorusi wojska dowodzone przez Michaiła Tuchaczewskiego. Wojska bolszewickie dotarły aż pod

Włocławek i Toruń. Nad zdobytym państwem polskim władzę miał objąć Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, na czele którego

stanęli Feliks Dzierżyński i Julian Marchlewski. Założenie Komitetu świadczyło o ogromnej pewności bolszewików co do rezultatu wojny.

Zagrożenie tak długo wyczekiwanej i wywalczonej ogromnym poświęceniem Polaków niepodległości spowodowało powołanie Rady Obrony Państwa, na czele z Józefem Piłsudskim.

Po dymisji rządu (doszło do niej po nieudanych negocjacjach z aliantami w miejscowości Spa) powołano Rząd Obrony Narodowej, któremu przewodził ludowiec Wincenty Witos.

Polacy zorganizowali swoje siły przeciw bolszewikom, każdy gotowy był walczyć.

Plakat ten wzywał do nieustępliwej obrony kraju słowami Roty: „Twierdzą

nam będzie każdy próg”. Na ilustracji przedstawiono

umundurowanych żołnierzy, jak i cywilów

wspólnie broniących zagrożonej ojczyzny.

Bitwa Warszawska rozegrana została zgodnie z planem operacyjnym, który na podstawie ogólnej koncepcji Józefa Piłsudskiego opracowali szef sztabu

generalnego gen. Płk Tadeusz Rozwadowski, Tadeusz Piskor i kpt. Bronisław Regulski.

W czasie polskich przygotowań do ostatecznego rozstrzygnięcia bolszewicy zbliżali się do Warszawy. Sądzili, że podda się ona w ciągu kilku godzin. Stolicę miały

bezpośrednio atakować trzy armie: III, XV i XVI, natomiast IV Armia wraz z konnym korpusem Gaj-Chana maszerowała na Włocławek i Toruń z zamiarem przejścia Wisły

na Kujawach, powrotu na południe i wzięcia stolicy w kleszcze od zachodu.

Najważniejszym momentem wojny była Bitwa Warszawska

Bitwa rozpoczęła się 13 sierpnia walką o przedpole stolicy, m.in. o Radzymin, który kilkanaście razy przechodził z rąk do rąk. Ostatecznie polscy żołnierze, za

cenę wielkich strat, utrzymali Radzymin i inne miejscowości, odrzucając nieprzyjaciela daleko od swoich pozycji. Jednym z ważnych fragmentów Bitwy Warszawskiej było zdobycie 15 sierpnia przez kaliski 203. Pułk Ułanów sztabu 4.

armii sowieckiej w Ciechanowie, a wraz z nim - kancelarii armii, magazynów i jednej z dwóch radiostacji, służących bolszewikom do utrzymywania łączności

z dowództwem w Mińsku. Faza obronna Bitwy Warszawskiej trwała do 16 sierpnia, kiedy to, dzięki działaniom marszałka Piłsudskiego, nastąpił przełom.

Dowodzona przez niego tzw. grupa manewrowa, w skład której wchodziło pięć dywizji piechoty i brygada kawalerii, przełamała obronę bolszewicką w rejonie

Kocka i Cycowa, a następnie zaatakowała tyły wojsk bolszewickich nacierających na Warszawę. Tuchaczewski musiał wycofać się nad Niemen.

Ostateczną klęskę bolszewicy ponieśli pod Osowcem, Białymstokiem i Kolnem.

W wyniku Bitwy Warszawskiej straty strony polskiej wyniosły: ok. 4,5 tys.

zabitych, 22 tys. rannych i 10 tys. zaginionych.

Straty zadane bolszewikom nie są znane. Przyjmuje się, że ok. 25 tys. żołnierzy Armii Czerwonej poległo

lub było ciężko rannych, 60 tys. trafiło do polskiej niewoli, a 45 tys.

zostało internowanych przez Niemców. Bitwa Warszawska została

uznana za 18. przełomową bitwę w historii świata. Zadecydowała o

zachowaniu niepodległości przez Polskę i zatrzymała

marsz rewolucji bolszewickiej na Europę Zachodnią.

Wojsko Polskie

Jerzy Kossak ,,Cud nad Wisłą’’

Cud, który nie był cudem

Bitwa Warszawska bywa nazywana „cudem nad Wisłą”, jednak określenie to zostało wymyślone, aby pomniejszyć rolę Józefa Piłsudskiego i podważyć jego zasługi. Jeden z politycznych przeciwników Piłsudskiego w artykule prasowym

zasugerował, że wobec nieudolności wodza (Piłsudskiego), tylko cud może uratować Rzeczpospolitą.

Jednak z uwagi na to, że decydująca faza bitwy rozegrała się 15 sierpnia, w święto Wniebowzięcia NMP (popularnie zwanej Matki Boskiej Zielnej),

określeniu temu przypisano zupełnie inne znaczenie – łączono je ze wstawiennictwem Matki Bożej.

Dzisiaj, na pamiątkę „cudu nad Wisłą” 15 sierpnia obchodzimy narodowe Święto Wojska Polskiego.

Najważniejsi dowódcy po stronie polskiej:

Józef Piłsudski

Józef HallerStanisław Szeptycki

Tadeusz Rozwadowski

Edward Śmigły-Rydz

Władysław Sikorski

Najważniejsze postacie po stronie rosyjskiej

Józef Stalin

Lew Trocki Michaił Tuchaczewski

Siemion Budionny

Skutki wojny

Wojna polsko-bolszewicka została zakończona podpisaniem 18 marca 1921 w Rydze traktatu pokojowego, który wytyczył granicę polsko-sowiecką i regulował stosunki

pomiędzy II Rzecząpospolitą a bolszewikami

•granica polsko-sowiecka na mocy postanowień traktatu przebiegała wzdłuż linii II rozbioru z 1793 (z delikatną zmianą na rzecz Polski w postaci części Wołynia i Polesia);

•traktat przewidywał wypłatę Polsce rekompensaty za wkład ziem polskich w budowanie gospodarki rosyjskiej w okresie rozbiorów (30 mln rubli w złocie);

•zobowiązano stronę rosyjską do zwrotu zagrabionych w czasie zaborów dzieł sztuki i zabytków, m.in. arrasy wawelskie, polskiego insygnium koronacyjnego (Szczerbca) czy

pomnika księcia Józefa Poniatowskiego.

Prezentacje wykonali:Piotr Chlipała

Magda GiemzikOliwia Nowogórska

Wiktoria Hasior