scenariusz

1

Z K o n g o d o k o s z a ? D r o g a t w o j e g o t e l e f o n u

Główna teza:Cykl życia produktu, w tym telefonu komórkowego, obejmuje (w uproszczeniu) wydobycie surowców, produkcję, dystrybucję, konsumpcję i utylizację.

W wypadku telefonu komórkowego, każdy z tych etapów wiąże się z pewnymi wyzwaniami społecznymi i ekologicznymi, szczególnie wydobycie

surowców, produkcja i utylizacja.

Czas trwania:

Cele ćwiczenia: P o z a k o ń c z e n i u ć w i c z e n i a u c z e n n i c e i u c z n i o w i e p o t r a f i ą :

• opisują złożoność cyklu życia i produkcji telefonu komórkowego,

• rozważają wybrane społeczne i ekologiczne aspekty związane z wydobyciem metali niezbędnych do produkcji telefonów komórkowych

oraz ich utylizacją.

Przedmiot główny, na którym można realizować ćwiczenie (podstawa programowa):

Wiedza o społeczsńtwie I I I e ta p e d u k a c y j n y

6. Środki masowego przekazu

6.3. Wyszukuje w mediach wiadomości na wskazany temat; wskazuje różnice między przekazami i odróżnia informacje od komentarzy;

krytycznie analizuje przekaz reklamowy.

23. Problemy współczesnego świata

23.1. Uczeń porównuje sytuację w krajach biednego Południa i bogatej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność.

23.4. Uczeń rozważa, jak jego zachowania mogą wpłynąć na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy).

45 m i n u t

2

Inne przedmioty, na których można realizować ćwiczenie (podstawa programowa):

Geografia I I I e ta p e d u k a c y j n y

C e l e k s z ta ł c e n i a – w y m a g a n i a o g ó l n eI. Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej

Uczeń dokonuje pomiarów w terenie; potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów

źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

III. Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce

Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca;

stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Biologia I I I e ta p e d u k a c y j n y

X. Globalne i lokalne problemy środowiska

2. Uczeń uzasadnia konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym oraz konieczność specjalnego postępowania ze

zużytymi bateriami, świetlówkami i przeterminowanymi lekami.

Miejsce realizacji: s a l a l e k c y j n a

Wykorzystywane metody: d y s k u s j a p r a ca w g r u pa c h

Wykorzystywane materiały: p r e z e n ta c j a m u l t i m e d i a l n a „ Z K o n g o d o k o s z a ? ” p o l i t y c z n a m a pa ś w i a ta materiał pomocniczy opracowany na podstawie ulotki Make IT fair „Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?”

http://makeitfair.org/en/the-facts/leaflets/consumer-guides/MakeITfair-CG2-PL.pdf

3

Przebieg ćwiczenia: 1 Poproś uczniów i uczennice, aby ci, którzy mają przy sobie telefony komórkowe, wyjęli je (ale ich nie włączali) i w ciszy się im przyjrzeli.

Jeśli ktoś nie ma przy sobie telefonu komórkowego, może dołączyć do koleżanki lub kolegi obok. Powiedz uczniom, że jeśli chcą, mogą

spróbować wyjąć baterię i zajrzeć do środka telefonu.

2 Wyświetl slajd z cyklem życia telefonu (bez podpisów!) i poproś, aby uczniowie spróbowali nazwać kolejne etapy życia telefonu. Na

koniec wyświetl slajd z podpisami i omów krótko każdy z etapów. Powiedz, że każdy z tych etapów wiąże się pewnymi wyzwaniami

społecznymi i ekologicznymi, a na tych zajęciach skupicie się na wydobyciu surowców i utylizacji.

3 Zapytaj uczniów i uczennice, czy wiedzą, z czego zrobione są ich telefony komórkowe. Jeśli będzie trzeba, zwróć uwagę uczniów na to, że

telefony składają się z wielu różnych części i materiałów (układów scalonych, baterii, obudowy etc.) Zapytaj, z czego zrobione są te części.

Podsumuj, zwracając uwagę na to, że do produkcji telefonów używa się plastiku i innych tworzyw sztucznych (wykonanych głównie z ropy

naftowej) oraz nawet 30 różnych metali (m.in. tantal, kobalt, miedź, złoto, nikiel, cyna, platyna, metale ziem rzadkich).

4 Podziel uczniów i uczennice na 8 grup. Każdej grupie daj inny fragment Karty pracy opracowanej na podstawie ulotki Make IT Fair „Czy chcielibyście

mieć telefon ze złota?”. Poproś, aby w grupach wspólnie przeczytali i przedyskutowali fragment, a następnie wybrali osobę, która wskaże wspomniany

we fragmencie kraj na mapie oraz przedstawi zawarte w tekście informacje własnymi słowami. Możesz wyświetlić w tym czasie slajd z listą metali.

5 Poproś, aby grupy po kolei dokonały krótkich prezentacji.

6 Przedstaw slajd „Od wydobycia do utylizacji - fakty”.

7 Poproś uczniów, aby zastanowili się, co stało się z niepotrzebnymi telefonami w ich rodzinie. Poproś, aby wymienili, co można zrobić z nie-

potrzebnym telefonem (sprawnym lub niesprawnym). Odpowiedzi zapisuj na tablicy lub flipcharcie w formie burzy mózgów. W razie potrzeby,

naprowadź uczniów na możliwe odpowiedzi:

• zachować w domu (np. na wypadek, gdyby inny się zepsuł)

• oddać komuś w rodzinie/znajomemu

• oddać do serwisu, aby został naprawiony (jeśli jest zepsuty)

• sprzedać na aukcji internetowej (lub w innym podobnym systemie)

• wyrzucić do kosza

• oddać do gminnego punktu zbierania odpadów elektronicznych

• oddać w sklepie, w którym kupowany jest nowy telefon komórkowy

• oddać lub sprzedać firmie skupującej sprzęt elektroniczny

• oddać lub sprzedać firmie skupującej odpady elektroniczne lub: jeśli telefon jest sprawny,używać go aż do momentu, kiedy nie będzie

się już nadawał do używania ani do naprawy.

2 min

3 min

3 min

10 min

15 min

2 min

7 min

4

8 Możesz na zakończenie wyświetlić slajd „Drugie życie telefonu”.

9 Podsumuj zajęcia, zwracając uwagę na to, że wydobycie metali niezbędnych do produkcji telefonów komórkowych wiąże się często

z wieloma wyzwaniami społecznymi i ekologicznymi oraz że istnieje wiele inicjatyw mających na celu poprawę tej sytuacji. Możesz

wyświetlić slajd o kampanii Make IT Fair oraz pokazać uczniom ulotki „Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?” i „IT na zielono” do

ściągnięcia ze strony makeitfair.org.

10 Podziel uczniów na cztery zespoły badawcze i przydziel im następujące tematy (po jednym temacie dla zespołu).

• Jakie problemy wiążą się z wydobyciem koltanu i cyny w Demokratycznej Republice Konga?

• W jaki sposób wydobycie złota i miedzi w Andach oddziałuje na tamtejsze środowisko naturalne i społeczność?

• Dlaczego powinniśmy prowadzić recykling elektrośmieci? Jakie warunki powinien spełniać prawidłowy i bezpieczny odzysk?

• Gdzie i na jakich zasadach w naszej okolicy można bezpiecznie oddać zużyte urządzenia elektryczne?

Wytłumacz, że zadaniem podgrup jest dokonanie przeglądu informacji na wybrany temat, które znajdą w internecie oraz przygotowanie

plakatu prezentującego w skrótowej formie najważniejsze i najciekawsze zagadnienia. Zapowiedz, że na kolejnych zajęciach podgrupy za-

prezentują sobie nawzajem wyniki swojego badania i przejdą do dalszego etapu realizacji projektu –zastanawiać się będą, co – jako osoby

używające sprzętu elektronicznego na co dzień – mogą zrobić na rzecz ochrony zasobów metali.

Pomysły na kontynuację (po lekcjach, jako zadanie domowe):

Zachęć uczniów do obejrzenia filmu „Elektroniczne śmietnisko” (dostępny bezpłatnie pod adresem http://sos.wwf.pl/filmy?id=37) oraz animacji The Story

of Electronics „Opowieść o elektronice” (dostępnej na YouTube również z polskim tłumaczeniem http://www.youtube.com/watch?v=gHD_Q-Z0Tkw).

Pomysł na realizację tego zagadnienia na innych przedmiotach:

JĘZYK ANGIELSKI: Można wykorzystać ulotki Make IT Fair w języku angielskim.

Materiał merytoryczny dla nauczycieli: Ulotki Make IT Fair:„Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?” http://makeitfair.org/en/the-facts/leaflets/consumer-guides/MakeITfair-CG2-

-PL.pdf „IT na zielono” http://makeitfair.org/en/the-facts/leaflets/consumer-guides/consumer-guide-4-pl/at_download/file

Materiał pomocniczy dla uczniów:Ulotki Make IT Fair: „Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?” i „IT na zielono”

3 min

5

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

NIKI

EL

Nikl

u uży

wa si

ę do

wyro

bu ba

terii

do

wielu

elek

tronic

znyc

h

gadż

etów

. W N

oryls

ku

w Ro

sji za

niecz

yszc

zenie

niklem

i siar

czkie

m

mied

zi jes

t tak

duże

,

że śn

ieg w

mieś

cie

robi

się żó

łty

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

6

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

MET

ALE

ZIEM

RZ

ADKI

CH

Meta

le zie

m rz

adkic

h to g

rupa

17

pierw

iastk

ów, k

tóre

stos

uje si

ę

do pr

oduk

cji su

bsta

ncji fl

uore

-

scen

cyjny

ch w

ykor

zysty

wany

ch

w m

onito

rach

kom

pute

rowy

ch.

Meta

le zie

m rz

adkic

h wyd

obyw

a

się w

Mon

golii

Wewn

ętrzn

ej

w Ch

inach

, gdz

ie pr

zem

ysł

wydo

bywc

zy po

wodu

je sz

kody

w śr

odow

isku,

któr

e będ

ą

odcz

uwaln

e prze

z wiel

e pok

oleń.

Huty

zanie

czys

zcza

ją po

wiet

rze,

w nie

któr

ych m

iejsc

ach w

takim

stopn

iu, że

mies

zkań

cy rz

adko

widu

ją sł

ońce

.

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

7

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

CYNA

Cynę

wyk

orzy

stuje

się w

płytk

ach

obwo

dów

druk

owan

ych.

W Ind

onez

ji –

któr

a jes

t dru

gim co

do w

ielko

ści

prod

ucen

tem

cyny

na św

iecie

–

nieko

ntro

lowan

e wyd

obyw

anie

tego

suro

wca s

ieje s

pusto

szen

ie

w śr

odwi

sku n

atur

alnym

. Ogr

omne

wykr

oty z

e sto

jąca w

odą t

o czę

sty

wido

k w w

ielu w

ioska

ch, p

odob

nie

jak ko

pce z

iemi p

rzypo

mina

jące

nagie

wzg

órze

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

8

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

PLAT

YNA

Plat

ynę s

tosu

je się

do pr

oduk

cji tw

ardy

ch dy

sków

w ko

mpu

tera

ch i m

onito

rów

ciekł

okry

stalic

znyc

h

w lap

topa

ch i n

iektó

rych p

łask

oekr

anow

ych t

elewi

-

zora

ch. W

Rep

ublic

e Poł

udnio

wej A

fryki

zmus

zano

lokaln

e spo

łecz

nośc

i do o

pusz

czen

ia te

renó

w

upra

wnyc

h bez

odpo

wied

niej r

ekom

pens

aty,

aby

mog

ły po

wsta

wać k

olejne

kopa

lnie p

latyn

y zao

pa-

trując

e prze

mys

ł kom

pute

rowy

. Co g

orsz

a,

40 pr

ocen

t gór

ników

w ko

palni

ach p

latyn

y w RP

A to

prac

ownic

y kon

trakt

owi, k

tórzy

mają

ogra

niczo

ne

praw

a i za

rabia

ją jes

zcze

mnie

j niż

inni r

obot

nicy.

Częs

to m

uszą

wyk

onyw

ać na

jnieb

ezpie

cznie

jsze

zada

nia i r

zadk

o prze

chod

zą sz

kolen

ia z z

akre

su

bezp

iecze

ństw

a pra

cy.

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

9

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

ZŁOT

O

RPA

jest n

ajwięk

szym

świat

owym

prod

ucen

tem

złot

a. Me

tal t

en st

osuje

się w

złąc

zach

i styk

ach n

a pły

tkac

h

obwo

dów

druk

owan

ych w

wiel

u elek

-

tronic

znyc

h gad

żeta

ch. Z

łoto

częs

to

wydo

bywa

się w

kopa

lniac

h odk

ryw-

kowy

ch, p

rzy uż

yciu

szko

dliwy

ch

subs

tanc

ji, ta

kich j

ak cy

janek

, któ

re

mog

ą prze

nikać

do gl

eby i

wód

grun

-

towy

ch. Ż

eby w

ypro

duko

wać 0

,034 g

złot

a wyk

orzy

stywa

ne w

obwo

dzie

druk

owan

ym w

telef

onie

kom

órko

-

wym

, trze

ba w

ygen

erow

ać co

najm

niej

100 k

g odp

adów

kopa

lnian

ych.

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

10

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

10

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

MIE

DŹ

Chile

to na

jwięk

szy ś

wiat

owy

prod

ucen

t mied

zi, kt

órą s

tosu

je się

w wi

elu cz

ęścia

ch el

ektro

niczn

ych.

Do w

ydob

ywan

ia m

iedzi

zuży

wa si

ę

duże

ilośc

i wod

y, co

jest

prob

lemem

dla ro

lnikó

w w

Chile

. W su

chyc

h

regio

nach

na pó

łnoc

y kra

ju fir

my

wydo

bywc

ze w

ykor

zystu

ją ce

nne

wody

grun

towe

ogra

nicza

jąc za

soby

wody

pitn

ej.

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

11

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

KOBA

LT

Koba

lt jes

t waż

nym

skła

dniki

em ba

terii

wielo

krot

nego

łado

wania

potrz

ebny

ch do

lapto

pów,

telef

onów

kom

órko

wych

i apa

-

rató

w cy

frowy

ch. Z

ambia

i Dem

okra

tyczn

a

Repu

blika

Kon

ga za

spok

ajają

poło

wę

świat

oweg

o zap

otrze

bowa

nia na

koba

lt,

ale pr

acow

nikom

kopa

lni i f

abry

k w ob

u

tych k

rajac

h gro

żą po

ważn

e pro

blem

y

zdro

wotn

e, nie

speł

nia si

ę w ni

ch ta

kże

norm

bezp

iecze

ństw

a. W

Zam

bii w

2005

r.

w ko

palni

ach z

ginęł

o 80 o

sób

Z cze

go to

jest

zrob

ione

?

Trop

ic o

f Cap

ricor

n

Arct

ic C

ircle

Anta

rctic

Circ

le

Trop

ic o

f Can

cer

Equa

tor

20°E

0°20

°W40

°E40

°W

40°N

40°S

60°E

80°W

80°E

60°W

60°S

20°S

20°N

60°N

120°

E10

0°W

100°

E80

°N

80°S

120°

W14

0°E

160°

W16

0°E

140°

W

WE

N S

Kartę

prac

y opr

acow

ano n

a pod

stawi

e ulot

ki Ma

ke IT

Fair

„Czy

chcie

libyś

cie m

ieć te

lefon

ze zł

ota?

” przy

goto

wane

j prze

z Koa

licję

Kara

t.

TANT

AL

Tant

al jes

t pot

rzebn

y do w

yrob

u

ważn

ych c

zęśc

i elek

tronic

znyc

h

zwan

ych k

onde

nsat

oram

i, do t

elefo-

nów

kom

órko

wych

, apa

rató

w cy

fro-

wych

i lap

topó

w. W

ydob

ycie

kolta

nu,

czyli

rudy

tant

alu, p

rzycz

yniło

się d

o

rozp

ętan

ia wo

jny do

mow

ej w

Kong

o.