Wystawy architektoniczne w XIX i XX wieku.

Maciej Kałamajski

Plan prezentacji:

1. Czym są wystawy architektoniczne?2. Wystawy architektoniczne w XIX w. :• Wielka Wystawa Światowa, Londyn 1851• Wystawy Światowe w Paryżu 1878, 1889• Wystawa Światowa, Chicago 18933. Wystawy architektoniczne w XX w. :• Wystawa mieszkaniowa Weissenhof, Stuttgart 1927• Wystawa mieszkaniowa WUWA, Wrocław 1929 • Powszechna Wystawa Krajowa, Poznań 19294. Bibliografia

1. Definicja• Wystawa architektoniczna- ekspozycja mająca na celu

zaprezentowanie dokonań w dziedzinie budownictwa.

Wystawy budowlane zaczęły zyskiwać na popularności na początku XX w.Początkowo miały za zadanie ukazanie najnowszych trendów w architekturze. Z czasem jednak wystawy architektoniczne zyskały inne funkcje poza prezentacją- realizowały autorskie koncepcje architektoniczne, skupiały się na aspektach urbanistycznych, a także np. na rewitalizacji terenów zdegradowanych przez przemysł. Projekty realizowane w ramach wystaw architektonicznych mogą mieć charakter stały lub tymczasowy.

1. Definicja

• Wystawy światowe – nazwa zwyczajowo nadawana cyklicznym ekspozycjom prezentującym dorobek kulturalny, naukowy i techniczny krajów i narodów świata. Ciałem zajmującym się organizacją wystaw jest Międzynarodowe Biuro Wystaw Światowych (Bureau International des Expositions), powstałe w 1928 w wyniku umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez większość państw Ligi Narodów.Pierwsza wystawa odbyła się w 1751 w Londynie, a dwie następne w 1798 i 1802 w Paryżu, jednak za pierwszą prawdziwie międzynarodową wystawę światową uznaje się Wielką Wystawę (Great Exhibition) w Londynie w 1851.

2. Wystawy architektoniczne w XIX w.

• Wielka Wystawa Światowa, Londyn 1851• Wystawy Światowe w Paryżu 1878, 1889• Wystawa Światowa, Chicago 1893

XIX w. – Wielka Wystawa Światowa, Londyn 1851 r.

• Wielka Wystawa światowa (ang. Great Exhibition) – wystawa światowa, mająca miejsce w Hyde Parku w Londynie od 1 maja do 15 października 1851 roku.Na Wielkiej Wystawie można było zobaczyć m.in. maszyny, diament Kooh-i-noor, Kryształową Fontannę, scyzoryk, który posiadał 1851 ostrzy i tzw. "łóżko-budzik", zrzucające śpiącego człowieka o dowolnej porze. Zyski z wystawy przeznaczono na zbudowanie sali koncertowej Royal Albert Hall, a także zbudowanie Muzeum Wiktorii i Alberta. Po raz pierwszy na świecie na Wielkiej Wystawie ludzie mogli korzystać z publicznych szaletów.

Ekspozycja miała miejsce w tzw. Kryształowym Pałacu.

Kryształowy Pałac

Kryształowy Pałac

• Budynek został zaprojektowany przez Josepha Paxtona. Kryształowy Pałac miał 560 m długości i 33 m wysokości. Zbudowany był głównie z żelaza i szkła. Do jego budowy zużyto: 293 665 tafli szkła, 4500 ton żelaza i 39 km rynien. Ponieważ składał się częściowo z seryjnie produkowanych elementów o jednym podstawowym module został wzniesiony w czasie zaledwie sześciu miesięcy.

Wewnątrz znajdowało się nawet kilka ogromnych, zabudowanych drzew. Z tego powodu, a także z powodu użytych materiałów budynek przypominał wielką cieplarnię.

Kryształowy Pałac

Polichromia wnętrza została starannie opracowana przez Owena Jonesa. Składała się z wyrazistych pasów czerwieni, żółci i błękitu rozdzielonych bielą. Jones chciał uwydatnić wrażenie ogromu i jasności przez stworzenie pewnego rodzaju architektonicznego pejzażu.

Kryształowy Pałac

Kryształowy Pałac• Kryształowy Pałac był uważany za rewolucyjny krok na drodze ku

architekturze nowoczesnej. Po wystawie (1854) pałac został przeniesiony do dzisiejszego Upper Norwood, gdzie został powiększony. Był wielką atrakcją turystyczną Londynu i miejscem, gdzie odbywało się wiele imprez aż do 1936, gdy spłonął.

• Obecnie w miejscu pałacu ostał się tylko park rekreacyjny Crystal Palace, jeden z największych w Londynie, wraz ze wszystkimi jego instalacjami (modele dinozaurów, labirynt z żywopłotu). W Crystal Palace mieścił się także słynny tor wyścigowy, którego części dzisiaj są zachowane jako ścieżki. Centrum sportowe Crystal Palace będzie częścią obiektów olimpijskich w czasie igrzysk olimpijskich w 2012.

Wystawy Światowe w Paryżu• Trzecia wystawa światowa miała miejsce w Paryżu w 1878 r., a jej

głównym celem było przedstawienie odbudowy miasta i kraju po wojnie francusko-pruskiej (ekspozycja francuska zajmowała połowę powierzchni ekspozycyjnej; Niemcy były jedynym większym krajem, który nie wziął udziału w wystawie). Główny budynek wystawy znajdował się na Polu Marsowym, oprócz tego zbudowano też (obecnie już nieistniejący) pałac Trocadéro. Na wystawie zaprezentowano takie nowinki techniczne jak telefon Alexandra Grahama Bella, fonograf Thomasa Edisona; w ogrodzie pałacu Trocadéro i na Polu Marsowym pokazano też głowę i inne fragmenty Statuy Wolności, którą po ukończeniu w 1886 r. odsłonięto w Nowym Jorku jako dar Francji dla Stanów Zjednoczonych.

Pałac Trocadero

Wystawa Światowa w Paryżu, 1878 r.

Pałac Trocadero jak i sama wystawa barwnie została opisana przez Henryka Sienkiewicza w listach :

„…Wystawa istotnie wspaniały przedstawia widok. Głową jej jest pałac Trocadéro, zatoczony półkolem, którego strona wklęsła zwraca się ku Sekwanie. Pałac ten jest jeszcze nie skończony, składa się z wielkiego środkowego budynku, opatrzonego w dwie wieże i z dwóch skrzydeł bocznych, stanowiących długie kolumnady. Całość w stylu nieokreślonym, a raczej będącym mieszaniną wszystkich stylów, jakie kiedykolwiek istniały na świecie, krytykowaną jest dość ostro przez tutejszych architektów; urządzenia jednak zadawalają najwybredniejsze gusta. Od strony wklęsłej pałacu, zwróconej ku Polu Marsowemu, ciągnie się aż do Sekwany obszerny wirydarz, pochylający się z lekka ku rzece, pełen fontann, sadzawek, posągów, czarodziejskich grot, mostów i kiosków. Wiszące ogrody Babilonu zbladłyby zapewne wobec tego jednego dziedzińca. (…)W urządzaniu gier wodnych nikt nie może współzawodniczyć z Francuzami, a urządzenia na Trocadéro są tego najlepszym dowodem. Główna masa wody, zasilającej środkowe jezioro dziedzińca, wypływa wprost z pałacu. (…) Naokoło jeziorka zielenią się obszerne trawniki; w dali, po prawej ręce, widać pawilony: japońskie, perskie, marokańskie, chińskie i rozmaite inne; po lewej: algerski i specjalne, poświęcone leśnictwu, meteorologii itp.”

Wystawa Światowa w Paryżu 1889 r.

• Kolejną wystawę zorganizowano w stulecie wybuchu rewolucji francuskiej w 1889 r. Jej sceną były znowu Pola Marsowe, pałac Trocadéro, a także kompleks Les Invalides i nabrzeża Sekwany. Liczba zwiedzających była rekordowa; różne szacunki mówią, że wystawę zwiedziło od 20 do 30 milionów osób. Sama kolejka kursująca po wystawie w ciągu sześciu miesięcy przewiozła ponad 6 milionów osób.

Wystawa Światowa w Paryżu 1889 r.

• Zachwyt gości z całej Europy budziły przede wszystkim dwie budowle- trzystumetrowa wieża na Polu Marsowym zaprojektowana przez Gustave’a Eiffela oraz Pałac Maszyn- dzieło architekta Ferdinanda Duterta.

Wieża Eiffla

Wieża Eiffla

• Wieżę zbudowano specjalnie na paryską Wystawę Światową w 1889 roku. Miała zademonstrować poziom wiedzy inżynierskiej i możliwości techniczne epoki, być symbolem ówczesnej potęgi gospodarczej i naukowo-technicznej Francji. Wieża jest znakomitym i pełnym fantazji zespołem wielu małych części, silnych, lekkich i odpornych ma wiatr, złożonych w monumentralną całość o niezapomnianej sylwetce. O jej projekcie zadecydowały estetyczne, a nie techniczne względy- szerokie łuki, które łączą dolne części wieży zdają się pomagać w dźwiganiu ciężaru. W rzeczywistości są tylko elementami dekoracyjnymi zawieszonymi na konstrukcji.

Wieża Eiffla

• Po 20 latach budowla miała być rozebrana. Jej konstruktor, Gustaw Eiffel, nie chciał do tego dopuścić. Postanowił przekazać ją nauce. Założył na wieży laboratorium aerodynamiczne i meteorologiczne. Jednak dopiero udane eksperymenty z umieszczonym na szczycie telegrafem bez drutu ocaliły wieżę i odstąpiono od jej demontażu. W przededniu I wojny światowej stała się obiektem militarnym – łączyła Paryż z posterunkami wojskowymi na granicy z Niemcami (do tej pory do łączności używano gołębi pocztowych). Ocalona budowla z czasem stała się największą atrakcją turystyczną Paryża, którą odwiedziło już ponad 200 milionów ludzi.

Pałac Maszyn

Pałac Maszyn

• Budynek został zaprojektowany przez architekta Ferdinanda Duterta. Budowa Pałacu Maszyn przypada na lata 1886-1889. Został rozebrany w 1910 r. Wielka prostokątna hala była pokryta jednym dachem wspartym na dwudziestu poprzecznych trójprzegubowych łukach żelaznych. Współczesne fotografie Pałacu Maszyn ukazują surową strukturę z żelaza i szkła tuż przed jej ukończeniem. Należy jednak wiedzieć, że budynek ozdobiony był kolorowym szkłem, malowidłami, mozaikami i ceramicznymi cegłami.

Pałac Maszyn

Pałac Maszyn

Wystawa Światowa w Chicago 1893 r.

W 1893 r. odbyła się międzynarodowa wystawa w Chicago, która upamiętniała 400-letnią rocznicę odkrycia Nowego Świata przez Kolumba (stąd też oryginalna nazwa ekspozycji- World’s Columbian Exposition). Były to XV światowe targi, drugi raz odbywały się w Ameryce. Naczelnym architektem targów był Daniel Hudson Burnham, czołowa postać „szkoły chicagowskiej”. Na targi zaprojekował on wokół basenu rozległy Dziedziniec Honorowy flankowany monumentalnymi budowlami.

Dziedziniec Honorowy World’s Columbian Exposition

Dziedziniec Honorowy World’s Columbian Exposition

Dziedziniec Honorowy World’s Columbian Exposition

• Otaczające dziedziniec budynki reprezentowały nadmiernie klasycyzujący styl Beaux-Arts we Francji lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX w. W rzeczywistości były to prowizoryczne pawilony wystawowe z żelaza i szkła z pilastrowymi fasadami pomalowanymi na biało. Ten oświetlony w nocy zespół kolumn, łuków triumfalnych i kolumnad robił niesamowite wrażenie.

Transportation Building

• Jedynym budynkiem odbiegającym stylem od innych budynków wystawy był Transportation Building zaprojektowany przez Louisa Sullivana. Sullivan ubolewał, że większa część wystawy reprezentowała mejstatyczny klasycyzm Beaux-Arts. Jego budynek pomalowany został śmiałymi kolorami, zdominowany był przez olbrzymi łuk wejściowy z bogatym abstrakcyjnym ornamentem. Transortation Building rezentował się tak ostentacyjnie, że mógł położyć kres „szkole chicagowskiej” i zmienić bieg amerykańskiej architektury.

Transportation Building

Transportation Building

3. Wystawy architektoniczne w XX w.

• Wystawa mieszkaniowa Weissenhof, Stuttgart 1927

• Wystawa mieszkaniowa WUWA, Wrocław 1929

• Powszechna Wystawa Krajowa, Poznań 1929

Wystawa mieszkaniowa Weissenhof, Stuttgrat 1927

Wystawa została zorganizowana przez Werkbund (organizację skupiająca architektów, artystów i inżynierów związanych z budownictwem założoną w 1907 r.) pod kierownictwem artystycznym Miesa van der Rohe na wzgórzu w północnej części Stuttgartu.

Wystawa mieszkaniowa Weissenhof, Stuttgrat 1927

• Wystawa składała się z kilkunastu modelowych domów jednorodzinnych wolno stojących, szeregowych i wielorodzinnych, które projektowali różni architekci, posiadających jednak stosunkowo jednolity wyraz architektoniczny dojrzałego modernizmu. Budynki posiadały płaskie dachy, duże okna, prawie wszystkie miały kubiczne kształty i gładkie, białe elewacje.

• W czasie tylko 21 tygodni zbudowano 21 budynków z łącznie 63 mieszkaniami, które po zakończeniu wystawy zostały zasiedlone. Osiedle od czasu powstania było wyśmiewane przez ówczesną prasę. Po przejęciu władzy przez nazistów postanowiono osiedle wyburzyć, w tym celu rząd rzeszy kupił je od miasta. Ze względu na początek wojny z planów zrezygnowano. Ponieważ w czasie II wojny światowej na terenie osiedla zorganizowano punkty obrony przeciwlotniczej, część budynków ucierpiała w nalotach.

WeissenhoffDom zaprojektowany przez Waltera Gropiusa

WeissenhoffDom zaprojektowany przez Le Corbusiera

WeissenhoffDomy szeregowe zaprojektowane przez Jacobusa Ouda

WeissenhoffDom zaprojektowany przez Ludwiga Mies van der Rohe’a

Wystawa mieszkaniowa Weissenhof, Stuttgrat 1927

• Do naszych czasów przetrwało jedynie 11 z 21 budynków. Po wojnie rozebrano nawet lekko uszkodzone budynki, zaś pozostałe poddano dość przypadkowym przebudowo. Na wolnych działkach wzniesiono w latach 50. nowe budynki. W 1958 osiedle uzyskało status zabytku, a w latach 80. przeprowadzono renowację zachowanych obiektów i przywrócono stan zbliżony do pierwotnego. Renowacji poddano również dom bliźniaczy Le Corbusier i Jeannereta, wyposażenie wnętrza połowy domu zostało zrekonstruowane i udostępnione do zwiedzania.

Wystawa mieszkaniowa WUWA, Wrocław 1929

• Wystawa mieszkaniowa WUWA (WuWa, niem. Wohnungs- und Werkraumausstellung = Wystawa mieszkania i miejsca pracy) we Wrocławiu - zorganizowana w 1929 przez śląski związek Deutche Werkbundu w dzielnicy Dąbie w pobliżu Parku Szczytnickiego oraz na terenach targowych przylegających do Hali Stulecia.

• W wystawie wzięli udział zarówno awangardowi, jak i umiarkowani architekci, uczestnikami byli jednak jedynie lokalni działacze Werkbundu. Do organizacji wystawy najbardziej przyczynił się Heinrich Lauterbach, założyciel śląskiego związku Werkbundu. Wraz z Adolfem Radingiem przejął kierownictwo artystyczne wystawy.

• Na wystawie zaprezentowano 37 budynków mieszkalnych: modelowe domy jednorodzinne wolno stojące, bliźniacze i szeregowe, różne formy budynku wielorodzinnego, ponadto rozebrane po wystawie przykładowe biura i gospodarstwo rolne. Adolf Rading zaprojektował awangardowy wieżowiec, z powodu protestów administracji budowlanej zbudowany jednak jako budynek czteropiętrowy. Szczególnie interesującym obiektem wystawy jest dom dla samotnych i młodych małżeństw projektu Scharouna, jeden z pierwszych zrealizowanych budynków typu split levels w skali światowej. Również wyposażenie wnętrz poszczególnych obiektów zostało specjalnie zaprojektowane, m.in. przez Annę Rading, Josega Vineckiego i Li Vinecky-Thorn. Autorem projektu prezentacji w pawilonie wystawowym był Johannes Molzahn.

WUWA: H. Scharoun, dom dla osób samotnych i młodych małżeństw

WUWA: A. Rading, budynek wielorodzinny

WUWA: T. Effenberger, dom jednorodzinny

Powszechna Wystawa Krajowa, Poznań 1929

• Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu (PeWuKa) – impreza wystawiennicza, trwająca w dniach 16 maja – 30 września 1929 r. w Poznaniu. Zorganizowano ją z okazji dziesięciolecia odzyskania niepodległości, aby zaprezentować dorobek odrodzonego państwa. Protektorat nad PeWuKą objął Ignacy Mościcki a na czele Komitetu Honorowego stanął Józef Piłsudski.

• Podstawę stanowiła infrastruktura Międzynarodowych Targów Poznańskich, które właśnie z powodu tej wystawy w 1929 nie odbyły się. Ponadto zbudowano wiele nowych budynków, w tym dzisiejsze Collegium Chemicum, Collegium Anatomicum, DS. Hanka oraz największy w ówczesnej Polsce hotel – Hotel Polonia (dziś 111 Szpital Wojskowy). Cała wystawa zajmowała obszar 65 ha podzielony przez istniejące, ogólnodostępne ulice na pięć ogrodzonych sektorów, które połączono kładkami przerzuconymi ponad ulicami.

• Naczelnym architektem był Roger Sławski, a kierownikiem budowy –Jerzy Muller. PWK miała głęboki wpływ nie tylko na tereny targowe, ale także na urbanistykę całych części miasta, w dużym stopniu aż po dzień dzisiejszy.

• Począwszy od maja 1927, w ciągu 24 miesięcy, pobudowano ponad 100 pawilonów i zmodernizowano wiele kolejnych, już istniejących. PWK nie była wystawą jednolitą stylowo - powstawały pawilony w różnych stylach, od bardzo konserwatywnych, klasycznych, do skrajnie awangardowych. Również układ urbanistyczny terenów nie był uporządkowany, tworząc wiele odrębnych całości, o zróżnicowanych rozwiązaniach lokalnych. Do najciekawszych należały pawilony hut szklanych, przemysłu cukrowniczego, cementowy, pałac wychowania fizycznego i Bank Polski. Wtedy też powstały, istniejące do dziś: Collegium Chemicum (Pałac Rządowy), Collegium Anatomicum (Pałac Sztuki), czy Hotel Polonia oraz wiele innych, dziś poza terenami tagrowymi.

Plan Powszechnej Wystawy Krajowej

Hala Reprezentacyjna

Iglica

Pawilon Związku Hut Szklanych

Pawilon Związku Hut Szklanych z fontanną

Bibliografia

• David Watkin- Historia architektury zachodniej• Ramon Llera- Historia architektury• www.wikiedia.org

Dziękuję za uwagę.