Warszawa 18 października 2018

Prof dr hab Jerzy Cieślik Akademia Leona Koźmińskiego

Polskie Towarzystwo Statystyczne

Oddział Warszawski

Seminarium naukowe dedykowane 100-leciu GUS

Przedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki

polityki i statystyki

httpptsstatgovploddzialywarszawa

Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Statystycznego

z siedzibą w Urzędzie Statystycznym w Warszawie ul 1 Sierpnia 21 02-134 Warszawa

e-mail bczerwinskastatgovpl tel 22 464 23 10

mgr Władysław Wiesław Łagodziński

Wiceprezes Rady Głoacutewnej Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Przewodniczący Rady Oddziału Warszawskiego

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Tel 22 449 40 44 lub 22 464 20 03 e-mail wlagodzinskistatgovpl

Strona internetowa PTS

Opracowanie komputerowe

mgr Barbara Czerwińska-Jędrusiak

Sekretarz Rady Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Głoacutewny specjalista

w Mazowieckim Ośrodku Badań Regionalnych Urzędu Statystycznego w Warszawie

Tel 22 464 23 10

e-mail bczerwinskastatgovpl

httpptsstatgovploddzialywarszawa

Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Statystycznego

z siedzibą w Urzędzie Statystycznym w Warszawie ul 1 Sierpnia 21 02-134 Warszawa

e-mail bczerwinskastatgovpl tel 22 464 23 10

mgr Władysław Wiesław Łagodziński

Wiceprezes Rady Głoacutewnej Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Przewodniczący Rady Oddziału Warszawskiego

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Tel 22 449 40 44 lub 22 464 20 03 e-mail wlagodzinskistatgovpl

Strona internetowa PTS

Opracowanie komputerowe

mgr Barbara Czerwińska-Jędrusiak

Sekretarz Rady Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Głoacutewny specjalista

w Mazowieckim Ośrodku Badań Regionalnych Urzędu Statystycznego w Warszawie

Tel 22 464 23 10

e-mail bczerwinskastatgovpl

httpptsstatgovploddzialywarszawa

SPIS TREŚCI

Str

1 BIOGRAM helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 4

2 AKADEMIA LEONA KOŹMIŃSKIEGO helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 5

3 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ POLITYKA ROZWOacuteJ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO PTS W 2017 R helliphelliphelliphelliphelliphellip 20

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO PTS W 2018 R helliphelliphelliphelliphelliphellip 20

3

1 BIOGRAM Prof dr hab Jerzy Cieślik

Absolwent Wydziału Handlu Zagranicznego SGPiS

(SGH) a następnie pracownik tej uczelni do 1990 r

W trakcie studioacutew był członkiem narodowego ko-

mitetu założycielskiego AIESEC Polska Roacutewnolegle

z prowadzoną działalnością naukową w latach

1983ndash1989 był konsultantem organizacji między-

narodowych UNIDO UNCTC oraz Światowej Orga-

nizacji Turystyki w krajach Afryki i Azji Zajmował

się głoacutewnie problemami transferu technologii do

krajoacutew słabiej rozwiniętych oraz projektami wdro-

żeń systemoacutew informatycznych wspierających pro-

cesy decyzyjne

W 1990 r przerwał działalność naukową by zostać wspoacutełzałożycielem firmy doradczej Ernst

amp Young w Polsce Pracował w niej jako członek zarządu w latach 1990ndash2003 odpowiadając

za rozwoacutej kolejno działu doradztwa gospodarczego podatkowego oraz usług księgowych

W latach 1996ndash2000 był prezesem zarządu spoacutełki W 1997 r jako jedna z pierwszych osoacuteb

w Polsce uzyskał wpis na listę doradcoacutew podatkowych

W 2004 r wroacutecił do pracy naukowej w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie na stano-

wisku profesora W 2017 r Prezydent RP nadał mu tytuł profesora nauk ekonomicznych

Aktualnie pełni funkcję Dyrektora Centrum Przedsiębiorczości W sferze dydaktyki specjalizuje

się w dziedzinie ambitnych form przedsiębiorczości (przedsiębiorczości dynamicznej techno-

logicznej międzynarodowej w przemysłach kreatywnych) Jest autorem podręcznika Przed-

siębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biznes WAiP (2006) oraz portalu eduka-

cyjno-doradczego poświęconego tej problematyce Zainicjował ogoacutelnopolski program szkole-

nia i doradztwa dla wykładowcoacutew przedsiębiorczości Koordynator ogoacutelnopolskiej Sieci Edu-

kacyjnej Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej (SEIPA) wwwseipaedupl

Prof dr hab Jerzy Cieślik jest autorem licznych publikacji naukowych krajowych i międzynaro-

dowych dotyczących przedsiębiorczości innowacji i internacjonalizacji oraz polityki gospodar-

czej W tym monografii

Przedsiębiorczość polityka rozwoacutej Wydawnictwo Akademickie SEDNO Warszawa

2014

Entrepreneurship in Emerging Economies Enhancing its Contribution to Socio-Eco-

nomic Development Palgrave MacmillanSpringer Cham 2017

Prowadzi ożywioną działalność publicystyczną min na łamach Rzeczpospolitej i Dziennika Ga-

zeta Prawna Prowadzi blog wwwcieslikedupl poświęcony problematyce przedsiębiorczości

i polityce gospodarczej adresowanej do sektora przedsiębiorstw

4

1 BIOGRAM Prof dr hab Jerzy Cieślik

Absolwent Wydziału Handlu Zagranicznego SGPiS

(SGH) a następnie pracownik tej uczelni do 1990 r

W trakcie studioacutew był członkiem narodowego ko-

mitetu założycielskiego AIESEC Polska Roacutewnolegle

z prowadzoną działalnością naukową w latach

1983ndash1989 był konsultantem organizacji między-

narodowych UNIDO UNCTC oraz Światowej Orga-

nizacji Turystyki w krajach Afryki i Azji Zajmował

się głoacutewnie problemami transferu technologii do

krajoacutew słabiej rozwiniętych oraz projektami wdro-

żeń systemoacutew informatycznych wspierających pro-

cesy decyzyjne

W 1990 r przerwał działalność naukową by zostać wspoacutełzałożycielem firmy doradczej Ernst

amp Young w Polsce Pracował w niej jako członek zarządu w latach 1990ndash2003 odpowiadając

za rozwoacutej kolejno działu doradztwa gospodarczego podatkowego oraz usług księgowych

W latach 1996ndash2000 był prezesem zarządu spoacutełki W 1997 r jako jedna z pierwszych osoacuteb

w Polsce uzyskał wpis na listę doradcoacutew podatkowych

W 2004 r wroacutecił do pracy naukowej w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie na stano-

wisku profesora W 2017 r Prezydent RP nadał mu tytuł profesora nauk ekonomicznych

Aktualnie pełni funkcję Dyrektora Centrum Przedsiębiorczości W sferze dydaktyki specjalizuje

się w dziedzinie ambitnych form przedsiębiorczości (przedsiębiorczości dynamicznej techno-

logicznej międzynarodowej w przemysłach kreatywnych) Jest autorem podręcznika Przed-

siębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biznes WAiP (2006) oraz portalu eduka-

cyjno-doradczego poświęconego tej problematyce Zainicjował ogoacutelnopolski program szkole-

nia i doradztwa dla wykładowcoacutew przedsiębiorczości Koordynator ogoacutelnopolskiej Sieci Edu-

kacyjnej Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej (SEIPA) wwwseipaedupl

Prof dr hab Jerzy Cieślik jest autorem licznych publikacji naukowych krajowych i międzynaro-

dowych dotyczących przedsiębiorczości innowacji i internacjonalizacji oraz polityki gospodar-

czej W tym monografii

Przedsiębiorczość polityka rozwoacutej Wydawnictwo Akademickie SEDNO Warszawa

2014

Entrepreneurship in Emerging Economies Enhancing its Contribution to Socio-Eco-

nomic Development Palgrave MacmillanSpringer Cham 2017

Prowadzi ożywioną działalność publicystyczną min na łamach Rzeczpospolitej i Dziennika Ga-

zeta Prawna Prowadzi blog wwwcieslikedupl poświęcony problematyce przedsiębiorczości

i polityce gospodarczej adresowanej do sektora przedsiębiorstw

4

2 AKADEMIA LEONA KOŹMIŃSKIEGO

Założona w 1993 roku warszawska Akademia Leona

Koźmińskiego (ALK) jest wyższą uczelnią o szerokim

profilu biznesowym posiadającą pełne uprawnie-

nia akademickie Prowadzi badania naukowe

i kształci w zakresie ekonomii zarządzania finan-

soacutew prawa administracji psychologii biznesu i so-

cjologii biznesu i medioacutew Wprowadza innowacyjne

kierunki kształcenia min dofinansowane z fundu-

szy UE Big Data Analysis oraz Management and Artificial Intelligence in Digital Society

Według rankingoacutew edukacyjnych bdquoPerspektywrdquo ALK jest najlepszą uczelnią niepubliczną

w Polsce Odnosi roacutewnież sukcesy w międzynarodowych rankingach Według bdquoFinancial Ti-

mesrdquo zajmuje 45 miejsce w Europie a studia magisterskie z zakresu finansoacutew w ALK dają jej

15 miejsce na świecie Program Executive MBA trafił do pierwszej setki najlepszych tego typu

studioacutew na świecie zajmując 72 pozycję w rankingu bdquoFTrdquo

Uczelnia prowadzi ożywioną wymianę i wspoacutełpracę międzynarodową z ponad 200 uznanymi

uniwersytetami na całym świecie Wybrane kierunki pozwalają uzyskać zaroacutewno dyplom ALK

jak uczelni partnerskiej Studiuje tu 15 tysiąca cudzoziemcoacutew z 70 krajoacutew Jako jedyna uczel-

nia w Polce ALK zdobyła komplet akredytacji międzynarodowych AACSB EQUIS AMBA i CE-

EMAN

ALK posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk ekonomicznych w dyscyplinie

nauk o zarządzaniu (od 1998 r) doktora nauk ekonomicznych w dyscyplinie ekonomia (od

2008 r) doktora nauk prawnych w dyscyplinie prawo (od 2009 r) doktora nauk społecznych

w dyscyplinie socjologia (od 2013 r) doktora nauk ekonomicznych w dyscyplinie finanse (od

2013 r) Posiada też uprawnienia do nadawania stopnia doktora habilitowanego w dyscypli-

nach zarządzanie ekonomia i prawo Na studiach licencjackich magisterskich doktoranckich

i podyplomowych uczelnia kształci ponad 8000 osoacuteb

5

3 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ POLITYKA ROZWOacuteJ

Autor analizuje w książce związki między przedsiębiorczością a rozwojem gospodarczym Na

podstawie przeprowadzonych badań i niepublikowanych dotąd danych empirycznych pod-

waża wiele obiegowych opinii na temat istoty przedsiębiorczości innowacyjności i umiędzy-

narodowienia polskich przedsiębiorstw Ta krytyczna analiza stanowi punkt wyjścia do przed-

stawienia całościowej autorskiej koncepcji polityki wspierania przedsiębiorczości

6

Przedsiębiorczośćpolitykarozwoacutej

SEDNOWydawnictwoAkademickie

J e r z y C i e ś l i k

WydawcaBożena Kućmierowska

Recenzenciprof Jan Monkiewicz

prof Jerzy W Pietrewicz

Redakcja merytoryczna i korektyAnna Goryńska

Redakcja technicznaDanuta Przymanowska-Boniuk

Projekt okładki stron tytułowych i opracowanie typograficzneJanusz Fajto

Wydanie książki dofinansowane przez Fundację Edukacji i Rozwoju Przedsiębiorczości

Copyright for this edition by Wydawnictwo Akademickie SEDNOCopyright by Jerzy Cieślik

Warszawa 2014

Wszelkie prawa zastrzeżone Kopiowanie przedrukowywanie i rozpowszechnianie w całości lub we fragmentach

jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody wydawcy zabronione

ISBN 978-83-7963-016-5 ISBN 978-83-7963-017-2 (e-book)

Wydawnictwo Akademickie SEDNO Spoacutełka z oo00-696 Warszawa

ul J Pankiewicza 3wwwwydawnictwosednoplinfowydawnictwosednopl

Spis treści

Wstęp 11

Rozdział I Istota przedsiębiorczości 171 Ewolucja poglądoacutew na temat istoty i roli przedsiębiorczości w gospodarce

i w społeczeństwie 192 Przedsiębiorczość ndash kontekst transformacji ustrojowej 243 Istota przedsiębiorczości ndash najważniejsze pytania i otwarte kwestie274 Przedsiębiorczość ambitna37

Rozdział II Oblicza przedsiębiorczości 431 Wprowadzenie 452 Zroacuteżnicowanie sektora drobnej przedsiębiorczości (small businessu) 46

21 Między etatem a firmą-pracodawcą 4822 Przedsiębiorczość nieroacutewnych szans 5123 Przedsiębiorczość podporządkowana nadrzędnym wartościom 5924 Ciemniejsza strona przedsiębiorczości 61

3 Przejawy renesansu przedsiębiorczości w gospodarce 6531 Przedsiębiorczość innowacyjna 6632 Przedsiębiorczość ekspansywna 7133 Przedsiębiorczość korporacyjna 75

4 Przedsiębiorczość poza sferą gospodarki 7741 Przedsiębiorczość akademicka 7742 Przedsiębiorczość w kulturze i sztuce7943 Przedsiębiorczość społeczna 8044 Przedsiębiorczość w sektorze publicznym 82

Rozdział III Pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash poroacutewnania międzynarodowe 85

1 Co i jak mierzymy ndash typologia metod statystycznego pomiaru aktywności przedsiębiorczej 87

2 Pomiar całkowitej aktywności przedsiębiorczej893 Pomiar początkowej aktywności przedsiębiorczej 92

31 Pomiar aktywności przedsiębiorczej we wczesnym stadium GEM 9332 Stopa narodzin przedsiębiorstw OECD-Eurostat 9433 Stopa wczesnej przedsiębiorczości WBGES 95

4 Skala aktywności przedsiębiorczej a osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego 96

5 Rola czynnikoacutew instytucjonalnych i kulturowych 1006 Wyodrębnienie segmentu bdquoprawdziwejrdquo przedsiębiorczości 102

61 OECD-Eurostat ndash firmy dynamiczne i gazele 10462 Pomiar aspiracji przedsiębiorczych w Projekcie GEM 104

7 Wielokryteryjny pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash Indeks GEDI 105

7

Rozdział IV Przedsiębiorczość a zatrudnienie 1111 Jakie firmy generują nowe miejsca pracy ndash głoacutewne kierunki badań

najważniejsze ustalenia 1132 Przyrost nowych miejsc pracy ndash udział klas wielkości przedsiębiorstw 1193 Aktywność przedsiębiorcza a zatrudnienie ndash poroacutewnania międzynarodowe 122

31 Zroacuteżnicowanie metod pomiaru 12232 Rola firm dynamicznychfaz przyspieszonego wzrostu przedsiębiorstw 12333 Aspiracje wzrostowe początkujących firm w dziedzinie zatrudnienia 125

4 Formy pośrednie między pracą na etacie i prowadzeniem przedsiębiorstwa 127

5 Wewnętrzna segmentacja sektora mikroprzedsiębiorstw 1306 Jakość miejsc pracy w sektorze MŚP 1337 Podsumowanie 134

Rozdział V Przedsiębiorczość a innowacje 1371 Innowacje jako czynnik rozwoju ndash perspektywa makroekonomiczna 1402 Innowacje ndash perspektywa przedsiębiorstwa 144

21 Poziom wdrażanych innowacji a sukces w biznesie 14422 Znaczenie poziomu innowacyjności branż 14523 Makroekonomiczny i mikroekonomiczny wymiar wdrażania

innowacji ndash synteza 1483 Przejawy innowacyjnej przedsiębiorczości 149

31 Młode firmy high-tech wdrażające oryginalne rozwiązania 15032 Specyfika akademickich firm odpryskowych 15233 bdquoŁowcy rozpryskoacutewrdquo 15534 Proaktywni imitatorzy 158

4 Wdrażanie innowacji z perspektywy kraju doganiającego 16141 Perspektywa makroekonomiczna 16142 Poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw 16443 Strategia wdrażania innowacji 166

Rozdział VI Międzynarodowy wymiar przedsiębiorczości 1711 Aktywność międzynarodowa polskich firm w dobie transformacji

ustrojowej 1732 Zaangażowanie eksportowe polskich firm ndash poroacutewnania międzynarodowe 1753 Przedsiębiorczość międzynarodowa czy międzynarodowy small business 1774 Sektor kontrolowany przez kapitał zagraniczny w polskiej gospodarce 1795 Intensywność i dynamika zaangażowania eksportowego polskich

przedsiębiorstw 18551 Zroacuteżnicowanie polskich przedsiębiorstw ze względu na udział

eksportu w sprzedaży 18552 Eksport jako dźwignia rozwoju przedsiębiorstw 187

6 Międzynarodowy wymiar innowacyjnej przedsiębiorczości 18861 Internacjonalizacja młodych firm w obszarze zaawansowanych

technologii 18862 Efekty rozpryskowe zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) 19063 Pośrednia internacjonalizacja kooperacyjna 192

8

7 Polskie firmy globalne 19371 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie polskich firm 19372 Od eksporteroacutew i inwestoroacutew do polskich globalnych lideroacutew 195

8 Podsumowanie 197

Rozdział VII Czy i jak wspierać przedsiębiorczość 1991 Motywy oddziaływania państwa na sektor przedsiębiorstw 201

11 Zawodność rynku (market failure) 20212 Niesprawność systemowa 203

2 Cele polityki przedsiębiorczości 20521 Przyspieszenie wzrostu gospodarczego kraju 20522 Przedsiębiorczość jako dźwignia rozwoju na poziomach regionalnym

i lokalnym 20823 Przedsiębiorczość jako instrument rozwiązywania ważnych problemoacutew

społecznych 21024 Cele polityki przedsiębiorczości ndash proacuteba syntezy 212

3 Polityka przedsiębiorczości ndash ujęcie systemowe 21531 Cel głoacutewny polityki przedsiębiorczości i jego pomiar 21732 Adresaci polityki przedsiębiorczości i ich segmentacja 21833 Ramy instytucjonalne polityki przedsiębiorczości 22234 Społeczny klimat wokoacuteł przedsiębiorczości i przedsiębiorcoacutew 22835 Kryteria i zasady wdrażania selektywnych instrumentoacutew wsparcia 231

4 Podsumowanie 234

Aneks statystyczny 237Bibliografia 249Spis rysunkoacutew 259Spis tabel 261Indeks 263

9

WstępPrzedsiębiorczość kojarzy się z indywidualną perspektywą a więc z poko-nywaniem trudności i wyzwań z jakimi zmagają się przedsiębiorcy w wy-niku zderzenia z twardymi realiami walki konkurencyjnej brakiem środ-koacutew finansowych niezbyt przyjaznym systemem podatkowym i mitręgą administracyjną Kojarzy się także z czynnikami ktoacutere decydują o powo-dzeniu w biznesie i poszukiwaniem najbardziej skutecznych metod i sposo-boacutew rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej W tym nurcie podejmowałem przez wiele lat roacuteżnorodne inicjatywy badawcze edukacyj-ne i szkoleniowo-doradcze w ramach kompleksowego programu Przedsię-biorczość dla ambitnych1

Tym razem proponuję Czytelnikowi spojrzenie na przedsiębiorczość z perspektywy makroekonomicznej Podejmuję mianowicie proacutebę wyja-śnienia roli jaką przedsiębiorczość odgrywa w procesie rozwoju społecz-no-gospodarczego Koniec XX i początek XXI wieku to okres istotnych przewartościowań w tej dziedzinie ze względu na podważenie domina-cji wielkich korporacji i zwroacutecenie większej uwagi na rolę mniejszych firm w gospodarce

Tendencje te wiązały się ściśle z przechodzeniem krajoacutew wysoko roz-winiętych od fazy uprzemysłowienia do fazy gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach Skoro przedsiębiorczość jest tak ważna w tym stadium roz-woju to niesłychanie istotne staje się rozpoznanie jej głoacutewnych sił moto-rycznych po to by przez odpowiednie instrumenty polityki państwa sku-tecznie stymulować pozytywne zmiany w obrębie sektora przedsiębiorstw

Mimo powszechnej opinii o istotnym znaczeniu przedsiębiorczości nie-wiele wiemy na temat tego w jaki sposoacuteb indywidualne inicjatywy przed-siębiorcoacutew oraz kondycja prowadzonych przez nich firm przekładają się na rozwoacutej gospodarki jako całości Zaroacutewno badacze jak i politycy powszech-nie posługują się pojęciem bdquouśrednionegordquo małego i średniego przedsiębior-cy (MŚP) w ktoacuterej to kategorii zawiera się 998 wszystkich aktywnych podmiotoacutew gospodarczych w Polsce Zbiorowość MŚP obejmuje tak zroacuteż-nicowane przypadki jak jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzo-na w uzupełnieniu do zatrudnienia etatowego a jednocześnie 200-osobowa firma o rozwiniętej strukturze na terenie całego kraju aktywnie wychodzą-ca na rynki międzynarodowe

1 ProgramtenobejmujepodręcznikPrzedsiębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biz-nesWydawnictwaAkademickiei ProfesjonalneWarszawa2010orazportaledukacyjno-dorad-czyo tejsamejnazwiewwwcieslikedupl

11

Wstęp

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Przedsiębiorczośćpolitykarozwoacutej

SEDNOWydawnictwoAkademickie

J e r z y C i e ś l i k

WydawcaBożena Kućmierowska

Recenzenciprof Jan Monkiewicz

prof Jerzy W Pietrewicz

Redakcja merytoryczna i korektyAnna Goryńska

Redakcja technicznaDanuta Przymanowska-Boniuk

Projekt okładki stron tytułowych i opracowanie typograficzneJanusz Fajto

Wydanie książki dofinansowane przez Fundację Edukacji i Rozwoju Przedsiębiorczości

Copyright for this edition by Wydawnictwo Akademickie SEDNOCopyright by Jerzy Cieślik

Warszawa 2014

Wszelkie prawa zastrzeżone Kopiowanie przedrukowywanie i rozpowszechnianie w całości lub we fragmentach

jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody wydawcy zabronione

ISBN 978-83-7963-016-5 ISBN 978-83-7963-017-2 (e-book)

Wydawnictwo Akademickie SEDNO Spoacutełka z oo00-696 Warszawa

ul J Pankiewicza 3wwwwydawnictwosednoplinfowydawnictwosednopl

Spis treści

Wstęp 11

Rozdział I Istota przedsiębiorczości 171 Ewolucja poglądoacutew na temat istoty i roli przedsiębiorczości w gospodarce

i w społeczeństwie 192 Przedsiębiorczość ndash kontekst transformacji ustrojowej 243 Istota przedsiębiorczości ndash najważniejsze pytania i otwarte kwestie274 Przedsiębiorczość ambitna37

Rozdział II Oblicza przedsiębiorczości 431 Wprowadzenie 452 Zroacuteżnicowanie sektora drobnej przedsiębiorczości (small businessu) 46

21 Między etatem a firmą-pracodawcą 4822 Przedsiębiorczość nieroacutewnych szans 5123 Przedsiębiorczość podporządkowana nadrzędnym wartościom 5924 Ciemniejsza strona przedsiębiorczości 61

3 Przejawy renesansu przedsiębiorczości w gospodarce 6531 Przedsiębiorczość innowacyjna 6632 Przedsiębiorczość ekspansywna 7133 Przedsiębiorczość korporacyjna 75

4 Przedsiębiorczość poza sferą gospodarki 7741 Przedsiębiorczość akademicka 7742 Przedsiębiorczość w kulturze i sztuce7943 Przedsiębiorczość społeczna 8044 Przedsiębiorczość w sektorze publicznym 82

Rozdział III Pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash poroacutewnania międzynarodowe 85

1 Co i jak mierzymy ndash typologia metod statystycznego pomiaru aktywności przedsiębiorczej 87

2 Pomiar całkowitej aktywności przedsiębiorczej893 Pomiar początkowej aktywności przedsiębiorczej 92

31 Pomiar aktywności przedsiębiorczej we wczesnym stadium GEM 9332 Stopa narodzin przedsiębiorstw OECD-Eurostat 9433 Stopa wczesnej przedsiębiorczości WBGES 95

4 Skala aktywności przedsiębiorczej a osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego 96

5 Rola czynnikoacutew instytucjonalnych i kulturowych 1006 Wyodrębnienie segmentu bdquoprawdziwejrdquo przedsiębiorczości 102

61 OECD-Eurostat ndash firmy dynamiczne i gazele 10462 Pomiar aspiracji przedsiębiorczych w Projekcie GEM 104

7 Wielokryteryjny pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash Indeks GEDI 105

7

Rozdział IV Przedsiębiorczość a zatrudnienie 1111 Jakie firmy generują nowe miejsca pracy ndash głoacutewne kierunki badań

najważniejsze ustalenia 1132 Przyrost nowych miejsc pracy ndash udział klas wielkości przedsiębiorstw 1193 Aktywność przedsiębiorcza a zatrudnienie ndash poroacutewnania międzynarodowe 122

31 Zroacuteżnicowanie metod pomiaru 12232 Rola firm dynamicznychfaz przyspieszonego wzrostu przedsiębiorstw 12333 Aspiracje wzrostowe początkujących firm w dziedzinie zatrudnienia 125

4 Formy pośrednie między pracą na etacie i prowadzeniem przedsiębiorstwa 127

5 Wewnętrzna segmentacja sektora mikroprzedsiębiorstw 1306 Jakość miejsc pracy w sektorze MŚP 1337 Podsumowanie 134

Rozdział V Przedsiębiorczość a innowacje 1371 Innowacje jako czynnik rozwoju ndash perspektywa makroekonomiczna 1402 Innowacje ndash perspektywa przedsiębiorstwa 144

21 Poziom wdrażanych innowacji a sukces w biznesie 14422 Znaczenie poziomu innowacyjności branż 14523 Makroekonomiczny i mikroekonomiczny wymiar wdrażania

innowacji ndash synteza 1483 Przejawy innowacyjnej przedsiębiorczości 149

31 Młode firmy high-tech wdrażające oryginalne rozwiązania 15032 Specyfika akademickich firm odpryskowych 15233 bdquoŁowcy rozpryskoacutewrdquo 15534 Proaktywni imitatorzy 158

4 Wdrażanie innowacji z perspektywy kraju doganiającego 16141 Perspektywa makroekonomiczna 16142 Poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw 16443 Strategia wdrażania innowacji 166

Rozdział VI Międzynarodowy wymiar przedsiębiorczości 1711 Aktywność międzynarodowa polskich firm w dobie transformacji

ustrojowej 1732 Zaangażowanie eksportowe polskich firm ndash poroacutewnania międzynarodowe 1753 Przedsiębiorczość międzynarodowa czy międzynarodowy small business 1774 Sektor kontrolowany przez kapitał zagraniczny w polskiej gospodarce 1795 Intensywność i dynamika zaangażowania eksportowego polskich

przedsiębiorstw 18551 Zroacuteżnicowanie polskich przedsiębiorstw ze względu na udział

eksportu w sprzedaży 18552 Eksport jako dźwignia rozwoju przedsiębiorstw 187

6 Międzynarodowy wymiar innowacyjnej przedsiębiorczości 18861 Internacjonalizacja młodych firm w obszarze zaawansowanych

technologii 18862 Efekty rozpryskowe zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) 19063 Pośrednia internacjonalizacja kooperacyjna 192

8

7 Polskie firmy globalne 19371 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie polskich firm 19372 Od eksporteroacutew i inwestoroacutew do polskich globalnych lideroacutew 195

8 Podsumowanie 197

Rozdział VII Czy i jak wspierać przedsiębiorczość 1991 Motywy oddziaływania państwa na sektor przedsiębiorstw 201

11 Zawodność rynku (market failure) 20212 Niesprawność systemowa 203

2 Cele polityki przedsiębiorczości 20521 Przyspieszenie wzrostu gospodarczego kraju 20522 Przedsiębiorczość jako dźwignia rozwoju na poziomach regionalnym

i lokalnym 20823 Przedsiębiorczość jako instrument rozwiązywania ważnych problemoacutew

społecznych 21024 Cele polityki przedsiębiorczości ndash proacuteba syntezy 212

3 Polityka przedsiębiorczości ndash ujęcie systemowe 21531 Cel głoacutewny polityki przedsiębiorczości i jego pomiar 21732 Adresaci polityki przedsiębiorczości i ich segmentacja 21833 Ramy instytucjonalne polityki przedsiębiorczości 22234 Społeczny klimat wokoacuteł przedsiębiorczości i przedsiębiorcoacutew 22835 Kryteria i zasady wdrażania selektywnych instrumentoacutew wsparcia 231

4 Podsumowanie 234

Aneks statystyczny 237Bibliografia 249Spis rysunkoacutew 259Spis tabel 261Indeks 263

9

WstępPrzedsiębiorczość kojarzy się z indywidualną perspektywą a więc z poko-nywaniem trudności i wyzwań z jakimi zmagają się przedsiębiorcy w wy-niku zderzenia z twardymi realiami walki konkurencyjnej brakiem środ-koacutew finansowych niezbyt przyjaznym systemem podatkowym i mitręgą administracyjną Kojarzy się także z czynnikami ktoacutere decydują o powo-dzeniu w biznesie i poszukiwaniem najbardziej skutecznych metod i sposo-boacutew rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej W tym nurcie podejmowałem przez wiele lat roacuteżnorodne inicjatywy badawcze edukacyj-ne i szkoleniowo-doradcze w ramach kompleksowego programu Przedsię-biorczość dla ambitnych1

Tym razem proponuję Czytelnikowi spojrzenie na przedsiębiorczość z perspektywy makroekonomicznej Podejmuję mianowicie proacutebę wyja-śnienia roli jaką przedsiębiorczość odgrywa w procesie rozwoju społecz-no-gospodarczego Koniec XX i początek XXI wieku to okres istotnych przewartościowań w tej dziedzinie ze względu na podważenie domina-cji wielkich korporacji i zwroacutecenie większej uwagi na rolę mniejszych firm w gospodarce

Tendencje te wiązały się ściśle z przechodzeniem krajoacutew wysoko roz-winiętych od fazy uprzemysłowienia do fazy gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach Skoro przedsiębiorczość jest tak ważna w tym stadium roz-woju to niesłychanie istotne staje się rozpoznanie jej głoacutewnych sił moto-rycznych po to by przez odpowiednie instrumenty polityki państwa sku-tecznie stymulować pozytywne zmiany w obrębie sektora przedsiębiorstw

Mimo powszechnej opinii o istotnym znaczeniu przedsiębiorczości nie-wiele wiemy na temat tego w jaki sposoacuteb indywidualne inicjatywy przed-siębiorcoacutew oraz kondycja prowadzonych przez nich firm przekładają się na rozwoacutej gospodarki jako całości Zaroacutewno badacze jak i politycy powszech-nie posługują się pojęciem bdquouśrednionegordquo małego i średniego przedsiębior-cy (MŚP) w ktoacuterej to kategorii zawiera się 998 wszystkich aktywnych podmiotoacutew gospodarczych w Polsce Zbiorowość MŚP obejmuje tak zroacuteż-nicowane przypadki jak jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzo-na w uzupełnieniu do zatrudnienia etatowego a jednocześnie 200-osobowa firma o rozwiniętej strukturze na terenie całego kraju aktywnie wychodzą-ca na rynki międzynarodowe

1 ProgramtenobejmujepodręcznikPrzedsiębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biz-nesWydawnictwaAkademickiei ProfesjonalneWarszawa2010orazportaledukacyjno-dorad-czyo tejsamejnazwiewwwcieslikedupl

11

Wstęp

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

WydawcaBożena Kućmierowska

Recenzenciprof Jan Monkiewicz

prof Jerzy W Pietrewicz

Redakcja merytoryczna i korektyAnna Goryńska

Redakcja technicznaDanuta Przymanowska-Boniuk

Projekt okładki stron tytułowych i opracowanie typograficzneJanusz Fajto

Wydanie książki dofinansowane przez Fundację Edukacji i Rozwoju Przedsiębiorczości

Copyright for this edition by Wydawnictwo Akademickie SEDNOCopyright by Jerzy Cieślik

Warszawa 2014

Wszelkie prawa zastrzeżone Kopiowanie przedrukowywanie i rozpowszechnianie w całości lub we fragmentach

jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody wydawcy zabronione

ISBN 978-83-7963-016-5 ISBN 978-83-7963-017-2 (e-book)

Wydawnictwo Akademickie SEDNO Spoacutełka z oo00-696 Warszawa

ul J Pankiewicza 3wwwwydawnictwosednoplinfowydawnictwosednopl

Spis treści

Wstęp 11

Rozdział I Istota przedsiębiorczości 171 Ewolucja poglądoacutew na temat istoty i roli przedsiębiorczości w gospodarce

i w społeczeństwie 192 Przedsiębiorczość ndash kontekst transformacji ustrojowej 243 Istota przedsiębiorczości ndash najważniejsze pytania i otwarte kwestie274 Przedsiębiorczość ambitna37

Rozdział II Oblicza przedsiębiorczości 431 Wprowadzenie 452 Zroacuteżnicowanie sektora drobnej przedsiębiorczości (small businessu) 46

21 Między etatem a firmą-pracodawcą 4822 Przedsiębiorczość nieroacutewnych szans 5123 Przedsiębiorczość podporządkowana nadrzędnym wartościom 5924 Ciemniejsza strona przedsiębiorczości 61

3 Przejawy renesansu przedsiębiorczości w gospodarce 6531 Przedsiębiorczość innowacyjna 6632 Przedsiębiorczość ekspansywna 7133 Przedsiębiorczość korporacyjna 75

4 Przedsiębiorczość poza sferą gospodarki 7741 Przedsiębiorczość akademicka 7742 Przedsiębiorczość w kulturze i sztuce7943 Przedsiębiorczość społeczna 8044 Przedsiębiorczość w sektorze publicznym 82

Rozdział III Pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash poroacutewnania międzynarodowe 85

1 Co i jak mierzymy ndash typologia metod statystycznego pomiaru aktywności przedsiębiorczej 87

2 Pomiar całkowitej aktywności przedsiębiorczej893 Pomiar początkowej aktywności przedsiębiorczej 92

31 Pomiar aktywności przedsiębiorczej we wczesnym stadium GEM 9332 Stopa narodzin przedsiębiorstw OECD-Eurostat 9433 Stopa wczesnej przedsiębiorczości WBGES 95

4 Skala aktywności przedsiębiorczej a osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego 96

5 Rola czynnikoacutew instytucjonalnych i kulturowych 1006 Wyodrębnienie segmentu bdquoprawdziwejrdquo przedsiębiorczości 102

61 OECD-Eurostat ndash firmy dynamiczne i gazele 10462 Pomiar aspiracji przedsiębiorczych w Projekcie GEM 104

7 Wielokryteryjny pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash Indeks GEDI 105

7

Rozdział IV Przedsiębiorczość a zatrudnienie 1111 Jakie firmy generują nowe miejsca pracy ndash głoacutewne kierunki badań

najważniejsze ustalenia 1132 Przyrost nowych miejsc pracy ndash udział klas wielkości przedsiębiorstw 1193 Aktywność przedsiębiorcza a zatrudnienie ndash poroacutewnania międzynarodowe 122

31 Zroacuteżnicowanie metod pomiaru 12232 Rola firm dynamicznychfaz przyspieszonego wzrostu przedsiębiorstw 12333 Aspiracje wzrostowe początkujących firm w dziedzinie zatrudnienia 125

4 Formy pośrednie między pracą na etacie i prowadzeniem przedsiębiorstwa 127

5 Wewnętrzna segmentacja sektora mikroprzedsiębiorstw 1306 Jakość miejsc pracy w sektorze MŚP 1337 Podsumowanie 134

Rozdział V Przedsiębiorczość a innowacje 1371 Innowacje jako czynnik rozwoju ndash perspektywa makroekonomiczna 1402 Innowacje ndash perspektywa przedsiębiorstwa 144

21 Poziom wdrażanych innowacji a sukces w biznesie 14422 Znaczenie poziomu innowacyjności branż 14523 Makroekonomiczny i mikroekonomiczny wymiar wdrażania

innowacji ndash synteza 1483 Przejawy innowacyjnej przedsiębiorczości 149

31 Młode firmy high-tech wdrażające oryginalne rozwiązania 15032 Specyfika akademickich firm odpryskowych 15233 bdquoŁowcy rozpryskoacutewrdquo 15534 Proaktywni imitatorzy 158

4 Wdrażanie innowacji z perspektywy kraju doganiającego 16141 Perspektywa makroekonomiczna 16142 Poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw 16443 Strategia wdrażania innowacji 166

Rozdział VI Międzynarodowy wymiar przedsiębiorczości 1711 Aktywność międzynarodowa polskich firm w dobie transformacji

ustrojowej 1732 Zaangażowanie eksportowe polskich firm ndash poroacutewnania międzynarodowe 1753 Przedsiębiorczość międzynarodowa czy międzynarodowy small business 1774 Sektor kontrolowany przez kapitał zagraniczny w polskiej gospodarce 1795 Intensywność i dynamika zaangażowania eksportowego polskich

przedsiębiorstw 18551 Zroacuteżnicowanie polskich przedsiębiorstw ze względu na udział

eksportu w sprzedaży 18552 Eksport jako dźwignia rozwoju przedsiębiorstw 187

6 Międzynarodowy wymiar innowacyjnej przedsiębiorczości 18861 Internacjonalizacja młodych firm w obszarze zaawansowanych

technologii 18862 Efekty rozpryskowe zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) 19063 Pośrednia internacjonalizacja kooperacyjna 192

8

7 Polskie firmy globalne 19371 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie polskich firm 19372 Od eksporteroacutew i inwestoroacutew do polskich globalnych lideroacutew 195

8 Podsumowanie 197

Rozdział VII Czy i jak wspierać przedsiębiorczość 1991 Motywy oddziaływania państwa na sektor przedsiębiorstw 201

11 Zawodność rynku (market failure) 20212 Niesprawność systemowa 203

2 Cele polityki przedsiębiorczości 20521 Przyspieszenie wzrostu gospodarczego kraju 20522 Przedsiębiorczość jako dźwignia rozwoju na poziomach regionalnym

i lokalnym 20823 Przedsiębiorczość jako instrument rozwiązywania ważnych problemoacutew

społecznych 21024 Cele polityki przedsiębiorczości ndash proacuteba syntezy 212

3 Polityka przedsiębiorczości ndash ujęcie systemowe 21531 Cel głoacutewny polityki przedsiębiorczości i jego pomiar 21732 Adresaci polityki przedsiębiorczości i ich segmentacja 21833 Ramy instytucjonalne polityki przedsiębiorczości 22234 Społeczny klimat wokoacuteł przedsiębiorczości i przedsiębiorcoacutew 22835 Kryteria i zasady wdrażania selektywnych instrumentoacutew wsparcia 231

4 Podsumowanie 234

Aneks statystyczny 237Bibliografia 249Spis rysunkoacutew 259Spis tabel 261Indeks 263

9

WstępPrzedsiębiorczość kojarzy się z indywidualną perspektywą a więc z poko-nywaniem trudności i wyzwań z jakimi zmagają się przedsiębiorcy w wy-niku zderzenia z twardymi realiami walki konkurencyjnej brakiem środ-koacutew finansowych niezbyt przyjaznym systemem podatkowym i mitręgą administracyjną Kojarzy się także z czynnikami ktoacutere decydują o powo-dzeniu w biznesie i poszukiwaniem najbardziej skutecznych metod i sposo-boacutew rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej W tym nurcie podejmowałem przez wiele lat roacuteżnorodne inicjatywy badawcze edukacyj-ne i szkoleniowo-doradcze w ramach kompleksowego programu Przedsię-biorczość dla ambitnych1

Tym razem proponuję Czytelnikowi spojrzenie na przedsiębiorczość z perspektywy makroekonomicznej Podejmuję mianowicie proacutebę wyja-śnienia roli jaką przedsiębiorczość odgrywa w procesie rozwoju społecz-no-gospodarczego Koniec XX i początek XXI wieku to okres istotnych przewartościowań w tej dziedzinie ze względu na podważenie domina-cji wielkich korporacji i zwroacutecenie większej uwagi na rolę mniejszych firm w gospodarce

Tendencje te wiązały się ściśle z przechodzeniem krajoacutew wysoko roz-winiętych od fazy uprzemysłowienia do fazy gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach Skoro przedsiębiorczość jest tak ważna w tym stadium roz-woju to niesłychanie istotne staje się rozpoznanie jej głoacutewnych sił moto-rycznych po to by przez odpowiednie instrumenty polityki państwa sku-tecznie stymulować pozytywne zmiany w obrębie sektora przedsiębiorstw

Mimo powszechnej opinii o istotnym znaczeniu przedsiębiorczości nie-wiele wiemy na temat tego w jaki sposoacuteb indywidualne inicjatywy przed-siębiorcoacutew oraz kondycja prowadzonych przez nich firm przekładają się na rozwoacutej gospodarki jako całości Zaroacutewno badacze jak i politycy powszech-nie posługują się pojęciem bdquouśrednionegordquo małego i średniego przedsiębior-cy (MŚP) w ktoacuterej to kategorii zawiera się 998 wszystkich aktywnych podmiotoacutew gospodarczych w Polsce Zbiorowość MŚP obejmuje tak zroacuteż-nicowane przypadki jak jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzo-na w uzupełnieniu do zatrudnienia etatowego a jednocześnie 200-osobowa firma o rozwiniętej strukturze na terenie całego kraju aktywnie wychodzą-ca na rynki międzynarodowe

1 ProgramtenobejmujepodręcznikPrzedsiębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biz-nesWydawnictwaAkademickiei ProfesjonalneWarszawa2010orazportaledukacyjno-dorad-czyo tejsamejnazwiewwwcieslikedupl

11

Wstęp

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Spis treści

Wstęp 11

Rozdział I Istota przedsiębiorczości 171 Ewolucja poglądoacutew na temat istoty i roli przedsiębiorczości w gospodarce

i w społeczeństwie 192 Przedsiębiorczość ndash kontekst transformacji ustrojowej 243 Istota przedsiębiorczości ndash najważniejsze pytania i otwarte kwestie274 Przedsiębiorczość ambitna37

Rozdział II Oblicza przedsiębiorczości 431 Wprowadzenie 452 Zroacuteżnicowanie sektora drobnej przedsiębiorczości (small businessu) 46

21 Między etatem a firmą-pracodawcą 4822 Przedsiębiorczość nieroacutewnych szans 5123 Przedsiębiorczość podporządkowana nadrzędnym wartościom 5924 Ciemniejsza strona przedsiębiorczości 61

3 Przejawy renesansu przedsiębiorczości w gospodarce 6531 Przedsiębiorczość innowacyjna 6632 Przedsiębiorczość ekspansywna 7133 Przedsiębiorczość korporacyjna 75

4 Przedsiębiorczość poza sferą gospodarki 7741 Przedsiębiorczość akademicka 7742 Przedsiębiorczość w kulturze i sztuce7943 Przedsiębiorczość społeczna 8044 Przedsiębiorczość w sektorze publicznym 82

Rozdział III Pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash poroacutewnania międzynarodowe 85

1 Co i jak mierzymy ndash typologia metod statystycznego pomiaru aktywności przedsiębiorczej 87

2 Pomiar całkowitej aktywności przedsiębiorczej893 Pomiar początkowej aktywności przedsiębiorczej 92

31 Pomiar aktywności przedsiębiorczej we wczesnym stadium GEM 9332 Stopa narodzin przedsiębiorstw OECD-Eurostat 9433 Stopa wczesnej przedsiębiorczości WBGES 95

4 Skala aktywności przedsiębiorczej a osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego 96

5 Rola czynnikoacutew instytucjonalnych i kulturowych 1006 Wyodrębnienie segmentu bdquoprawdziwejrdquo przedsiębiorczości 102

61 OECD-Eurostat ndash firmy dynamiczne i gazele 10462 Pomiar aspiracji przedsiębiorczych w Projekcie GEM 104

7 Wielokryteryjny pomiar aktywności przedsiębiorczej ndash Indeks GEDI 105

7

Rozdział IV Przedsiębiorczość a zatrudnienie 1111 Jakie firmy generują nowe miejsca pracy ndash głoacutewne kierunki badań

najważniejsze ustalenia 1132 Przyrost nowych miejsc pracy ndash udział klas wielkości przedsiębiorstw 1193 Aktywność przedsiębiorcza a zatrudnienie ndash poroacutewnania międzynarodowe 122

31 Zroacuteżnicowanie metod pomiaru 12232 Rola firm dynamicznychfaz przyspieszonego wzrostu przedsiębiorstw 12333 Aspiracje wzrostowe początkujących firm w dziedzinie zatrudnienia 125

4 Formy pośrednie między pracą na etacie i prowadzeniem przedsiębiorstwa 127

5 Wewnętrzna segmentacja sektora mikroprzedsiębiorstw 1306 Jakość miejsc pracy w sektorze MŚP 1337 Podsumowanie 134

Rozdział V Przedsiębiorczość a innowacje 1371 Innowacje jako czynnik rozwoju ndash perspektywa makroekonomiczna 1402 Innowacje ndash perspektywa przedsiębiorstwa 144

21 Poziom wdrażanych innowacji a sukces w biznesie 14422 Znaczenie poziomu innowacyjności branż 14523 Makroekonomiczny i mikroekonomiczny wymiar wdrażania

innowacji ndash synteza 1483 Przejawy innowacyjnej przedsiębiorczości 149

31 Młode firmy high-tech wdrażające oryginalne rozwiązania 15032 Specyfika akademickich firm odpryskowych 15233 bdquoŁowcy rozpryskoacutewrdquo 15534 Proaktywni imitatorzy 158

4 Wdrażanie innowacji z perspektywy kraju doganiającego 16141 Perspektywa makroekonomiczna 16142 Poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw 16443 Strategia wdrażania innowacji 166

Rozdział VI Międzynarodowy wymiar przedsiębiorczości 1711 Aktywność międzynarodowa polskich firm w dobie transformacji

ustrojowej 1732 Zaangażowanie eksportowe polskich firm ndash poroacutewnania międzynarodowe 1753 Przedsiębiorczość międzynarodowa czy międzynarodowy small business 1774 Sektor kontrolowany przez kapitał zagraniczny w polskiej gospodarce 1795 Intensywność i dynamika zaangażowania eksportowego polskich

przedsiębiorstw 18551 Zroacuteżnicowanie polskich przedsiębiorstw ze względu na udział

eksportu w sprzedaży 18552 Eksport jako dźwignia rozwoju przedsiębiorstw 187

6 Międzynarodowy wymiar innowacyjnej przedsiębiorczości 18861 Internacjonalizacja młodych firm w obszarze zaawansowanych

technologii 18862 Efekty rozpryskowe zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) 19063 Pośrednia internacjonalizacja kooperacyjna 192

8

7 Polskie firmy globalne 19371 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie polskich firm 19372 Od eksporteroacutew i inwestoroacutew do polskich globalnych lideroacutew 195

8 Podsumowanie 197

Rozdział VII Czy i jak wspierać przedsiębiorczość 1991 Motywy oddziaływania państwa na sektor przedsiębiorstw 201

11 Zawodność rynku (market failure) 20212 Niesprawność systemowa 203

2 Cele polityki przedsiębiorczości 20521 Przyspieszenie wzrostu gospodarczego kraju 20522 Przedsiębiorczość jako dźwignia rozwoju na poziomach regionalnym

i lokalnym 20823 Przedsiębiorczość jako instrument rozwiązywania ważnych problemoacutew

społecznych 21024 Cele polityki przedsiębiorczości ndash proacuteba syntezy 212

3 Polityka przedsiębiorczości ndash ujęcie systemowe 21531 Cel głoacutewny polityki przedsiębiorczości i jego pomiar 21732 Adresaci polityki przedsiębiorczości i ich segmentacja 21833 Ramy instytucjonalne polityki przedsiębiorczości 22234 Społeczny klimat wokoacuteł przedsiębiorczości i przedsiębiorcoacutew 22835 Kryteria i zasady wdrażania selektywnych instrumentoacutew wsparcia 231

4 Podsumowanie 234

Aneks statystyczny 237Bibliografia 249Spis rysunkoacutew 259Spis tabel 261Indeks 263

9

WstępPrzedsiębiorczość kojarzy się z indywidualną perspektywą a więc z poko-nywaniem trudności i wyzwań z jakimi zmagają się przedsiębiorcy w wy-niku zderzenia z twardymi realiami walki konkurencyjnej brakiem środ-koacutew finansowych niezbyt przyjaznym systemem podatkowym i mitręgą administracyjną Kojarzy się także z czynnikami ktoacutere decydują o powo-dzeniu w biznesie i poszukiwaniem najbardziej skutecznych metod i sposo-boacutew rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej W tym nurcie podejmowałem przez wiele lat roacuteżnorodne inicjatywy badawcze edukacyj-ne i szkoleniowo-doradcze w ramach kompleksowego programu Przedsię-biorczość dla ambitnych1

Tym razem proponuję Czytelnikowi spojrzenie na przedsiębiorczość z perspektywy makroekonomicznej Podejmuję mianowicie proacutebę wyja-śnienia roli jaką przedsiębiorczość odgrywa w procesie rozwoju społecz-no-gospodarczego Koniec XX i początek XXI wieku to okres istotnych przewartościowań w tej dziedzinie ze względu na podważenie domina-cji wielkich korporacji i zwroacutecenie większej uwagi na rolę mniejszych firm w gospodarce

Tendencje te wiązały się ściśle z przechodzeniem krajoacutew wysoko roz-winiętych od fazy uprzemysłowienia do fazy gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach Skoro przedsiębiorczość jest tak ważna w tym stadium roz-woju to niesłychanie istotne staje się rozpoznanie jej głoacutewnych sił moto-rycznych po to by przez odpowiednie instrumenty polityki państwa sku-tecznie stymulować pozytywne zmiany w obrębie sektora przedsiębiorstw

Mimo powszechnej opinii o istotnym znaczeniu przedsiębiorczości nie-wiele wiemy na temat tego w jaki sposoacuteb indywidualne inicjatywy przed-siębiorcoacutew oraz kondycja prowadzonych przez nich firm przekładają się na rozwoacutej gospodarki jako całości Zaroacutewno badacze jak i politycy powszech-nie posługują się pojęciem bdquouśrednionegordquo małego i średniego przedsiębior-cy (MŚP) w ktoacuterej to kategorii zawiera się 998 wszystkich aktywnych podmiotoacutew gospodarczych w Polsce Zbiorowość MŚP obejmuje tak zroacuteż-nicowane przypadki jak jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzo-na w uzupełnieniu do zatrudnienia etatowego a jednocześnie 200-osobowa firma o rozwiniętej strukturze na terenie całego kraju aktywnie wychodzą-ca na rynki międzynarodowe

1 ProgramtenobejmujepodręcznikPrzedsiębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biz-nesWydawnictwaAkademickiei ProfesjonalneWarszawa2010orazportaledukacyjno-dorad-czyo tejsamejnazwiewwwcieslikedupl

11

Wstęp

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Rozdział IV Przedsiębiorczość a zatrudnienie 1111 Jakie firmy generują nowe miejsca pracy ndash głoacutewne kierunki badań

najważniejsze ustalenia 1132 Przyrost nowych miejsc pracy ndash udział klas wielkości przedsiębiorstw 1193 Aktywność przedsiębiorcza a zatrudnienie ndash poroacutewnania międzynarodowe 122

31 Zroacuteżnicowanie metod pomiaru 12232 Rola firm dynamicznychfaz przyspieszonego wzrostu przedsiębiorstw 12333 Aspiracje wzrostowe początkujących firm w dziedzinie zatrudnienia 125

4 Formy pośrednie między pracą na etacie i prowadzeniem przedsiębiorstwa 127

5 Wewnętrzna segmentacja sektora mikroprzedsiębiorstw 1306 Jakość miejsc pracy w sektorze MŚP 1337 Podsumowanie 134

Rozdział V Przedsiębiorczość a innowacje 1371 Innowacje jako czynnik rozwoju ndash perspektywa makroekonomiczna 1402 Innowacje ndash perspektywa przedsiębiorstwa 144

21 Poziom wdrażanych innowacji a sukces w biznesie 14422 Znaczenie poziomu innowacyjności branż 14523 Makroekonomiczny i mikroekonomiczny wymiar wdrażania

innowacji ndash synteza 1483 Przejawy innowacyjnej przedsiębiorczości 149

31 Młode firmy high-tech wdrażające oryginalne rozwiązania 15032 Specyfika akademickich firm odpryskowych 15233 bdquoŁowcy rozpryskoacutewrdquo 15534 Proaktywni imitatorzy 158

4 Wdrażanie innowacji z perspektywy kraju doganiającego 16141 Perspektywa makroekonomiczna 16142 Poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw 16443 Strategia wdrażania innowacji 166

Rozdział VI Międzynarodowy wymiar przedsiębiorczości 1711 Aktywność międzynarodowa polskich firm w dobie transformacji

ustrojowej 1732 Zaangażowanie eksportowe polskich firm ndash poroacutewnania międzynarodowe 1753 Przedsiębiorczość międzynarodowa czy międzynarodowy small business 1774 Sektor kontrolowany przez kapitał zagraniczny w polskiej gospodarce 1795 Intensywność i dynamika zaangażowania eksportowego polskich

przedsiębiorstw 18551 Zroacuteżnicowanie polskich przedsiębiorstw ze względu na udział

eksportu w sprzedaży 18552 Eksport jako dźwignia rozwoju przedsiębiorstw 187

6 Międzynarodowy wymiar innowacyjnej przedsiębiorczości 18861 Internacjonalizacja młodych firm w obszarze zaawansowanych

technologii 18862 Efekty rozpryskowe zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) 19063 Pośrednia internacjonalizacja kooperacyjna 192

8

7 Polskie firmy globalne 19371 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie polskich firm 19372 Od eksporteroacutew i inwestoroacutew do polskich globalnych lideroacutew 195

8 Podsumowanie 197

Rozdział VII Czy i jak wspierać przedsiębiorczość 1991 Motywy oddziaływania państwa na sektor przedsiębiorstw 201

11 Zawodność rynku (market failure) 20212 Niesprawność systemowa 203

2 Cele polityki przedsiębiorczości 20521 Przyspieszenie wzrostu gospodarczego kraju 20522 Przedsiębiorczość jako dźwignia rozwoju na poziomach regionalnym

i lokalnym 20823 Przedsiębiorczość jako instrument rozwiązywania ważnych problemoacutew

społecznych 21024 Cele polityki przedsiębiorczości ndash proacuteba syntezy 212

3 Polityka przedsiębiorczości ndash ujęcie systemowe 21531 Cel głoacutewny polityki przedsiębiorczości i jego pomiar 21732 Adresaci polityki przedsiębiorczości i ich segmentacja 21833 Ramy instytucjonalne polityki przedsiębiorczości 22234 Społeczny klimat wokoacuteł przedsiębiorczości i przedsiębiorcoacutew 22835 Kryteria i zasady wdrażania selektywnych instrumentoacutew wsparcia 231

4 Podsumowanie 234

Aneks statystyczny 237Bibliografia 249Spis rysunkoacutew 259Spis tabel 261Indeks 263

9

WstępPrzedsiębiorczość kojarzy się z indywidualną perspektywą a więc z poko-nywaniem trudności i wyzwań z jakimi zmagają się przedsiębiorcy w wy-niku zderzenia z twardymi realiami walki konkurencyjnej brakiem środ-koacutew finansowych niezbyt przyjaznym systemem podatkowym i mitręgą administracyjną Kojarzy się także z czynnikami ktoacutere decydują o powo-dzeniu w biznesie i poszukiwaniem najbardziej skutecznych metod i sposo-boacutew rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej W tym nurcie podejmowałem przez wiele lat roacuteżnorodne inicjatywy badawcze edukacyj-ne i szkoleniowo-doradcze w ramach kompleksowego programu Przedsię-biorczość dla ambitnych1

Tym razem proponuję Czytelnikowi spojrzenie na przedsiębiorczość z perspektywy makroekonomicznej Podejmuję mianowicie proacutebę wyja-śnienia roli jaką przedsiębiorczość odgrywa w procesie rozwoju społecz-no-gospodarczego Koniec XX i początek XXI wieku to okres istotnych przewartościowań w tej dziedzinie ze względu na podważenie domina-cji wielkich korporacji i zwroacutecenie większej uwagi na rolę mniejszych firm w gospodarce

Tendencje te wiązały się ściśle z przechodzeniem krajoacutew wysoko roz-winiętych od fazy uprzemysłowienia do fazy gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach Skoro przedsiębiorczość jest tak ważna w tym stadium roz-woju to niesłychanie istotne staje się rozpoznanie jej głoacutewnych sił moto-rycznych po to by przez odpowiednie instrumenty polityki państwa sku-tecznie stymulować pozytywne zmiany w obrębie sektora przedsiębiorstw

Mimo powszechnej opinii o istotnym znaczeniu przedsiębiorczości nie-wiele wiemy na temat tego w jaki sposoacuteb indywidualne inicjatywy przed-siębiorcoacutew oraz kondycja prowadzonych przez nich firm przekładają się na rozwoacutej gospodarki jako całości Zaroacutewno badacze jak i politycy powszech-nie posługują się pojęciem bdquouśrednionegordquo małego i średniego przedsiębior-cy (MŚP) w ktoacuterej to kategorii zawiera się 998 wszystkich aktywnych podmiotoacutew gospodarczych w Polsce Zbiorowość MŚP obejmuje tak zroacuteż-nicowane przypadki jak jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzo-na w uzupełnieniu do zatrudnienia etatowego a jednocześnie 200-osobowa firma o rozwiniętej strukturze na terenie całego kraju aktywnie wychodzą-ca na rynki międzynarodowe

1 ProgramtenobejmujepodręcznikPrzedsiębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biz-nesWydawnictwaAkademickiei ProfesjonalneWarszawa2010orazportaledukacyjno-dorad-czyo tejsamejnazwiewwwcieslikedupl

11

Wstęp

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

7 Polskie firmy globalne 19371 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie polskich firm 19372 Od eksporteroacutew i inwestoroacutew do polskich globalnych lideroacutew 195

8 Podsumowanie 197

Rozdział VII Czy i jak wspierać przedsiębiorczość 1991 Motywy oddziaływania państwa na sektor przedsiębiorstw 201

11 Zawodność rynku (market failure) 20212 Niesprawność systemowa 203

2 Cele polityki przedsiębiorczości 20521 Przyspieszenie wzrostu gospodarczego kraju 20522 Przedsiębiorczość jako dźwignia rozwoju na poziomach regionalnym

i lokalnym 20823 Przedsiębiorczość jako instrument rozwiązywania ważnych problemoacutew

społecznych 21024 Cele polityki przedsiębiorczości ndash proacuteba syntezy 212

3 Polityka przedsiębiorczości ndash ujęcie systemowe 21531 Cel głoacutewny polityki przedsiębiorczości i jego pomiar 21732 Adresaci polityki przedsiębiorczości i ich segmentacja 21833 Ramy instytucjonalne polityki przedsiębiorczości 22234 Społeczny klimat wokoacuteł przedsiębiorczości i przedsiębiorcoacutew 22835 Kryteria i zasady wdrażania selektywnych instrumentoacutew wsparcia 231

4 Podsumowanie 234

Aneks statystyczny 237Bibliografia 249Spis rysunkoacutew 259Spis tabel 261Indeks 263

9

WstępPrzedsiębiorczość kojarzy się z indywidualną perspektywą a więc z poko-nywaniem trudności i wyzwań z jakimi zmagają się przedsiębiorcy w wy-niku zderzenia z twardymi realiami walki konkurencyjnej brakiem środ-koacutew finansowych niezbyt przyjaznym systemem podatkowym i mitręgą administracyjną Kojarzy się także z czynnikami ktoacutere decydują o powo-dzeniu w biznesie i poszukiwaniem najbardziej skutecznych metod i sposo-boacutew rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej W tym nurcie podejmowałem przez wiele lat roacuteżnorodne inicjatywy badawcze edukacyj-ne i szkoleniowo-doradcze w ramach kompleksowego programu Przedsię-biorczość dla ambitnych1

Tym razem proponuję Czytelnikowi spojrzenie na przedsiębiorczość z perspektywy makroekonomicznej Podejmuję mianowicie proacutebę wyja-śnienia roli jaką przedsiębiorczość odgrywa w procesie rozwoju społecz-no-gospodarczego Koniec XX i początek XXI wieku to okres istotnych przewartościowań w tej dziedzinie ze względu na podważenie domina-cji wielkich korporacji i zwroacutecenie większej uwagi na rolę mniejszych firm w gospodarce

Tendencje te wiązały się ściśle z przechodzeniem krajoacutew wysoko roz-winiętych od fazy uprzemysłowienia do fazy gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach Skoro przedsiębiorczość jest tak ważna w tym stadium roz-woju to niesłychanie istotne staje się rozpoznanie jej głoacutewnych sił moto-rycznych po to by przez odpowiednie instrumenty polityki państwa sku-tecznie stymulować pozytywne zmiany w obrębie sektora przedsiębiorstw

Mimo powszechnej opinii o istotnym znaczeniu przedsiębiorczości nie-wiele wiemy na temat tego w jaki sposoacuteb indywidualne inicjatywy przed-siębiorcoacutew oraz kondycja prowadzonych przez nich firm przekładają się na rozwoacutej gospodarki jako całości Zaroacutewno badacze jak i politycy powszech-nie posługują się pojęciem bdquouśrednionegordquo małego i średniego przedsiębior-cy (MŚP) w ktoacuterej to kategorii zawiera się 998 wszystkich aktywnych podmiotoacutew gospodarczych w Polsce Zbiorowość MŚP obejmuje tak zroacuteż-nicowane przypadki jak jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzo-na w uzupełnieniu do zatrudnienia etatowego a jednocześnie 200-osobowa firma o rozwiniętej strukturze na terenie całego kraju aktywnie wychodzą-ca na rynki międzynarodowe

1 ProgramtenobejmujepodręcznikPrzedsiębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biz-nesWydawnictwaAkademickiei ProfesjonalneWarszawa2010orazportaledukacyjno-dorad-czyo tejsamejnazwiewwwcieslikedupl

11

Wstęp

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

WstępPrzedsiębiorczość kojarzy się z indywidualną perspektywą a więc z poko-nywaniem trudności i wyzwań z jakimi zmagają się przedsiębiorcy w wy-niku zderzenia z twardymi realiami walki konkurencyjnej brakiem środ-koacutew finansowych niezbyt przyjaznym systemem podatkowym i mitręgą administracyjną Kojarzy się także z czynnikami ktoacutere decydują o powo-dzeniu w biznesie i poszukiwaniem najbardziej skutecznych metod i sposo-boacutew rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej W tym nurcie podejmowałem przez wiele lat roacuteżnorodne inicjatywy badawcze edukacyj-ne i szkoleniowo-doradcze w ramach kompleksowego programu Przedsię-biorczość dla ambitnych1

Tym razem proponuję Czytelnikowi spojrzenie na przedsiębiorczość z perspektywy makroekonomicznej Podejmuję mianowicie proacutebę wyja-śnienia roli jaką przedsiębiorczość odgrywa w procesie rozwoju społecz-no-gospodarczego Koniec XX i początek XXI wieku to okres istotnych przewartościowań w tej dziedzinie ze względu na podważenie domina-cji wielkich korporacji i zwroacutecenie większej uwagi na rolę mniejszych firm w gospodarce

Tendencje te wiązały się ściśle z przechodzeniem krajoacutew wysoko roz-winiętych od fazy uprzemysłowienia do fazy gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach Skoro przedsiębiorczość jest tak ważna w tym stadium roz-woju to niesłychanie istotne staje się rozpoznanie jej głoacutewnych sił moto-rycznych po to by przez odpowiednie instrumenty polityki państwa sku-tecznie stymulować pozytywne zmiany w obrębie sektora przedsiębiorstw

Mimo powszechnej opinii o istotnym znaczeniu przedsiębiorczości nie-wiele wiemy na temat tego w jaki sposoacuteb indywidualne inicjatywy przed-siębiorcoacutew oraz kondycja prowadzonych przez nich firm przekładają się na rozwoacutej gospodarki jako całości Zaroacutewno badacze jak i politycy powszech-nie posługują się pojęciem bdquouśrednionegordquo małego i średniego przedsiębior-cy (MŚP) w ktoacuterej to kategorii zawiera się 998 wszystkich aktywnych podmiotoacutew gospodarczych w Polsce Zbiorowość MŚP obejmuje tak zroacuteż-nicowane przypadki jak jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzo-na w uzupełnieniu do zatrudnienia etatowego a jednocześnie 200-osobowa firma o rozwiniętej strukturze na terenie całego kraju aktywnie wychodzą-ca na rynki międzynarodowe

1 ProgramtenobejmujepodręcznikPrzedsiębiorczość dla ambitnych Jak uruchomić własny biz-nesWydawnictwaAkademickiei ProfesjonalneWarszawa2010orazportaledukacyjno-dorad-czyo tejsamejnazwiewwwcieslikedupl

11

Wstęp

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Z powyższym wiąże się zamieszanie pojęciowe i brak uzgodnionych definicji podstawowych terminoacutew w tym samej istoty przedsiębiorczości Ponadto niski poziom rozpoznania ilościowych i jakościowych przejawoacutew aktywności przedsiębiorczej utrudnia formułowanie racjonalnej polityki gospodarczej w ramach wspoacutełczesnego nurtu polityki opartej na wiedzy (evidence-based policy) Sprzyja natomiast upowszechnieniu tzw prawd obiegowych (conventional wisdom) a więc pozornie oczywistych tez ktoacute-rych popularność wynika nie tyle z solidnych podstaw empirycznych ile z faktu że wszyscy wierzą w ich prawdziwość i traktują je jako oczywiste Stąd o krok do prezentowania bdquogenialnie prostych receptrdquo na wszystkie bo-lączki i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy

Te niepokojące tendencje związane z ograniczonym stanem wiedzy na temat przedsiębiorczości mają charakter powszechny i bynajmniej nie do-tyczą tylko Polski Jednak w ostatnich kilkunastu latach w wyniku pro-wadzonych na dużą skalę badań naukowych w wielu krajach wysoko roz-winiętych zwiększył się istotnie zasoacuteb wiedzy na temat funkcjonowania sektora mniejszych firm Efektem tych badań zaczęły się także intereso-wać agendy rządowe odpowiedzialne za politykę przedsiębiorczości Gdy w końcu lat 90 Ministerstwo Gospodarki Holandii postanowiło nadać ja-kościowo nowy wymiar polityce przedsiębiorczości sformułowało na po-czątku zestaw pytań zatytułowany Czego nie wiemy a co powinniśmy wiedzieć by skutecznie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw Zadanie wypełnienia wspomnianej luki wiedzy powierzono wyspecjalizowanej pla-coacutewce badawczej Obecnie Holandia znajduje się w ścisłej czołoacutewce krajoacutew jeśli chodzi o poziom aktywności przedsiębiorczej i skuteczności wdraża-nych instrumentoacutew wsparcia

Ujawnił się też bardziej wyważony pragmatyczny nurt myślenia na temat przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodar-czego Takie podejście wymagało niekiedy odważnego zanegowania obiego-wych poglądoacutew Dobrym przykładem może tu być opublikowana w 2008 r praca czołowego amerykańskiego badacza przedsiębiorczości Scotta A Sha-nersquoa pod znamiennym tytułem Iluzje przedsiębiorczości Kosztowne mity ktoacuterym ulegają przedsiębiorcy inwestorzy i politycy (Shane 2008) W ra-mach wspomnianego kierunku dużą wagę przywiązuje się do pogłębionych badań empirycznych dzięki czemu działania w sferze polityki gospodarczej są oparte na solidnych podstawach

W książce nawiązuję do tego pragmatycznego nurtu analizy przejawoacutew przedsiębiorczości i jej roli w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce W ciągu 25 lat od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej przygo-dę z własnym biznesem zrealizowało ponad 5 milionoacutew Polakoacutew nie licząc specyficznych przedsiębiorcoacutew jakimi są niewątpliwie właściciele gospo-darstw rolnych Mamy zatem nagromadzony bogaty zasoacuteb praktycznych

12

Wstęp

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

doświadczeń Obecnie gdy przedsiębiorczość bdquotrafiła pod polskie strze-chyrdquo potrzebna jest wyważona oparta na faktach refleksja na temat kie-runkoacutew polityki przedsiębiorczości w warunkach przechodzenia naszej go-spodarki do stadium opartego na wiedzy i innowacjach

Książka składa się z siedmiu rozdziałoacutew W rozdziale I podejmuję proacutebę określenia istoty przedsiębiorczości i omawiam ewolucję poglądoacutew na temat jej roli w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego Staram się uporządkować podstawowe pojęcia oraz pokazuję jak podstawowe roacuteżni-ce w pojmowaniu przedsiębiorczości przekładają się na ocenę jej znaczenia a także na kierunki polityki gospodarczej

W rozdziale II zmierzam się ze zjawiskiem bardzo dużego zroacuteżnico-wania przedsiębiorcoacutew i ich firm Przedsiębiorczość z samej swojej istoty jest wielowymiarowa i nie poddaje się prostym zabiegom klasyfikacyjnym Pewna systematyzacja jest jednak konieczna by moacutec określić wpływ po-szczegoacutelnych rodzajoacutew aktywności przedsiębiorczej na gospodarkę

W rozdziale III przedstawiam roacuteżne metody pomiaru aktywności przed-siębiorczej W tej dziedzinie mamy wyjątkowo duże nasilenie nieporozu-mień i błędoacutew interpretacyjnych Dokonuję systematyzacji stosowanych miernikoacutew a następnie wykorzystuję je do analizy poroacutewnawczej osiągnię-tego poziomu przedsiębiorczości w Polsce na tle innych krajoacutew

W kolejnych rozdziałach (IV V i VI) podejmuję trzy najważniejsze zagadnienia ktoacutere zdominowały debatę na temat makroekonomicznych skutkoacutew przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku Pierwsza kwe-stia (rozdział IV) dotyczy roli mniejszych firm w tworzeniu nowych miejsc pracy W tej dziedzinie katalizatorem ożywionej dyskusji były badania za-inicjowane jeszcze w latach 70 i 80 ubiegłego stulecia w Stanach Zjed-noczonych Po trzydziestu latach ta problematyka nadal zachowuje aktu-alność zwłaszcza wobec utrzymującej się w wielu krajach wysokiej stopy bezrobocia

Rewolucyjne zmiany jakie na przełomie XX i XXI wieku nastąpiły w dziedzinie informatyki telekomunikacji biotechnologii nowych mate-riałoacutew a także nowe rozwiązania w sferze organizacji zarządzania i mar-ketingu pokazały że potrzebne jest nowe spojrzenie na związki między przedsiębiorczością a innowacyjnością Tę złożoną problematykę podejmu-ję w rozdziale V

Wspomniane zmiany w technologii i organizacji otworzyły także nowe możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w skali globalnej W roz-dziale VI rozważam na ile zmiany te dotyczyły mniejszych firm i w jakim stopniu zmieniło to strukturę uczestnikoacutew wymiany handlowej i wspoacuteł-pracy gospodarczej Polski z zagranicą

Ostatni VII rozdział poświęcony jest polityce gospodarczej Pytanie o kierunek skalę i skuteczność oddziaływania państwa na sferę gospodarki

13

Wstęp

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

pojawia się we wcześniejszych rozdziałach gdzie formułuję kierunkowe za-lecenia dotyczące działań na rzecz wzrostu zatrudnienia wdrażania inno-wacji i internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw Natomiast w podsu-mowującym rozdziale VII przedstawiam całościową systemową koncepcję polityki przedsiębiorczości z uwzględnieniem specyfiki polskich realioacutew społeczno-gospodarczych

Książka jest adresowana do zroacuteżnicowanego grona odbiorcoacutew polity-koacutew gospodarczych pracownikoacutew administracji publicznej naukowcoacutew studentoacutew oraz publicystoacutew ekonomicznych Wierzę że będzie także przy-datna dla samych przedsiębiorcoacutew chociażby dla lepszego zrozumienia szerszego społecznego kontekstu ich codziennych zmagań z realiami pro-wadzenia biznesu

Planując koncepcję książki stanąłem przed poważnym wyzwaniem jakim jest określenie racjonalnego poziomu skomplikowania prowadzone-go wywodu W nauce przedsiębiorczości tak zresztą jak w innych dyscy-plinach nauk jest wyraźna tendencja do nadmiernej formalizacji analizy W książce przyjąłem metodę pośrednią tam gdzie jest to konieczne po-kazuję Czytelnikowi złożoność zjawisk towarzyszących przedsiębiorczości unikając jednocześnie typowego dla badaczy bdquodzielenia włosa na czworordquo Dla tych ktoacuterzy chcieliby pogłębić wiedzę w wybranych kwestiach podaję aktualną literaturę By ułatwić dotarcie do poszczegoacutelnych zagadnień sto-sowanych definicji i pojęć na końcu książki zamieszczony został indeks rzeczowy

Proponowane w książce rozwiązania i kierunki działań w sferze poli-tyki opieram na wynikach badań empirycznych Jest to zgodne z postula-tem że tak jak w innych obszarach interwencji państwa polityka przedsię-biorczości powinna być oparta na solidnej wiedzy (evidence-based policy) Jest potrzebne także dlatego że w książce kwestionuję wiele bdquoprawd obie-gowychrdquo a to wymaga solidnego udokumentowania W badaniach wyko-rzystuję dane statystyczne zaroacutewno krajowe jak i międzynarodowe (Baza Eurostat Baza OECD Baza Projektu GEM Baza COMPENDIA) W przy-padku danych krajowych są to w większości źroacutedłowe dane GUS przetwo-rzone na indywidualne zamoacutewienie Natomiast dane międzynarodowe zo-stały opracowane w sposoacuteb pozwalający na lepszą ilustrację występujących tendencji i zjawisk Stosuję także metodę poroacutewnania i łączenia zbioroacutew danych pochodzących z roacuteżnych źroacutedeł co umożliwia weryfikację uzyska-nych wynikoacutew (metoda triangulacji)

Mając na względzie że nadmierne nasycenie statystyką może utrudnić lekturę książki zastosowałem podwoacutejny sposoacuteb prezentacji danych W tre-ści poszczegoacutelnych rozdziałoacutew zamieszczam głoacutewnie rysunki pozwalające czytelnikowi uchwycić głoacutewne tendencje Natomiast rozbudowane tabele statystyczne są zawarte w końcowym Aneksie

14

Wstęp

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

W książce prezentuję wyniki wieloletnich badań nad sektorem pol-skich przedsiębiorstw prowadzonych w Akademii Leona Koźmińskiego Poszczegoacutelne kwestie były przedmiotem ożywionych dyskusji w gronie ze-społoacutew badawczych Nie sposoacuteb wymienić wszystkich z ktoacuterych wkładu pracy wnioskoacutew i sugestii miałem okazję skorzystać w trakcie przygoto-wania książki Chciałbym natomiast szczegoacutelnie gorąco podziękować prof Izabeli Koładkiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego ktoacutera służyła mi radą i pomocą na wczesnym etapie pracy nad książką komentując robo-cze wersje kolejnych rozdziałoacutew Wnikliwe uwagi wnieśli także recenzenci prof Jan Monkiewicz z Politechniki Warszawskiej oraz prof Jerzy W Pie-trewicz ze Szkoły Głoacutewnej Handlowej Rzecz jasna odpowiedzialność za ostateczny kształt prezentowanych w książce treści spoczywa na autorze

Jerzy CieślikKonstancin-Jeziorna lipiec 2014

15

Wstęp

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

234

VII

4 Podsumowanie

W ramach systemowego ujęcia polityki przedsiębiorczości (rysunek VII2 s 216) dla osiągnięcia założonych celoacutew ekonomicznych (wzrost warto-ści dodanej zatrudnienia eksportu) państwo wspiera aspiracje przedsię-biorcoacutew głoacutewnie poprzez tworzenie przyjaznych ram instytucjonalnych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Adresatem polityki są ambitni przedsiębiorcy ktoacutera to kategoria obej-muje firmy o roacuteżnej skali działania Uznajemy że zroacuteżnicowanie we-wnętrzne sektora przedsiębiorstw jest zjawiskiem pozytywnym Poszcze-goacutelne grupy firm w ramach szerokiej palety podmiotoacutew gospodarczych mają do spełnienia roacuteżne funkcje ndash nie tylko ekonomiczne lecz także spo-łeczne Trzeba zatem wzmacniać pozytywne trendy w poszczegoacutelnych seg-mentach przedsiębiorczości

W proponowanym ujęciu stosujemy podział na 7 podstawowych seg-mentoacutew w tym kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew przygotowujących się do-piero do uruchomienia działalności gospodarczej Dodatkowo uwzględ-niamy fakt że w ramach poszczegoacutelnych segmentoacutew funkcjonują firmy o zroacuteżnicowanym poziomie jeśli chodzi o przygotowanie kadr (zwłaszcza samych przedsiębiorcoacutew) zaawansowanie technologiczne i organizacyjne prowadzonej działalności gospodarczej

Selektywne instrumenty polityki przedsiębiorczości mogą mieć cha-rakter uzupełniający do tworzenia ram instytucjonalnych przyjaznych przedsiębiorcom Zgodnie z proponowanymi kryteriami i zasadami przed-stawionymi w podrozdziale VII35 powinny one być stosowane by pomoacutec przedsiębiorcom w pokonywaniu bdquorozwojowych punktoacutew zwrotnychrdquo (ry-sunek VII2 środkowa część) Przedsiębiorstwa poruszają się na indywi-dualnych ścieżkach rozwoju kierując się na wyższy poziom organizacji i techniki (ruch w goacuterę) a jednocześnie zwiększają skalę działania (ruch w prawo) Tam gdzie pojawiają się bariery (o charakterze zewnętrznym bądź wewnętrznym) istnieją podstawy dla udzielenia wsparcia Wiele pro-blemoacutew z jakimi spotykają się ambitni przedsiębiorcy może być rozwiąza-nych w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego bez wdrażania in-strumentoacutew selektywnych Przykładowo gdy młoda obiecująca firma nie uzyskuje kredytu bankowego ze względu na brak zdolności kredytowej może skorzystać z pożyczki ze środkoacutew funduszu pożyczkowego

Polityka przedsiębiorczości nie może być realizowana w oderwaniu od innych celoacutew i kierunkoacutew interwencji państwa w szerszych ramach polityki społeczno-gospodarczej Jak podkreślaliśmy wcześniej (podroz-dział VII2) oproacutecz nurtu autonomicznego polityka przedsiębiorczości służy jako instrument stymulowania innowacji (polityka innowacyjna)

4 Podsumowanie

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

235

Czy i jak wspierać przedsiębiorczość

VII

oraz do rozwiązywania palących problemoacutew społecznych występujących szczegoacutelnie na rynku pracy (polityka społeczna polityka rynku pracy)

Wzajemne zależności między roacuteżnymi politykami występują ze szcze-goacutelnym nasileniem w segmencie drobnej przedsiębiorczości To właśnie w tym obszarze potrzebna jest właściwa koordynacja tak by uzyskać efek-ty synergii ale jednocześnie zminimalizować negatywne skutki występują-cych sprzeczności

Silne związki występują także między polityką przedsiębiorczości a po-lityką przemysłową zwłaszcza w kontekście omawianych wcześniej prze-wartościowań poglądoacutew i krystalizowania się wizji nowej polityki przemy-słowej (Warwick 2013) W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej powszechnie podważa się zasadność dokonanej w ostatnim ćwierćwieczu deindustraliacji i wyprowadzenia produkcji przemysłowej do krajoacutew słabo rozwiniętych Obecnie tę politykę uznaje się za błędną i coraz powszech-niej moacutewi się o potrzebie reindustrializacji Niestety procesy deindustrail-zacyjne dotknęły także Polskę choć w mniejszym stopniu niż inne kraje Unii Europejskiej W roku 2012 w przetwoacuterstwie przemysłowym działa-ło 175 tys podmiotoacutew gospodarczych co stanowiło mniej niż 10 ogoacutelnej liczby Ich wkład do ogoacutelnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był jednak bardzo znaczący i wynosił 32 (GUS 2014a s 54)

Inicjowanie i rozwoacutej działalności gospodarczej w przemyśle jest gene-ralnie trudniejsze niż w usługach ze względu na wyższy proacuteg kapitałowy dla uruchomienia produkcji W ramach długofalowej strategii reindustria-lizacji polityka przedsiębiorczości powinna odgrywać ważną rolę zwłasz-cza w zakresie zwiększania liczby dobrze przygotowanych kandydatoacutew na przedsiębiorcoacutew ktoacuterzy podejmą wyzwanie uruchomienia nowych przed-sięwzięć biznesowych w nowoczesnych gałęziach przemysłu

Jeśli chodzi o międzynarodową politykę ekonomiczną wspieranie ak-tywności firm na rynkach zagranicznych należy do obowiązkoacutew polskich placoacutewek dyplomatycznych Zajmują się tym wyspecjalizowane Wydzia-ły Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) Szczegoacutelnym wyzwaniem staje się obecnie wspieranie polskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich Coraz większa liczba średnich i dużych krajowych przedsiębiorstw wycho-dzi poza ramy transakcji eksportowoimportowych w kierunku tworzenia własnej sieci handlowej a także uruchomienia produkcji za granicą

Przedsiębiorczość może być ważnym instrumentem rozwoju regional-nego i lokalnego Jak dotąd związek ten nie jest dostatecznie uwzględniany w strategii rozwoju wojewoacutedztw miast czy gmin Dotyczy to zaroacutewno dia-gnozy obecnego stanu jak i koncepcji włączenia przedsiębiorcoacutew do rozwo-ju lokalnych społeczności Tymczasem w wielu krajach szczegoacutelnie w USA obserwujemy wzrost zainteresowania lokalnym wymiarem przedsiębiorczo-ści i budowania bdquokapitału przedsiębiorczegordquo na poziomie lokalnym

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

236

VII

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych staje się obecnie trwałym ele-mentem systemu kształcenia na wszystkich poziomach podstawowym średnim i wyższym W ostatnich latach w wielu krajach wysoko rozwinię-tych obserwujemy przesunięcie akcentoacutew od przygotowania młodych ludzi do zakładania własnych fi rm do kształtowania postaw przedsiębiorczych ktoacutere mogą być przydatne w roli przedsiębiorcy pracownika dużej korporacji w działalności społecznej w kulturze i sztuce oraz administracji publicznej

Końcowa refl eksja dotyczy wykorzystania środkoacutew w ramach funduszy strukturalnych UE W poprzedniej perspektywie budżetowej 2007ndash2013 autonomiczna polityka przedsiębiorczości ktoacuterej celem jest rozwoacutej przed-siębiorstw była obecna w bardzo ograniczonym zakresie Z pewnością trze-ba ten nurt wzmocnić w nowej perspektywie a to wymaga przegrupowania środkoacutew a także wdrożenia nowych sposoboacutew realizacji Chodzi zwłaszcza o dyskutowane wcześniej bdquointeligentne rozwiązaniardquo (smart solutions) po-zwalające osiągnąć znaczące efekty przy umiarkowanych nakładach Warto taki wysiłek podjąć by wykorzystać szanse wynikające z dysponowania tak znaczącymi środkami na rozwoacutej polskiej gospodarki w ramach budżetu UE 2014ndash2020

4 Podsumowanie

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

4 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2017 R 25 stycznia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoPolskie Badania Statystyczne w Okresie II Wojny Światowejrdquo - dr Bożena Łazowska mdash Dyrektor Centralnej Biblioteki Statystycznej im Stefana Szulca 06 kwietnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoWyznaczanie obszaroacutew metropolitalnychrdquo

Dr Mirosław Grochowski bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu teoretycznymrdquo

Dr hab Przemysław Śleszyński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu statystycz-nymrdquo

Dr Tomasz Sławiński bdquoWyznaczaniu obszaroacutew metropolitalnych w ujęciu praktycznymrdquo 25 maja 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoHybrydowy model statystyki wyznań w Polscerdquo - ks dr Wojciech Sadłoń - Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 21 września 2017 r Seminarium naukowym pt Strategia rozwoju e-państwa w perspektywie 2030 roku ndash studium fore-sightrdquo - prof dr hab Joacutezef OLEŃSKI (b Prezes GUS Profesor Uczelni Łazarskiego emerytowany profe-sor UW ekspert ONZ i EUROSTATU ) 27 października 2017 r Seminarium naukowym pt bdquoStan wspoacutełczesnego społeczeństwa informacyjnego w Polscerdquo - dr Dominik Batorski z Uniwersytetu Warszawskiego 14 grudnia 2017 r Seminarium naukowym pt bdquobdquoZmiany rodziny w Polsce w świetle wynikoacutew badań projektu bdquoGeneracje i Rodziny (GGS-PL)rdquo będącego częścią międzynarodowego programu badawczegordquo - zespołu prof dr hab Ireny E Kotowskiej (Instytut Statystyki i Demografii SGH)

5 SEMINARIA RADY ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

POLSKIEGO TOWARZYSTWA STATYSTYCZNEOG W 2018 R

26 stycznia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoZwiązek Bankoacutew Polskichrdquo - dr Przemysław Barbrich Dyrektorem Ze-społu Public Relations Związku Bankoacutew Polskich 22 lutego 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoWybory jako badanie statystycznerdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 13 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoRozwoacutej gospodarczy Polskirdquo - dr hab Cecylia Leszczyńska 26 kwietnia 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoJakie zabezpieczenie emerytalnerdquo ndash prof dr hab Tadeusz Szumlicz -

Kierownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głoacutewnej

Handlowej w Warszawie od 1995 r

20 września 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoSpołeczne środowisko informacyjne w gospodarce opartej na wiedzyrdquo ndash prof zw dr hab Joacutezef Oleński 18 października 2018 r Seminarium naukowym pt bdquoPrzedsiębiorczość XXI w ndash wyzwania dla nauki polityki i statystykirdquondash

prof dr hab Jerzy Cieślik - Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości w Akademii Leona Koźmińskiego

w Warszawie

20

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Oddział Warszawski

Polskiego Towarzystwa Statystycznego