ZABURZENIA

ODŻYWIANIA

Prezentuje Państwu

Dorota Werner

ZABURZENIA ODŻYWIANIA

To grupa zaburzeń psychicznych, objawiających się znaczącymi odchyleniami od wzorców normalnego, społecznie jedzenia. W przebiegu zaburzeń jedzenia dochodzi zwykle do - zaburzenia własnego wizerunku ciała, zwykle w postaci przypisywania sobie nadmiernej wagi lub grubej sylwetki przy zupełnie normalnej sylwetce lub znacząco niskiej wadze ciała. Najczęściej rozpoznawanymi zaburzeniami jedzenia są: anoreksja psychiczna, bulimia psychiczna, i tzw. kompulsywne objadanie się.

Czynniki ryzyka zachorowania na zaburzenia odżywiania:

1.Czynniki kulturowe: - Ideał szczupłej sylwetki, -Społeczne oczekiwania atrakcyjności formułowane wobec kobiet, - Wpływ mediów, -Różnorodność oczekiwań dotyczących odgrywanych ról, jako źródło konfliktów wewnętrznych, a kontrola wagi ciała jako jedyny czynnik stabilizujący.

2.Czynniki rodzinne:

- Przecenianie społecznych oczekiwań, - Występowanie zaburzeń jedzenia w rodzinie, - Choroby afektywne, uzależnienia, - Zaburzenia relacji rodzinnych utrudniających osiągniecie autonomii w okresie dorastania, - Sztywność relacji wewnątrz rodziny, brak rozwiązywania konfliktów, nadmierne wiązanie, nadopiekuńczość, trudności w relacji małżeńskiej rodziców, nieprawidłowości w postawach rodzicielskich np. anorexia- dominująca matka i wycofujący się z relacji i odpowiedzialności ojciec.

3. Czynniki indywidualne: -Zaburzony obraz siebie, - Niska samoocena, - Niepewność własnej atrakcyjności, - Trudności w autonomicznym funkcjonowaniu, - Silna potrzeba osiągnięć, - Perfekcjonizm, solidność, pilność, obowiązkowość, - Nadmierne poczucie odpowiedzialności, - Sztywne schematy funkcjonowania, -Wysoki poziom aspiracji, niezależnie od realnych możliwości, - Wysoki poziom tłumionej agresji, - Trudności w kontaktach rówieśniczych,

- Skłonność do podporządkowania się innym, posłuszeństwo, - Zależność emocjonalna od rodziców, mała samodzielność, -Nasilona potrzeba bycia akceptowanym, potwierdzania siebie w oczach innych, -Cechy osobowości: obsesyjno-kompulsywnej, histrionicznej, schizoidalnej, -Podatność na frustrację, -Zależność od otoczenia, -Nadmierna potrzeba aprobaty i akceptacji, -Wcześniejsza otyłość, -Doświadczenie nadużycia seksualnego, -Chroniczna choroba somatyczna, -Zaprzeczenie własnej seksualności, -Niechęć do podjęcia nowych ról społecznych w okresie adolescencji.

4. Czynniki biologiczne:

-Uwarunkowania genetyczne ( zgodność zachorowań u 57% bliźniąt jednojajowych i 12% bliźniąt dwujajowych- posiadanie genu kodującego tzw. białko rozprzęgające UCP odpowiedzialne za zaburzoną przemianę materii w przebiegu anorexii, polimorfizm genu receptora 5-HT2a). -Neuroprzekaźniki i neuromodulatory- nieprawidłowa aktywność serotoninergiczna, noradrenergiczna, dopaminergiczna, -Układ hormonalny- zaburzenia wszystkich trzech osi hormonalnych ( oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa, oś

podwzgórze-przysadka-gonady, oś podwzgórze-przysadka-tarczyca).

Kryteria diagnostyczne anorexia nervsa wg ICD-10 (1998)

1.Zmniejszenie masy ciała, a u dzieci brak przyrostu wagi prowadzące do osiągnięcia masy ciała co najmniej o 15% poniżej oczekiwanej. 2. Postępowanie mające na celu zmniejszenie masy ciała jest narzucone samemu sobie przez unikanie „tuczącego pożywienia”. 3. Samoocenianie się nie jako osoby otyłej, występowanie strachu przed przytyciem, co zaburza prawidłowe odżywianie. 4. Obejmujące wiele układów zaburzenia endokrynne przejawiają się u kobiet zanikiem miesiączkowania, a u mężczyzn utratą seksualnych zainteresowań i potencji. 5. Zaburzenie nie spełnia kryteriów diagnostycznych bulimia nervosa.

Kryteria diagnostyczne anorexia nervosa wg DSM IV (1994)

A. Odmowa utrzymania ciężaru ciała na lub powyżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu ( poniżej 85% wagi oczekiwanej). B. Intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością mimo utrzymującej się rzeczywistej niedowagi. C. Zaburzenie sposobu doświadczania własnej wagi i kształtu ciała; pacjentka nie jest w stanie wpływać na ciężar i kształt ciała na podstawie własnej oceny lub zaprzecza znaczeniu niskiej masy ciała. D. U kobiet po menarche amenorrhea, nieobecność przynajmniej trzech kolejnych cykli menstruacyjnych.

Obraz kliniczny- przebieg anoreksji psychicznej:

Najczęstsze przyczyny w wywiadzie klinicznym: -chęć odchudzania się, -krytyczna uwaga kogoś z otoczenia chorego dotycząca jego rzeczywistej wagi, -identyfikacja z idolem, aktorką, modelką, -presja środowiska, np. szkoła baletowa, -przekonanie o zbawiennym wpływie na zdrowie specjalnych diet eliminacyjnych.

Przebieg anoreksji psychicznej:

-skryty początek choroby,

-brak świadomości choroby,

-spadek masy ciała chorej traktowany jako efekt diety odchudzającej,

-ciągły spadek wagi- niepokój otoczenia,

-próby otoczenia zwiększenia ilości jedzenia przez chorą- upór, złość, agresja u os. chorej,

-systematyczne unikanie jedzenia,

- drastyczne ograniczenia, zaprzestanie jedzenia, jedzenie w samotności.

Typy anorexia nervosa wg DSM IV:

I. Typ „ograniczający”- w trakcie choroby nie dochodzi do epizodów nie kontrolowanego objadania się lub zachowań wydalających (wymioty, środki przeczyszczające, diuretyki, lewatywy). II. Typ „żarłoczno-wydalający”- w trakcie choroby dochodzi do regularnych epizodów nie kontrolowanego objadania się lub zachowań wydalających.

Objawy somatyczne anorexia nervosa:

1.Wyniszczenie: -utrata tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej, zredukowany metabolizm, -nietolerancja chłodu i trudności w utrzymaniu podstawowej temp. ciała poniżej 36* C, -zwolnienie liczby oddechów, jako objaw oddechowej kompensacji zasadowicy, -zasinienie stóp, obrzęki.

2.Zaburzenia sercowo-naczyniowe: -zanik mięśnia sercowego- objaw „małego serca” -skurcze przedwczesne przedsionkowe i komorowe -zwolnienie akcji serca do 60 uderzeń na min, szmer sercowy, -zawroty głowy, omdlenia -obniżenie ciśnienia tętniczego krwi,zastoinowa niewydolność serca: 3.Zaburzenia układu trawiennego: -zaburzenia motoryki i opróżniania żołądka, -uczucie nadmiernej pełności w śródbrzuszu, bóle brzucha, zparcia, wzdęcia, -zaburzenia perystaltyki jelit, -zaburzenia wydzielnictwa soków trawiennych

4.Zaburzenia układu rozrodczego: -amenorrhoea i zaburzenia cyklu menstruacyjnego, -zmiany wielkości jajników, -zmiany wielkości macicy, -zmiany cech śluzówki pochwy, 5.Zmiany dermatologiczne: -łuszczenie, suchość i mała elastyczność skóry, -szarawy, ziemisty kolor skóry, -czasem zanik zmian trądzikowych, pojawienie się charakterystycznego meszku na skórze ciała, -wypadanie włosów pod pachami i na wzgórku łonowym, -kruchość i łamliwość włosów na głowie,

6. Zaburzenia neuropsychiatryczne: -objawy psychoorganiczne ( nawet w okresie normalizacji wagi) powiązane z uszkodzeniem struktur pnia mózgu, wyniszczeniem korowym, poszerzeniem komór mózgu, 7. Zmiany w układzie kostnym: -osteopenia, -osteoporoza. Ponadto: -możliwość występowania skrycie przebiegających nasilających wyniszczenie organizmu infekcji, -w przypadku typu żarłoczno-wydalającego anorexia nervosa na plan pierwszy mogą wysuwać się zaburzenia związane z wymiotami i nadużywaniem środków przeczyszczających.

Kryteria diagnostyczne bulimia nervosa wg DSM IV ( 1994) A. Powtarzające się epizody gwałtownego objadania się.

B. Epizod objadania się charakteryzuje się: jedzeniem w krótkim

czasie ( np.. 2 h) ilości jedzenia, która dla większości osób jest zdecydowanie za duża, aby można ja było zjeść w takiej ilości i w takim czasie, poczuciem braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu ( poczucie że nie można zaprzestać).

C. Stosowanie nawracających nieprawidłowych zachowań

kompensacyjnych, by zapobiec przyrostowi masy ciała- prowokowanie wymiotów.

•Zarówno epizody objadania się, jak i nieprawidłowe zachowania kompensacyjne występują przeciętnie co najmniej dwa razy na tydzień przez 3 miesiące. D. Samoocena jest wyznaczona głównie przez kształt i masę ciała.

Kryteria diagnostyczne bulimia nervosa wg ICD-10 ( 1997)

Żarłoczność psychiczna- F 50.2

Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie wszystkich objawów: -stałe zaabsorbowanie jedzeniem i nie powstrzymywane pragnienie jedzenia, -epizody żarłoczności, pochłanianie olbrzymich ilości pokarmu w krótkim czasie, -pacjent próbuje przeciwdziałać „tuczącym” skutkom pokarmów- stosując: prowokowanie wymiotów, środki przeczyszczające, głodówki, diuretyki, środki hamujące łaknienie, preparaty tarczycy lub moczopędne, -chorobliwa obawa przed otyłością.

Jakie są fizyczne (somatyczne) objawy bulimii? - Obrzęk ślinianek, pękające naczynia krwionośne pod oczami, - Skargi na palenie w gardle, - Uczucie zmęczenia, kurcze łydek, - Szybko rozwijająca się próchnica, nalot na zębach, uszkodzenia szkliwa, - Duże wahania wagi ciała, - Odwodnienie (podsychający język, skóra którą można zebrać w fałd, która powoli powraca do swego zwykłego wyglądu), - Niski poziom sodu i potasu we krwi (hipokaliemia, hiponatremia), - Objawy uszkodzenia nerek i wątroby Zaparcia, - Zrogowacenia, rany , które się nie goją na opuszkach palców (wskazujący i środkowy palec), - Wymioty z domieszką krwi, - Kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca (objawy hipokaliemii).

Jakie zaburzenia emocjonalne prezentują osoby z bulimią?

-Depresję, przygnębienie, poczucie winy,

-Nadmierny samokrytycyzm,

-Potrzebę ciągłej aprobaty,

-Uzależnienie samopoczucia od aktualnej wagi,

-Duże wahania nastroju,

-Silne emocjonalnie, ale krótkie związki z innymi ludźmi,

- Częstsze są próby samouszkodzeniowe, a nawet samobójcze.

Kiedy konieczna jest hospitalizacja w przebiegu anoreksji?

1. Krańcowe niedożywienie, z zaburzeniami somatycznymi zagrażającymi życiu (np. hipokaliemia, zaburzenia akcji serca).

2. Konieczność izolacji osoby chorej od problemów związanych z funkcjonowaniem jej rodziny, które mogą mieć wpływ na dalszy rozwój anoreksji. 3. Zagrożenie samobójstwem. 4. Brak sukcesów w terapii w warunkach otwartych. 5. Trudności organizacyjne w terapii w warunkach otwartych (np. kłopoty z dojazdem na sesje terapeutyczne).

Kompulsywne objadanie się termin angielski – (binge eating disorder)

Jest to zaburzenie zbliżone do bulimii, ale różniące się od niego: 1. rzadkością stosowania wymiotów 2. głodówek 3. środków przeczyszczających

„TRUDNO JEST ZNALEŹĆ

SZCZĘŚCIE W SOBIE

LECZ

NIE ZNAJDZIESZ GO

NIGDZIE INDZIEJ”

DZIĘKUJĘ

ZA

UWAGĘ

DOROTA WERNER