1

Łukasz Medeksza

Strategie dla Wyspy Słodowej

Wstęp do dyskusji (Wersja robocza)

Motto: „What better place than this? What better time than now?”

(Rage Against The Machine, cytat wykorzystany na muralu ZBIOKA na Wyspie Słodowej)

Wrocław, wrzesieo-październik 2011

2

Spis treści

1. Opis problemu – str. 3

2. Uzasadnienie wyboru tematu i formy przekazu – str. 6

3. Opis miejsca i jego otoczenia – str. 8

4. Wskazanie głównego konfliktu interesów – str. 11

5. Możliwe kierunki działania – str. 12

6. Rekomendacje dla władz miasta – str. 13

7. SWOT Wyspy Słodowej, uwzględniający rekomendacje – str. 14

8. Proponowany system wartości – str. 15

9. Co dalej? – str. 16

3

Jest piękna i gwarna. Ale też brudna i łobuzerska. Estetycznie zrewitalizowana przez władze

Wrocławia, została spontanicznie opanowana przez młodzież. Wyspa Słodowa jednych przyciąga,

innych przeraża. Co z nią zrobid? Co nam ona mówi o rozwoju miast?

1. Opis problemu

Wrocław jest miastem wielu rzek, mostów i wysp. Wśród tych ostatnich Wyspa Słodowa jest – by tak

rzec – najbardziej centralnie położona. Leży na Odrze, dokładnie pomiędzy Starym Miastem a

Śródmieściem. Mniej więcej w pół drogi od Rynku do Dworca Nadodrze. Przez rzekę sąsiaduje od

południa z gmachem głównym Uniwersytetu Wrocławskiego, od zachodu z Mostem Uniwersyteckim i

Kępą Mieszczaoską, od północy z Wyspą Bielarską i nabrzeżem rozciągającym się wzdłuż ulicy

Drobnera, a od wschodu – z gotyckimi kościołami stojącymi na Piasku i na Ostrowie Tumskim. Można

zaryzykowad opinię, że to najbardziej atrakcyjna lokalizacja w całym Wrocławiu.

Mimo to, przez wiele lat po wojnie była raczej na uboczu. Można było na nią wejśd tylko od wschodu,

niewielkimi mostami łączącymi ją z wyspami Bielarską i Młyoską – to właśnie tamtędy biegł główny

szlak spacerowy, de facto omijający Wyspę Słodową. Na co dzieo była ona jednym z wielu okolicznych

terenów rekreacyjnych. Jej jedyną atrakcją była tzw. ścieżka zdrowia. Nie przyciągała tłumów.

Znacznie ludniejsza wydawała się pobliska Wyspa Bielarska, popularna zwłaszcza jako miejsce

spacerów rodzin z dziedmi.

Wyjątkiem były koncerty. W latach 80., pod szyldem „Rock na Wyspie” występowała na Wyspie

Słodowej czołówka polskiego rocka.1 Od lat 90. miejsce to znane jest głównie dzięki juwenaliom. W

ostatnich latach na Wyspie Słodowej występowały także międzynarodowe sławy – np. Manu Chao

(2008) czy Erykah Badu (2011).

Funkcjonowanie tego miejsca zmieniło się radykalnie po remoncie w 2006 r.2 Wyspa nie tylko została

uporządkowana, odświeżona i wyposażona w nowe ławeczki i nabrzeża. Przede wszystkim zyskała

dwie nowe kładki, które łączą ją z ulicą Dubois na wrocławskim Nadodrzu (od zachodu) i z Wyspą

Młyoską (od południa). W ten sposób stała się elementem nowego, atrakcyjnego traktu spacerowego

biegnącego od Śródmieścia na Ostrów Tumski i Stare Miasto, z dala od ruchliwych ulic.

Efekt? Wyspa Słodowa przyciągnęła ruch i uwagę. Okazała się idealnym miejscem na pikniki. Zaczęła

funkcjonowad jako pub pod gołym niebem. Przy sprzyjającej pogodzie można tam spotkad liczne

grupy młodych ludzi pijących piwo. Sprzyja temu zapewne bliskośd uniwersytetu i sklepów z

alkoholem. Imprezy trwają do późna w nocy. Przy wyspie ulokowany jest też bar piwny, na stateczku

przycumowanym do nabrzeża.

1 W YouTube można znaleźd zarejestrowane na Wyspie Słodowej nagrania TSA z 1981 r.

(http://www.youtube.com/watch?v=CgXsgMHaMak) oraz Siekiery z 1984 r. (http://www.youtube.com/watch?v=8ABvw6M67lM). Notabene, koncert drugiego z tych zespołów na Wyspie Słodowej był jednym z jego kilku nielicznych występów w składzie z Tomaszem Budzyoskim – Siekiera z Budzyoskim uważana jest do dziś za jedną z najważniejszych formacji polskiego punk rocka. 2 Por. zdjęcia z remontu, na „hydralu”: http://wroclaw.hydral.com.pl/95641,foto.html,

http://wroclaw.hydral.com.pl/95642,foto.html, http://wroclaw.hydral.com.pl/95640,foto.html.

4

I tu zaczynają się problemy. Po pierwsze – Wyspie Słodowej brakuje toalet. Wpierw w ogóle ich nie

było. Od niedawna działają w kontenerze stojącym u podnóża jedynej stojącej tu kamienicy. Mimo to

bywalcy wyspy często załatwiają się gdzie popadnie (szczególnie chętnie pod kładką prowadzącą do

ul. Drobnera). Po drugie – picie alkoholu w miejscach publicznych jest nielegalne. To oznacza, że

Wyspa Słodowa w swej obecnej, spontanicznej funkcji łamie prawo. Po trzecie – nie wszyscy

wrocławianie są zadowoleni z obecności setek młodych, podchmielonych ludzi na jednym z

najatrakcyjniejszych terenów spacerowych w centrum miasta.

Nic dziwnego, że Wyspa Słodowa stała się obiektem zainteresowania władz miasta i bohaterką relacji

we wrocławskich mediach.

Analizę informacji podawanych na ten temat przez prasę i radio w 2010 r. oraz działao straży

miejskiej zawiera „Raport: Wyspa Słodowa” autorstwa Michała Skrzywanka.3 Tekst ukazał się na

stronie wrocławskiego polityka Piotra Bobera, który jesienią ubiegał się o mandat radnego z listy

prezydenta Wrocławia. Jednym z wątków jego kampanii było pełne poparcie dla utrzymania status

quo na wyspie.4

Jak wynika z „Raportu…”, 28 kwietnia 2010 r. straż miejska rozpoczęła akcję wymierzoną w osoby

pijące nielegalnie alkohol na Wyspie Słodowej. Działania te poprzedził alarmujący artykuł w „Fakcie”,

który dzieo wcześniej alarmował, że wyspę opanowały „hordy pijanej młodzieży”. Raport tak

podsumowuje akcję straży: „w ciągu tygodnia nałożono 52 mandaty na łączną kwotę 5200zł, 7 osób

trafiło do izby wytrzeźwieo, 4 osoby odmówiły przyjęcia mandatu a ich sprawy będą toczyły się przed

sądem grodzkim”.5 To właśnie dlatego w maju 2010 r. „Gazeta Wrocławska” wręcz wieściła „koniec z

piciem” na wyspie.6

Niemal półtora roku później możemy ocenid te wysiłki jako daremne. W chwili powstawania tego

tekstu (początek października 2011 r.) Wyspa Słodowa nadal jest spontanicznym, nielegalnym pubem

pod gołym niebem. Pojawiają się patrole policji, ale trudno nie odnieśd wrażenia, że wpadają tam pro

forma, a nie po to, by realnie zaprowadzid „porządek”.7

W maju i czerwcu 2011 r. „Gazeta Wyborcza Wrocław” publikowała cykl tekstów pod hasłem

„Ucywilizujmy Wyspę Słodową”. W artykule otwierającym proponowała legalizację picia alkoholu w

tym miejscu. Opisywała punkt sprzedaży piwa otwarty na barce odkupionej od wojska i

przycumowanej do południowego brzegu wyspy. „To, co dzieje się na Wyspie Słodowej, to efekt

kompletnej hipokryzji” – komentowała „Wyborcza”. – „Niby obowiązuje tam zakaz spożywania

alkoholu, bo wyspa to przecież miejsce publiczne, a jednocześnie miasto pozwala na otwarcie

ogródka piwnego, który tak naprawdę jest sklepem monopolowym”.8

3 Michał Skrzywanek, „Raport: Wyspa Słodowa”, http://www.ibober.pl/pdf/raportwyspa.pdf .

4 http://www.ibober.pl/wyspam.html .

5 Skrzywanek, op.cit., str. 1.

6 http://www.gazetawroclawska.pl/stronaglowna/253626,wroclaw-koniec-z-piciem-na-wyspie-

slodowej,id,t.html . 7 Opinia na podstawie obserwacji własnych.

8

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,9639710,Ucywilizujmy_Wyspe_Slodowa___piwo_stamtad_nie_zniknie.html .

5

Publicysta „GW” Klaus Bachmann ubolewał nad łamaniem prawa na wyspie, ale proponował, by

wydzierżawid ją samorządowi studenckiemu, który pilnowałby tam porządku.9 Grzegorz Motriuk

opowiedział się za pełną legalizacją status quo, na wzór miast zachodnich.10 W podobnym duchu pisał

Piotr Bober, przyrównując wyspę do Paryża.11 Dla odmiany Katarzyna Nowicka protestowała

przeciwko panującej tam „menelni”.12 Na początku czerwca głos zabrały władze miasta, które

zapowiedziały, że – jak streszczała „Wyborcza” – „będzie czyściej, zostaną otwarte toalety, pojawi się

więcej pływających ogródków. A prawnicy urzędu miejskiego głowią się, co zrobid, by można było

tam legalnie napid się alkoholu”.13

Puentą cyklu była propozycja „GW”, by przekazad wyspę skłotersom z Wagenburga, którzy właśnie w

czerwcu stracili zajmowane przez siebie od lat miejsce Na Grobli. „Może uda im się zamienid Wyspę

w prawdziwą enklawę alternatywnej kultury, gdzie prawo do picia piwa nie będzie jedynym

wyznacznikiem wolności?” – proponowała Magdalena Piekarska.14 We wrześniu 2011 r. „Gazeta

Wrocławska” przekonywała, że wyspa „potrzebuje regulaminu”.15

W tych wszystkich rozważaniach często przewija się wątek sprzecznych interesów, jakie ma – z jednej

strony – pijąca młodzież, a z drugiej strony – rodzice i dziadkowie, którzy chcą chodzid tam na spacery

z dziedmi.

W międzyczasie obyczaje użytkowników wyspy stały się przedmiotem badao. Przeprowadził je w

2010 r. Kamil Bałuk, student Uniwersytetu Wrocławskiego, który w ramach Międzywydziałowych

Indywidualnych Studiów Humanistycznych w Instytucie Socjologii przygotował pracę licencjacką pt.

„Możliwości Wyspy. Socjologiczna analiza percepcji wrocławskiej Wyspy Słodowej i próba

charakterystyki jej odwiedzających”. Przebadał 83 osoby, głównie bywalców tego miejsca, ale też

kilkoro mieszkaoców jedynej tamtejszej kamienicy. Odnotował zachwyt tych pierwszych i przerażenie

tych drugich. „Wyspa Słodowa to miejsce, gdzie gromadzi się dużo osób, grup, między którymi

9

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,9644932,Wyspa_Slodowa___moze_warto_wydzierzawic_ja_studentom_.html . 10

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,9672117,Spokojne_spacery_z_dziecmi_niekoniecznie_na_Slodowej.html . 11

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,9720363,Wyspa_Slodowa__czyli_kawalek_Paryza_we_Wroclawiu.html . 12

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,9678131,Wroclawska_ogolnodostepna_menelnia_na_Wyspie_Slodowej.html . 13

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,9702972,Wyspa_Slodowa_z_alkoholem__za_to_sprzatana_na_biezaco.html . 14

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,9860487,Punkowy_Wagenburg_szuka_nowego_miejsca_we_Wroclawiu.html . 15

http://www.gazetawroclawska.pl/fakty24/452428,wyspa-slodowa-potrzebuje-regulaminu,id,t.html .

6

dochodzi do konfliktu interesów, na przykład mieszkaoców, bywalców, złomiarzy i funkcjonariuszy

straży miejskiej i policji” – tłumaczył Bałuk „Gazecie Wyborczej Wrocław”.16

Ważnym kontekstem dyskusji o Wyspie Słodowej był spór o zakaz sprzedaży alkoholu w sklepach

nocnych na wrocławskiej starówce. Taki przepis został przyjęty w lipcu 2011 r. przez Radę Miejską

Wrocławia. Uchwałę w sierpniu uchylił wojewoda dolnośląski.17 Spór de facto dotyczy m.in.

postępującej prywatyzacji przestrzeni publicznej – uchwała wzmacniałaby (i tak dużą) pozycję

właścicieli pubów i ogródków jako jedynych miejsc, w których można legalnie spożywad alkohol w

centrum miasta, poza własnym domem. Można założyd, że decyzja Rady mogłaby stad się

precedensem także dla Wyspy Słodowej (jej prywatyzacja i komercjalizacja może bowiem okazad się

najprostszym, w dodatku biznesowo korzystnym, sposobem na legalizację picia alkoholu w tym

miejscu).

2. Uzasadnienie wyboru tematu i formy przekazu

Wyspa Słodowa jest ciekawym przypadkiem nie tylko jako problem z dziedziny życia codziennego i

obyczajowości Wrocławia. To znacznie bardziej interesujący temat. Jej funkcjonowanie – wraz z

narracjami, jakie wokół niego narosły – mówi nam wiele o kierunkach rozwoju współczesnych miast.

O roli, jaką odgrywają w nich działania oddolne. O oczekiwaniach mieszkaoców wobec przestrzeni

publicznych. A skoro tak, to casus Wyspy Słodowej jest jedynie wstępem do głębszych rozważao o

systemach wartości, na których można oprzed rozmaite wizje rozwoju miasta.

Dlatego to nie wyspa jest prawdziwą bohaterką tekstu. Jego tematem są istniejące i potencjalne

przestrzenie publiczne Wrocławia oraz wartości, jakie mogą się w nich uobecniad. Wyspa jest jedynie

użytecznym przykładem. Dziurką od klucza pozwalającą nam dostrzec rzeczywistośd, jakiej nie

przeczuwaliśmy, albo o której zapomnieliśmy.

Nazwaliśmy nasz tekst „Strategiami dla Wyspy Słodowej”, bo bliska nam jest forma strategii jako

narzędzia analizy rzeczywistości i planowania jej rozwoju. W 2011 r. kierując się podobną intuicją

napisaliśmy „Strategię Wsparcia Rozwoju Wałbrzycha”18, którą nowy prezydent tego miasta uznał za

ważną inspirację dla swoich działao. Jednak nasz model nie sprowadza się do sporządzenia

kompletnego dokumentu i przekazania go lokalnym władzom. Przeciwnie – każde takie opracowanie

traktujemy jako robocze sprawozdanie z prowadzonej permanentnie dyskusji na dany temat. W

przypadku Wyspy Słodowej chcielibyśmy taką debatę wpisad m.in. w cykl spotkao o mieście

organizowanych od 2010 r. przez Przewodniczącego Rady Miejskiej Wrocławia, miejscowy oddział

Towarzystwa Urbanistów Polskich oraz Towarzystwo Upiększania Miasta Wrocławia. Nie jest to więc

klasyczna strategia rozwoju, a raczej robocze studium przypadku, które może byd użyteczne przy

tworzeniu jakichś przyszłych strategii.

Analizując Wyspę Słodową szukamy systemów wartości. Dlaczego? Bo zgadzamy się z autorami

strategii rozwoju Świdnicy z 2009 r., gdy piszą, że za każdym tego typu dokumentem „stoi pewien

16

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,8377158,Wyspa_Slodowa__czyli_burdel_chata_i_nasz_Central_Park.html – stamtąd czerpię informacje o pracy Bałuka. 17

Por. http://www.tuwroclaw.com/wiadomosci,wojewoda-uchylil-nocna-prohibicje-na-starym-miescie-ale-nie-cala-uchwale,wia5-3266-8080.html . 18

http://hipermiasto.pl/lukasz/dokumenty/strategia-wsparcia-rozwoju-walbrzycha/ .

7

system wartości — nawet wtedy, gdy nie jest on jawnie artykułowany”.19 Takie podejście jest

komplementarne ze znaną wśród miejscowych humanistów definicją sformułowaną przez prof.

Stanisława Pietraszkę, twórcę wrocławskiego kulturoznawstwa: „Horyzontem kultury są wartości.

Uobecnia je ona, będąc jednocześnie sposobem ich istnienia, dla człowieka zaś sposobem ich

poszukiwania, osiągania i obcowania z nimi”.20 Sposób zagospodarowania miejskich przestrzeni

publicznych, ich funkcjonowanie i charakterystyczna dla nich obyczajowośd też są przejawami

kultury. Są więc manifestacjami sfery wartości.

Jednocześnie – jak podkreślają autorzy strategii dla Świdnicy – tego rodzaju dokument „nie może

postulowad utopii rządzonej przez mądrych, uczciwych i kompetentnych”, „nie może byd narzędziem

przejmowania kontroli nad przyszłością przez aktualnie wpływowe grupy interesu”. Przeciwnie: „musi

służyd ludziom takim, jakimi są i jakimi mogą się stad, a nie bytom idealnym”.21 Poszukiwanie i analiza

wartości łączy się więc z podejściem, które można nazwad „organicznym”, ceniącym przede

wszystkim to, co „rozwija się samo”. To, co już istnieje. W sporach o Wyspę Słodową łatwo dostrzec

konflikt między rzeczywistością „organiczną” a quasi-utopijnymi postulatami formułowanymi z

różnych stanowisk światopoglądowych, często wyrażającymi po prostu rozmaite interesy.

„Strategie dla Wyspy Słodowej” wpisują się w dwa współczesne nurty: a) oddolnej refleksji o

funkcjonowaniu miast (jej najbardziej znanymi polskimi przedstawicielami są środowiska skupione w

Kongresie Ruchów Miejskich oraz tacy badacze i publicyści jak Krzysztof Nawratek, Lech Mergler,

Joanna Erbel czy Paweł Kubicki); b) zbiór unijnych dokumentów poświęconych polityce miejskiej.22

Wśród tych ostatnich szczególnie inspirująca może byd przyjęta w 2007 r. Karta Lipska.23 Znajdziemy

w niej zalecenie, „aby miasta europejskie rozważyły opracowanie programów zintegrowanego

rozwoju dla miasta jako całości”, które m.in. opisywałyby „mocne i słabe strony miast i dzielnic w

oparciu o analizę bieżącej sytuacji” oraz angażowałyby „obywateli i innych partnerów, którzy mogą

wnieśd znaczny wkład w kształtowanie przyszłej jakości każdego obszaru”.24 Karta zachęca przy tym

do „tworzenia i zapewniania przestrzeni publicznych wysokiej jakości”.25

3. Opis miejsca i jego otoczenia

Słodowa jest jedną z kilku centralnie położonych wysp, na których – i wokół których – od stuleci

rozwija się Wrocław. Obecnie ten „archipelag” na Odrze tworzą oprócz niej wyspy Bielarska (na

północ), Młyoska (na wschód) oraz Piasek i Tamka (na południe). Także rozciągający się nieco dalej na

wschód Ostrów Tumski był kiedyś wyspą.

Ten rejon od tysiąca lat jest centrum życia religijnego miasta. Zabudowany przede wszystkim

katolickimi świątyniami i klasztorami, przez całe wieki służył Kościołowi. Tak też przebiegał rozwój

19

Roman Galar, Janisław Muszyoski, Jan Waszkiewicz, „Świdnica w perspektywie pokoleniowej. Strategia miasta A.D. 2009”, http://www.swidnica.bip-gov.info.pl/zalacznik?idZalacznika=621757, str. 4. 20

Cyt. za http://www.gazetawroclawska.pl/slowopolskie/267786,taki-niepozorny-rewolucjonista,id,t.html . 21

Galar, Muszyoski, Waszkiewicz, op.cit., str. 4. 22

Por. „O usytuowaniu polityki miejskiej w dokumentach strategicznych UE i krajowych” *w:+ „Studia nad rozwojem Dolnego Śląska”, nr 1/44/2011. 23

„Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich”, http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/poziom_miedzynarodowy/polityka_przestrzenna_ue/rozwoj_miast/Documents/Karta%20Lipska_PL_tlumaczenie%20Komitetu%20Regionow_1.pdf . 24

Tamże, str. 3. 25

Tamże, str. 4.

8

Wyspy Słodowej. Aż do II wojny światowej nazywała się inaczej – Vorderbleiche, Bielarska Przednia,

co było pamiątką po „bielonym tu w średniowieczu płótnie dla klasztoru klarysek” (Wyspa Bielarska

zwana była wówczas Hinterbleiche, czyli Bielarska Tylna).26 Św. Klarę można w zasadzie uznad za

nieformalną patronkę tego miejsca. Młyny pod jej wezwaniem stały u wejścia na Wyspę Słodową od

strony Wyspy Młyoskiej. Imię św. Klary nosi most, który po nich pozostał. Płynący poniżej kanał

oddzielający obie wyspy to Upust powodziowy Klary.27 Trudno dziwid się tej „Klaromanii”, skoro

wyspy Bielarska i Słodowa należały przez całe wieki do zakonu klarysek.28

Jest to zarazem jedno z miejsc, w których rodził się wrocławski przemysł. Można tak powiedzied nie

tylko ze względu na wspomniane wyżej bielenie płótna dla klarysek i obecnośd cechu bielarzy w tym

rejonie29, ale i z uwagi na działające od XV w. słodownie – od nich pochodzi obecna nazwa wyspy.30

To także tradycyjne skupisko młynów wodnych – oprócz wspomnianych już dwóch takich obiektów

nazwanych imieniem św. Klary, na pobliskiej Wyspie Młyoskiej działały młyny Feliks i Maria. Tylko ten

ostatni istnieje do dzisiaj.

Wszystko zmieniło się w XVIII w., gdy Wyspę Słodową „objęto rozbudowywanymi na prawym brzegu

Odry fortyfikacjami”. Te z kolei zostały rozebrane w 1807 r., ustępując miejsca zabudowie

mieszkaniowej.31 Jej zagęszczenie może byd zaskakujące dla każdego, kto zna Wyspę Słodową w jej

obecnym kształcie – jako przede wszystkim otwartą przestrzeo rekreacyjną. Warto jednak zajrzed na

znaną stronę „hydralową” stowarzyszenia Wratislaviae Amici i postudiowad fotografie wyspy z lat

1850-1945.32 Z całej grupy budynków uwiecznionych na przełomie XIX i XX w.33 ostała się jedynie

kamienica nr 7 i 7a.

W tamtych czasach wyspy Słodowa i Bielarska najwyraźniej nabierały stopniowo charakteru terenów

rekreacyjnych. Świadczy o tym obecnośd schroniska młodzieżowego na tej pierwszej34 oraz

kąpieliska35 i gorzelni z wyszynkiem na tej drugiej36. Na Wyspie Słodowej znajdowała się również

siedziba korporacji studenckiej Arminia.37

Ta sielanka została brutalnie zakooczona w 1945 r., podczas oblężenia Festung Breslau. „Armia

niemiecka zainstalowała na Wyspie Słodowej stanowiska artylerii, narażając ją na częste

bombardowania”.38 Do dziś przetrwała tylko jedna, wspomniana już kamienica – typowy dla

Wrocławia, XIX-wieczny budynek mieszkalny. Można było zachowad Młyny św. Klary, zostały nawet

26

Hasło „Wyspa Słodowa” w „Encyklopedii Wrocławia”, Wrocław 2006, str. 998. 27

http://pl.wikipedia.org/wiki/Upust_powodziowy_Klary . 28

Por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyspa_S%C5%82odowa . 29

Tamże. 30

Hasło w „Encyklopedii Wrocławia”, op.cit. 31

Tamże. 32

http://wroclaw.hydral.com.pl/1021,obiekt.html . 33

http://wroclaw.hydral.com.pl/66583,foto.html ; http://wroclaw.hydral.com.pl/32456,foto.html ; http://wroclaw.hydral.com.pl/359349,foto.html . 34

http://wroclaw.hydral.com.pl/353776,foto.html ; http://wroclaw.hydral.com.pl/354646,foto.html . 35

http://wroclaw.hydral.com.pl/40205,obiekt.html . 36

http://wroclaw.hydral.com.pl/41914,obiekt.html . 37

http://wroclaw.hydral.com.pl/003236,z,17084,1,foto.html#st . 38

Hasło w „Encyklopedii Wrocławia”, op.cit.

9

wpisane do rejestru zabytków, jednak ich pozostałości zostały zburzone w 1975 r. w wyniku

bezmyślnej decyzji ówczesnego prezydenta Wrocławia.39

Po wojnie obie wyspy: Słodowa i Bielarska stały się terenami spacerowymi. Przez wiele lat wyraźnie

ważniejsza była ta druga – lepiej zagospodarowana, wyposażona w urządzenia dla dzieci, leżąca na

wspomnianym już trakcie biegnącym ze Śródmieścia, przez przerzuconą w latach 70. Żabią Kładkę – i

dalej w stronę Piasku, Ostrowa Tumskiego i Starego Miasta. Wyspa Słodowa była wyraźnie na

uboczu. O współczesnej ewolucji tej okolicy wspominaliśmy na początku tekstu.

Dziś ta okolica jest także przestrzenią przyjazną sztukom plastycznym. Wyspa Bielarska od lat 70. do

lat 90. wzbogaciła się o rzeźbę plenerową „Szachiści” Łucji Skomorowskiej (pierwsza wersja: 1977;

obecna: 1986)40 i pomnik Sokratesa, autorstwa Stanisława Netswoldowa (1993)41. Ta sama Łucja

Skomorowska jest autorką rzeźby „Macierzyostwo” (1977), która stoi przed wejściem na Żabią

Kładkę, od strony ul. Drobnera.42 Warto dodad, że właśnie w tym otoczeniu, 1 czerwca 1988 r.,

zakooczył się największy happening Pomaraoczowej Alternatywy – Rewolucja Krasnoludków.

Tuż przed wejściem na Wyspę Słodową kładką od strony Piasku od 2010 r. można oglądad rzeźbę

„Arena” Jerzego Beresia, czyli wkopane korzeniami do góry drzewo upamiętniające słynne

Sympozjum Plastyczne Wrocław z 1970 r.43

Na tylnych ścianach jedynej kamienicy na Wyspie Słodowej od paru lat widad dwa duże murale.

Autorem jednego jest Blu – powstało w ramach akcji Artyści Zewnętrzni pod patronatem BWA

Wrocław44. Autorem drugiego – z charakterystycznym cytatem „What better place than this, what

better time than now” (fraza znana z jednego z utworów Rage Against The Machine) – jest ZBIOK45.

Towarzyszy im trzecie, mniejsze dzieło przedstawiające kłęby czarnego dymu.46

Wyspa Słodowa wraz z otoczeniem jest terenem inwestycji. Od sierpnia 2011 r. działa tu (na

południowym brzegu) bar na wodzie Sloop, w którym można napid się piwa, zjeśd coś z grilla, a nawet

wypożyczyd motorówkę.47 W pobliżu, przy kładce prowadzącej na Piasek, jest jeszcze jeden podobny

lokal – Przystao Słodowa. Jednak w czasie powstawania tego tekstu był zamknięty.

Na Piasku powstaje apartamentowiec z widokiem na Wyspę Słodową. Nazwany Rezydencją

Piaskową, reklamuje się jako „najlepsza lokalizacja we Wrocławiu” i „magiczne miejsce dla

nielicznych”. Ma mied własną przystao dla łodzi. Budynek został zaprojektowany przez pracownię

Dziewooski-Łukaszewicz. Stawia go firma JG Inwestycje.48

39

http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C5%82yny_%C5%9Awi%C4%99tej_Klary . 40

http://fotopolska.eu/218381,foto.html . 41

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Sokrates-St.Netswoldow.JPG&filetimestamp=20100420144609 . 42

http://wroclaw.hydral.com.pl/4449,obiekt.html . 43

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBywy_Pomnik_ARENA . 44

http://muralepl.blogspot.com/2008/07/mural-na-wyspie.html . 45

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/5,35767,8383421,Wroclaw_miastem_murali___galeria_zdjec.html?i=11 . 46

http://www.digart.pl/zoom/3639618/Murale_Wyspa_Slodowa.html . 47

Por. profil baru w Facebooku: http://pl-pl.facebook.com/people/Sloop-Wyspa-S%C5%82odowa/100002792065029 . 48

http://www.rezydencjapiasek.pl/ .

10

Warto dodad, że na Wyspie Słodowej stoi także jedna z pięciu wrocławskich grzejących ławek, które

w styczniu 2011 r. ufundował miastu koncern Fortum.49

Jakie plany wobec Wyspy Słodowej mają władze Wrocławia? W Studium uwarunkowao i kierunków

zagospodarowania przestrzennego miasta z 2010 r. czytamy, że należy dążyd do „wzmocnienia

prestiżu wysp Bielarskiej i Słodowej oraz rozwoju tych obszarów jako miejsc rekreacji i spotkao”.50

Władze chcą też „polepszad jakośd i wyposażenie” trasy pieszej, która biegnie od ul. Drobnera, przez

Wyspę Słodową, na Piasek i Ostrów Tumski.51 Studium przewiduje ochronę widoku z wyspy w stronę

południową (czyli m.in. na gmach główny uniwersytetu).52

W maju 2010 r. został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla wysp

Bielarskiej i Słodowej oraz nabrzeża przy ul. Drobnera.53 Zakazuje „nośników reklamowych” oraz

stawiania obiektów telekomunikacyjnych w rodzaju słupów, masztów, stacji bazowych. „Produkcję

drobną oraz usługi drobne” dopuszcza „wyłącznie jako wbudowane”. Powierzchnie „niezabudowane i

nieutwardzone” przeznacza na „zieleo z elementami małej architektury”. Dla całego obszaru

objętego planem ustala strefę ochrony konserwatorskiej. Wskazuje też obiekty objęte taką ochroną –

to m.in. jedyna na Wyspie Słodowej oficyna. Dopuszcza parkingi, ale wyłącznie podziemne.

Dla wysp Bielarskiej i Słodowej oraz wschodniej części nabrzeża przy ul. Drobnera plan przewiduje

następujące przeznaczenia: zieleo parkowa, skwery, place zabaw, terenowe urządzenia sportowe,

przystanie, ogrody tematyczne, obiekty imprez plenerowych, telekomunikacja, infrastruktura

drogowa, obiekty infrastruktury technicznej. Przy czym „obiekty imprez plenerowych” są

dopuszczalne wyłącznie na Wyspie Słodowej.

Co ciekawe, dla jedynej na wyspie kamienicy (obecnie nadal funkcjonującej jako budynek mieszkalny)

przewidziane są m.in. następujące przeznaczenia: usługi, obiekty kongresowe i konferencyjne,

rozrywka. Ale byd może najważniejsze jest to, że plan dopuszcza odbudowę Młynów św. Klary, z

możliwym przeznaczeniem podobnym jak w przypadku kamienicy nr 7 i 7a na Wyspie Słodowej

(usługi, obiekty kongresowe i konferencyjne, rozrywka, ale też przystanie).

Wokół wyspy znajduje się sporo ciekawych miejsc.

Po pierwsze – hotele i restauracje. Najbardziej znane z nich to: hotel HP Park Plaza przy ul. Drobnera;

Hotel Tumski na Wyspie Młyoskiej, od niedawna prowadzący restaurację na statku przycumowanym

do brzegu; restauracja „Przystao” na wschodnim cyplu Kępy Mieszczaoskiej, obok mostu

Uniwersyteckiego; położona tuż obok na Odrze przystao Marina Topacz54.

Po drugie – uczelnie. Najbardziej znany i widoczny jest oczywiście gmach główny Uniwersytetu

Wrocławskiego. Ale w pobliżu są też m.in. Katedra i Zakład Chemii Leków Akademii Medycznej na

49

http://www.fortum.pl/o_fortum/aktualnosci/lawki_fortum_o_wiekszej_mocy_grzewczej_we_wszystkich_pieciu_lokalizacjach_wroclawia/ . 50

„Studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego Wrocławia”, Wrocław 2010, http://wrosystem.um.wroc.pl/beta_4/webdisk/135314%5C1467ru05z01.pdf, str. 299. Por. także str. 301. 51

Tamże. 52

Tamże, str. 301. 53

http://uchwaly.um.wroc.pl/uchwala.aspx?numer=XLVII/1419/10 . 54

http://pl.wikipedia.org/wiki/Marina_Topacz .

11

Tamce, Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna na Piasku, Centrum im. W. Brandta przy ul.

Strażniczej, Szkoła Wyższa Rzemiosł Artystycznych i Zarządzania przy ul. Drobnera czy Paostwowe

Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy przy ul. Niemcewicza, na

Nadodrzu. W tej samej okolicy działają też m.in. biblioteka Ossolineum i filia Biblioteki

Uniwersyteckiej na Piasku. Pamiętajmy, że Wrocław jest miastem akademickim – ma niemal 145 tys.

studentów, przy liczbie ludności na poziomie 632 tys.55

Po trzecie – znane firmy internetowe. W biurowcu przy pl. Bema znajdują się siedziby Naszej Klasy

(największego polskiego serwisu społecznościowego) oraz miejscowej filii Google’a.

Po czwarte – miejsca działao organizacji pozarządowych. Są bardzo aktywne w ramach miejskiego

programu rewitalizacji Nadodrza. Od 2010 r. działa InfoPunkt Nadodrze przy ul. Łokietka 5,

prowadzony przez Fundację Dom Pokoju. We wrześniu 2011 r. zostało otwarte Centrum Organizacji

Pozarządowych przy ul. Paulioskiej.56 Parę ulic dalej ma powstad EkoCentrum Nadodrze, które tworzy

Fundacja Ekorozwoju.57

Administracyjnie Wyspa Słodowa znajduje się na terenie osiedla Stare Miasto.

Gdybyśmy zdecydowali się na pełną diagnozę tego miejsca, musielibyśmy pozyskad m.in. dane

dotyczące liczby ludzi, którzy spędzają tam czas oraz liczby i charakteru przypadków łamania prawa

odnotowywanych przez policję i straż miejską.

4. Wskazanie głównego konfliktu interesów

Streśdmy powyższy opis, wyławiając z niego to, co najważniejsze.

Fenomen Wyspy Słodowej jest wynikiem mariażu dwóch procesów: udanej, odgórnej rewitalizacji

prowadzonej przez władze miasta oraz ewidentnej oddolnej potrzeby spotykania się i picia alkoholu

na świeżym powietrzu, w przestrzeni publicznej.

Bliskie otoczenie estetyczne, architektoniczne i urbanistyczne wyspy to trasy spacerowe, zieleo,

piękne widoki, rzeka i mnóstwo zabytków – zwłaszcza obiekty sakralne, z dominacją gotyku. Dalsze

otoczenie to w dużej mierze odnowione Stare Miasto i rewitalizowane właśnie Nadodrze.

Dalsze otoczenie instytucjonalne stanowią m.in. uczelnie (z wyraźną dominacją kierunków

humanistycznych i artystycznych), siedziby znanych firm internetowych, puby i miejsca aktywności

organizacji pozarządowych. Dla odmiany w bliskim otoczeniu zaczyna dominowad biznes z sektoru

usług: ekskluzywne mieszkania, hotele, a docelowo byd może także obiekty konferencyjne.

Władze miasta chcą wzmacniad prestiż Wyspy Słodowej. Przewidują możliwośd odbudowy Młynów

św. Klary, byd może w formie obiektu konferencyjnego.

Taki stan rzeczy oznacza, że wyspa staje się terenem konfliktu dwóch dużych grup interesów.

Z jednej strony – leży ona w samym środku okolicy, której codziennymi użytkownikami są studenci i

wykładowcy kierunków humanistycznych i artystycznych, działacze organizacji pozarządowych,

55

http://www.wroclaw.pl/wroclaw_w_liczbach,1.dhtml . 56

http://www.wroclaw.pl/centrum_organizacji_pozarzadowych_na_nadodrzu.dhtml . 57

http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/680889.html .

12

pracownicy Google’a i Naszej Klasy itp. Czyli – wypisz, wymaluj – wyśniona przez Richarda Floridę

klasa kreatywna. Dla tych ludzi wyspa jest idealnym miejscem interakcji – relaksacyjnych i twórczych.

Z drugiej strony – na wyspie i w jej najbliższym otoczeniu zaczyna dominowad biznes usługowy.

Deweloperzy, hotelarze, właściciele restauracji. Ich klientelą raczej nie jest i prędko nie będzie lokalna

klasa kreatywna. Przeciwnie – można założyd, że ich targetem są ludzie zamożniejsi, przede

wszystkim turyści, w tym zwłaszcza turyści biznesowi.

Władze miasta mają więc nie lada dylemat: dla kogo ma byd Wyspa Słodowa? Proponowane w

Studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego „wzmacnianie prestiżu” tego

miejsca może oznaczad wybór drugiej z wymienionych wyżej grup jako głównej beneficjentki rozwoju

wyspy. Jeśli tak, oznaczałoby to gentryfikację tego miejsca.

Pytanie: czy w takim modelu utrzymałaby się eventowa funkcja wyspy? Czy klientela miejscowych

hoteli, centrów konferencyjnych i Rezydencji Piasek będzie życzyła sobie długotrwałych koncertów

rockowych?

Oczywiście, są i inne grupy, a więc i inne konflikty. Rodzice i dziadkowie chcący bez przeszkód chodzid

po tej okolicy na spacery z dziedmi nie będą zainteresowani ani obecnym, anarchicznym status quo

Wyspy Słodowej, ani jej stopniową gentryfikacją.

5. Możliwe kierunki działania

Na podstawie powyższych obserwacji można wyobrazid sobie kilka możliwych modeli dalszej ewolucji

wyspy. Każdy z nich bazuje na jakichś wybranych wartościach, które próbujemy nazwad. Każdy jest

korzystny dla jednych grup, a inne wyklucza.

Oto te hipotetyczne modele – możliwe są oczywiście warianty mieszane:

a) Legalizacja status quo. Za najwyższą wartośd uznaje oddolne, spontaniczne działanie.

Beneficjentami są obecni userzy wyspy oraz właściciele pobliskich sklepów spożywczych i

monopolowych i pubów. Grupami wykluczonymi są przeciwnicy status quo, czyli rodzice z dziedmi,

okoliczni mieszkaocy, zwolennicy ograniczania dostępu do alkoholu, tudzież zwolennicy gentryfikacji

– w tym zapewne inwestorzy z branży deweloperskiej, hotelarskiej i konferencyjnej.

b) Wyspa bez alkoholu. Za najwyższą wartośd uznaje porządek, prawo, bezpieczeostwo.

Beneficjentami są rodzice z dziedmi, okoliczni mieszkaocy i zwolennicy ograniczania dostępu do

alkoholu. Grupami wykluczonymi – obecni userzy, ale też byd może właściciele pobliskich pubów i

sklepów oraz zwolennicy gentryfikacji. To model a la Wyspa Bielarska.

c) Komercjalizacja status quo. Za najwyższą wartośd uznaje biznes oraz porządek, prawo,

bezpieczeostwo. Beneficjentami są inwestorzy z branży restauracyjnej oraz ta częśd obecnych

userów, która jest gotowa płacid więcej za piwo i jest jej wszystko jedno, czy pije w ogródku piwnym,

czy na trawniku. Grupami wykluczonymi są: ta częśd obecnych userów, która jest za utrzymaniem

status quo, ale też rodzice z dziedmi, okoliczni mieszkaocy i zwolennicy gentryfikacji. To model a la

Rynek.

d) Gentryfikacja. Za najwyższą wartośd uznaje biznes i prestiż. Beneficjentami są inwestorzy z branż

deweloperskiej, hotelarskiej, konferencyjnej, restauracyjnej oraz ich klienci, np. turyści – głównie

13

biznesowi. Grupami wykluczonymi są obecni userzy, rodzice z dziedmi, okoliczni mieszkaocy i byd

może właściciele sklepów.

e) Przekazanie wyspy w zarząd jakiejś instytucji (rada osiedla, samorząd studencki, uczelnia…). Za

najwyższą wartośd uznaje porządek, prawo, bezpieczeostwo, ale też jakiś program merytoryczny,

realizowany przez wybranego zarządcę. Beneficjentami są niektórzy dotychczasowi userzy – ci,

którym nie wystarczała bierna konsumpcja piwa; ale też byd może rodzice z dziedmi, okoliczni

mieszkaocy, a na pewno odbiorcy działao instytucji zarządzającej (czyli np. studenci). Grupami

wykluczonymi są zwolennicy utrzymania status quo i zwolennicy gentryfikacji. Właściciele pubów i

sklepów mogą albo zyskad, albo stracid, w zależności od woli zarządcy.

f) Wyspa jako centrum kultury. Za najwyższą wartośd uznaje uczestnictwo w kulturze, ale też

porządek, prawo, bezpieczeostwo. To tak naprawdę inna wersja modelu „e)”, zakłada więc podobną

listę beneficjentów i grup wykluczonych.

g) Wagenburg, zgodnie z cytowaną już propozycją „Gazety Wyborczej Wrocław”. Za najwyższą

wartośd uznaje oddolną twórczośd i alternatywny styl życia, ale też porządek i bezpieczeostwo.

Beneficjentami są środowiska związane z Wagenburgiem oraz częśd dotychczasowych userów.

Grupami wykluczonymi: userzy, którym nie odpowiada Wagenburg, rodzice z dziedmi, przeciwnicy

status quo, zwolennicy gentryfikacji oraz byd może właściciele pubów i sklepów.

Tych modeli może byd znacznie więcej. Wszak wyspa mogłaby byd również np. miejscem eventów o

charakterze patriotycznym, przestrzenią zarządzaną przez Kościół, czy terenem spotkao i seminariów

naukowych. Można również wyobrazid sobie próbę przywrócenia jej części funkcji rekreacyjnych

sprzed II wojny światowej (schronisko młodzieżowe, kąpielisko, restauracja), w imię powrotu do

„złotej ery” Breslau.

6. Rekomendacje dla władz miasta

Podejmując decyzję o dalszych losach Wyspy Słodowej władze Wrocławia powinny wziąd pod uwagę

następujące czynniki:

Po pierwsze – status quo jest już sam w sobie sukcesem miasta. Ludzie „zagłosowali nogami” i

pokochali przestrzeo publiczną zorganizowaną przez samorząd. Próba zmiany status quo sama w

sobie jest ryzykowna – może popsud wyspę. Lepiej więc zastanowid się jak budowad na tym, co jest.

Punktem odniesienia może byd zachwycający widok Piazza del Popolo w Sienie – placu uznawanego

za jedną z najlepszych przestrzeni publicznych na świecie. Poza tym status quo świetnie wpisuje się w

modne ostatnio akcje typu „Wrocławianie na polanie”58 czy „W stronę Odry”59.

Po drugie – polityka władz miasta preferuje określony tryb życia (mieszkanie u dewelopera, praca w

korporacji, samochód, zakupy w galerii, masowa rozrywka). Wyspa mogłaby byd wyjątkiem od tej

reguły. Mogłaby przyciągad osoby zainteresowane innym stylem życia – takim, w którym ważną rolę

odgrywają bezinteresowne interakcje w przestrzeni publicznej. Przy czym taka funkcja nie wyklucza

ewentualnej obecności drobnego biznesu w tej okolicy.

58

http://wroclawianienapolanie.pl/ . 59

http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,36743,10105372,Akcja__W_strone_Odry___Nie_odwracajmy_sie_od_rzeki.html .

14

Po trzecie – Wrocław ma już mnóstwo apartamentowców, hoteli, sal konferencyjnych. Otoczenie

wyspy nie musi byd kolejnym skupiskiem takich obiektów. A jeśli będzie, to nie muszą one byd jego

funkcją wiodącą.

Po czwarte – starając się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016 miasto deklarowało wolę

zwiększenia uczestnictwa w kulturze i odbudowy znaczenia przestrzeni publicznych. Wyspa Słodowa

mogłaby byd przykładem spełnienia tych zapowiedzi – wszak Wrocław wygrał ESK2016. Dodatkowym

uzasadnieniem może byd osadzenie najnowszych dziejów tej okolicy w artystycznym życiu miasta

(„Arena” Beresia, Rewolucja Krasnoludków Pomaraoczowej Alternatywy, murale itp.). Ciekawą

inspiracją może byd bliskośd siedzib Naszej Klasy i Google’a – Wyspa Słodowa może uchodzid za coś w

rodzaju serwisu społecznościowego działającego „w realu”.

Po piąte – okoliczni mieszkaocy i rodziny z dziedmi nie muszą byd wykluczone. Świetnym miejscem

dla nich jest m.in. pobliska Wyspa Bielarska.

To rozumowanie oznacza, że z modeli wymienionych powyżej, w pkt. 5, należałoby odrzucid „b)”, „c)”

i „d)”. Raczej nie do utrzymania jest „g)” jako propozycja zbyt wąska i ekskluzywna. Byd może więc

należałoby pomyśled o mixie „a)”, „e)” i „f)”.

Taki mieszany model można by nazwad „status quo plus”. Uznaje on obecnośd i aktywnośd obecnych

userów wyspy za wartośd samą w sobie. Ale w podobny sposób traktuje wkład miasta w

zagospodarowanie tej przestrzeni. W efekcie podpowiada obu stronom, by skooczyły ze wzajemną

nieufnością i nawiązały współpracę dla rozwoju. Władze powinny byd gotowe zalegalizowad status

quo, ale mogą postawid pewne warunki userom, np. oczekując od nich kreatywnego wkładu w życie

miasta. Innymi słowy, jest to model, który preferuje aktywnego twórcę od biernego konsumenta. I

współpracę od rywalizacji.

7. SWOT Wyspy Słodowej, uwzględniający rekomendacje

Mocne strony Słabe strony

- położenie – centrum miasta - bliskośd uczelni, pubów, hoteli, sklepów - bliskośd terenów i obiektów atrakcyjnych turystycznie, zwłaszcza zabytków - zagospodarowanie wyspy - widoki - popularnośd - obiekty artystyczne (pomniki, rzeźby plenerowe, murale) - występy znanych wykonawców - wyspa jest przedmiotem zainteresowania dziennikarzy i ekspertów - legalnie działający pub przy samej wyspie - zainteresowanie ze strony inwestorów - mpzp: zarówno samo jego istnienie, jak i zapisy chroniące wyspę przed degradacją - pobliskie wyspy mogą mied ofertę dla innych grup – np. Bielarska dla rodzin z dziedmi

- De facto nieuregulowany status prawny wyspy - brak dobrej infrastruktury toaletowej - brak przestrzeni zadaszonych i ocieplanych - wyspa jest zamykana na czas dużych eventów (głównie koncertów) - spory o sposób użytkowania wyspy

Szanse Zagrożenia

- ESK 2016 - kryzys Unii Europejskiej, a więc i wspieranych

15

- tendencje w unijnej polityce rozwoju miast (vide Karta Lipska) - tendencje w środowisku urbanistycznym (vide Nowa Karta Ateoska) - akcje typu „Wrocławianie na polanie”, „W stronę Odry” - rewitalizacja Nadodrza, zwłaszcza ta „miękka” - wzrost znaczenia postaw obywatelskich, pro-interaktywnych - rosnąca pozycja NGO-sów - rosnąca pozycja samorządów studenckich - rozkwit kultury oddolnej - rosnąca pozycja rad osiedli, decentralizacja miasta - wola wzmacniania prestiżu wyspy wyrażona przez władze miasta w Studium uwarunkowao…

przez nią wartości i postaw - utrzymywanie się prawnego pata na wyspie - wzrost znaczenia zwolenników ograniczania dostępu do alkoholu - powódź - patologie, zwłaszcza wśród młodzieży (agresja, niepohamowane pijaostwo, narkomania, kibolstwo) - słabnąca pozycja NGO-sów - słabnąca pozycja samorządów studenckich - zanik kultury oddolnej - konsumpcjonizm - umacnianie się centralistycznego modelu zarządzania miastem - gentryfikacja wyspy i jej najbliższego otoczenia poprzez m.in.: a) opaczne rozumienie zapisu o „wzmacnianiu prestiżu” wyspy ze Studium uwarunkowao… - jako uzasadnienia gentryfikacji; b) odbudowę Młynów św. Klary jako centrum konferencyjnego dla bogaczy; c) narastające konflikty między userami wyspy a przyszłymi mieszkaocami i lokatorami Rezydencji Piasek, pobliskich hoteli, a nawet kamienicy nr 7 i 7a, jeśli zostałaby przekształcona w kolejny apartamentowiec, albo hotel

8. Proponowany system wartości

Rekomendowany model działania oraz analiza SWOT dosyd jasno wskazują system wartości, do

którego się odwołujemy. Są wśród nich oddolna aktywnośd, kreatywnośd i interakcja jako

poszukiwane zasoby miasta. Oraz coś w rodzaju misyjności jako pożądana postawa lokalnych władz –

na wzór misyjności mediów publicznych (w ich podwójnej roli: współtwórców przestrzeni publicznej i

podmiotów, które z niej korzystają). Misyjnośd można by zdefiniowad jako kierowanie się wyższymi

wartościami, a nie tylko interesami.

Wyspa Słodowa nie jest spełnieniem tej wizji. Jest dopiero szansą. Miasto misyjne nie ma sensu bez

zasobów w postaci aktywnych środowisk oddolnych. Zaś spontaniczna aktywnośd nie ma większego

sensu, jeśli sprowadza się tylko do mało znaczących interakcji w przestrzeni publicznej.

Co robid? Ruch jest po stronie władz miasta. Rekomendujemy stworzenie infrastruktury sprzyjającej

oddolnym działaniom kulturalnym i społecznym na Wyspie Słodowej. Chodzi więc nie tylko o toalety,

ale przede wszystkim o wykreowanie przestrzeni chroniących przed złą pogodą (chłodem, deszczem,

śniegiem). Czy w tej roli nie mogłyby się sprawdzid odbudowane Młyny św. Klary?

Rekomendujemy również znalezienie i wzmocnienie innych podobnych miejsc we Wrocławiu. Byd

może potencjał zbliżony do Wyspy Słodowej mają np. Wyspa Opatowicka i nabrzeża Odry przy zoo.

Może także północny, nadodrzaoski kraniec Śródmieścia.

16

Jesteśmy przy tym realistami. Proponowane rozwiązania nie są nowym patentem na rozwój miasta, a

jedynie możliwym uzupełnieniem dotychczasowej polityki władz lokalnych. Dopiero czas pokaże, czy

ewentualna realizacja naszych propozycji tworzy nową jakośd we Wrocławiu.

Byd może różne tego typu miejsca mogłyby byd zarządzane przez różne podmioty i środowiska? W

jednym przypadku mogłaby to byd rada osiedla, w innym – samorząd studencki, jeszcze gdzieś indziej

– organizacja pozarządowa, albo np. skłotersi.

Zwracamy też uwagę na inne podobne case’y z Europy Środkowej: Godor w Budapeszcie (opisany i

przeanalizowany przez węgierskiego socjologa Levente Polyaka w najnowszym numerze „Res Publiki

Nowej”60) oraz poznaoski Rozbrat61.

9. Co dalej?

Powyższe rekomendacje traktujemy jedynie jako wstęp do dyskusji. Uważamy, że mogliby w niej

wziąd udział przedstawiciele środowisk bezpośrednio zainteresowanych Wyspą Słodową, czyli m.in.

reprezentanci: a) jej obecnych userów; b) okolicznych mieszkaoców; c) właścicieli pobliskich

restauracji, pubów, sklepów, hoteli itp.; d) deweloperów realizujących lub planujących inwestycje

mieszkaniowe w najbliższej okolicy; e) władz miasta; f) rad pobliskich osiedli – zwłaszcza Starego

Miasta; f) samorządów studenckich i pobliskich uczelni; g) organizacji pozarządowych, szczególnie

tych zaangażowanych w rewitalizację Nadodrza; h) Kościoła.

Wyspa wydaje się byd idealnym terenem działao placemakingowych, na wzór projektu Splot Szewska,

realizowanego raptem po drugiej stronie rzeki.62

Ewentualna debata o Wyspie Słodowej i działania na jej rzecz mogłyby byd elementem programu

Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Mogłyby też byd pomocne w analizowaniu kierunków ewolucji rad

osiedli i zwiększenia aktywności obywatelskiej wrocławian (na ten problem zwraca uwagę

Wrocławska Diagnoza Problemów Społecznych).

60

Levente Polyak, „Pięd opowieści o mieście: dysfunkcja i potencjał środkowoeuropejskiej stolicy” *w:+ „Res Publica Nowa”, nr 205. 61

http://www.rozbrat.org/rozbrat . Por. też http://www.my-poznaniacy.org/index.php/problemy-miejscowe/rozbrat . 62

http://www.splotszewskawro.pl/ .