Zagadnienie tożsamości dZieła muZycZnego

według Romana ingaRdena

Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w GdańskuSzkoła Muzyczna II stopnia w Gdańsku-Wrzeszczu

e-mail: anmik3@hotmail.com

AnnA MIkolon

Słowa kluczoweutwór muzyczny

tożsamość

intencjonalność

interpretacja

czas muzyczny

Motto:Prawda i s t n i e j e,n i e w s z y s t k o jest dozwolone!

Henryk neuhaus1

W przedstawionym czytelnikowi tekście staram się przypomnieć koncepcję dzieła muzycznego wybitnego polskiego filozofa ro-mana ingardena. znajomość tej teorii może okazać się cenna w pracy muzyka-wykonawcy i pedagoga. Bardzo interesująca jest zbieżność omawianej teorii z poglądami znakomitego pianisty-pedagoga Henryka neuhausa, który wpajał swym uczniom, że: „wykonanie tylko wtedy może być dobre i artystyczne, gdy wszystkie niezwykle różnorodne środki wykonawcze stosować będziemy zgodnie z sensem i treścią utwo-ru, przede wszystkim zaś z jego strukturą formalną – architektoniką, z samą k o m p o z y c j ą, z tym realnym, zorganizowanym materiałem dźwiękowym, który powinniśmy wykonawczo opra-cować.”2 Mimo upływu wielu lat pewne oczywistości i fundamentalne dla sztuki muzycznej pra-wa nie rozpowszechniły się, a wprost przeciwnie – są często podważane. dlatego wydaje się ko-nieczne ich przypomnienie.

1 H. Neuhaus, Sztuka pianistyczna, przekł. A. Taube, PWM, Kraków 1970, s. 268. 2 Op. cit., s. 60.

roman ingarden (1893–1970) – fenomeno-log, uczeń Edmunda Husserla, przed ii wojną światową profesor we lwowie, po wojnie – na uniwersytecie jagiellońskim. Głównym polem jego badań była ontologia, rozumiana jako na-uka o czystych możliwościach. W każdym by-cie możliwym wyróżniał:

• materię,

• formę,

• sposób istnienia. W ontologii egzystencjalnej oddzielał:

• sposoby istnienia,

• momenty bytowe.

W ontologii formalnej badał formę różnych typów przedmiotów, np. formę przedmiotu in-dywidualnego, idei itp. Podał nową koncepcję idei, wedle której w jej zawartości znajdują się nie tylko składniki stałe – jak sądzono wcze-śniej – lecz także składniki zmienne. analizy ontologiczne były dla niego przygotowaniem do rozstrzygnięcia sporu metafizycznego o sposób istnienia świata realnego. chodziło o to, czy świat jest rzeczywisty i niezależny od świadomości (realizm), czy też ma intencjo-nalny sposób istnienia (jak np. dzieło sztuki), tzn. jest zależny bytowo od świadomości (ide-alizm). r. ingarden skłaniał się ku realizmowi,

esej